[Στη μνήμη μιας ντροπής και γελοιότητας που αυτο-ονομάστηκε "επανάσταση" της 21ης Απριλίου. Στη φωτογραφία ο νέος οικισμός στη θέση της παράγκας που έγινε επί χούντας]
Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ
***
Η εποχή της Χούντας ήταν για τη Δραπετσώνα μία ακόμα ομαδική τιμωρία για τη στάση της σε όλους τους διχασμούς και για την σταθερή ένταξή της στο δημοκρατικό ή αριστερό στρατόπεδο. Εξορίες, φυλακίσεις και κλήσεις στην Ασφάλεια «για υπόθεσή σας».
«Διότι δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις
Αλικαρνασσός, Παρθένι, Ωρωπός, Κορυδαλλός
Ο λεβέντης περιμένει της ελευθεριάς το φως»
Φυσικά παύτηκε η εκλεγμένη δημοτική αρχή και αντικαταστάθηκε με μια διορισμένη που εξασφάλιζε στην κρατούσα κατάσταση την ησυχία και την τάξη που επιθυμούσε. Για τον τότε δήμαρχο κ. Παπαντωνίου δεν υπάρχει καμιά καταγγελία για αισχρή συμπεριφορά, όπως συνέβη αλλού, απεναντίας ο άνθρωπος, όπως και το διορισμένοι δημοτικό συμβούλιο, κράτησαν χαμηλούς τόνους και δεν προκάλεσαν το δημόσιο αίσθημα. Προπαγάνδισαν, όμως, την «επανάσταση» των γελοίων συνταγματαρχών και γέμιζαν στις εθνικές και άλλες εορτές τη Δραπετσώνα με τα κακόγουστα αρματωμένα πουλιά. Επί πλέον, άφησαν τον στρατό να γκρεμίσει με τη βία τα σπίτια τους και να κάνει για μια ακόμη φορά πρόσφυγες τους Δραπετσωνίτες έτσι ώστε να περάσει η οργανωμένη δόμηση. Φυσικά, μια και δεν είχαν τον παραμικρό έλεγχο σε οτιδήποτε, άφησαν ανεξέλεγκτους τους εργολάβους να φτιάξουν πολυκατοικίες χωρίς ασανσέρ, χωρίς κεντρική θέρμανση και με πρόβλεψη για τσιμεντένια πλυσταριά στα υπόγεια!!
Στα θετικά τους όμως πρέπει να καταχωρηθεί το γεγονός ότι κατάφεραν με τις διασυνδέσεις τους και την πίεση που άσκησαν όχι μόνο να μην μετονομαστεί ο δήμος (γιατί το όνομά του φαίνεται προκαλούσε εκνευρισμό στους δικτάτορες) αλλά απεναντίας να κερδίσει ένα μεγάλο κομμάτι από τον Πειραιά και το Κερατσίνι κι έτσι από εκεί που είχε όριο την Κανελλοπούλου να φτάσει μέχρι την Αναλήψεως και την Α. Μιαούλη αποκτώντας μιαν ευρυχωρία.
Τη δουλειά του σωφρονισμού των Δραπετσωνιτών (όπως και όλων των Ελλήνων) την είχε αναλάβει το ένατο (αστυνομικό) τμήμα και η ασφάλεια με λαγωνικό τον περίφημο για τις βάρβαρες και άγριες μεθόδους του αρχι-ασφαλίτη Σβούκα.
Η Χούντα ήταν μια παρένθεση, στην οποία όμως η Δραπετσώνα άλλαξε 100% κυρίως λόγω του γκρεμίσματος της παράγκας στην ευρύτερη περιοχή του Αγίου Διονυσίου.
