Η Αθήνα του Εβλιά Τσελεμπή

Με αφορμή έναν διάλογο στο Φ/Μ κοίταξα κάποιες παλιές μου αναρτήσεις. Σε τέσσερις από αυτές, παρουσίαζα ένα ταξιδιωτικό βιβλίο του Εβλιά Τσελεμπή, ενός ξακουστού Τούρκου ιστοριογράφου, λαογράφου, περιηγητή, που είδε τα πέρατα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, είδε και την Ελλάδα. Οι αναρτήσεις αυτές έγιναν πριν από 7 χρόνια περίπου, από 17 έως 20 Οκτωβρίου του 2014. Θα τις επαναλάβω γιατί παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, όχι μόνο για το πως ήταν τα πράγματα εδώ αλλά και για το φριχτό πνευματικό επίπεδο των ανθρώπων που μας κυβερνούσαν ως κατακτητές επί τετρακόσια χρόνια. Καλός άνθρωπος ο Εβλιά Τσελεμπή, μας αγαπά, αλλά δεν έχει τον θεό του ο αθεόφοβος, δεν έχει υπ' όψη του ούτε τι ήταν η Αθήνα ούτε τι έχει γραφτεί γι αυτήν εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια πριν από αυτόν. Οι Ρωμαίοι την έκτισαν και μάλιστα 3η στη σειρά. Πρώτα έκτισαν την Φιλιππούπολη, μετά έκτισαν την Κωνσταντινούπολη και 3η έφτιαξαν την Αθήνα. Όλα σε τάξη.

 Ο τίτλος της ανάρτησης της 17ης Οκτωβρίου 2014 είναι:

Η Αθήνα του 17ου αιώνα, με τα μάτια του Εβλιά Τσελεμπή και ο Εβλιά Τσελεμπή με τα δικά μου μάτια. 

Σκουπίδια και διαμάντια ανακατεμένα.

  

Έχω παρατηρήσει ότι κάθε αναφορά στην παλιά Αθήνα γίνεται “ανάρπαστη”, δηλαδή διαβάζεται, σχολιάζεται, αντιμετωπίζεται θετικά και ευχάριστα. Τέτοιες αναφορές πολλές, που συγκινούν και προκαλούν ενδιαφέρον, έχουμε για την αρχαία Αθήνα, την Αθήνα του 19ου αιώνα και την Αθήνα του μεσοπολέμου.

Σήμερα και τις προσεχείς μέρες θα ταξιδέψουμε σε μια άλλη Αθήνα, εκείνη της Τουρκοκρατίας. Θα την δούμε μέσα από τα μάτια ενός από τους ελάχιστους (ίσως να μην υπάρχει και άλλος) περιηγητές και συγγραφείς των Οθωμανών: Τον Εβλιά Τσελεμπή.

Ο τύπος αυτός έγραψε δέκα βιβλία με περιηγήσεις του κι εξ αυτών έχω διαβάσει μόνο δύο, ένα για την Κωνσταντινούπολη κι ένα για την Ελλάδα. Έχει γράψει για τις χώρες του Καυκάσου, την Τρανσυλβανία, την Ταυρίδα, την Βαγδάτη, Ολλανδία, Πρωσία, Πολωνία, Μολδαβία και Βλαχία, Μακεδονία, Θράκη, Κρήτη, Ρόδο, Χίο, Αίγυπτο, Αιθιοπία. Όλα αυτά μεταξύ 1630 και 1672, τον 17ο αιώνα. Είναι στην υπηρεσία των Σουλτάνων (του Μουράτ Δ’ κυρίως) και ακολουθεί Πασάδες σε εκστρατείες τους.

Κατά την εκστρατεία των Οθωμανών για την κατάληψη της Κρήτης από τους Βενετούς, ο Εβλιά Τσελεμπή γυρίζει και περιγράφει όλη σχεδόν την Ελλάδα στο όγδοο βιβλίο του.

