Η αδελφότητα συνέρχεται στην Βενετία για την τρίτη της συνεδρία. Η πρώτη το 1555 στην Αυγούστα ήταν η ιδρυτική που έφτιαξε τα σχέδια για την στρατιωτική και διπλωματική ετοιμότητα των Ελλήνων. Η δεύτερη συνεδρία, μετά από επτά χρόνια το 1562 στο Ιάσιο, καθόρισε ένα Σχέδιο εξέγερσης που θα γινόταν μετά από δύο αντιπερισπασμούς (σε Κύπρο και Μολδαβία). Η τρίτη τώρα, στην Βενετία, μετά από άλλα επτά χρόνια, το 1569, θα φτιάξει το νέο σχέδιο για την προώθηση της αντιτουρκικής συμμαχίας των δυτικών.
***********************
κεφ. 7α
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7:
ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ 1569 μΧ
Η καρναβαλική περίοδος στη Βενετία είναι μια μεγάλη πολυήμερη γιορτή στην οποία συμμετέχει όλη η πόλη. Διαρκεί σχεδόν ολόκληρο τον χειμώνα. Κορυφώνεται πριν τις νηστείες του Πάσχα, δέκα μέρες πριν τη Σαρακοστή όσο ο καιρός είναι ακόμα κρύος και βροχερός. Ολόκληρη η πόλη, από τη μια άκρη της ως την άλλη, μετατρέπεται σε μια απέραντη σκηνή θεάτρου. Η λιμνοθάλασσα, τα γοτθικά κτήρια, οι μεγαλοπρεπείς αψίδες, οι πλατείες κι οι αμέτρητες γέφυρες είναι τα σκηνικά. Ηθοποιοί είναι όλοι οι κάτοικοί της. Όλοι κι όλες συμμετέχουν σ’ ένα τρελό παιχνίδι πειραγμάτων, μυστικών κι ερωτικών αγγιγμάτων. Όλα μεταμορφώνονται κρυμμένα επιμελώς πίσω από μάσκες. Πρωταγωνιστές σ’ αυτό το παιχνίδι οι αριστοκράτες γόνοι των καλών οικογενειών κι οι νεαρές κυρίες των πλούσιων σπιτιών. Ευγενείς, δούκες, κόντηδες και κοντέσες, ακόμα κι ιερωμένοι και καλόγριες συμμετέχουν.
Η Κομμέντια ντελ Άρτε αναπτύχθηκε σε όλη την Ιταλία και τις φιλελεύθερες ανεξάρτητες πόλεις του βορά. Αυτή δίνει τις ιστορίες, τα σκηνικά και τις εμπνεύσεις ώστε να ραφτούν οι χιλιάδες στολές. Με τα δικά της πρότυπα φτιάχνονται χιλιάδες μάσκες στα εργαστήρια και τα σπίτια. Αρλεκίνοι κι Αρλεκίνες, κουρελήδες με μανδύες φτιαγμένους από πολύχρωμα κομμάτια υφάσματος γυρνούν παντού. Μαρκησίες, κοντεσίνες, ντόμινα, βαρόνοι και σάτυροι, με μάσκες και ρούχα που κρύβουν το φύλο, διατρέχουν την πόλη. Πειράζουν, σαρκάζουν, φτιάχνουν σκάνδαλα παίζοντας στην αληθινή ζωή ρόλους φανταστικούς. Το παιχνίδι της παραπλάνησης στ έπακρο.
Υπηρέτριες και ζητιάνες αλλάζουν ταυτότητα πίσω από μια στολή κοντέσας ή μαρκησίας. Πριγκίπισσες και κόντηδες κρύβονται πίσω από περίτεχνες μάσκες και στολές. Πρίγκιπες ντύνονται με ρούχα καρδιναλίου και καλόγριες φορούν ρούχα φανταχτερά κοκότας. Άλλοι ταυτίζονται με τον ρόλο τους και άλλοι σαρκάζουν τον εαυτό τους ή την τάξη τους. Όλο αυτό το ζωντανό θέατρο δρόμου εκτυλίσσεται στο απίθανο σκηνικό μιας πόλης βυθισμένης στο νερό. Ένα κλίμα συνεχούς ερωτισμού κι αδιάκοπης αναζήτησης της ηδονής κυριαρχεί. Η Βενετία είναι πλούσια κι ο πλούτος της διαφθείρει τους πάντες. Τα σκάνδαλα είναι δεμένα με την καθημερινή ζωή. Παράνομοι έρωτες και φοβερές ίντριγκες παντού. Με αυτά διασκεδάζει και περνά τον καιρό του ο πολίτης της Βενετίας. Καμιά πόλη στον κόσμο δεν είναι τόσο διεφθαρμένη και πανηδονική.