***
Η Δραπετσώνα είχε τη συμμετοχή της
στην αντίσταση κατά της χούντας
ΕΚΤΟΠΙΣΕΙΣ, ΕΞΟΡΙΕΣ, ΦΥΛΑΚΕΣ
***
Η Δραπετσώνα είχε πάντα δημοκρατικό φρόνημα (που εκφραζόταν ακόμα και με ποσοστά γύρω στο 50-80% στον Κοσκινά ή την ΕΔΑ) και ήταν επόμενο να μπει στο στόχαστρο της χούντας που ήθελε να εκμηδενίσει τις αντιστάσεις του λαού όταν επιβλήθηκε στις 21-4-1967
Η πρώτη μέρα της επιβολής της Δικτατορίας πάγωσε τον κόσμο που είδε τα τανκς να τριγυρίζουν στον Πειραιά και την απαγόρευση της κυκλοφορίας να επιβάλλεται. Και βέβαια η Αστυνομία και ο Στρατός δεν έμειναν με τα χέρια αδειανά. Πολλοί Δραπετσωνίτες βρέθηκαν από τις πρώτες μέρες της χούντας στις εξορίες και τις φυλακές.
Μερικά από τα ονόματα που βρέθηκαν εκτοπισμένοι είναι γνωστά, όπως ο Κοσκινάς Μαρίνος, ο Αγαθαγγελίδης Κώστας, ο Μπεζεριάνος και άλλοι. Φυσικά διαλύθηκαν όλες οι οργανώσεις, κομματικές, πολιτιστικές κλπ. και αφέθηκαν μόνο οι πρόσκοποι (που δέχτηκαν κι αυτοί ασφυκτικό έλεγχο) η «Βασιλική Πρόνοια» (μετά έγινε Αστικό Κέντρο) τα κατηχητικά και όλα εκείνα τα σχήματα που δεν αποτελούσαν κίνδυνο ή έπαιζαν το ρόλο του στηρίγματος του καθεστώτος.
Η Ένωση Ποντίων έκλεισε και κάηκαν τα αρχεία του συλλόγου, η Αθλητική Ένωση Ποντίων μετονομάστηκε σε ΑΣ Ποντίων. Κάθε κίνηση, κοινωνική, πολιτιστική ακόμα και αθλητική που δεν ελεγχόταν καταργήθηκε.
Για επτά χρόνια το τμήμα της Ασφάλειας του ένατου (Θ΄ παράρτημα ασφαλείας Πειραιά) με τον φοβερό ασφαλίτη Σβούκα, έκανε τη δουλειά του εξασκώντας τρομοκρατία σε κάθε δημοκρατική φωνή και συμμετέχοντας στο φακέλωμα κάθε πολίτη που δεν εννοούσε να καταγραφεί ως «εθνικόφρων». Ένα σύστημα των «χαφιέδων της γειτονιάς» επιχειρήθηκε να στηθεί (αναποτελεσματικά πάντως) ενώ από την άλλη τοποθετήθηκαν τα «μιασμάτων» που τα αποτελούσαν οι κομμουνιστές, οι συνοδοιπόροι, οι νέοι συλλήβδην και κάθε πολίτης που τολμούσε να πει μια λέξη αγανάκτησης για το καθεστώς.
Η αστυνομοκρατία και ο στρατιωτικός νόμος συνετέλεσαν ώστε να δοθεί μια «αναίμακτη» λύση στο οικιστικό πρόβλημα και οι παράγκες γκρεμίστηκαν σχετικά εύκολα για να κτιστεί η σημερινή Δραπετσώνα της οργανωμένης δόμησης.
