Χτες μείναμε στην Γένοβα όπου ο Ιάκωβος συναντήθηκε με την Μαργαρίτα και συμφώνησαν να κρατήσουν μυστική την παλιά τους γνωριμία στην Χίο.
Σήμερα διαβάζουμε την συνέχεια της ζωής τους στην Γένοβα και Βενετία.
*********************
 |
| Όψη της Γένοβας 16ος αιώνας |
Κεφ. 3β
...........................
Χάθηκε πίσω από την κουρτίνα κι ο Ιάκωβος έμεινε να σκέφτεται πως η ζωή του είχε γεμίσει από απώλειες. Πρώτος τού μίλησα εγώ που βγήκα στο μπαλκόνι και πήρα τη θέση της δίπλα του. Μου είπε όσα συζήτησαν. Έδειχνε προβληματισμένος και κάπως στεναχωρημένος.
«Φίλε μου, εκτός από τις όποιες ταλαιπωρίες μας, έχεις καταλάβει κάτι;» μου είπε. «Η ζωή μας γέμισε με ανθρώπους που, πριν καλά-καλά τους γνωρίσουμε, έχουμε ήδη προλάβει να τους εγκαταλείψουμε. Τους χάνουμε οριστικά.»
«Είναι φυσικό να κάνεις τέτοιες σκέψεις τώρα που την ξαναείδες» του είπα.
«Μα δεν είναι μόνο η Μαργαρίτα» μου είπε σκεπτικός. «Εγκαταλείψαμε τις οικογένειές μας, αφήσαμε πατεράδες και μανάδες κι αδέλφια στην Κερασούντα. Εγκαταλείψαμε την Μαργαρίτα και την Λενιώ στη Χίο και τον αδελφό μου, τον Εμμανουήλ, στη Ρόδο. Αφήσαμε τους Καλλέργηδες την Ελένη και την Ερατώ στην Κρήτη. Αφήσαμε την Αλεξάνδρα στο Ναύπλιο, τον Ιουστίνο την Αντελίνα και τη Σπυριδούλα στους Κορφούς. Θα εγκαταλείψουμε και πολλούς άλλους, έτσι όπως το πάμε, αμφιβάλλεις;»
Ήταν μια απρόσμενη αυτοκριτική που όμως δεν την εννοούσε.
«Αλήθεια, Ιάκωβε, δεν ξέρω αν είναι φτώχεια ή πλούτος που εγκαταλείψαμε τόσους πολλούς» του είπα σκεπτικός.
«Δεν ξέρω να μετράω κέρδη και ζημίες» μου απάντησε. «Νιώθω ότι αυτό μου πηγαίνει περισσότερο, να φεύγω! Κι έτσι μετανιώνω λιγότερο.»
«Τι έγινε αγαπητοί μου φίλοι;» διέκοψε τον διάλογό μας ο Τσέζαρε. «Θα πάμε μέσα;»
Ο Ιάκωβος του είπε για την κουβέντα που είχε με την Μαργαρίτα και τη συμφωνία τους. Θα έμεναν για πάντα φίλοι σβήνοντας οριστικά το παρελθόν, Ο Φερνάντο ήταν έτσι κι αλλιώς ενθουσιασμένος και σύμφωνος σε όλα. Περάσαμε μέσα και συνεχίσαμε τις επαφές μας στη δεξίωση. Γνωριστήκαμε κι επίσημα με τους Γκριμάλντι, τον Φρανσίσκο και την γυναίκα του Μαργκερίτα. Γνωρίσαμε τα πεθερικά της όπως και τους Φλωρεντινούς συνεργάτες τους. Ευτυχώς δεν παραβρισκόταν ο Κορέσης, ο πατέρας της Μαργαρίτας. Αυτός ήταν πολύ πιθανό να αναγνώριζε τον Ιάκωβο αν τον έβλεπε από κοντά έστω και μετά από τόσα χρόνια.
«Έμαθα πως είστε εξαίρετος δάσκαλος ελληνικών» είπε ο Φρανσίσκο στον Ιάκωβο. «Αν δεν ήταν τόσο μικρές οι κόρες μου θα σας ζητούσα να τους παραδώσετε μαθήματα.»
«Σας ευχαριστώ πολύ σινιόρ Φρανσίσκο. Με τιμάτε με την προτίμησή σας αυτή.»
Ο Φλωρεντίνος Πασκουάλε Ατσαϊόλιi πλησίασε μόλις απομακρυνθήκαμε από τον Γκριμάλντι. Συστηθήκαμε κι είχαμε μιαν εγκάρδια συνομιλία.
