Είμαστε στο τέταρτο κεφάλαιο, στη Συνεδρία του Ιασίου.Είδαμε πώς και ποιοι μαζεύτηκαν και τι είπαν. Σήμερα, με το γ' μέρος τελειώνει το κεφάλαιο 4.
Είχαμε μείνει εκεί όπου γινόταν μια επισκόπηση της κατάστασης και των δύο ηγετών, του Καρόλου Ε' και του Σουλεϊμάν..
«Η μεγάλη μάχη μουσουλμανισμού και χριστιανοσύνης είχε δυο μεγάλους ηγέτες. Στην ακμή τους λέγονταν βασιλιάδες όλου του κόσμου κι είχαν και οι δυο παρόμοιο τέλος. Είχαν και οι δυο την ίδια αρρώστια που τους είχε καταβάλει κι είχαν κι οι δυο την ίδια τάση απομάκρυνσης από τα γήινα. Ο ένας έζησε σε μοναστήρι τα τελευταία του χρόνια και τώρα ήταν στον τάφο. Ο άλλος έζησε τα τελευταία του χρόνια κρυμμένος πίσω από τις κουρτίνες ενώ του είχαν έτοιμη τη διαδοχή! Η μοίρα του ανθρώπου ήταν αδυσώπητη!»
********************
Κάστρο της Σουτσεάβα
Κεφ. 4γ
«Όποτε συμβεί το μοιραίο για τον Κανούνι Σουλτάνο(i) είμαστε έτοιμοι» συνέχισε η Ελένη. «Όσο ζούσε η Χουρέμ(ii) ήταν φίλη μου κι ο Σελίμ είναι παιδί της.»
«Δεν είναι τυχαίο» εξήγησε ο Μητροφάνης, «που όλοι οι διάδοχοι αλληλοεξοντώθηκαν. Είναι παράδοση των Οθωμανών για να μην κινδυνεύει να διασπαστεί το κράτος. Ο Μουσταφά, ο πιο ικανός γιος του Σουλεϊμάν, σκοτώθηκε μπροστά στον πατέρα του δήθεν για προδοσία. Έμεινε μόνο ο Σελίμ που τον λένε γυναικά και μέθυσο.»
«Αφού είναι αναγνωρισμένος και μόνος διάδοχος, γιατί χρειάζεται να τον στηρίξετε;» ρώτησε η Μαργαρίτα.
«Τώρα πια δεν χρειάζεται άλλο τη βοήθειά μας, όμως, μας χρωστάει ευγνωμοσύνη κι επωφελούμαστε» είπε η Ελένη. «Έγιναν φοβερές μάχες κι ίντριγκες για να μείνει τελικά μόνο ο Σελίμ. Βοηθήσαμε και στηρίξαμε τον Σοκουλού και την Χουρέμ κι ο Σελίμ το γνωρίζει. Αισθάνεται πως μου χρωστάει χάρη και είμαι γι αυτόν κομμάτι της μητέρας του τώρα που η Χουρέμ δεν ζει πια. Ακόμα και ο Σουλεϊμάν έχει καλή γνώμη για μένα εξ αιτίας της Χουρέμ.»
«Ο Σουλεϊμάν ήταν ένας μεγάλος ηγέτης, άσχετα αν σε εμάς δεν αρέσει αυτό» είπε ο Ηρακλείδης. «Γνωρίζουμε ότι ο Σελίμ, ο διάδοχός του, θα είναι ένας εύκολος αντίπαλος. Δειλός, μέθυσος κι απόλυτα ελέγξιμος. Οι προσβάσεις της Ελένης και των φίλων μας στην Πόλη είναι πολύ σημαντικές. Μόνοι αντίπαλοί μας σε αυτή την κούρσα είναι ο Νέζης και η θεία του Δόνα Γκαρσία. Αυτοί θέλουν να ελέγξουν τον Σελίμ για δικό τους λογαριασμό.»
«Ο Σοκουλού πασάς είναι ο μεγαλύτερος ραδιούργος της Πόλης» είπε ο Μητροφάνης. «Βοήθησε τον Σελίμ να εξοντώσει τους αντιπάλους του και θα πάρει τη θέση του Μεγάλου Βεζίρη. Είναι γοητευμένος από την Ελένη, ίσως να είναι και στα κρυφά ερωτευμένος με την φίλη μας.»
«Εγώ μεγάλωσα κι η γοητεία μου ασκείται πια μόνο σε πασάδες περασμένης γενιάς» είπε χαμογελώντας η Ελένη.
«Οι Τούρκοι ερωτεύονται συχνά χριστιανές ή Εβραίες» είπε ο Μητροφάνης.
«Πολλοί από αυτούς τους πασάδες είναι ποιητές» είπε η Ελένη.
«Μας επιβεβαιώνεις δηλαδή εμμέσως αυτά που λέει ο Μητροφάνης» της είπαν.
