Όλα τα έθνη, όπως κι αν δημιουργήθηκαν, έχουν το καθένα και ένα δικό του μύθο. Αυτό συμβαίνει και με τα σύγχρονα έθνη-κράτη που συγκροτήθηκαν από τον 19ο αιώνα και μετά, αλλά, και με τα παλιότερα που σχηματίστηκαν πριν από τον μεσαίωνα. Βασικά τα κράτη, πριν γίνουν ανεξάρτητες ή ημιανεξάρτητες πολιτειακές οντότητες, ήταν έθνη-φυλές κι ομόγλωσσες ομογένειες στο εσωτερικό πολυεθνικών αυτοκρατοριών. Έφτιαχναν τους μύθους για να μπορούν να διατηρούν μια διαφορετικότητα. Χαρακτηριστικοί είναι οι μύθοι των Εβραίων και των Τούρκων. Οι πρώτοι, μέσω των ιστοριών της Παλαιάς Διαθήκης, θεωρούν ότι είναι η “εκλεκτή φυλή” του Θεού. Η σωτηρία του κόσμου εξαρτάται από αυτούς. Οι δεύτεροι πιστεύουν ότι είναι οι γεννήτορες όλων των λευκών φυλών του κόσμου. Ολόκληρος ο οικουμενικός πολιτισμός οφείλεται σε αυτούς. Πάρα πολλοί λαοί είχαν και έχουν ακόμα τον ίδιο ακριβώς μύθο με τους Εβραίους ότι αυτοί αποτελούν την εκλεκτή φυλή του θεού (π.χ. Άραβες) και πολλοί επίσης έχουν τον ίδιο ακριβώς μύθο με τους Τούρκους (π.χ. Κινέζοι) ότι από αυτούς εκπορεύτηκαν όλοι οι πολιτισμοί της ανθρωπότητας.
Δεν υστέρησαν φυσικά και οι νεο-Έλληνες στη
δημιουργία δικών τους μύθων, αν και τελευταία φαίνεται να έχουμε μείνει από
καύσιμα. Δεν έχει απομείνει όρθιες πολλές διηγήσεις ικανές να μας κρατούν δεμένους με αόρατα δεσμά. Έγιναν προσπάθειες να εμφανιστούμε αρχικά ως εκφραστές
της αρχαιοπρεπούς “ελληνικότητας”. Αργότερα έγιναν προσπάθειες να γίνουμε κληρονόμοι της μεσαιωνικής και νεώτερης “ρωμιοσύνης”.
Ούτε στο ένα ούτε στο άλλο τα καταφέραμε καλά. Ο ρωμαίικος “ελληνοχριστιανικός”
πολιτισμός κι η κλασική αναγέννηση της “αρχαιολατρίας” δέχτηκαν συντριπτικά χτυπήματα από
τους κάθε λογής χουντικούς κι εθνικιστές. Αυτοί οι κύριοι στραγγάλισαν τα οράματα με το σφιχτό
εναγκαλισμό της δικής τους στενόμυαλης και
ιδιοτελούς εθνικοφροσύνης.
Δυστυχώς για μας, τους σύγχρονους
κατοίκους του ελληνικού κράτους, το παρελθόν μας γκρεμίστηκε δυο φορές με τρόπο ανεπανόρθωτο. Η Αρχαία Ελλάδα γκρεμίστηκε οριστικά σε ερείπια
από την μεσαιωνική μισαλλοδοξία που είχε όχημα την ορθοδοξία. Με τη σειρά
της η ρωμιοσύνη που οικοδομήθηκε πάνω σε αυτά τα ερείπια θάφτηκε κάτω από την
οθωμανική κατάκτηση. Ό,τι απέμεινε ήταν μια στρεβλή θρησκοληψία, το μόνο που
επιτρεπόταν στους Ρωμιούς-Έλληνες όλα εκείνα τα χρόνια της σκλαβιάς. Διασώθηκε ένα “εθνικό” αφήγημα για τη συνέχεια της φυλής που και με την Αθηνά
μεγαλούργησε αλλά και με την Παναγιά μαζί της προχωρεί. Έκτοτε πολλοί, άλλοι με
καλές προθέσεις κι άλλοι με σκοτεινές, προσπάθησαν να συντηρήσουν το
αφήγημα και να το ομορφύνουν. Θα ομόρφαιναν έτσι και το δικό τους πέρασμα από την επίγεια ζωή. Δυστυχώς
έμειναν όλοι πολύ μακριά από τον στόχο τους καθώς επιδίωξαν να αναβιώσουν
κάτι περασμένο και εν πολλοίς νεκρό κι όχι να στηριχτούν στις νέες δυνάμεις,
σε ό,τι ζωντανό είχε αυτό το νέο έθνος που γύρω στον 18ο-19ο αιώνα ονομάστηκε
Ελλάς.