Μόνο τα τελευταία χρόνια έχουν κάπως ελαττωθεί τα πολύ τολμηρά πειράγματα και ντυσίματα. Ο νέος Πάπας έχει πάρει πολύ αυστηρά μέτρα για να μετριάσει την έκλυση των ηθών. Ασκητικός ο ίδιος, σταυροφόρος του καθολικισμού, έχει καταβάλει άοκνες προσπάθειες για να κάνει την Ιταλία ευσεβή. Πίος Ε’ ήταν το όνομα που πήρε, όταν εκλέχτηκε Πάπας, ο φίλος του Φραγκίσκου δομινικανός Καρδινάλιος Μικάλε Γκισλιέρι. Απ’ τις αρχές του 1566 αυτός κατείχε την Αγία Έδρα.
Βρισκόμασταν με την Διονυσία και τη Δηιάνειρα στην Βενετία ήδη από τα τέλη του 1568. Μέναμε σε ένα σπίτι κοντά στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Μας είχε προσκαλέσει εδώ ο Ιουστίνος. Είχε ένα δικό του πύργο έξω από την πόλη κι εκεί θα διεξαγόταν η συνεδρίασή μας. Τα μέλη της Αδελφότητας θα έφταναν εδώ σταδιακά το ένα μετά το άλλο στις αρχές του 1569. Τον Μάρτιο του 1569 θα λάμβανε χώρα η Τρίτη συνεδρία. Τον Μάρτιο κορυφώνονταν κι οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού. Τότε έφτανε στο ζενίθ ο παροξυσμός στους δρόμους, τις πλατείες και τα κανάλια της πόλης. Δεκατέσσερα χρόνια είχαν περάσει από την πρώτη συνεδρία της Αυγούστας κι επτά από την δεύτερη του Ιασίου. Τις δύο πρώτες είχε οργανώσει ο Ιάκωβος Βασιλικός Ηρακλείδης. Τώρα οικοδεσπότης ήταν ο Ιουστίνος Βαρδάτης.
Είχαμε γνωριστεί πριν από περίπου τριάντα χρόνια στο Ναύπλιο. Ήμασταν νέοι με όρεξη να ζήσουμε τη ζωή και να αγωνιστούμε για την ελευθερία του γένους των Γραικών. Τώρα ο Ιάκωβος ήταν στο χώμα κι εγώ στα πενήντα οχτώ μου χρόνια. Ένιωθα πιο σοφός, αλλά, και πιο κουρασμένος. Οι συζητήσεις στο πολιορκημένο Ναύπλιο έδειχναν τώρα να δίνουν καρπούς.
Ήμασταν πάλι μετρημένοι όσοι θα συμμετείχαμε στην συνεδρίαση. Είχαμε μιλήσει όλα αυτά τα χρόνια με αρκετούς ανθρώπους και τους είχαμε μυήσει. Αποτελούσαν συνδεδεμένα μέλη που δεν είχαν ορκιστεί ακόμα αλλά που ήταν έτοιμα να ενταχθούν και να συνεργαστούν. Ο πυρήνας μας παρέμενε ολιγομελής και συνωμοτικός, όπως είχε ξεκινήσει από τον ιδρυτή του. Από τους δεκαεννιά του Ιασίου είχαμε τις απώλειες του Ηρακλείδη, του Διασσωρίνου και του Μεγαδούκα. Έλειπε κι ο Ιωσήφ Παππάς, ο σύζυγος της Ελένης που είχε πεθάνει ξαφνικά από φυσικά αίτια. Στους δεκαπέντε εναπομείναντες είχαν προστεθεί η Διονυσία κι ο Ροντρίγκες. Οι προσκεκλημένοι λοιπόν στη συνεδρίαση της Βενετίας ήταν δεκαεπτά και είχαν έρθει οι δεκαέξι.
Ήταν παρόντες ο Ιουστίνος κι ο Ιάκωβος Παλαιολόγος. Η Ελένη Παπά κι ο Μιχαήλ Καντακουζηνός είχαν έρθει από την Κωνσταντινούπολη. Η Αλεξάνδρα Λεπουσνεάνου κι η Χριστίνα Σβαρόφσκι είχαν έρθει από το μοναστήρι της Σουτσεάβας. Ήταν κλεισμένες εκεί μετά τον θάνατο του Ηρακλείδη. Ήταν ακόμα η Χιώτισσα Μαργαρίτα Γκριμάλντι Κορέση κι η κόρη της Σοφία που ήρθαν από τη Γένοβα. Ο Φραγκίσκος Καστιλιόνης ήρθε από τη Ρώμη, ο Ανδρέας Καλλέργης από τον Χάνδακα, ο Εμμανουήλ Μορμόρης απ την Κέρκυρα. Ήταν εδώ ο Πέτρος Μενάγιας που μετείχε πρώτη φορά σε τέτοια συνεδρίαση. Το ίδιο κι ο Ιωάννης Βαλέρης κι ο Ματίας Ροντρίγκες συμμετείχαν για πρώτη φορά κι αυτοί. Ήμασταν κι εγώ κι η Διονυσία. Δεν είχε έρθει ο Μητροφάνης που απ’ τον Ιανουάριο του 1565 ήταν Πατριάρχης Νέας Ρώμης στην Πόλη. Είχε “εξαγοράσει” την θέση με χρήματα της Αδελφότητας. Ήταν παρών στην Αυγούστα και στο Ιάσιο, αλλά, αυτή τη φορά θα μάθαινε τα νέα απ’ την Ελένη και τον Καντακουζηνό.