***
ΤΟ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
***
Αργότερα, όταν αναπτύχθηκε το φοιτητικό κίνημα, πολλοί νέοι της εποχής εκείνης βρέθηκαν είτε σε οργανώσεις αντιστασιακές είτε στις εκδηλώσεις που σημάδεψαν την πτώση της χούντας. Παράλληλα αναπτυσσόταν και ένα κίνημα νεολαίας που είχε να κάνει με την αμφισβήτηση όχι μόνο των πολιτικών δομών αλλά και της ίδιας της κοινωνίας όπως είχε διαμορφωθεί μεταπολεμικά. Το Γούνστοκ, το κίνημα κατά του πολέμου για το Βιετνάμ, ο γαλλικός Μάης του ’68 και τα σύγχρονα ρεύματα έφταναν έστω και καθυστερημένα λόγω λογοκρισίας και ασφυκτικού ελέγχου των μέσων από τη χούντα και προκαλούσαν εξέγερση της ελληνικής νεολαίας.
Η ασφάλεια είχε και πάλι πολλή δουλειά.
Στη συνέχεια όμως άρχισαν να αναπτύσσονται οι φοιτητικές μετωπικές και οι νεολαιίστικες οργανώσεις (Αντι-ΕΦΕΕ, ΚΝΕ, ΟΜΛΕ, ΕΚΚΕ, ΑΑΣΠΕ, Ρήγας Φερραίος, ΠΑΚ κλπ.) και το κίνημα άρχισε να παίρνει πιο οργανωμένη μορφή, μέχρι που κορυφώθηκε τα χρόνια 1972-73 και κατέληξε στη γνωστή εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Μερικά από τα ονόματα αυτών που βρέθηκαν σε αντιστασιακές οργανώσεις που πάλεψαν ενάντια στη Χούντα αναφέρουμε στη συνέχεια, με τον κίνδυνο πάντα να έχει ξεφύγει κάποιο όνομα καθώς όλα τότε γίνονταν στην παρανομία και δεν κυκλοφόρησε ποτέ κανείς κατάλογος αντιστασιακών μετά την μεταπολίτευση. Μιχάλης Παντελάκης, Γιώργος Τσιρίδης, Γιώργος Λαγωνίκας μέλη της Αντιδικτατορικής ΕΦΕΕ και της ΚΝΕ. Γιώργος Παπαδάκης, Γιώργος Κοιλάκος, ΑντιΕΦΕΕ. Οι Νίκος Μαυρογιάννης, Λάκης Ιγνατιάδης (κρατήθηκε 5 μέρες στα κρατητήρια της ασφάλειας μετά τη 17 Νοέμβρη), Βαρβάρα Τσιδεμιάδου, Μάκης Νεόπουλος κ.α. δραστηριοποιήθηκαν στα πλαίσια του φοιτητικού κινήματος. Βασίλης Ιγγλίζ και Μανώλης Γλαμπεδάκης (μαθητές) κρατήθηκαν στην Ασφάλεια για αντιστασιακή δράση. Κυριάκος Μπουρέκας (ΚΝΕ), Γιώτης Ξανθόπουλος (ΚΚΕ), Αντώνης Μήλτσος, Αντώνης Φωτιάδης, Βασίλης Κυνηγόπουλος, Βάσω Κικίδου, Λάζαρος Λούλος, Παύλος και Νίκη Κοσμίδου, Νίκος Τσιμόπουλος κλπ (ΟΜΛΕ). Μίμης Γρηγορακάκης, Σωτήρης (ΕΚΚΕ)
Πολλοί ήταν οι Δραπετσωνίτες φοιτητές που έτρεξαν στο Πολυτεχνείο όταν σημειώθηκε η φοιτητική εξέγερση ενώ αρκετοί συμμετείχαν στις εκδηλώσεις της Νομικής τον Μάρτιο του 1973, την πορεία της Φυσικομαθηματικής τον Φεβρουάριο του 1972, τις συνελεύσεις των φοιτητικών συλλόγων όπου καταγγέλθηκαν οι χουντικές διοικήσεις κλπ.
Στο Σύλλογο Νέων Δραπετσώνας που ξεκίνησε μετ’ εμποδίων επί χούντας και προκάλεσε το ενδιαφέρον της Ασφάλειας δραστηριοποιήθηκαν ο Θ.Κουρίδης, ο Ν.Μπεάζογλου, η Α.Κοιλάκου, ο Ν.Σουρίδης, κλπ.