«Σας λέω απλά ότι έτσι λειτουργούν τα πράγματα στην Πόλη» απάντησε η Ελένη
Ο Μητροφάνης πήρε τον λόγο. Μίλησε για τις δυσκολίες με τον Πατριάρχη που ήταν φανατικός κι είχε εμμονές με την αιρετική δύση. Προτιμούσε την σουλτανική προστασία για να καθοδηγεί με την ησυχία του το ποίμνιό του.
«Και τι θα κάνουμε με αυτό;» ρώτησε ο Ιουστίνος. «Να πάρουμε εμείς τον πατριαρχικό θρόνο.»
«Περιμένω την κατάλληλη στιγμή» είπε ο Μητροφάνης
«Ο θρόνος αυτός –δυστυχώς ή ευτυχώς- αγοράζεται» είπε η Ελένη. «Ο σύζυγός μου με τον Μιχάλη έχουν το χρήμα που χρειάζεται, αρκεί να βρουν την ευκαιρία.»
«Έχουμε καλές πιθανότητες» είπε ο Μητροφάνης, «όμως η κατάσταση είναι ρευστή. Δεν ξέρουμε το αύριο.»
«Ώστε, λοιπόν, είναι τόσο συγκεχυμένα τα πράγματα στην Πόλη, ε;» αναρωτήθηκε ο Φραγκίσκος.
«Προς το παρόν το ελέγχουμε» είπε ο Μητροφάνης. «κι αν βρούμε ευκαιρία θα είμαστε έτοιμοι.»
Ο Φραγκίσκος, που πήρε στη συνέχεια τον λόγο, δεν είχε κάποια συνταρακτικά γεγονότα να διηγηθεί. Τα χρόνια αυτά είχε κι εκείνος καλλιεργήσει σχέσεις. Είχε προωθήσει απόψεις που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες. Η κατάσταση όμως στην Δύση ήταν πολύ κρίσιμη.
«Ο Πάπας είναι απογοητευμένος ως προς το θέμα της συμμαχίας των χριστιανικών δυνάμεων» είπε. «Η Γαλλία έχει συνθήκη με τους Οθωμανούς για να κερδίσει διομολογήσεις. Η Βενετία έχει ειρήνη μαζί του για να διατηρήσει τα νησιά της. Η Γερμανία είναι υπό διάλυση κι η Ισπανία έχει προβλήματα με εξεγέρσεις στις Κάτω Χώρες.»
Ο Πάπας Πίος ο Δ’ ήθελε αλλά δεν μπορούσε.
«Η υπόθεση της συγκρότησης αντιτουρκικής συμμαχίας δεν προχωρά» κατέληξε ο Φραγκίσκος.
«Συνεχίζεις να είσαι σύμβουλος του Πάπα στα θέματα της ανατολής;» τον ρώτησαν.
«Ναι! συνεργάζομαι στενά στη Ρώμη και στο Τάγμα των Δομινικανών με τον φίλο μου Μικάλε Γκισλιέρι. Έχει απόψεις υπέρ μιας νέας σταυροφορίας.»
«Τι βλέπει ο φίλος σου; Θα τα βρουν οι Χριστιανοί;»
«Ο Μικάλε λέει πως αυτό θα γίνει κάποια στιγμή. Όμως, οι συνθήκες δεν είναι ώριμες ακόμη.»
«Πότε θα ωριμάζουν Φραγκίσκο;» είπε ο Καλλέργης.
«Για να προχωρήσει μια συμμαχία όπως αυτή του 1538 πρέπει να την πιστέψει ο ίδιος ο Πάπας.»
Τι καλύτερο απ’ το να είχαμε έναν δικό μας Πάπα; Αφού διεκδικούσαμε Πατριάρχη στην Πόλη με τον Μητροφάνη, γιατί να μη διεκδικούσαμε και θέση του Πάπα στη Ρώμη; Ίσως να τα κατάφερνε ο Φραντσέσκο Καστιλιόνι, σκεφτόμασταν. Μας είχε ανοίξει η όρεξη και το διατύπωσε η Ελένη καθαρά.
«Υπάρχει ενδεχόμενο Φραγκίσκο να γίνεις Πάπας;» τον ρώτησε για όλους μας.
«Θεωρητικά υπάρχει» είπε εκείνος. «Πρακτικά όμως όχι. Πρέπει πρώτα να γίνω Καρδινάλιος αλλιώς δεν θα είμαι ούτε καν στο κονκλάβιο που ψηφίζει. Η Παπική Έδρα είναι πολύ μακρινός στόχος.»
«Οι πιθανότητες να γίνεις Καρδινάλιος είναι αρκετές;» ρώτησε ο Μητροφάνης.
«Αυτό βρίσκεται σε ένα καλό δρόμο. Ο Πάπας θέλει να με κάνει επίσκοπο και ψάχνει να βρει επισκοπική έδρα που να χηρέψει. Αν βρει, θα με τοποθετήσει.»