«Η οικογένειά μου ζούσε κάποτε στην Αθήνα» μας είπε ο Πασκουάλε. «Η καταγωγή μας είναι και ελληνική» είπε με μια ευδιάκριτη περηφάνια.
«Η οικογένειά σας, σινιόρε, ήταν ηγεμόνες των Αθηνών, έτσι δεν είναι;»
«Ναι, ηγεμόνευσαν εκεί πριν την πάρουν οι Τούρκοι.»
«Και, εξ όσων γνωρίζω, πολλοί συγγενείς σας έγιναν Αθηναίοι. Ξέρω πως εξελληνίστηκαν εντελώς όσο έμεναν εκεί» του είπε ο Ιάκωβος.
«Αγαπητέ, η Αθήνα έχει το άρωμα της πιο φημισμένης πόλης του κόσμου. Ούτε η Ρώμη μπόρεσε να την φτάσει ποτέ, ούτε η Κωνσταντινούπολη, ούτε η Βαγδάτη. Ούτε σήμερα το Παρίσι κι η Μαδρίτη την φτάνουν. Η Αθήνα έβγαλε φιλόσοφους, πολιτικούς και καλλιτέχνες τόσους όσους δεν έβγαλαν όλες οι άλλες πόλεις μαζί. Εκεί είναι η Ακαδημία του Πλάτωνα, εκεί το Λύκειο του Αριστοτέλη, τα θέατρα κι οι φιλοσοφικές σχολές. Εκεί είναι ο Παρθενώνας. Όλα στην Αθήνα έγιναν. Είμαστε περήφανοι οι Ατσαϊόλι που ο οίκος μας ηγεμόνευσε σε μια τόσο ένδοξη πόλη.»
«Ο Πασκουάλε δηλώνει παντού όπου πηγαίνει ότι είναι ένας “Αθηναίος”» παρενέβη ο Φερνάντο. «Είναι το παρατσούκλι του στη Φλωρεντία.»
«Στην πραγματικότητα είμαι μικρανεψιός του ηγεμόνα Φρανσίσκο Ατσαϊόλι του τελευταίου Δούκα των Αθηνών. Στο αίμα μου κυλάει κι αθηναϊκό αίμα από την γιαγιά μου.»
«Έχετε δηλαδή αίμα βασιλικό μέσα στις φλέβες σας Φρανσίσκο!» είπε ο Φερνάντο.
«Σας ευχαριστώ φίλε μου για τη φιλοφρόνηση. Εξίσου, όμως, με την βασιλική μου καταγωγή με αγγίζει η πρωτογενής σχέση μου με την Αθήνα.»
«Ο Πασκουάλε είναι πολύ τυχερός να έχει για πατρίδες απ’ τη μια την Αθήνα κι απ’ την άλλη την Φλωρεντία. Υπάρχει στον κόσμο τίποτε καλύτερο;» είπε ο Φερνάντο.
«Είστε πραγματικά τυχερός σινιόρ Πασκουάλε» του είπε κι ο Ιάκωβος. «Εύχομαι να μπορέσετε κάποτε να επισκεφθείτε αυτά τα μέρη. Ακόμη πιο πολύ εύχομαι τα μέρη αυτά να είναι ελεύθερα όταν θα βρεθείτε εκεί!»
«Εννοείτε χριστιανικά, έτσι δεν είναι;» ρώτησε για σιγουριά ο Φλωρεντίνος.
«Είπα και εννοώ ελεύθερα κύριε!» επέμεινε ο Ιάκωβος.
Ο Πασκουάλε δεν κατάλαβε τη διαφορά αλλά ούτε και επέμεινε στο θέμα.
«Έχετε και συγγένεια με τους Μεδίκους όμως, έτσι δεν είναι;» ρώτησα εγώ.
«Ναι, μέσω της γυναίκας μου που είναι η ανιψιά του δούκα της Τοσκάνης.»
«Μαθαίνουμε όλοι πολλά θετικά για την οικογένεια των Μεδίκων. Λένε πως έχει μετατρέψει τη Φλωρεντία στην Αθήνα της σημερινής εποχής» είπε ο Ιάκωβος.
«Προσπαθούμε όλοι μας για το καλύτερο. Ο Δάντης, ο Μικελάντζελο, ο Μποτιτσέλι είναι μερικά από τα διαμάντια μας. Χωρίς τη μεγαλοψυχία ή τη γενναία χορηγία των Μεδίκων θα ήταν δύσκολο να μεγαλουργήσουν.»