Πολλές φορές γράφτηκαν συνθήματα σε τοίχους της Δραπετσώνας και κάθε εκδήλωση στην Αθήνα είχε πάντα φοιτητές, μαθητές, εργαζόμενους, νέους και νέες από τη Δραπετσώνα να συμμετέχουν, πολλές φορές μάλιστα στην πρωτοπορία αυτών των αγώνων.
***
Ο ΔΗΜΟΣ ΕΠΙ ΧΟΥΝΤΑΣ
***
Η στρατιωτική κυβέρνηση της χούντας το 1967 αντικατέστησε αμέσως το εκλεγμένο δημοτικό συμβούλιο και τον δήμαρχο με δικά της όργανα. Ο Μαρίνος Κοσκινάς και άλλοι δημοκράτες αγωνιστές και εκλεκτοί του λαού πήραν τον δρόμο της εξορίας και της φυλακής και «δοτοί» σύμβουλοι, με μόνο προσόν την εθνικοφροσύνη τους και την υποτακτικότητά τους στους δικτάτορες, πήραν τις θέσεις τους.
Δήμαρχος ορίστηκε ο κ. Γ.Παπαντωνίου, ένας άνθρωπος που στη ζωή του ήταν ένας αγαθός άνθρωπος χωρίς κακές προθέσεις και γι αυτό δεν τον κατηγόρησε κανείς ποτέ για τη θητεία του της επταετίας, όμως ανεξάρτητα από τις προθέσεις του το γεγονός ήταν ότι στη δημόσια ζωή υπηρέτησε τη χούντα και με τη δική του βοήθεια επεβλήθη η συσκότιση και το ανελεύθερο καθεστώς.
Ο μηχανισμός του Δήμου λειτούργησε υπό το νέο καθεστώς και κράτησε τη Δραπετσώνα. Ο τότε προϊστάμενος τεχνικής υπηρεσίας κ. Γκιάλλας, (με καθαρά δεξιές καταβολές και πεποιθήσεις), γράφει στα απομνημονεύματά του για τις μέρες εκείνες:
«Έχουν περάσει μόνο δυο μήνες από το πραξικόπημα και όπως ήταν επόμενο όλος ο κόσμος ήτανε μουδιασμένος. Γιατί μπορεί να έλεγαν κάποιοι λαϊκιστές ότι «η δικτατορία δεν περνά» αλλά η δικτατορία ήλθε και ο κόσμος αγωνιούσε και περίμενε τι θα φέρει η άλλη μέρα… Για στρατιωτικό διοικητή βρήκαμε ένα Ταγματάρχη της ΕΣΑ, Ζουλίνο. Καθόταν μπροστά από το γραφείο του Διοικητή, είχε πίσω του τον Διοικητή και κάθε φορά που έβγαζε κορώνες και αμόλαγε κεραυνούς χτύπαγε και τη γροθιά του πάνω στο γραφείο του Διοικητή και ο καημένος ο Διοικητής κοψοχόλιαζε κάθε φορά.» Τα Ες Ες είχαν ξαναχτυπήσει.
***
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ
***
Διαβάζουμε από το ενημερωτικό φυλλάδιο του Δήμου που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 1973:
«Όλαι αι εθνικαί εορταί και επέτιοι εωρτάσθησαν πανδήμως,, μαρτυρία του υψηλού φρονήματος υπό του οποίου κατέχονται οι κάτοικοι της πόλεως. Αλλά και πέραν των καθιερωμένων ενημερώσεων έλαβον χώραν και πλείσται άλλαι μορφωτικού, ψυχαγωγικού και καλλιτεχνικού περιεχομένου αι οποίαι πλαισιώθηκαν υπό των πολιτών.»