Ο Ροντρίγκες ήταν η ατραξιόν της συνάντησης. Δεν ήταν και λίγο. Ένας ξακουστός κουρσάρος, με κατορθώματα σ’ όλη τη Μεσόγειο, βρισκόταν μαζί μας, ενταγμένος στον στόχο μας. Μιλούσε πολύ λίγα ελληνικά. Είχε τον Μενάγια και τον Βαλέρη αλλά κι εμένα να του μεταφράζουμε όσα άκουγε ή όσα ήθελε να πει στα ελληνικά. Ήταν σπουδαία ένεση ηθικού η συμμετοχή του Ισπανού στον αγώνα μας. Όλοι τον πλησίαζαν για να τον γνωρίσουν από κοντά και να του μιλήσουν. Η Βενετία τον είχε υποδεχτεί δια του Μεγάλου Δόγη με παρασημοφορία. Δεν λέγαμε, βέβαια, πουθενά ότι βρισκόταν εδώ σαν μέλος της Αδελφότητας αλλά νιώθαμε περήφανοι γι αυτό.
Χωρίς τον Ιάκωβο ήταν περίεργη συνεδρία. Ο Ιουστίνος μας υποδέχτηκε στον πύργο του και μας οδήγησε στο μεγάλο δωμάτιο όπου θα συνεδριάζαμε. Μια όμορφη κι επιβλητική αίθουσα, στον δεύτερο όροφο, όχι βέβαια όσο κι η αίθουσα των βασιλικών συμβουλίων του Ιασίου. Ήταν όμως ευρύχωρη, με ελληνικότατο διάκοσμο, εφοδιασμένη με χάρτες, γραφική ύλη κι ανέσεις για όλους. Οι διάδρομοι και τα δωμάτια των ορόφων είχαν κόκκινα ή μαύρα βελούδα στους τοίχους. Οι τοιχογραφίες με έργα έξοχων καλλιτεχνών, έκαναν τον πύργο να μοιάζει με παλάτι. Έτσι ήταν οι πύργοι των Βενετών ευγενών.
Τα θέματα στις τοιχογραφιών προέρχονταν από την ελληνορωμαϊκή ιστορία και την εβραιοχριστιανική παράδοση. Ο Ιουστίνος, αν και δωδεκαθεϊστής, δεν μπορούσε να αποφύγει την βίβλο. Αν δεν είχε βιβλικά θέματα στους τοίχους και στα ταβάνια θα κινδύνευε να κατηγορηθεί ως αντίχριστος. Ακόμα και στην ελεύθερη, και συχνά ανήθικη, Βενετία η Ιερά Εξέταση έριχνε βαριά την σκιά της. Η αίθουσα των συσκέψεων ήταν καθαρά ελληνική. Κυριαρχούσαν το άσπρο, το γαλάζιο και το χρυσαφί, με μαιάνδρους, λιτές άσπρες κουρτίνες και λαμπρά αγάλματα. Ο Δίας, η Αφροδίτη, η Αθηνά, ο Αχιλλέας, η Ήρα, ο Περικλής, ο Λεωνίδας κι άλλοι θεοί και ήρωες την κοσμούσαν. Πίνακες με θέματα από την μυθολογία και την αρχαία ελληνική ιστορία γέμιζαν τον χώρο με κάλλος. Μια πλούσια βιβλιοθήκη περιείχε βιβλία, κώδικες και συγγράμματα αρχαίων αλλά και σύγχρονων φιλοσόφων.
Με τις διαδοχικές αφίξεις στη Βενετία ξαναβρεθήκαμε και γνωριστήκαμε με τα νέα μέλη. Ήταν συγκινητικές στιγμές καθώς κάποιοι είχαμε να βρεθούμε ακόμα κι επτά χρόνια. Οι μετακινήσεις δεν ήταν καθόλου εύκολες σε ένα κόσμο χωρίς ασφαλείς δρόμους και χωρίς μέσα μεταφοράς. Δεν υπήρχαν οργανωμένες διαμονές για κάποιον που ήθελε να ταξιδέψει. Οι πορείες στη στεριά ήταν κουραστικές κι επικίνδυνες και στη θάλασσα ήταν περιπέτειες χωρίς τέλος. Το πιο συνηθισμένο ήταν να γεννιέται και να πεθαίνει κανείς στο ίδιο μέρος χωρίς να γνωρίζει άλλο στη ζωή του. Γι αυτό οι συναντήσεις δεν ήταν συχνές και γι αυτό η συγκίνησή μας ήταν μεγάλη. Για αρκετές μέρες χαιρετιόμασταν, αλλάζαμε αγκαλιές. Δακρύζαμε, άλλοτε για μια ιστορία που ακούγαμε κι άλλοτε για κάποια απώλεια που είχε συμβεί και την διαπιστώναμε. Κάποια στιγμή καθίσαμε γύρω από το τραπέζι κι η συνεδρίαση ξεκίνησε.