«Ζηλεύω το παρόν σας Πασκουάλε, και δεν ντρέπομαι καθόλου να το παραδεχτώ. Η δική σας χώρα αναπνέει πολύ ελεύθερα κι αυτή η ανάσα λείπει από κάθε Γραικό.»
«Να περάσετε όποτε θελήσετε από τη Φλωρεντία, θα είναι χαρά μου να σας φιλοξενήσω.»
«Σας ευχαριστούμε πολύ, σινιόρε, και θα τιμήσουμε την πρόσκλησή σας» είπε ο Ιάκωβος..
«Να το κάνετε, κύριοι, θα σας περιμένω.»
Ο Ιάκωβος βρήκε κάποια ευκαιρία και μίλησε και πάλι με την Μαργαρίτα.
«Θα φύγω για Βενετία αύριο» της είπε «και μετά θα πάω στη Φλωρεντία. Σκοπεύω να ταξιδέψω στην υπόλοιπη Ευρώπη και θα λείψω για πολύ καιρό. Ωστόσο κάποτε θα ξαναγυρίσω και θέλω να σε ξαναδώ.»
-Θα με ξαναδείς, κι ως τότε, να μου γράφεις επιστολές απ’ όπου κι αν είσαι!»
Σύντομα ήρθε στη Βενετία κι ο Ιάκωβος Διασσωρίνος, ο ανιψιός του Ιάκωβου και γιος του Εμμανουήλ. Τον είχαμε δει για πρώτη μας φορά μικρό στη Ρόδο. Ήταν ένα φιλομαθές και δραστήριο παλικάρι που ξεκοκάλισε τις βιβλιοθήκες της πόλης. Του βρήκαμε μια δουλειά υπαλλήλου σε ένα φαρμακείο για να βγάζει τα προς το ζειν.
Πήγαμε στη Φλωρεντία την επόμενη χρονιά, το 1545, και γνωρίσαμε πραγματικά την σύγχρονη «αρχαία Αθήνα». Τα σημάδια του πολιτισμό προέβαλλαν παντού μέσα στην πόλη. Ήταν ολόκληρη ένα αξιοθέατο έργο τέχνης. Επισκεφτήκαμε το Παλάτσο Βέκκιο κι εκεί γνωριστήκαμε με τους Ατσαϊόλι που μας φιλοξένησαν. Γνωρίσαμε και κάποιους απ’ τους Μεδίκους που την κυβερνούσαν.
Στη Φλωρεντία γνωρίσαμε τον Φραγκίσκο Καστιλιόνη, οπαδό του Ενωτικού δόγματος, απ’ την Τραπεζούντα. Ήταν φιλομαθέστατος και θαυμαστής του μεγάλου καρδινάλιου, από τον Πόντο, Βησσαρίωναii.. Ήταν ένας θαυμάσιος συζητητής, δάσκαλος παιδιών της οικογένειας των Μεδίκων στα ελληνικά και τη φιλοσοφία. Ο Καστιλιόνης ήταν ο πρώτος ουνίτης, άρα καθολικός, που μίλησε αφανάτιστα για την αναγκαιότητα του Παπισμού. Την θεωρούσε σαν το μοναδικό αντίβαρο στον μωαμεθανό Τούρκο. Μιλούσε καρτερικά για την ματαιότητα του κόσμου και τα βάσανα των ανθρώπων. Ο λόγος του, λες κι ήταν βγαλμένος από κάποιον πλατωνικό διάλογο, περιείχε ποίηση και σοφία. Είχε μελετήσει πολύ τον Πλήθωνα Γεμιστόiii και πίστευε στον ελληνισμό. Είχε την άποψη ότι η αναγέννησή του θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με μια δυναμική επέμβαση της δύσης.
«Μιλάς σαν ένας αρχαίος Έλληνας κι όχι σαν καθολικός» παρατήρησε ο Ιάκωβος
«Για μένα δεν είναι τόσο τεράστια η αντίθεση ανάμεσα στις δυο αυτές θεωρήσεις του κόσμου μας» είπε ο Φραγκίσκος.
«Μα η αντίθεση είναι αντικειμενική» επέμεινε ο φίλος μου. «Είναι γνωστό ότι ο κόσμος των αρχαίων εξαντλείται στην παρούσα ζωή. Αντίθετα, ο κόσμος των χριστιανών μεταθέτει τα σπουδαία για μιαν άλλη μετά θάνατον ζωή.»
«Ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης κι οι φιλόσοφοι σκέφτονταν όπως οι πατέρες της εκκλησίας» είπε ο Φραγκίσκος. «Ο Άγιος Αυγουστίνος δεν είχε ούτε μια κουβέντα παραπάνω απ’ αυτούς να πει μιλώντας για την θρησκεία μας.»
«Διαφωνώ, αλλά, δεν είναι τώρα η ώρα να το λύσουμε» είπε ο Ιάκωβος.
«Ίσως φταίει το ότι εκεί που εσύ ψάχνεις για διαφορές, εγώ αναζητώ ομοιότητες» είπε ο Φραγκίσκος.
Κάπως έτσι έκλεισε η κουβέντα μαζί του. Ο Φραγκίσκος κέρδισε τη θέση του στη συνεδρίαση της Αυγούστας αμέσως κι επαξίως. Βέβαια, τότε, ο Ιάκωβος δεν ήταν ακόμη σε θέση ούτε καν να φανταστεί την πραγματοποίησή της. Οι συζητήσεις μας ήταν ενδιαφέρουσες και πολύ διδακτικές. Τον εμπιστευόμασταν απόλυτα και του αναφέραμε την ιστορία με τα χρυσόβουλα της Πάρου. Αυτός θα ήξερε να μας πει με ποιον τρόπο μπορούσαμε να προχωρήσουμε.
«Αν τα αναγνωρίσει κάποιος μονάρχης, μπορεί να μου δώσει τίτλο ευγένειας;» ρώτησε ο Ιάκωβος.
«Με τη βούλα και του Σαγρέδου δεν θα αμφισβητήσει κανείς τους τίτλους. Όμως, Ιάκωβε, δεν νιώθεις ότι τον έκλεψες αυτόν τον τίτλο;» ρώτησε ο Φραγκίσκος.
«Δεν λέω, κάτι έκλεψα κι εγώ. Μόνο που είναι λιγότερο από όσα έχουν κλέψει για να αποκτήσουν τους δικούς τους τίτλους οι ευγενείς. Αυτοί μάλιστα σκότωσαν και αδίκησαν για να κερδίσουν κτήματα και τίτλους. Εγώ έπεισα τους χωρικούς να μου δώσουν τα χαρτιά του Σαγρέδου. Όμως δεν κορόιδεψα κανέναν, γιατί οι χωρικοί δεν νοιάζονταν καθόλου γι αυτά τα χαρτιά. Μόνο τα χωράφια και τα μανουάλια τους ένοιαζαν κι αυτό που ήθελαν το πήραν. Εντάξει, δεν είπα τι θα μπορούσε να κρύβεται πίσω απ’ αυτά τα έγγραφα, αλλά δεν ήμουν και υποχρεωμένος. Απλά, απέφυγα να τους εξάψω την φαντασία. Εξ άλλου γι αυτούς ποτέ δεν θα γίνονταν χρήσιμοι αυτοί οι τίτλοι. Θέλουν κάποιον Ιάκωβο Ηρακλείδη για να αποκτήσουν υπόσταση. Στα χέρια των χωρικών θα έμεναν χαρτιά άχρηστα και σκονισμένα μέχρι να καταστραφούν.
«Δεν ήξεραν τι σού χάριζαν» είπε ο Φραγκίσκος.
«Ακόμη καλύτερα» είπε ο Ιάκωβος. «Αυτοί πήραν εκείνο που ήθελαν κι άφησαν σε μένα αυτό που ήθελα εγώ. Ένα “όχι” τους θα ήταν ζήλια ή μνησικακία, δεν θα ήταν ο καλύτερός τους εαυτός που θα το υπαγόρευε.»
«Ας είναι. Για μένα είσαι ευγενής, σοφός κι άρχοντας πραγματικός είτε με τίτλους είτε χωρίς!» είπε ο Φραγκίσκος. «Μακάρι κάποτε να σου φανούν χρήσιμα αυτά τα χαρτιά και να ισχύσουν οι τίτλοι.»
«Να, η καλύτερη φιλοφρόνηση που άκουσα ποτέ μου» είπε ο Ιάκωβος.