«Θέλω να σε ρωτήσω ξανά, Φραγκίσκο. Υπάρχει καμιά περίπτωση να φτάσουμε κάποτε να κατέχουμε την Αγία Έδρα;» ρώτησε η Ελένη.
«Όχι Ελένη, δεν θα μπορούσαμε» είπε ο Φραγκίσκος.
«Μα, οι Δομινικανοί έχουν δύναμη» είπε ο Ιουστίνος.
«Έχουν δύναμη. Θα προσπαθήσουμε ο επόμενος Πάπας να είναι από τις τάξεις μας» απάντησε ο Φραγκίσκος. «Ο φίλος μου ο Γκισλιέρι έχει κάποιες καλές πιθανότητες να το πετύχει. Πάντως, ο Πίος Δ’ σήμερα είναι 63 χρονών και δεν δείχνει την διάθεση να φύγει σύντομα από αυτή τη ζωή.»
«Φραγκίσκο, έχεις υποβάλει το σχέδιο που λέγαμε στην Αυγούστα;» τον ρώτησε ο Καλλέργης.
«Η θέση μου μού επιβάλει να καταρτίζω τέτοια σχέδια, επομένως δεν το παρέλειψα, Ανδρέα» είπε ο Φραγκίσκος. «Το έχω καταθέσει στην Αγία Έδρα εδώ και τέσσερα χρόνια, στον Παύλο Δ’. Κατέγραψα όλα τα πλεονεκτήματα, εκκλησιαστικά, εμπορικά και γεωπολιτικά που θα προκύψουν. Είναι μια ιδέα σταυροφορική που την συνδυάζω με την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων. Το έχω δώσει και στον σημερινό Πάπα ενώ το έχουν αποδεχτεί οι Δομινικανοί. Αν πάνε τα πράγματα βολικά, το σχέδιο θα ανασυρθεί και θα χρησιμέψει!»
«Ποια μέρη ανέφερες;» ζήτησε να μάθει ο Διασσωρίνος.
«Αναφέρομαι σε μια περιοχή στη νότια χερσόνησο του Αίμου από τις οθωμανικές περιοχές. Βάζω και νησιά που έχουν οι Ενετοί κι οι Γενοβέζοι. Προτείνω να αποσπαστεί μια έκταση που να κάνει το κράτος των Γραικών-Ρωμιών βιώσιμο.»
«Από πλευράς οργάνωσης;»
«Όπως τα είχαμε πει, ισότιμη εξουσία σε Σουλτάνο, Πάπα, Ισπανούς και Ενετούς.»
«Έκαναν σχόλια οι Πάπες;» ρώτησε η Μαργαρίτα.
«Κανείς δεν έκανε έστω ούτε μια γκριμάτσα»
«Τουλάχιστον υπάρχει στα αρχεία» είπε ο Ιουστίνος.
Ο Εμμανουήλ Μορμόρης είχε σειρά να μιλήσει. Είχε την ευθύνη να οργανώσει ένα μέτωπο στη ξηρά για να εξεγερθεί με την έναρξη της επανάστασης. Είχε γυρίσει όλα σχεδόν τα ελληνικά μέρη και μας είπε αυτά που είδε.
«Υπάρχει διάθεση επαναστατική» είπε ο Μορμόρης. «Δύσκολα κρατιούνται στη Χιμάρα, στη Μάνη, στην Αιτωλία, παντού. Είναι όμως διστακτικοί με τους Ισπανούς κι Ενετούς πράκτορες που ξεσηκώνουν τον κόσμο και μετά τον εκθέτουν στην εκδικητική μανία του Τούρκου.»
«Εκφράστηκε δυσπιστία στο πρόσωπό σου;» ρώτησαν.
«Φυσικά, και πολύ καθαρά μάλιστα!» είπε ο Μανολιός. «Για πράκτορα με πέρασαν σχεδόν όλοι και με έβλεπαν με μισό μάτι! Πάλεψα να το αλλάξω και νομίζω ότι κάτι κατάφερα.»
«Τι είπες στους οπλαρχηγούς;» ρώτησε ο Ιάκωβος.
«Υποσχέθηκα ότι αν τους καλέσουμε για ξεσηκωμό, θα πάμε ως το τέλος. Θα είναι επανάσταση των Γραικών για να διώξουμε τον Τούρκο. Σε αυτό είναι σύμφωνοι και στρατιώτες και Καπετάνιοι αλλά κι οι Πρόκριτοι. Όλοι, Έλληνες, Αλβανοί και Βλάχοι είναι έτοιμοι. Θέλουν όμως να δουν και μια σοβαρή κίνηση από έξω. Κι οι Εβραίοι ακόμα θα άφηναν πρόθυμα τον Σουλτάνο και να συνταχθούν μαζί μας.»
«Οι Εβραίοι έχουν χρήμα» είπε ο Ιουστίνος.