Ο Ιουστίνου μίλησε αγγίζοντας ευαίσθητες χορδές. Οι απουσίες έπεφταν βαριές σαν σκιές στη σκέψη μας. Από το στόμα του ομιλητή έβγαιναν λέξεις που έσφιγγαν με θλίψη τις καρδιές μας.
«Οι δυο Ιάκωβοι που απουσιάζουν ήταν σπουδαίοι και μεγάλοι Έλληνες» ξεκίνησε ο Ιουστίνος. «Γεννήθηκαν ραγιάδες, όμως, κατάφεραν να κερδίσουν την Ευρώπη και το έργο του το αναγνώρισαν όλοι. Στη Μολδαβία ο Ιάκωβος εκσυγχρόνισε την χώρα. Στην Κύπρο Διασσωρίνος ενέπνευσε στους Γραικούς την αγάπη για την ελευθερία. Δυστυχώς κι οι δυο προδόθηκαν κι έχασαν την ζωή τους.»
Κόμπιασε για λίγο καθώς είχε συγκινηθεί ιδιαίτερα. Ο Ιουστίνος είχε βαθιά συναίσθηση της αποστολής μας για την αναβίωση της Ελλάδας στον σύγχρονο κόσμο. Η γνωριμία του με τον Ιάκωβο ήταν ορόσημο στη ζωή του κι ο θάνατός του τον είχε συνταράξει. Όσο τον άκουγα σκεφτόμουν πόσο πολύ είχε συνταράξει εμένα. Στην πραγματικότητα κανέναν άλλον δεν είχε πειράξει αυτός ο χαμός όσο εμένα που με είχε αρρωστήσει. Έχανα το μυαλό μου. Κάποια διαστήματα ένιωθα διαλείψεις κι αυτό το καταλάβαιναν οι γύρω μου. Ζούσα για μικρά χρονικά διαστήματα εκτός πραγματικότητας.
«Θύμα στο βωμό του καθήκοντος ήταν και ο Διονύσιος» συνέχισε ο Ιουστίνος.
Η παρουσία του Διονύσιου πιο πριν και του Μητροφάνη τώρα, άλλαζε την γνώμη μας για την κορυφή της ορθοδοξίας. Ακόμη κι ο Ιουστίνος έβλεπε την διαφορά. Οι αγράμματοι, ως τώρα πατριάρχες, όργανα κι υπηρέτες των σουλτάνων, είχαν δώσει χροιά προδοτική στο Πατριαρχείο. Τώρα όμως, με τον Διονύσιο και τον Μητροφάνη, η ορθοδοξία έπαιζε σημαντικό ρόλο στην μόρφωση μιας νέας γενιάς. Αυτή η γενιά θα έβγαζε το υπόδουλο γένος από την αμάθεια.
«Αναφέρω και την απώλεια του Ιωσήφ Παπά, συζύγου της αγαπητής μας Ελένης» είπε κλείνοντας τους επικήδειους. «Η πιο μεγάλη απώλεια, όμως, που θα είχαμε -αλλά φαίνεται πως θα την αποφύγαμε- είναι η απώλεια της Αδελφότητάς μας. Για ένα διάστημα, μετά τα σφοδρά χτυπήματα που δέχτηκε, κινδύνεψε να διαλυθεί.»
Κατόπιν έθεσε την ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης.
«Είμαστε ζωντανοί, λοιπόν. Με νέα ορμή συνεχίζουμε. Θα κάνουμε πάλι έναν απολογισμό δράσης και θα εκτιμήσουμε τη διεθνή κατάσταση και τις προοπτικές της επανάστασης. Θα κάνουμε προτάσεις για τα επόμενα χρόνια.»
«Ανυπομονούμε» είπε η Μαργαρίτα.
«Γνωρίζουμε όλοι πως τα πράγματα στράβωσαν στους αντιπερισπασμούς που είχαμε σχεδιάσει» συνέχισε ο Ιουστίνος. «Στη διπλωματία, όμως, κάναμε καλή δουλειά. Έχουμε ποτίσει τα ισχυρά κέντρα της Μεσογείου με τις ιδέες μας. Δεν τις λένε πια φαντασιώσεις. Κύκλοι με επιρροή τις συζητούν πλέον σαν ένα πιθανό ενδεχόμενο. Η ιδέα μιας ελεύθερης Γραικίας είναι μια ιδέα που έχει αποκτήσει ρίζες. Ένα κράτος ισορροπίας ανάμεσα στο Ισλάμ και τον Καθολικισμό με στόχο την διαρκή ειρήνευση στη Μεσόγειο.»