Στη Βενετία συναντήσαμε αργότερα τον μητροπολίτη Καισαρείας Μητροφάνη. Αργότερα ο Ιάκωβος θα τον καλούσε στην ιδρυτική συνεδρίαση της Αδελφότητας στην Αυγούστα. Είχε έρθει εδώ σαν πατριαρχικός έξαρχος, απεσταλμένος του Πατριάρχη Διονύσιου Β’. Στόχος του ήταν να καταλαγιάσει τις έριδες μεταξύ των Ελλήνων της παροικίας. Ήταν επιφανής και λόγιος, έξυπνος, πολύ μορφωμένος και πατριώτης. Με κάποιο τρόπο ένιωθα δικαιωμένος απέναντι στον Ιάκωβο γιατί ένας ιερωμένος ήταν τόσο προικισμένος.
«Βλέπεις ότι ο Πατριάρχης κι οι γύρω του μπορεί να είναι λόγιοι κι όχι αγράμματοι; Τότε θα είναι και συνειδητοί πατριώτες» του είπα.
«Η αλήθεια είναι ότι ο Μητροφάνης βλέπει την πίστη πολύ διαφορετικά από ότι ξέρουμε για τους παπάδες. Γι αυτόν η ορθοδοξία είναι κιβωτός διάσωσης του ρωμαίικου γένους κι όχι εξαπτέρυγο του σουλτάνου» παραδέχτηκε.
«Τελικά, η μόρφωση είναι αυτή που κάνει τους Ρωμιούς πατριώτες» είπα.
«Σ’ αυτό σου δίνω δίκιο» είπε ο Ιάκωβος.
Ο Φραγκίσκος ήταν ενθουσιασμένος που έβρισκε έναν ορθόδοξο ιεράρχη συνεννοήσιμο. Το ίδιο ένιωθε κι ο Αντώνιος Έπαρχος. Βοήθησε πραγματικά τον πατριαρχικό έξαρχο να εξαλείψει τις διαφορές μεταξύ των Ελλήνων της κοινότητας. Ωστόσο, ο Μητροφάνης δεν είχε έρθει μόνο γι αυτό εδώ, είχε και μια συγκεκριμένη αποστολή.
«Φραγκίσκο, Αντώνιε, ετοιμάστε το ταξίδι στη Ρώμη.»
«Σκοπεύεις να πας στην ελληνική κοινότητα της Ρώμης για το Γυμνάσιο;» τον ρώτησαν.
«Πάω και γι αυτά. Το βασικό, όμως, είναι να δω τον Πάπα και να του δώσω ένα μήνυμα.»
«Έχεις πατριαρχική έγκριση για μια τέτοια επίσκεψη;» τον ρώτησε ο Φραγκίσκος.
Ήταν αρκετά απορημένος και περισσότερος έκπληκτος.
«Εκ μέρους του θα μιλήσω!» είπε ο Μητροφάνης.
Ο Φραγκίσκος ενθουσιάστηκε. Το ίδιο και ο Έπαρχος που ήταν υπέρ της συνεννόησης.
«Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε» του είπαν.
«Η θέση μου είναι λεπτή. Είμαι πατριαρχικός έξαρχος κι οι συνέπειες μπορεί να είναι εξαιρετικά δυσάρεστες αν αυτή η συνάντηση μαθευτεί.»
«Μα γιατί; Αφού θα πρόκειται για ιερό σκοπό» επέμεινε ο Φραγκίσκος.
«Αν διαδοθεί στους Τούρκους θα κινδυνέψει το κεφάλι του Πατριάρχη που είναι πολύ φίλος μου» είπε ο Μητροφάνης. «Αν το μάθουν οι φανατικοί ανθενωτικοί το ανάθεμα θα πέσει πάλι στον Πατριάρχη. Εμείς εδώ θα μιλάμε κι ο Διονύσιος στην Πόλη θα πληρώνει τον λογαριασμό.»
«Αξίζει να το διακινδυνέψουμε;» ρώτησε ο Ιάκωβος.
«Το πατριαρχικό αίτημα είναι μια έκκληση για βοήθεια αλλά και για σταυροφορία! Η δύση ενωμένη θα μπορέσει να καταβάλει τους Τούρκους όσο κι αν φαίνεται αδιανόητο κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή. Υπάρχουν πολλές δυνάμεις στην Πόλη που θα στηρίξουν μια πολιορκία από τη θάλασσα, αρκεί να γίνει οργανωμένα. Αυτό μόνο ο Πάπας μπορεί να το οργανώσει. Αυτό είναι το μήνυμα που θα μεταφέρω.»