Θα δείτε με πόση αφέλεια αντιμετωπίζει ο Εβλιά Τσελεμπή την ιστορία της Αθήνας. Έχουν προηγηθεί γίγαντες της ιστορίας, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Πλούταρχος, μεγάλοι περιηγητές Διονύσιος, Πολύβιος και άλλοι, σπουδαίοι σοφοί, τραγωδοί, φιλόσοφοι, ποιητές και ιστοριογράφοι όχι μόνο οι αρχαίοι αλλά και Βυζαντινοί και Φράγκοι που έχουν καταγράψει για την Αθήνα τα πάντα, και παρ’ όλα αυτά ο Εβλιά Τσελεμπή αραδιάζει ανοησίες για μικρά παιδιά.

Είναι να λυπάσαι που δυο ολόκληρες χιλιάδες χρόνια μετά από την άνθιση των ΓΙΓΑΝΤΩΝ της σκέψης (5ος αι. π.Χ), των Ελλήνων, ένας ΑΦΕΛΗΣ και ΜΩΡΟΠΙΣΤΟΣ και ΑΔΑΗΣ τύπος  είναι ο εκπρόσωπος του πνεύματος των νέων κυρίαρχων αυτής της γης, των Τούρκων.

 

Ας γελάσουμε με αυτά που γράφει ΠΕΡΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ο αφελής Εβλιά και ας τα πετάξουμε στα σκουπίδια. Ας διαβάσουμε όμως με προσοχή ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΕΙΔΕ Ο ΙΔΙΟΣ. Εκεί, μέσα από τον ανυπόκριτο θαυμασμό του, μέσα από τις αισθήσεις του (γιατί χρώματα βλέπει, μυρωδιές οσφρίζεται και ήχους ακούει) θα δούμε μια θαυμαστή εικόνα της Αθήνας ακόμα και σε εκείνη την μαύρη εποχή της σκλαβιάς.

Για πολλούς λόγους λοιπόν αξίζει να περιηγηθούμε μαζί του την τουρκοκρατούμενη Αθήνα του 17ου αιώνα. Θα σας δώσω τις τέσσερις πρώτες σελίδες του τμήματος του βιβλίου που μιλάει για την Αθήνα (σελ. 168-172)

Ξεκινάμε από την 1η σελίδα (σ. 168 του βιβλίου), όταν ο Τσελεμπή Εβλιά φτάνει στην Αθήνα, και συναντάει πρώτα ένα πλούσιο χωριό, την Κηφισιά.

 

 

Μερικές σημειώσεις για την σελίδα αυτή και κάποιες άγνωστες λέξεις. Χακίμης είναι ο δικαστής, σερντάρης ο αρχηγός των γενιτσάρων, κεχαγιάς κάτι σαν δήμαρχος. Σερίδες είναι οι πιστοί και καφίρηδες οι άπιστοι. Μεστζίτ ειναι το τζαμί χωρίς μιναρέ, μεντρεσές το ιεροδιδασκαλείο. Όπως βλέπετε την Αθήνα την ίδρυσε ο Σολομών, μεγάλη η χάρη του!!! Και μαθαίνουμε ιστορία αλλά τούρκα: Ο Βασιλιάς του Σαβά, στην Υεμένη, είχε κόρη την Βαλκίδα, την βασίλισσα του Σαβά…. και … πάμε στην επόμενη 2η σελίδα (σ.169)

 

Όπως βλέπετε καθώς πέταγαν στα ουράνια ο Σολομών με τη βασίλισα του Σαβά φτιάξανε και την Αθήνα για να παραθερίζουνε!! Ο σοφός Φίλικος αν δεν το καταλάβατε είναι ο Φίλιππος ο Μακεδών. Ήταν απόγονος πέμπτης γενιάς του Σολομώντα! Χαίρε βάθος αμέτρητον! Κι ο γιος του ο Ισκεντέρ (ο Μεγαλέξανδρος) δικός μας ήτανε, ας τα ακούσουνε αυτά οι Σκοπιανοί.