Ο Ιουστίνος ανέλυσε την κατάσταση με βάση τις πληροφορίες που είχαν συγκεντρωθεί. Μπορεί οι Τούρκοι να μην είχαν ηττηθεί ποτέ στο πεδίο της μάχης, ωστόσο κάποτε θα συνέβαινε κι αυτό. Υπήρχε τρόπος να φοβηθεί και να υποκύψει σε έναν εκβιασμό που θα έφερνε την ελευθερία των Γραικών.
«Η Οθωμανική Αυτοκρατορία επεκτείνεται ακόμη αλλά η επιθετικότητά της έχει εξαντληθεί» είπε ο Ιουστίνος. «Μπορεί ακόμα να αντλεί πόρους από την τεράστια έκτασή της και τους ραγιάδες της όμως όλα έχουν όρια. Ο Μέγας Βεζίρης Σοκουλού είναι ο πρώτος που το έχει καταλάβει.»
Η δύναμη των Οθωμανών συγκρινόταν μόνο με την δύναμη της Ισπανίας που εκμεταλλευόταν μια νέα Ήπειρο. Οι Ισπανοί είχαν κτήσεις σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Οι δυο αντίπαλοι μπορούσαν να φτιάχνουν μεγάλους στόλους, και να μαζεύουν μεγάλους στρατούς. Είχαν πόρους για όπλα και πολεμοφόδια, αλλά και τροφές, υλικά και βοηθητικό προσωπικό. Μπορούσαν να έχουν κωπηλάτες στις γαλέρες, να πληρώνουν λαγουμιτζήδες και να αντέχουν σε πολιορκίες. Αυτοί οι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι τους έκαναν κυρίαρχους στον κόσμο του 16ου αιώνα.
«Ο Κάρολος κι ο Σουλεϊμάν πολέμησαν πενήντα χρόνια σε στεριά και θάλασσα» είπε ο Φραγκίσκος. «Οι διάδοχοί τους, ο Φίλιππος και ο Σελίμ συνεχίζουν.»
«Οι Τούρκοι περηφανεύονται ότι δεν έχουν υποχωρήσει ποτέ από έκταση που έχουν καταλάβει» είπε η Ελένη.
«Πήραν όλα τα νησιά του Αιγαίου κι έχουν τις ακτές της Μπαρμπαριάς» είπε ο Βαλέρης.
«Τι περιμένει ο Πάπας; Πρέπει να καταληφθεί η Ρώμη για να ξυπνήσει;» ρώτησε η Αλεξάνδρα.
«Σε αυτό το σκηνικό» συνέχισε ο Ιουστίνος «οι σκέψεις μας περί ανεξαρτησίας θα φαίνονταν αφελείς. Εμείς όμως δεν είμαστε αντικειμενικοί παρατηρητές, δεν μελετάμε τον κόσμο αλλά παλεύουμε να τον αλλάξουμε. Εκμεταλλευόμαστε κάθε ευκαιρία, κι όχι μόνο αυτό! Αναζητάμε να επιδράσουμε για να δημιουργηθεί η ευκαιρία. Τότε ακριβώς θα επιχειρήσουμε να πραγματοποιήσουμε το ακατόρθωτο!»
Ήταν ένας λόγος αντάξιος μεγάλου πολιτικού κι αν δεν επρόκειτο για συνεδρίαση θα τον είχαμε χειροκροτήσει.
«Στρατηγική μας είναι να επιχειρήσουμε μια ρωγμή ανάμεσα στα δυο μπλοκ των Ισπανών και των Οθωμανών.»
«Τα θα πει ρωγμή στα μπλοκ;» ρώτησε ο Καλλέργης.
«Να φτιαχτεί μια ανεξάρτητη ζώνη ανάμεσά τους.»
«Γιατί να μας το επιτρέψουν;»
«Μια ανεξάρτητη ή, έστω, υποτελής επικράτεια με δική μας ελληνική ηγεσία, δική της ζωή και δικά της ήθη. Αυτό ζητάμε» συνέχισε ο Ιουστίνος. «Αυτό είχε ονειρευτεί ο Ιάκωβος! Αρκεί να τους αποδείξουμε ότι είμαστε αναγκαίοι και χρήσιμοι. Μας αρκεί ένας γενικός πόλεμος ώστε να επιθυμήσουν όλοι μιαν ενδιάμεση ζώνη κατάπαυσης του πυρός. Αυτή η ζώνη ανακωχής θα είναι η δική μας Πολιτεία! Αυτό που η Βενετία δεν μπορεί από την φύση της να πετύχει, μπορεί να το υπηρετήσει η δική μας Ελλάδα!»