«Η επίσκεψη είναι επιβεβλημένη όσα ρίσκα κι αν έχει» είπε ο Ιάκωβος αποφασιστικά. «Ακόμη κι αν προσκυνήσεις τον Πάπα για να τού μιλήσεις, πρέπει να το κάνεις Έξαρχε. Πρέπει να μεγιστοποιήσεις τις πιθανότητες να ακουστείς.»
«Ο Πάπας θα ζητήσει διαβεβαιώσεις για την ένωση» είπε ο Φραγκίσκος. «Δεν θα βοηθήσει χωρίς αντάλλαγμα.»
«Και, μάλλον, θα τού τις δώσω» είπε ο Μητροφάνης.
«Δεν έχει τίποτε το κακό η Ένωση» είπε ο Φραγκίσκος.
«Δεν έχει όμως την ίδια γνώμη με σένα, Φραγκίσκο, ο απλός λαός στην Ρωμανία» είπε ο πατριαρχικός Έξαρχος. «Εκεί, ακούν για ένωση και τρομάζουν. Φοβούνται ότι θα χαθεί η ψυχή τους και γίνονται φανατικοί.»
«Ο λαός μας ζει στην άγνοια» είπε Έπαρχος. «Αν όμως είναι να ελευθερωθεί το γένος κανείς δεν α φέρει αντιρρήσεις σε μια χριστιανική ενότητα.»
«Μην είσαι βέβαιος Αντώνιε» πετάχτηκα εγώ που ήξερα ότι δεν ήταν έτσι η κατάσταση.
«Αν με χρειαστείτε για κάτι σ’ αυτή την επιχείρηση, είμαι πρόθυμος» είπε ο Ιάκωβος.
«Νομίζω πως μπορώ να τα κανονίσω όλα, μην έχετε καμιά ανησυχία» είπε ο Φραγκίσκος
«Το μόνο που ζητώ είναι η απόλυτη μυστικότητα» είπε πάλι ο Μητροφάνης.
«Ο κίνδυνος διαρροής βρίσκεται στη Ρώμη, όχι εδώ» είπε ο Έπαρχος.
«Θα προσπαθήσω να εξαλείψω αυτόν τον κίνδυνο. Το κεφάλι του Πατριάρχη κινδυνεύει» είπε ο Φραγκίσκος.
Ο Μητροφάνης πήγε πράγματι στη Ρώμη και μετέφερε στον Πάπα όλα αυτά που ήθελε να πει. Άφησε σχεδιαγράμματα, πληροφορίες ακόμα και συνθήματα για την ενεργοποίηση μιας αντίστασης στους Οθωμανούς. Αν ποτέ δυτικά πλοία έφταναν στο λιμάνι της Πόλης θα είχαν σημαντική βοήθεια. Οι Πάπες τα τελευταία χρόνια, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, ζούσαν με τον φόβο του Τούρκου. Ήξεραν πως ο επόμενος στόχος των Σουλτάνων στη διαρκή προσπάθεια εξάπλωσής τους ήταν η ίδια η Ρώμη. Αυτό προσπαθούσαν να αποτρέψουν με την συγκρότηση αντιτουρκικών συμμαχιών. Κάπως έτσι είχε συγκροτηθεί η Αγία Συμμαχία το 1538. Δεν είχε θετικό αποτέλεσμα καθώς οι δυτικοί υπέστησαν μιαν ανόητη ήττα στη ναυμαχία της Πρέβεζας. Ωστόσο κάθε πληροφορία για τρωτά σημεία των Τούρκων ήταν καλοδεχούμενα. Οι πληροφορίες του Μητροφάνη καταχωρήθηκαν στα αρχεία του Παπικού κράτους για να αξιοποιηθούν την κατάλληλη στιγμή.
Ο Φραγκίσκος τότε μας είπε ότι είχε μια πρόσκληση απ’ τον ξακουστό φιλόσοφο και καθηγητή Φίλιππο Μελάγχθωναiv. Μπορούσε να κανονίσει να φιλοξενηθούμε στο σπίτι του στη Γερμανία κι οι τρεις. Ο Μελάγχθων, ήθελε πάντοτε να έρχεται σε επαφή με λόγιους Έλληνες. Θα μας φιλοξενούσε με μεγάλη του ευχαρίστηση. Πριν μερικά χρόνια τού είχε γράψει κι ο Έπαρχος μιλώντας του με νοσταλγία για την Ελλάδα και τα μαρτύριά της. Ο Μελάγχθων ήταν πρύτανης στο Πανεπιστήμιο της Βιττεμβέργης όπου είχε γίνει καθηγητής από τα δεκαεπτά του. Ήταν ένα παιδί θαύμα για τη Γερμανία κι ένας ένθερμος φιλέλληνας.