«Κι οι Βλάχοι έχουν χρήμα» είπε ο Μητροφάνης. «Οι Ρωμιοί έχουν γνώσεις και διπλωματία κι οι Αλβανοί στρατό! Έχουμε δυνάμεις θέλουμε, όμως, και μια καλή συγκυρία.»
«Ας μιλήσει ο Καλλέργης» είπε ο Ηρακλείδης. «Πες μας για τις επαφές σου με τους καπετάνιους της θάλασσας, τους κουρσάρους και τους πειρατές!»
«Ταξίδεψα σε όλα τα νησιά και μίλησα με πολλούς καπετάνιους. Φοβούνται κι αυτοί μη ξεσηκωθούν άδικα και αφεθούν στη μοίρα τους. Πείθονται όμως εύκολα γιατί ξέρουν πως σε μια εξέγερση θα έχουν λάφυρα.»
«Θα είναι κουρσάροι κι όχι πειρατές. Θα σηκώσουν την δική μας σημαία και θα μας δίνουν μερίδιο για να στηριχτεί η επανάσταση. Τα ξεκαθάρισες αυτά;»
«Οι συζητήσεις γίνανε με όρκο σιωπής. Τους είπα όλους τους όρους που βάζει η Αδελφότητά ώστε η εξέγερση να μην είναι ανταρσία αλλά πόλεμος για την ελευθερία.»
«Πες μας μερικά από τα ονόματα εκείνων με τους οποίους συμφώνησες» του ζήτησε ο Ηρακλείδης.
-Οι Λαντζαίοι στην Κέρκυρα, Μουζάκηδες στη Χιμάρα, τ’ αδέλφια Μελισσουργοί στη Μάνη, οι Κονόμοι στα Κύθηρα. Είναι κι ο Ρενέσης στη Θεσπρωτία κι άλλοι(iii) έτοιμοι με τα δικά τους στρατεύματα για την ξηρά αλλά και τη θάλασσα.»
«Ο στόλος μας συναγωνίζεται τον ενετικό» είπε η Ελένη.
«Είναι υπερβολή αυτό, Ελένη, όμως έχουμε σημαντική δύναμη. Ρωμαίικα είναι τα που πλοία υπερασπίζονται τις ακτές της Κρήτης και των Ιονίων.»
«Μπορούμε να υπολογίζουμε σε ένα δυνατό δικό μας ναυτικό;» τον ρώτησαν.
«Αν αποφασίσουμε εξέγερση, θα έχουμε ένα δυνατό κι αξιόμαχο στόλο!» είπε ο Καλλέργης.
«Μην υποτιμάμε τους Τούρκους. Έχουν μεγάλο στόλο κι ικανούς ναυάρχους» είπε ο Φραγκίσκος, «Μας νίκησαν στη Τζέρμπα και στην Πρέβεζα.»
«Έχουμε εξοπλίσει κι εμείς τα πλοία μας» συνέχισε ο Καλλέργης. «Ο πατέρας μου με τα αδέλφια και τα ξαδέλφια μου, έχουμε στη δούλεψή μας δέκα πλοία. Ο Ευδαιμονογιάννης, ο Πυρομάλλης, ο Φασιδώνης, ο Σπανόπουλος, έχουν αρκετά πλοία κι αυτοί. Αλλά κι οι Κερκυραίοι, ο Κοκκίνης, ο Μπούας, ο Κοντοκάλης, ο Χαλκιόπουλος είναι έτοιμοι για πόλεμο(iv).»
«Μπορούσε η Ελλάς να έχει δικό της στόλο»! θαύμασε η Ελένη. «Απορώ πως μας το επέτρεψαν ή πως το ενθαρρύνουν οι Βενετοί κι οι Γενοβέζοι
«Ήταν υποχρεωμένοι» είπε ο Καλλέργης. «Οι συνθήκες στη θάλασσα είναι πια ανυπόφορες. Οι Οθωμανοί και χωρίς τον τρομερό Μπαρμπαρόσα, είναι κυρίαρχοι στη Μεσόγειο. Σαρακηνοί πειρατές λεηλατούν τις παραλιακές πόλεις, κλέβουν και πουλάνε σκλάβους και καταστρέφουν πόλεις και χωριά. Δεν λεηλατούν μόνο ελληνικές χώρες πια, ορμούν στα ιταλικά παράλια, στη νότια Γαλλία και την ανατολική Ισπανία. Έτσι ο στόλος μας τους προστατεύει από τους πειρατές. Γι αυτό μας αφήνουν να έχουμε στόλο.
«Επομένως, αν ξεκινήσει μια επανάσταση θα υπάρχει στρατός και ναυτικό σε ελληνικά χέρια!» είπε ο Παλαιολόγος εκφράζοντας αυτό που σκέφτονταν όλοι.
«Θα είμαστε αρκετοί για να καταλάβουμε τις περιοχές που έχουμε σχεδιάσει» είπε ο Καλλέργης.