Τα έλεγε σωστά και ήταν πειστικός. Η Βενετία, αν την έβλεπες στο χάρτη, ήταν μια λεπτή λωρίδα γης και νησιών, μια ζώνη ανάμεσα στους δυο κόσμους. Από την Αδριατικής είχε μια λωρίδα γης στη Δαλματία, μικρές λωρίδες στα παράλια της Αλβανίας και στον Αμβρακικό. Είχε τα νησιά του Ιονίου την Κρήτη και την Κύπρο. Ήταν προσκολλημένη στα εδάφη του Σουλτάνου, με θαλάσσιες μόνο επικοινωνίες. Δεν μπορούσε να μένει για πολύ ουδέτερη. Θα πήγαινε με τον Σουλτάνο για να καθησυχάσει τις αδηφάγες ορέξεις του ή θα ζητούσε προστασία των Ισπανών. Δεν μπορούσε να είναι ζώνη ανακωχής. Μια νέα Ελλάδα, όμως, μπορούσε να παίξει καλύτερα αυτόν τον ρόλο. Αν οι δυο εμπόλεμοι είχαν κουραστεί να μάχονται, τότε εμείς μπορούσαμε να ειρηνεύσουμε την περιοχή.
«Είναι σωστή σκέψη» είπε ο Φραγκίσκος. «Αυτό το κράτος θα ήταν ουδέτερη ζώνη. Το ξέρει κι ο Πάπας.»
«Οι Γραικοί θα είναι ανάμεσα στους δυο χωρίς να είναι μέρος του ενός ούτε του άλλου» είπε ο Μενάγιας.
«Η ορθοδοξία δεν συμπίπτει ούτε με τον καθολικισμό ούτε με το Ισλάμ» είπε ο Καντακουζηνός. «Έχει ιστορικά πιο καλές σχέσεις με τον ανεκτικό μουσουλμανισμό παρά με τον φανατικό καθολικισμό των Λατίνων.»
«Δεν μας τιμά να το λέμε» είπε ο Ιουστίνος «ωστόσο συνηγορεί κι η στρατιωτική και οικονομική αδυναμία μας. Δεν θα φοβίζουμε κανέναν. Στη ρωγμή των δυο κόσμων, εκεί που φυτοζωεί η Βενετία, μπορεί να κτιστεί η νέα Γραικία. Χωρίς να γέρνει προς την μια από τις δυο μεριές.»
«Σε ποια εδάφη;» ρώτησε ο Μενάγιας.
«Σε εδάφη οθωμανικά κι ενετικά με ανεξιθρησκία κι ουδετερότητα. Ένα διεθνές προτεκτοράτο, ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ των εμπολέμων, ένας παράγοντας ειρήνης.»
Άκουγαν όλοι την ανάλυση αλλά χρειάζονταν στοιχεία.
«Την σκέψη αυτή τα μέλη της οργάνωσής μας την έχουν ενσταλάξει στα μυαλά σημαντικών παραγόντων. Αυτό έγινε με υπομονή κι επιμονή μέσα στη διεθνή πολιτική σκακιέρα» είπε ο Ιουστίνος. «Ο Πάπας, ο Φίλιππος, ο Δον Χουάν, ο Σουλτάνος, ο Ουλ Ισλάμ(i) κι ο Σοκουλού μάς έχουν ακούσει.»
«Ο Σοκουλού έχει δεχτεί ένα προτεκτοράτο στον νότο όπως στα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας» είπε η Ελένη.
Όλα αυτά ήταν σημαντικά και ελπιδοφόρα. Πήρε τον λόγο ο Φραγκίσκος.
«Στα ενετικά, στα γενοβέζικα, στα φλωρεντιανά αυτιά, σε όλες τις πόλεις της Ιταλίας έχουν φτάσει αυτές οι σκέψεις. Με τον Πάπα Πίο Ε’, του οποίου είμαι μυστικοσύμβουλος, όλα αυτά έχουν συζητηθεί πολύ σοβαρά. Ο Πάπας βρίσκει τις ιδέες μας θελκτικές» είπε ο Φραγκίσκος.
«Είναι φίλος σου ο Γκισλιέρι» είπε ο Ιουστίνος.
«Ακριβώς! Ήταν αρωγός μας από την εποχή που δεν ήταν Καρδινάλιος. Τώρα μπορεί να βοηθήσει πολύ.»
Ο Φραγκίσκος είχε μιλήσει στον παλιό του φίλο που τώρα βρισκόταν στον πιο ισχυρό θρόνο του κόσμου. Μια ελεύθερη ή ημιανεξάρτητη Ελλάδα ήταν ένα βήμα προς την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων. Αυτό είχε ο Πίος ο Ε’ σκοπό και προορισμό της ζωής του.