«Τον αποκαλούν “Έλληνα” εκεί στη Γερμανία. Ήταν απ’ τους πιο καλούς μαθητές, φίλους αλλά και δασκάλους του ίδιου του Λούθηρου.»
«Εσύ Φραγκίσκο τι ακριβώς κάνεις;» ρώτησε ο Ιάκωβος. «Είσαι ακόμη ορθόδοξος, αλλά, ρέπεις προς τον καθολικισμό και τώρα σχετίζεσαι με τον αρχι-προτεστάντη; Πώς μπορείς να τα συνδυάζεις όλα αυτά;»
«Πιο σημαντικό από κάθε δόγμα είναι ο διάλογος» είπε ο Φραγκίσκος. «Αυτός ο πανέξυπνος Γερμανός είναι φανατικός του διαλόγου!»
«Και πως τυχαίνει το όνομά του να είναι Μελάγχθων; Είναι τόσο ελληνικό!»
«Το όνομα με το οποίο γεννήθηκε είναι Σβάρτσζερντ, που σημαίνει «μαύρη γη». Ο θείος του, που ήταν και δάσκαλός του των ελληνικών και της φιλοσοφίας, του το είπε μια μέρα. “Εσύ, Φίλιππε, είσαι Έλληνας, επομένως δεν θα λέγεσαι πλέον Σβάρτσζερντ αλλά Μελάγχθων. Μέλανα χθων σημαίνει το ίδιο με το Σβάρτσζεντ στα ελληνικά”. Από τότε αυτό το όνομα του έμεινε και το διαδίδει και ο ίδιος .».»
«Μπορεί να ήταν ένα απλό λογοπαίγνιο» είπα εγώ.
«Ίσως να το ξεκίνησε έτσι, όμως ο νεαρός διέγραψε για πάντα το παλιό του όνομα. Υπογράφει πλέον ως «Έλλην» και «Μελάγχθων». Είναι τώρα πενήντα κι από τα δέκα του είναι ο Μελάγχθων. Σκέψου, είναι ο πρώτος φιλόσοφος της Γερμανίας κι ο πιο σημαντικός άνθρωπος στη Βιττεμβέργη.»
«Και μπορείς να πας εκεί;»
«Μπορούμε να πάμε κι οι τρεις μαζί, αν θέλετε φυσικά» είπε ο Φραγκίσκος. «Έχω στα χέρια μου επιστολή της γυναίκας του Μελάγχθωνα προς την Λουκρητία των Μεδίκων. Της ζητά να στείλει στην Βιττεμβέργη Έλληνες λογίους απ’ τη Φλωρεντία ή τη Βενετία. Αν η Λουκρητία εγκρίνει τη μόρφωσή τους, τότε ο Μελάγχθων αναλαμβάνει και θα τους φιλοξενήσει αυτός. Θα τους βρει χώρο για να μείνουν και δουλειά στο Πανεπιστήμιο για να βγάζουν τα προς το ζην.»
«Δεν πιστεύω να ψάχνει για εργάτες ο Γερμανός, ε;» ρώτησε αδιάκριτα ο Ιάκωβος.
«Ψάχνει για συζητητές. Θέλει να δει τους σύγχρονους Έλληνες. Θέλει να γνωρίσει και να μάθει πράγματα, χωρίς να χρειαστεί να ταΐζει κανέναν ούτε να παριστάνει τον προστάτη του. Η αξιοπρέπεια για τον Μελάγχθωνα είναι το παν! Αυτό να το θεωρήσετε δεδομένο.»
«Δεν ακούγεται καθόλου άσχημο» είπα και κοίταξα με ενθουσιασμό τον Ιάκωβο
«Με αυτούς τους όρους που ακούω, θα πήγαινα κι εγώ ευχαρίστως» είπε κι αυτός.
«Λοιπόν, αφού είναι έτσι θα πάμε κι οι τρεις. Κι εγώ θα μιλήσω αμέσως στην γηραιά κυρία Λουκρητία να ενημερώσει την Βιττεμβέργη. Σύμφωνοι;»
Η Λουκρητία θα έγραφε για εμάς στον Μελάγχθωνα προτείνοντας μια συναλλαγή καθ’ όλα αξιοπρεπή. Εμείς θα είμασταν πειραματόζωα του φιλόσοφου και θα φοιτούσαμε σε ένα σπουδαίο γερμανικό Πανεπιστήμιο. Η ζωή στην Βιττεμβέργη θα ήταν ενδιαφέρουσα δίπλα σε ένα πραγματικό φιλέλληνα που ένιωθε πιο Έλληνας κι από εμάς.