«Χρειαζόμαστε όμως και τον μεγάλο αντιπερισπασμό!» θύμισε ο Φραγκίσκος.
«Μολδαβία και Κύπρος θα μπορούσαν να είναι οι δυο αντιπερισπασμοί μας» είπε ο Διασσωρίνος. «Και θα είναι κι οι δυο απόλυτα δικοί μας!»
«Λες, λοιπόν, ανιψιέ ότι θα μπορέσουμε να ξεσηκωθούμε και μόνο με δικές μας δυνάμεις;» ρώτησε ο Ηρακλείδης.
«Γνωρίζω τις δυσκολίες. Αν τα καταφέρω στην Κύπρο όπως έχεις κάνει εσύ, σεβαστέ μου θείε, στη Μολδαβία, τότε θα είναι στο χέρι μας. Θα επαναστατήσουμε αν κι όταν θα το θελήσουμε εμείς. Ξεκινώντας από βορά και νότο θα ανάψουμε φωτιά σε ολόκληρη την Τουρκιά!»
«Αλλιώς;» ρώτησε ο Ιουστίνος.
«Αλλιώς χρειαζόμαστε έναν σταυροφορικό συνασπισμό των χριστιανών» είπε ο Διασσωρίνος. «Τότε όμως ο χρόνος της εξέγερσης δεν θα εξαρτιέται από εμάς.»
«Σκεφτείτε μια μεγάλη αρμάδα που θα έπλεε στο Ιόνιο και θα ακινητοποιούσε τον τουρκικό στόλο» είπε ο Ηρακλείδης. «Αυτό θα μας έδινε χρόνο να απειλήσουμε απ’ τη στεριά τις μεγάλες πόλεις. Θα μπορούσαμε να βαδίσουμε με στρατό προς την Θεσσαλονίκη ή την Κωνσταντινούπολη!»
«Ας συγκρατηθούμε κάπως» είπε ο Φραγκίσκος.
«Μην ξεχνάτε» υπενθύμισε ο Καλλέργης «ότι δεν τα πάνε καλά μεταξύ τους Ισπανοί και Ενετοί. Ούτε ο Πάπας είναι ενθουσιώδης για μια σταυροφορία.»
«Θα τα καταφέρουμε» είπε η Μαργαρίτα με πίστη και ενθουσιασμό. «Οι Τούρκοι δεν θα αντέξουν για πολύ καιρό στην ηρεμία. Θα γίνουν πάλι κάπου απειλητικοί και θα ενώσουν εξ ανάγκης τους Χριστιανούς!»
Ο Φραγκίσκος ήταν σκεπτικός. Ήξερε τον διχασμό που επικρατούσε στη δύση αλλά έδωσε λίγη αισιοδοξία.
«Πιστεύω πως ο Φίλιππος θα αναγκαστεί τελικά να αντιμετωπίσει τους Τούρκους!»
«Ο Πάπας μπορεί να τους πείσει» είπε ο Καλλέργης.
«Με μεθοδικότητα και με τη βοήθεια της θεάς Τύχης θα τα καταφέρουμε» είπε ο Φραγκίσκος. «Ο Φίλιππος κι ο Πάπας θα δουν το πρόβλημα.»
«Ακούω καλά;» είπε έκπληκτος ο Ηρακλείδης. «Ο φίλος μου, κληρικός της Αγίας Έδρας, ζήτησε τη βοήθεια της θεάς Τύχης και όχι του παντοδύναμου Θεού του;»
«Μην αναθαρρείς Ιάκωβε, ο Φραγκίσκος παραμένει ευσεβής!» είπε ο Μητροφάνης. «Ο Θεός θα βοηθήσει γιατί δεν αντέχει άλλο την θλιβερή υποδούλωση του ρωμαίικου στον Τούρκο. Οι χριστιανοί θα καταφέρουν να ομονοήσουν όπως το θέλουμε. Χρειαζόμαστε όμως και τύχη!»
«Ο Θεός μου, θεός όλων μας» είπε ο Φραγκίσκος «είναι μεν παντοδύναμος, όμως, δεν μπλέκει και πολύ στα ανθρώπινα. Τουλάχιστον όχι τόσο όσο νομίζουμε.»
«Αγαπητή μου, Μαργαρίτα, είναι σειρά σου να μιλήσεις» είπε ο Ηρακλείδης.
«Αναλύσατε το πολιτικό και στρατιωτικό σκηνικό όλοι σας» είπε η Μαργαρίτα. «Δεν έχω να προσθέσω κάτι. Οι δικοί μου κύκλοι ίσως φανούν χρήσιμοι αργότερα.»
«Σε ακούμε με ενδιαφέρον» είπε ο Ιουστίνος.
«Περνώ τον καιρό μου στη Γένοβα και στη Φλωρεντία κι έχω επαφές και φιλίες με ανθρώπους κλειδιά. Η οικογένειά μου, οι Ατσαϊόλι, οι Μέδικοι, οι Σαλβιάτι θα είναι στο πλευρό μας αν γίνει επανάσταση. Ο Οίκος της Σαβοΐας, θα βοηθήσει, ιδιαίτερα τώρα που οι Δούκες εδρεύουν στο Τουρίνο.»