Στη συνέχεια ο Ιουστίνος έδωσε τον λόγο στα υπόλοιπα μέλη για να εκθέσουν τις σκέψεις τους. Μίλησαν όλοι κι είπαν τις ιστορίες και τις προτάσεις τους. Είχαν περιγραφές μιας επταετίας δράσης και πολλές σκέψεις να μοιραστούν. Ήταν όλοι τους λακωνικοί. Η Ελένη και ο Καντακουζηνός, όμως, είχαν αρκετά ενδιαφέροντα να πουν. Έστρεψαν τα φώτα προς την Κύπρο.
«Οι Τούρκοι θα μπουν οπωσδήποτε στην Κύπρο» είπε ο Μιχαήλ Καντακουζηνός με βεβαιότητα.
«Απορώ πώς δεν το έχουν ήδη κάνει» πρόσθεσε η Ελένη. «Ο Σοκουλού δεν θέλει εισβολή. Προτιμά τις καλές σχέσεις με τη Βενετία αλλά ο Νέζης θέλει το νησί!»
«Οι Βενετοί είναι σίγουροι ότι οι Τούρκοι θα τηρήσουν τις συμφωνίες, δεν θα εισβάλλουν στο νησί» είπε ο Ιουστίνος.
«Κάνουν λάθος!» είπε ο Καντακουζηνός. «Σ’ ένα έφιππο συμβούλιο, στο κυνήγι, ο Σελίμ ξεμονάχιασε τους κυριότερους συμβούλους του. Ζήτησε τη γνώμη του Σοκουλού Μεχμέτ, του Πιαλή Πασά και του Μουσταφά Πασά. Ο Σοκουλού του είπε να μην το επιχειρήσει, αλλά οι άλλοι τον παρακίνησαν να το κάνει. Δεν πήρε απόφαση αλλά είναι φανερό ότι τό ’χει στο μυαλό του. Θα ξαναρωτήσει και θα δώσει τη σχετική διαταγή.»
«Οι πασάδες σύμβουλοι του Σουλτάνου είναι άνθρωποι του Νέζη» θύμισε η Ελένη.
«Ο Νέζης έχει μεγάλες βλέψεις για την Κύπρο» είπε ο Καντακουζηνός. «Θέλει να μεταφέρει εκεί Εβραίους και να δημιουργήσει τη νέα Σιών. Αν η Κύπρος γίνει οθωμανική θα μπορεί, μετά, να του δοθεί σαν δουκάτο.»
«Ποια νέα Σιών;» ρώτησε απορημένος ο Μενάγιας.
«Θέλει να επαναλάβει το πείραμα της Τιβεριάδας. Στην Παλαιστίνη δεν πηγαίνουν οι Εβραίοι. Πιστεύει, όμως, ότι στην Κύπρο θα πάνε.»
«Να μιλήσουμε στον Νέζη και την Δόνα Γκαρσία;» είπε ο Παλαιολόγος. «Ίσως συμβιβάσουμε τις επιδιώξεις μας.»
«Αν είναι να διαλέξουμε Σοκουλού ή Νέζη, εγώ διαλέγω αναμφίβολα Σοκουλού» είπε ο Καντακουζηνός. «Συνεννοήσιμος, διεφθαρμένος κι ελέγξιμος. Ο Εβραίος είναι πολύ δυνατός κι έχει δικές του προτεραιότητες!»
«Αν, όμως, είχαμε σύμμαχο τον Νέζη θα βοηθούσε πολύ» είπε η Αλεξάνδρα. «Τον γνωρίζω προσωπικά. Ο Λεπουσνεάνου ήταν άνθρωπος του. Αν χρειαστεί μπορώ να μεσολαβήσω για να κάνουμε μαζί του μια συμφωνία.»
«Θα ήταν καλό να τον είχαμε μαζί μας» είπε η Ελένη. «Θα σε δεχτεί με ευμένεια; Είναι τόσο απλησίαστος.»
«Και με τον Ηρακλείδη είχε φιλίες» είπε η Αλεξάνδρα. «Ο Νέζη ενδιαφερόταν για τη Μολδαβία και τη Βλαχία.»
«Έχει αποκλειστικότητα στις εισαγωγές κρασιού από την Μολδαβία στην Ισταμπούλ» είπε η Χριστίνα.
«Μ’ αυτό το κρασί πότιζε τον Σελίμ, τον έκανε μέθυσο και τον έχει του χεριού του» συμπλήρωσε η Ελένη ειρωνικά.
«Νομίζω πως μένουμε άπραγες στην Πολωνία» είπε η Αλεξάνδρα. «Εγώ κι η Χριστίνα θα ήμασταν πολύ πιο χρήσιμες στην Κωνσταντινούπολη αυτό τον καιρό.»
«Θα έρθετε στην Πόλη;» ρώτησε ο Μιχαήλ. «Μπορώ να εξασφαλίσω πρόσκληση του Πατριάρχη.»
«Συμφωνώ να πάμε» είπε η Χριστίνα.
«Θα έρθουμε ως ορθόδοξες μοναχές» είπε η Αλεξάνδρα.