«Λοιπόν, τι λέτε;» μάς ρώτησε ο Φραγκίσκος.
«Λέμε “ναι”!» είπε ενθουσιασμένος ο Ιάκωβος μιλώντας φυσικά και για μένα. «Ας γράψει η καλή κυρία. Αν μας δεχτούν φεύγουμε κι οι τρεις μαζί για την Γερμανία.»
«Λοιπόν, εντάξει» είπε ανακουφισμένος ο Φραγκίσκος. Έτσι ξεκίνησε η περιπέτεια στη Γερμανία. Δεν ξέραμε τι θα συναντούσαμε εκεί αλλά θέλαμε να κάνουμε το ταξίδι.
Παραπομπές:
i Κλάδος της Φλωρεντινής και Ναπολιτάνικης οικογένειας των Ατσαϊόλι έδωσε τους τελευταίους δούκες των Αθηνών πριν την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς το 1461
ii Βησσαρίων (1408-1472) από την Τραπεζούντα ήταν επίσκοπος Νίκαιας. Φιλόσοφος, θεωρήθηκε ο σοφότερος άνθρωπος της εποχής του. Πλατωνιστής και μαθητής του Πλήθωνα του Γεμιστού, προσχώρησε στον καθολικισμό, έγινε καρδινάλιος και παρά ελάχιστες ψήφους δεν εκλέχτηκε δύο φορές Πάπας. Προώθησε τα ελληνικά γράμματα στη δύση. (ΠΗΓΕΣ: Ιστορία Ελληνικού Έθνους τόμος Ι’ σελ. 253-4, 272-76 κλπ/ Βικιπέδια/ κ.α.)
iii Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων (1355-1452). Ο μεγαλύτερος φιλόσοφος της εποχής του και από τους ελάχιστους Έλληνες που μπορεί να συγκριθεί με τους αρχαίους. Θαυμαστής του Πλάτωνα και Αριστοτέλη, έλεγε «εσμέν Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί» και προσχώρησε σε ένα πολυθεϊσμό πολύ κοντά στην αρχαία ελληνική θρησκεία. Οι μαθητές του προσέφεραν πολλά στην αναγέννηση της δύσης (ΠΗΓΕΣ: Βικιπέδια/ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Θ’ σελ. 368-370)/ Κ. Σάθας κ.α.)
iv Φίλιππος Μελάγχθων: Γερμανός φιλόσοφος (1496-1560), ονομαστός ανθρωπιστής, προσωπικός φίλος του Λούθηρου, στη διδασκαλία του οποίου προσέδωσε διδακτική μορφή. Σπούδασε στην Χαϊδελβέργη και ασχολήθηκε με τη μελέτη της φιλοσοφίας στην Τυβίγγη. Το 1518 έγινε καθηγητής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας του πανεπιστημίου της Βυττεμβέργης. Η γνωριμία του με το Λούθηρο άσκησε μεγάλη επιρροή πάνω του. Ήταν το παιδί θαύμα της Γερμανίας και τον αποκαλούσαν «ο Έλλην» δίνοντάς του και το ελληνικό όνομα Μελάγχθων. Τα πολιτικά, εκπαιδευτικά και θρησκευτικά γεγονότα γύρω από τη ζωή του που αναφέρονται σε αυτό το βιβλίο είναι υπαρκτά ιστορικά γεγονότα και αναφέρονται σε μεγάλο πλήθος πηγών από τις οποίες πιο εύχρηστες είναι η Βικιπέδια και η Wikipedia. Οι απόψεις του επίσης είναι ταυτόσημες με αυτές που αναγράφουν οι βιογραφίες του. Δέχτηκε επιστολές και επισκέψεις από Έλληνες, μεταξύ αυτών και του Ηρακλείδη και του Διασσωρίνου. [ΣΣ: Οι διάλογοι είναι, φυσικά, μυθιστορηματικοί αλλά απηχούν τις απόψεις του και τις θεωρίες του]
**********************
Αύριο Τετάρτη 11/3 θα δούμε την μετακίνηση των Ηρακλείδη και Χάρμου στην Γερμανία όπου
γνωρίζονται με τον ελληνιστή φιλόσοφο Μελάγχθωνα, τον διάδοχο του
Λουθήρου στην προτεσταντική επανάσταση.