«Ωραία λοιπόν» είπε ο Ηρακλείδης και γύρισε προς την Σοφία. «Εσύ τι θα μας πεις, νεαρή κυρία;»
«Γνωρίζετε καλύτερα από μένα πως το γένος μας για να ξεπεράσει τις δυσκολίες χρειάζεται παιδεία. Πρέπει να ξέρει ο κάθε Γραικός, της πόλης ή του χωριού, ευγενής ή απλός λαϊκός, από πού έρχεται η γενιά του. Αν μάθει ποιοι ήταν οι πρόγονοί του και ποιος ήταν ο τρόπος ζωής τους, δεν θα ανέχεται πια την τυραννία των Τούρκων. Η ελληνική παιδεία θα δημιουργήσει πατριώτες, αγωνιστές κι ήρωες, ανθρώπους που χρειαζόμαστε. Νομίζω πως όποιος ξέρει τι θα πει Έλληνας, δεν φείδεται ούτε της ζωής του για την Ελλάδα!»
Το ήξεραν όλοι, από την εμπειρία τους, πως είχε δίκιο. Τους συγκινούσε όμως το πάθος της.
«Θα ήθελα, επομένως, στο Σχέδιο μας να μπει η παιδεία κι οι αρχές στις οποίες θα βασιστεί. Ποια γλώσσα θα μιλούν οι Ρωμιοί; την αττική, την κοινή ή την δημοτική; Ποια βιβλία θα έχουν, τι ιστορία θα μαθαίνουν. πώς θα μάθουν τις επιστήμες; Να κάτσουν οι δάσκαλοι του γένους και να φτιάξουν εξαρχής μιαν ελληνική αναγέννηση.»
Συμφώνησαν. Υπήρχαν Γραικοί ικανοί να ετοιμάσουν ένα θησαυρό γνώσεων.
«Χρειαζόμαστε ελληνικά βιβλία» είπε ο Ιουστίνος, «κι ένα δικό μας εκδοτικό οίκο.»
«Σε ευχαριστούμε, Σοφία, για τις επισημάνσεις σου» είπε ο Ηρακλείδης. «Σκοπεύουμε να φτιάξουμε εκδοτικό οίκο στο Ιάσιο. Ας δούμε τώρα τι θα κάνουμε.»
«Πότε θα συναντηθούμε ξανά;» ρώτησε η Αλεξάνδρα.
«Θα σας προσκαλέσω εγώ στη Βενετία» είπε ο Ιουστίνος. «Θα βρεθούμε σε επτά χρόνια, αν δεν υπάρξει κάτι το έκτακτο. Μακάρι να έχουμε εξελίξεις ως τότε.»
Η Αδελφότητας μεγάλωνε. Αύριο θα δέχονταν νέα μέλη με ψηφοφορία. Τον Μεγαδούκα στην Κύπρο είχε προτείνει ο Διασσωρίνος. Τους Μιχαήλ Κατακουζηνό και Ιωσήφ Παππά στην Πόλη είχαν προτείνει η Ελένη κι ο Μητροφάνης. Ο Πέτρος Μενάγιας, ήταν πρόταση Παλαιολόγου κι ο Ιωάννης Βαλέρης πρόταση Ιουστίνου. Ο Ιάκωβος πρότεινε την Σοφία Γκριμάλντι και την Χριστίνα Σβαρόφσκι. Τα μέλη γίνονταν πια δέκα εννέα. Άλλαζε κι ο κανονισμός ώστε μη Έλληνες το γένος να γίνονται ισότιμα μέλη της Αδελφότητας. Συνδεδεμένα μέλη θα ήταν κυρίως οι οπλαρχηγοί κι οι καπεταναίοι που μιλούσαν με τον Καλλέργη. Τα μέλη της Αδελφότητας εξουσιοδοτούνταν να τους ορκίσουν. Κι άλλοι άνθρωποι αναγκαίοι θα έμπαιναν σιγά σιγά στην Αδελφότητα.
Το θέρος του 1562 μ.Χ. η ένταση στη Μεσόγειο ανάμεσα στις χριστιανικές και τις ισλαμικές δυνάμεις ήταν μεγάλη. Στο περιβάλλον αυτό, η Αδελφότητα αναζητούσε ερείσματα για να τα εκμεταλλευτεί υπέρ των υπόδουλων Γραικών.