Μεγάλη αγωνία της δικτατορίας και των οργάνων της να βρίσκει υψηλό εθνικόφρον φρόνημα στη Δραπετσώνα όπου οι πολίτες πλαισιώνουν τις εκδηλώσεις της Χούντας και μάλιστα πανδήμως! Στην πραγματικότητα ο λαός απλά ανεχόταν αυτή την κυβέρνηση και περίμενε τη μέρα που θα πανηγυρίσει την πτώση της. Και κάποιοι αντιστέκονταν ενεργά, οι παλιότεροι κυνηγημένοι με εκτοπίσεις και οι νεότεροι φοιτητές και μαθητές γράφοντας συνθήματα «κάτω η χούντα» και «δεν περνά ο φασισμός»
.
Μια ιστορία που αναφέρει ο κ. Γκιάλας αξίζει να μνημονεύσουμε εδώ. Πρόκειται για εσωτερική υπόθεση των χουντικών οι οποίοι ως μαθητευόμενοι μάγοι κρατούσαν τις τύχες της Δραπετσώνας αλλά και της Ελλάδας ολόκληρης στα χέρια τους.
Μπήκε θέμα από τον αλήστου μνήμης Σκυλίτση, δήμαρχο τότε του Πειραιά, να ενσωματωθεί η Δραπετσώνα στον Πειραιά (στόχος τα δημοτικά τέλη των Λιπασμάτων). Το δημοτικό συμβούλιο πήρε αρνητική θέση με υπόμνημα προς τον τότε δικτάτορα και δια μέσου του Γιάννη Μαυρίδη (Χιώτης που οι γονείς του ήταν κάτοικοι Δραπετσώνας) που ήταν ο προσωπικός γιατρός του δικτάτορα Παπαδόπουλου, αυτή η ενσωμάτωση απετράπη. Κατά τον κ. Γκιάλλα, το Φάληρο που αντέδρασε υποτονικά, ενσωματώθηκε τελικά στον Δήμο του Πειραιά.
***
Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ
***
Πολλοί Δραπετσωνίτες συμμετείχαν στις μεγάλες διαδηλώσεις που προηγήθηκαν της 17ης Νοέμβρη καθώς από την Τετάρτη που άρχισε η κατάληψη του Πολυτεχνείου όλοι οι φοιτητές αλλά και μαθητές και πολίτες ανέβαιναν στην Αθήνα, έμπαιναν στο Πολυτεχνείο και έδιναν με κάθε τρόπο τη συμπαράστασή τους στους αγωνιζόμενους Έλληνες, στους αγωνιζόμενους φοιτητές.
Την Παρασκευή το βράδυ την 17η Νοέμβρη του ‘73 αρκετοί Δραπετσωνίτες ήταν στην Αθήνα. Οι περισσότεροι βρέθηκαν έξω από το Πολυτεχνείο όταν έπεσαν τα δακρυγόνα και βρέθηκαν αποκλεισμένοι. Μερικοί πρόλαβαν τον ηλεκτρικό και γύρισαν στη Δραπετσώνα ακούγοντας τα νέα από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου. Άλλοι βρέθηκαν στους δρόμους της Αθήνας σε διασταυρούμενα πυρά. Ήταν το βράδυ όπου το «Πάλης ξεκίνημα νέοι αγώνες» είχε βρει την πρακτική του εφαρμογή.
Κάποιοι έμειναν μέσα και βγήκαν βίαια όταν έγινε η εισβολή των τανκς αργά το βράδυ, κατά τις 4 το πρωί. Στρατιώτες με μπαζούκας για εκφοβισμό είχαν φτιάξει το διάδρομο διαφυγής από την πεσμένη πόρτα με τα αίματα των νεκρών και αστυνομικοί της ασφάλειας, βασανιστές, κτυπούσαν όπως μπορούσαν τους φοιτητές που έβγαιναν έξω. Και εκεί υπήρχε ένα κυνηγητό για ξύλο και για συλλήψεις. Τα γύρω σπίτια στη Στουρνάρα, τη Μπουμπουλίνας και αλλού φιλοξένησαν εκείνους που βγήκαν κυνηγημένοι, ώσπου ξημέρωσε και τα πράγματα ηρέμησαν κάπως. Στα Εξάρχεια το Σαββάτο το πρωί ανέπνεες ελεύθερα, όμως η βαριά σκιά της χούντας είχε σκεπάσει και πάλι την Ελλάδα.