«Θα σας δώσω εγώ τώρα μια πατριαρχική περγαμηνή με σφραγίδα κι υπογραφή του Μητροφάνη» είπε ο Μιχαήλ. «Θα την χρησιμοποιήσετε όποτε θελήσετε.»
«Θα έρθουμε και θα αναλάβουμε μαζί τον Νέζη και τη Δόνα Γκαρσία!» είπε η Χριστίνα.
«Ωραία λοιπόν» συνόψισε ο Ιουστίνος. «Θα επιδιώξουμε μια συμμαχία με τον Νέζη!»
«Να βοηθήσει στη δημιουργία ενός ελληνικού κράτους στο οποίο οι Εβραίοι θα ζήσουν εσαεί χωρίς διωγμούς. Σε μια ελεύθερη Ελλάδα, ίσως και στη Θεσσαλονίκη(ii), όπου υπάρξει η δυνατότητα» είπε ο Παλαιολόγος.
«Νομίζω ότι δεν θα χαρούν οι Βενετοί αν μάθουν ότι προσεγγίζουμε τον Νέζη» είπε ο Μενάγιας.
«Μια τουρκική επέμβαση στην Κύπρο θα συγκλόνιζε τη δύση» είπε η Σοφία.
«Θα μπορούσε να γενικευτεί ο πόλεμος στη Μεσόγειο» είπε ο Καλλέργης.
«Ακριβώς Αντρέα. Είναι τόσο σπουδαίο νησί η Κύπρος που αυτός ο πόλεμος δεν θα έμενε μόνο Βενετοτουρκικός» είπε ο Φραγκίσκος. «Θα γινόταν σύγκρουση δύσης ανατολής!»
«Αυτό δεν είναι που ζητάμε;» ρώτησε η Αλεξάνδρα.
«Ίσως προκαλούσε Ιερή συμμαχία» είπε ο Φραγκίσκος. «Η πτώση και μόνο της Κύπρου στους Τούρκους εμένα με τρομάζει» είπε ο Παλαιολόγος. «Όμως μια σταυροφορία θα ήταν γεγονός με ευρύτερες επιπτώσεις.»
«Η εισβολή των Τούρκων είναι βέβαιη» είπε ο Μιχαήλ. «Μην έχετε αυταπάτες! Δεν θα είναι ο Νέζης ούτε εμείς που θα την προκαλέσουμε.»
«Να διαχειριστούμε σωστά το γεγονός» είπε ο Ιουστίνος «και να επωφεληθούμε από αυτή την εξέλιξη.»
«Υπάρχει κάτι ακόμη» είπε η Ελένη. «Θυμάστε ότι είχε ξεκινήσει μια εξέγερση των Μορίκος της Ανδαλουσίας;»
Όλοι θυμόνταν τα σχέδια του Νέζη με τον Δον Κάρλος κι όσα είχαν γίνει στην αυλή της Ισπανίας. Η Αδελφότητα είχε παίξει ενεργό ρόλο σε όλα αυτά.
«Ε, λοιπόν, αυτή η εξέγερση θα είναι αντιπερισπασμός των Τούρκων για να κρατούν απασχολημένο τον Φίλιππο. Δεν θα έχει χρόνο και μυαλό για την Κύπρο.»
«Αυτό είναι αρνητικό για μας;» ρώτησε η Αλεξάνδρα.
«Αντιθέτως!» παρενέβη ο Ιουστίνος. «Θά ’ταν αρνητικό αν λειτουργούσε σαν αντιπερισπασμός, όμως μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε. Να τρομάξουμε τον Φίλιππο. Να δείξουμε ότι ο κίνδυνος χτυπάει και τη δική του πόρτα και χρειάζεται πιο ριζική αντιμετώπιση.»
...... (συνεχίζεται) ....
παραπομπές:
i Ουλ Ισλάμ είναι ο θρησκευτικός ηγέτης των μουσουλμάνων, κάτι σαν Πατριάρχης τους
ii Οι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη από πολύ παλιά με τους Ασκεναζίτες και μαζικά από το 1492 με τους Σεφραδίτες που εκδιώχθηκαν από την Ισπανία. Οι Εβραίοι μέχρι τις αρχές του 20ου αι. αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού της πόλης και μάλιστα αποκαλούσαν την Θεσσαλονίκη «μητέρα εν Ισραήλ» καθώς την θεωρούσαν δική τους. Είχαν εξασφαλίσει σουλτανικά προνόμια πληρώνοντας το 1537 ένα μεγάλο ποσό στον Σουλτάνο! Το φιρμάνι που εξασφάλιζε αυτά τα εμπορικά και κοινωνικά προνόμια κάηκε στην πυρκαγιά του 1545 και έκαναν μεγάλο αγώνα για να το ξαναβγάλουν το 1568 με χρήματα του Νέζη.
************************
Αύριο Τρίτη 30/3 η συνέχεια της συνεδρίας της Βενετίας.