Οι χριστιανοί είχαν κύριο εκφραστή τους τον Φίλιππο της Ισπανίας και το ισλάμ απόλυτο εκφραστή τον Σουλεϊμάν. Οι δυο κόσμοι έδιναν φονικές μάχες κι εξοντωτικές ναυμαχίες, για την κυριαρχία στη Μεσόγειο. Ο χριστιανικός κόσμος ήταν διασπασμένος. Η Βενετία κρυβόταν πίσω από τη φοβισμένη διπλωματία του κατευνασμού. Η Ισπανία ήταν διστακτική με έναν ασκητικό βασιλιά. Η Γερμανία σπαρασσόταν από σφοδρές θρησκευτικές διαμάχες κι ένα γενικευμένο χάος. Σε αυτό το βαρύ κλίμα, εμείς στο Ιάσιο σχεδιάζαμε το αδύνατο. Ένα ελεύθερο ελληνικό κράτος ακριβώς στη γραμμή πυρός και στο σύνορο των δύο κόσμων.
Είχαμε το πλεονεκτήματα να είμαστε μυστική οργάνωση ορκισμένων στον σκοπό μας ανθρώπων. Είχαμε επιλεγεί από τον οραματιστή ιδρυτή της αδελφότητάς μας για τις ικανότητες και την πίστη μας στον στόχο. Επί πλέον είχαμε το μοναδικό πλεονέκτημα της σφαιρικής γνώσης. Οι μεγάλοι βασιλιάδες ήξεραν ο καθένας λίγα πράγματα σχετικά με τις προθέσεις και τις δυνάμεις του άλλου. Εμείς γνωρίζαμε όλα όσα συνέβαιναν σε όλες τις γωνιές του γνωστού μας κόσμου.
Ελπίζαμε πως σύντομα θα ορίζαμε εμείς την έναρξη της εξέγερσης. Θα ξεκινούσαμε από τη Μολδαβία και την Κύπρο. Θα ξεσηκώναμε τους οπλαρχηγούς και καπετάνιους στη νότια ελληνική χερσόνησο. Θα προκαλούσαμε μια σταυροφορία των χριστιανικών δυνάμεων. Το ονειρικό τέλος της επιχείρησης θα ήταν η περικύκλωση της Κωνσταντινούπολης. Έτσι, θέλαμε να τρομοκρατήσουμε τους Τούρκους και τον Σουλτάνο. Τότε μόνο θα μπορούσαν να του επιβληθούν όροι που θα προέβλεπαν αυτά που θέλαμε. Μιαν ελληνική κρατική οντότητα παρούσα και πάλι στον παγκόσμιο χάρτη.
===
Στο Ιάσιο ελπίζαμε πως η ελευθερία του γένους κι η γέννηση μιας νέας ελληνικής κρατικής οντότητας ήταν κοντά. Τα όσα ακολούθησαν όμως μας διέψευσαν με τρόπο τραγικό. Στη Μολδαβία και στην Κύπρο οι δυο πιθανοί αντιπερισπασμοί είχαν άτυχο τέλος. Μαζί τους, δυστυχώς, χάθηκαν και οι δυο εξοχότεροι Έλληνες της εποχής μας υπηρετώντας μέχρι τέλους το όνειρό τους. Ένα όνειρο που στις αρχές του 1565 έμοιαζε πια εντελώς σβησμένο.
*** Κύπρος, 1562 ***
Ο Διασσωρίνος είχε ετοιμάσει πολύ καλά την κυπριακή επανάσταση. Είχε ξεσηκώσει τα χωριά κι είχε ετοιμοπόλεμο τον στρατό του Μεγαδούκα. Ο τουρκικός στόλος, με εντολή του Σοκουλού πασά θα παρενοχλούσε τους Βενετούς. Στόχος ήταν να μην μπορέσουν να φέρουν ενισχύσεις από την Κρήτη ή την Βενετία.
Το σχέδιο προδόθηκε στους Βενετούς από αντιπάλους του Σοκουλού Πασά. Ο Διασσωρίνος συνελήφθη στην Πάφο κι εκτελέστηκε. Το ίδιο κι ο Μεγαδούκας. Τα δύο πτώματά τους εκτέθηκαν από τους Βενετούς δημόσια για παραδειγματισμό και για να σβήσει η εξέγερση(v). Κι η επανάσταση τελείωσε.
*** Ιάσιο, Φεβρουάριος του 1564 ***
Οι Βογιάροι, τον Νοέμβρη του 1563, με επικεφαλής κάποιον Τόμσα, κατηγόρησαν τον Ηγεμόνα Ηρακλείδη. Είπαν πως ήθελε να τους αλλάξει την ορθόδοξη πίστη.