Τέτοια ωραία πόλη έφτιαξαν ο Σολομών και οι απόγονοί του Φίλιππος και Αλέξανδρος που οι σοφοί είπανε να την κατοικήσουνε…. Είχε και ωραίο κλίμα βλέπεις. Ο Εφλατούν είναι ο Πλάτωνας αλλά ο Μπάλτιμος ξέρετε ποιος είναι; Ο Πτολεμαίος! Όχι που θα μας ξέφευγε! 

Πάμε στην τρίτη σελίδα (σ. 170) γιατί υπάρχει και συνέχεια …

 

 Τριακόσια χρόνια ζούσαν οι σοφοί άνθρωποι αλλά ο Ιλαχί Πλάτωνας προτίμησε τη θρησκεία του Χιζίρ (του Προφήτη, έγινε μουσουλμάνος ο άνθρωπος για όποιον δεν το γνώριζε!) και έζησε 45 χρόνια στην πόλη Πετσεβί. Πρόκειται για το Πετς της Αυστρίας που τότε λεγόταν Πετσεβί και το είχαν κατακτήσει οι Τούρκοι από την εποχή του Σουλεϊμάν, Σημειωτέον ότι Σουλεϊμάν είναι ο Σολομών στα Τούρκικα, αλλά όχι, δεν ήταν ο Σουλεϊμάν προπάτορας του Φιλίππου και του Αλέξανδρου, εντάξει, μην υπερβάλουμε κι όλας …! Όσο για τον Ιπποκράτη ήταν μέγας ατζαμής κι ούτε τον εαυτό του δεν κατάφερε να γιατρέψει ο απαίσιος. Και δίνουμε και όρκο στο όνομά του!

 

 Προς το τέλος της σελίδας αρχίζουμε να διαβάζουμε αυτά που ΕΙΔΕ με τα μάτια του ο Εβλιά κι εδώ όλα αλλάζουν. Πάνε οι χαζομάρες περί Ιλαχί Εφλατούν και Φιλίκου και περνάμε στον γνήσιο θαυμασμό του αφελούς Τούρκου που βλέπει μπροστά του ερείπια μεν αλλά τόσο θαυμαστά που δεν μπορεί να κρύψει τον θαυμασμό του. Περνάμε με αγωνία στην επόμενη τέταρτη σελίδα (σ.171), και μια παράγραφο από την 5η σελίδα (σ. 172) για να σταματήσουμε.

 

 

 Τώρα εδώ, ανάκατα με την συγκίνηση για ό,τι ΒΛΕΠΕΙ, μας ξαναλέει για την ιστορία για να ξέρουμε ότι μπορεί ο Σολομών να έφερε εδώ τους σοφούς, όμως οι Ρωμαίοι ήταν που την έκαναν πόλη και μάλιστα στα χρόνια του Δαβίδ. Έκτισαν πρώτα την Φιλιππούπολη, μετά έφτιαξαν την Κωνσταντινούπολη και μετά, 3η στη σειρά, έχτισαν και την Αθήνα.

 

 Προσοχή, δεν σκανάρισα το βιβλίο για να το ξευτελίσω και να το κοροϊδέψω. Φυσικά κοροϊδεύω τα ανιστόρητα μυθεύματα που δείχνουν και το φριχτό επίπεδο των κυρίαρχων Τούρκων, όμως στις προσεχείς δημοσιεύσεις των επόμενων σελίδων θα βρείτε και περιγραφές αυτών που είδε και τον άδολο θαυμασμό του γι αυτά και θα συγκινηθείτε. Επαναλαμβάνω, οι πληροφορίες που κουβαλάει είναι σκουπίδια, αυτά που βλέπει όμως ως αυτόπτης μάρτυς είναι διαμάντια. Γι αυτό αξίζει νομίζω που καθίσαμε μαζί και διαβάσαμε ένα μέρος από το βιβλίο του. Προσεχώς θα έχουμε και συνέχεια.