***
Η ΧΟΥΝΤΑ ΠΕΦΤΕΙ. ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΑΡΧΙΖΕΙ
***
Η χούντα έπεσε το 1974. Είχαν προηγηθεί αγώνες της νεολαίας και πολλές αντιστασιακές ενέργειες από οργανώσεις (Ρήγας, ΚΚΕ, ΠΑΚ, Άμυνα κλπ) και προσωπικότητες όπως ο Αλέξανδρος Παναγούλης ενώ το φοιτητικό κίνημα της τριετίας 1971-73 έδωσε νέα ώθηση στην πάλη του λαού κατά της δικτατορίας αφού μετέφερε τον αγώνα στις λαϊκές μάζες.
Η πορεία των φοιτητών της Φυσικομαθηματικής τον Φεβρουάριο του 1972 ήταν η πρώτη δημόσια φοιτητική διαδήλωση κατά του καθεστώτος, καθώς είχαν προηγηθεί δυο εκδηλώσεις ανάλογες στη κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου και στη κηδεία του Γιώργου Σεφέρη. Το επόμενο σημαντικό γεγονός ήταν ο εγκλεισμός φοιτητών στη Νομική τον Μάρτιο του 1973, και αποκορύφωμα των λαϊκών εκδηλώσεων κατά της χούντας ήταν το Πολυτεχνείο τον Νοέμβρη του 1973.
Η χούντα του Παπαδόπουλου έπεσε αλλά στη θέση της ήρθε η χούντα του Ιωαννίδη, μια ακόμα πιο ξενόδουλη χούντα που με την βλακεία της προκάλεσε την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Η χούντα κατέρρευσε και η κυβέρνηση παραδόθηκε άνευ όρων στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και στην εθνική κυβέρνηση του 1974.
Στη Δραπετσώνα η αλλαγή έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και ανακούφιση. Η ΕΣΑ δεν προκαλούσε φόβο πλέον, αντίθετα τα «παλικάρια» της ΕΣΑ και οι βασανιστές άρχισαν να φοβούνται μην τους λυντσάρει ο λαός. Η αλλαγή είχε επέλθει και η δημοκρατία είχε αποκατασταθεί.
Η δημοτική αρχή αντικαταστάθηκε από τα παλιά προδικτατορικά συμβούλια με επικεφαλής δικαστικούς και προκηρύχτηκαν δημοτικές εκλογές για το 1975 αφού προηγούντο οι εθνικές εκλογές και το δημοψήφισμα για το πολίτευμα (βασιλευόμενη ή προεδρευόμενη δημοκρατία).
Οι Έλληνες επέλεξαν δημοκρατία σε ποσοστό 69%. Στην Κρήτη και στη Δραπετσώνα σημειώθηκαν τα μεγαλύτερα ποσοστά 80% υπέρ της δημοκρατίας.
Προσωρινός νέος δήμαρχος ορίστηκε ένας δικαστικός ο κ.Χαρίσης και αντιδήμαρχός του ο αντιδήμαρχος επί Κοσκινά κ. Χατζόπουλος.
***
[από το βιβλίο των Γ.Χατζόπουλου και Γ.Τσιρίδη, έκδοση της Ένωσης Ποντίων «Από τον Πόντο και τη Μικρασία, στον Πειραιά, εδώ στη Δραπετσώνα» Ινφογνώμων 2016]