Ό,τι επιχειρήθηκε στα διακόσια χρόνια
αυτόνομης κρατικής υπόστασης ήταν μια σειρά από ατομικές και, συνήθως,
μοναχικές προσπάθειες. Ο Βενιζέλος ήταν μοναχικός λύκος. Οι ποιητές, ο Σολωμός, ο Καβάφης, ο Σικελιανός ήταν μοναχικοί λύκοι.
Ας δούμε, για μια στιγμή έστω, γυμνή
την πραγματικότητα. Αξία παίρνουν τα έθνη, οι ομάδες, οι παρέες, ακόμα και οι
οικογένειες από αυτό που είναι και που κάνουν σήμερα. Θα ήταν αστείοι οι
Εβραίοι αν δεν υπήρχαν ο Άλμπερτ Αϊνστάϊν, ο Καρλ Μαρξ, ο Σίγκμουντ Φρόϋντ, ο
Άρθουρ Καίστλερ, ο Έρικ Χομπσμπάουμ, η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ο Μπομπ Ντύλαν, ο
Λέοναρντ Κοέν ολόκληρο το Χόλυγουντ, οι Ρουμπινστάιν, οι Τραπεζίτες της Νέας Υόρκης και τόσοι άλλοι. Μια ατελείωτη σειρά επιστημόνων
καλλιτεχνών, φιλοσόφων και ισχυρών. Αυτοί κάνουν τους Εβραίους θαυμαστούς καθώς και το πανίσχυρο
αμερικανικό λόμπυ-τους που δεν αφήνει ταινία για ταινία αξιόλογη που να μην
χώσει έναν έξυπνο, καλό και γενναίο Εβραίο μέσα στο σενάριό της. Το σήμερα
είναι που δικαιώνει τους Εβραίους και το σήμερα του Ερντογάν και του Οζάλ είναι
που κάνει τους Τούρκους να φαίνονται αστείοι όταν διεκδικούν την παγκόσμια
κληρονομιά. Γιατί τον 16ο αι., στο “σήμερα” του Σουλεϊμάν, όταν η Οθωμανική
αυτοκρατορία ήταν το πιο ισχυρό και μεγάλο κράτος του κόσμου, περιστοιχισμένο
από ομόφυλες πανίσχυρες κρατικές οντότητες στην Ινδία, στην Αφρική, την
κεντρική Ασία και την Ινδονησία, κανείς δεν θα γελούσε με αυτούς τους
ισχυρισμούς.
Αν θέλουμε να δούμε την δική
μας αφήγηση να γίνεται σεβαστή και να μην γινόμαστε καταγέλαστοι όταν
διεκδικούμε για λογαριασμό μας ιστορικές δάφνες, θα πρέπει να αποδείξουμε κι
εμείς οι σύγχρονοι την αξία μας σήμερα. Όχι, βέβαια, μοστράροντας την “εκρηκτική”
Παπαρίζου και τον “άνεμο” Κεντέρη αλλά δημιουργώντας μερικούς ακόμα
Παπανικολάου και μερικούς Καποδίστριες, μερικούς Καβάφηδες, Σεφέρηδες, Ελύτες
και μερικούς Θεοδωράκηδες και Χατζηδάκηδες. Να βρούμε Λιαντίνηδες και Σολωμούς,
Κολοκοτρώνηδες, Υψηλάντηδες και Βελουχιώτες αλλά και Καραθεοδωρήδες και
Κοραήδες! Αν θέλουμε να είμαστε απόγονοι Ελλήνων και όχι κατσικοκλέφτες ενός
ένδοξου ονόματος, πρέπει να αποδείξουμε ότι οι Έλληνες αξίζουμε να είμαστε εμείς.
