Αρχίλοχος από την Πάρο (7ος π.Χ αι.), ο ιδρυτής της λυρικής ποίησης

Απόσπασμα που βρίσκεται σήμερα στην συλλογή παπύρων
στην Κολωνία της Γερμανίας. (P. Köln II 58)

Ο Αρχίλοχος έζησε τον 7ο αι. π.Χ (680-630 π.Χ) πολύ πριν την αθηναϊκή δημοκρατία, την τραγωδία, τους περσικούς πολέμους, πριν από όλα! Ούτε Θουκυδίδης είχε υπάρξει, ούτε Αισχύλος, ούτε Πλάτωνας. Πριν από αυτόν ό,τι είχε γραφτεί ήταν μόνον ΕΠΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Κι αυτός ΠΡΩΤΟΣ από όλους στον κόσμο έγραψε ποιήματα που στο κέντρο τους έβαζαν τον ΑΝΘΡΩΠΟ κι όχι τους ήρωες και τους θεούς.

Έστρεψε τους προβολείς στο εσωτερικό της ψυχής των ανθρώπων και έγραψε για γεγονότα που συνέβησαν στη δική του ζωή. Δεν δίστασε να γράψει ότι η μάνα του ήταν  δούλη και ότι σε μια μάχη εγκατέλειψε την ασπίδα του και το έβαλε στα πόδια. Δεν χαρίστηκε στην γυναίκα που τον έφτυσε και την σατίρισε με την ψυχή του.

Ήταν από την Πάρο και άλλαξε την ιστορία και τον ρου της λογοτεχνίας με τα γραπτά του. Φυσικά, έχουν διασωθεί ελάχιστα από αυτά τα γραπτά από την μανία του χρόνου και των φανατικών ανθελλήνων που είχαν στόχο τους κάθε τι το ελληνικό για πεντακόσια περίπου χρόνια (314 μ.Χ- 860 μ.Χ).

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον της ηρωικής ποίησης (που έχει φτάσει με τα ομηρικά έπη σε επίπεδα άφταστης ομορφιάς και σχεδόν στην τελειότητα) έρχεται ο γιος της δούλας και του ευπατρίδη Τελεσικλή από τη Πάρο και τα αλλάζει όλα.

Σήμερα 5 Σεπτέμβρη γιορτάζουμε (με το κατά Καργάκο εορτολόγιο) την γέννηση του μεγάλου αυτού ποιητή του Αρχίλοχου του Πάριου. Είναι ο ιδρυτής της λυρικής ποίησης, αυτής που ήρθε στη συνέχεια του έπους και προηγήθηκε της τραγωδίας.

Ακολουθούν αποσπάσματα από ποιήματά του:

Α.- 

(Ο Αρχίλοχος δεν διηγείται νίκες μεγάλες, ξέρει πως μάλλον με τις ήττες πρέπει να ασχολείται ο ποιητής)

Όταν ανάγκη πιεστική εκ θεού το επιβάλλει

Δεν είναι να το πεις ούτε αδυναμία ούτε δειλία

Που τα νώτα στρέψαμε σε φυγή

Ώρα να το βάλουμε στα πόδια

Σαν τότε που ο Τήλεφος ο Αρκασίδης

Φόβο έσπειρε στων Αχαιών το μέγα ασκέρι

Κι αυτοί σκόρπισαν

Κι ας ήταν μαχητές και σπουδαίοι

Αφού απ’ τους θεούς ήταν γραμμένο

Β.- 

(παν μέτρον άριστον, πριν το εκστομίσει ο Σωκράτης)

Αχ ψυχή μου, ψυχή μου

Που σε ταράζουν λαχτάρες ακαταμάχητες

Στυλώσου κι απόκρουσε με το στήθος τους εχθρούς

Στέκοντας σταθερά μπροστά τους

Κι ούτε στη νίκη να δείχνεις αγαλλίαση

Ούτε στην ήττα να οδύρεσαι

Μέσα στο σπίτι σωριασμένη με μέτρο 
Στη χαρά να χαίρεσαι

Και στη συμφορά να λυπάσαι

Ξέροντας ποιος ρυθμός τους ανθρώπους κυβερνά

Γ.-

(Σατιρίζει τον στρατηγό Γλαύκο ξεκινώντας με τον στίχο!:

“Τραγούδα Μούσα τον Γλαύκο” κλπ ….)

Δεν θέλω εγώ τον στρατηγό

Λυγερόκορμο και ελαφροπερπάτητο

Ούτε να μοστράρει τους βοστρύχους

Και την ξούρα κάτω από το σαγόνι

Τον θέλω κοντό και στραβοκάνη

Να πατάει σταθερά στα πόδια του

Και να το λέει η καρδιά του

Δ.- (πρώιμος αναρχισμός; Με τον Αρχίλοχο ξεφεύγουμε αρκετά από την ασπίδα του Αχιλλέα)

Την ασπίδα μου σήμερα κάποιος Σάϊος την χαίρεται

Όπλο εξαίρετο που παράτησα πλάι σε ένα βάτο

Παρά τη θέλησή μου. Έσωσα όμως τη ζωή μου

Τι κι αν την έχασα. Στο καλό να πάει!

Μιαν άλλη θα αγοράσω, κι όχι χειρότερη

(ΣΗΜ.: Αν ο Αρχίλοχος σας θυμίζει τον Καβάφη, δεν έχετε άδικο. Εξ άλλου μια μετάφραση διαβάζετε)