Απόδειξη ήταν το γεγονός ότι είχε παντρευτεί Πολωνή πριγκίπισσα που ο πατέρας της ήταν παγανιστής. Είπαν πως ο άρχοντας της Κρακοβίας Μάρτιν Σβαρόφσκι, αμφισβητούσε τον τριαδικό θεό. Επίσης ο Ηρακλείδης είχε βάλει αρχιεπίσκοπο Μολδαβίας έναν προτεστάντη Πολωνό, τον Ιωάννη Λουσίνσκυ. Ο Ιάκωβος κλείστηκε στο φρούριο στη Σουτσεάβα και αντιστάθηκε στην πολιορκία για τρεις μήνες. Σίγουρος για τον εαυτό του συμφώνησε να βγει από το κάστρο πιστεύοντας ότι οι διώκτες του θα τον μεταχειρίζονταν δίκαια. Τον συνέλαβαν και τον σκότωσαν αμέσως. Ήταν Φεβρουάριος του 1564 όταν τελείωσε η τρικυμιώδης πορεία του Ιάκωβου Ηρακλείδη σε αυτή τη ζωή(vi). Η Χριστίνα κι ο γιος του Δημήτριος γλίτωσαν τη ζωή τους. Ο νεαρός σημαδεύτηκε στη μύτη μ’ ένα σημάδι. Κατά τα έθιμα των Μολδαβών, αυτό το σημάδι δεν θα του επέτρεπε ποτέ να διεκδικήσει τον θρόνο.
*** Μάλτα, 1565 ***
Η Αδελφότητα για την Ελευθερία μετά τον θάνατο του Ηρακλείδη ήταν υπό διάλυση. Είχαν φύγει ο εμπνευστής της κι ένα από τα καλύτερα παλικάρια της. Το Σχέδιο είχε αποτύχει κι έπνεε τα λοίσθια. Ο Ιουστίνος είχε αναλάβει να διοργανώσει την συνάντηση του 1569 ήταν όμως αμφίβολο αν θα υπήρχε ως τότε η οργάνωση. Τα επόμενα χρόνια όλοι νιώθαμε σαν χαμένοι και κανείς μας δεν πίστευε σε τίποτε. Με μεγάλη μας θλίψη και χωρίς να μιλάμε γι αυτό, θεωρούσαμε ότι η Αδελφότητα ήταν παρελθόν!
Πλήρως απογοητευμένος από τις εξελίξεις, το έτος 1565 βρισκόμουν στη Μάλτα μετά από πρόσκληση του Βαλέρη. Ήμουν πλέον ένας μισθοφόρος στρατιώτης-γραμματικός και υπερασπιζόμουν το νησί από την έφοδο των Τούρκων. Είχα ήδη φτιάξει οικογένεια κι ήμουν εκεί με την γυναίκα μου, την Διονυσία, και την μικρή κορούλα μου Δηιάνειρα.
Παραπομπές:
i Κανούνι Σουλτάνος= Σουλτάνος Νομοθέτης, ήταν η προσφώνηση που έδιναν οι Οθωμανοί στον Σουλεϊμάν, ενώ οι Ευρωπαίοι του έδιναν την προσφώνηση Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής
ii Η Χουρέμ ήταν Ουκρανή χριστιανή, η Ρωξελάνη, που κατάφερε από δούλα να γίνει, αρχικά, Χασεκή Σουλτάνα, δηλαδή αγαπημένη του Σουλτάνου και, κατόπιν, γυναίκα του με γάμο. Του έκανε πέντε παιδιά. Όταν έγινε μουσουλμάνα πήρε το όνομα Χουρέμ.
iii Ιστορικά πρόσωπα, όλα ενεπλάκησαν στους ενετοτουρκικούς πολέμους και τις εξεγέρσεις κατά των Τούρκων της εποχής εκείνης (ΠΗΓΗ: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Ι’ σελ. 3109-323)
iv Όλοι οι αναφερόμενοι Καπετάνιοι, Οπλαρχηγοί και πλοιοκτήτες καθώς και πολλοί άλλοι μετείχαν στις ναυμαχίες των δυτικών με τους Οθωμανούς με δικά τους πλοία και στρατεύματα καθώς και στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου και στις εχθροπραξίες μετά από αυτήν. Αναφέρονται σε πολλές πηγές (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Ι’ τόμος, στις σελίδες 310 έως 322)
v Από Βικιπέδια: “Ο Ιάκωβος Διασσωρίνος εγκαταστάθηκε στη βενετοκρατούμενη Κύπρο και παρότρυνε τους κατοίκους να εξεγερθούν για να αποκτήσουν την ελευθερία τους. Έστειλε και πράκτορα στην Κωνσταντινούπολη για να εξασφαλίσει εύνοια και βοήθεια του Σουλτάνου. Ο πράκτοράς του όμως εκμυστηρεύτηκε τα σχέδια σε κάποιον προδότη, και για το λόγο αυτό, συνελήφθη στην Πάφο όπου βρισκότανε, και μεταφέρθηκε στην Λευκωσία, όπου μετά από συνοπτική διαδικασία εκτελέστηκε δια απαγχονισμού από τις Βενετικές αρχές το 1562”
vi Πλήρης περιγραφή των γεγονότων του τέλους του Ιάκωβου Ηρακλείδη και από το βιβλίο του Δημ. Πασχάλη “Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας”
********************
Η συνέχεια αύριο Τετάρτη 17/3 με το πέμπτο κεφάλαιο (5α)