Έτσι κι αλλιώς έχουμε όλα τα εφόδια για να το κάνουμε και κυρίως δυο από αυτά
που είναι και τα σπουδαιότερα:
·
Έχουμε αυτόν τον ευλογημένο τόπο που όμοιός του δεν
υπάρχει στη γη, τόσο όμορφος, τόσο ποικίλος, τόσο προικισμένος από την φύση,
τον Ήλιο, το Κλίμα, τη Θάλασσα, τα Βουνά, τόσο ζωντανός, τόσο μικρός και
μεγάλος ταυτόχρονα. Κι είναι ωραίος όχι μόνο για την γεωγραφία του αλλά και για
όσα έμειναν εδώ ως ερείπια μετά την καταστροφή που επέφερε το σκότος του
μεσαίωνα. Εδώ βρίσκονται ακόμα τα κομμένα μέλη των αγαλμάτων, οι εναπομείναντες
κίονες των ναών, τα ιερά των θεών και τα πεδία των μαχών.
·
Κι εκτός από τον τόπο, έχουμε μια γλώσσα ευλογημένη
που την ιστορία της δεν την έχει άλλη στη γη (πλην ίσως της Κινεζικής που όμως δεν είναι φωνητική). Γλώσσα που κάθε της λέξη παραπέμπει, μέσω της ετυμολογίας της, σε
μια ολόκληρη ιστορία, σε μια φιλοσοφία. Δεν την ξέρουμε και δεν την μαθαίνουμε
σωστά αλλά αυτή υπάρχει με όποια μορφή κι αν την συναντήσει κανείς. Είτε με
μονοτονικό είτε με πολυτονικό, είτε μεγαλογράμματη, είτε μικρογράμματη, είτε
δημοτική είτε καθαρεύουσα, είτε πτωχευμένη και μπασταρδεμένη μετά τους αιώνες
της πνευματικής δουλείας, είτε αποκαθαρμένη από πρωτοπόρους γλωσσοπλάστες, η
ελληνική γλώσσα είναι εδώ κι είναι δική μας. Είμαστε οι μόνοι που μαθαίνουμε τα
ελληνικά σαν τη μητρική μας γλώσσα και μεγαλύτερο εφόδιο από αυτό δεν θα
μπορούσαμε να έχουμε.
Ξέρω και τον αντίλογο, είναι και
δικός μου εξ άλλου. Ο τόπος μας είναι κακοτράχαλος, όλο βουνά. Δεν παράγει το
στάρι της Ουκρανίας ούτε το βαμβάκι της Αιγύπτου, δεν έχει τα πετρέλαια της
Αραβίας ή της Νορβηγίας και δεν έχει την απεραντοσύνη και το βάθος της Αμέρικας
ή της Σοβιετίας. Ο τόπος μας δεν έχει πόρους! Κι η γλώσσα μας μιλιέται μόνο από
δέκα εκατομμύρια ανθρώπους, αριθμός που δεν μπορεί να συντηρήσει μια αξιοπρεπή
βιβλιογραφία. Εντάξει, συμφωνώ, δεν είναι όλα ρόδινα! Ήταν όμως πάντα φτωχός
και άπορος αυτός ο τόπος, εξ ου και οι αποικισμοί. Κι ήταν πάντοτε λίγοι οι
Έλληνες, όμως, με τον τρόπο ζωής και, κυρίως, με τη σκέψη τους μετέτρεψαν κάποτε
μια ολόκληρη οικουμένη σε Ελλάδα.
