Η κορυφαία στιγμή του 16ου αιώνα και του βιβλίου βεβαίως. Οι δυο στόλοι, ο σταυροφορικός της Ιερής Αντιτουρκικής Συμμαχίας και ο μουσουλμανικός στόλος των Οθωμανών συγκρούονται έξω από την Ναύπακτο. Μετά το τέλος του 10ου κεφαλαίου, υπάρχει κι ένας σύντομος επίλογος για το Β' μέρος.
Το Α' Μέρος
ήταν ο Ηρακλείδης και οι προσπάθειες από το 1555 ως το 1563. Το Β' μέρος
ήταν ο Δον Χουάν και οι προσπάθειες από το 1565 ως το 1570.
***************************
κεφ. 10δ
.............................
Ο χορός στη Γένοβα ήταν σπουδαίο κοινωνικό γεγονός. Όσοι μετείχαν ή έμαθαν για αυτό θα το θυμούνταν σε όλη τους τη ζωή. Μαζεύτηκε όλη η καλή κοινωνία της Γένοβας και του δουκάτου της Σαβοΐας αλλά των γειτόνων της. Απ’ το Μιλάνο, την Φλωρεντία, την Πίζα, την Σιένα, ακόμα κι απ’ τη Λοζάννη και τη Γαλλία ήρθαν ευγενείς για μετάσχουν. Γιόρταζαν την ενότητα των Χριστιανών ενάντια στην τουρκική απειλή. Ο Δον Χουάν κατέπληξε τους πάντες με την χάρη και την ομορφιά του. Το άστρο του έλαμψε για μιαν ακόμη φορά. Οι τρόποι του, το χιούμορ του, οι λεπτές κινήσεις του, το πνεύμα του ενέπνεαν αρχοντιά κι ευαισθησία. Καμιά γυναικεία καρδιά δεν έμεινε ασυγκίνητη. Ο χορός εξελίχτηκε σε θρίαμβο του πρίγκιπα. Οι ελπίδες των Χριστιανών για απαλλαγή από τους Οθωμανούς είχαν βρει στο πρόσωπό του τον εκφραστή τους.
Τον ακολουθήσαμε στη βασιλική γαλέρα του. Η Μαρία κι η Φουέντε ήταν ανακατεμένες με την προσωπική του φρουρά ντυμένες σαν Ισπανοί στρατιώτες, Εγώ είχα το διπλανό απ’ την κουκέτα του γραφείο. Ο Δον Χουάν, υπέρλαμπρο αστέρι, ήταν πότε στην πλώρη και πότε στην πρύμνη. Αγνάντευε το πέλαγος και την δόξα που ερχόταν αγκαλιά με την ταπείνωση. Η δόξα της νίκης κι η ντροπή της ήττας, ο θρίαμβος κι η καταστροφή, απείχαν ελάχιστα στις ναυμαχίες του 16ου αιώνα. Τα κωπήλατα δυσκίνητα πλοία, συγκρούονταν σε κάτι ναυμαχίες ισοδυνάμων σχεδόν αντιπάλων. Ήταν φορτωμένα με χιλιάδες στρατιώτες. Αρκούσε ένας απρόσμενος αέρας ευνοϊκός στη μια πλευρά, ή μια απρόσεκτη κίνηση ενός πλοίου να παρασύρει τα υπόλοιπα. Από αυτή την λεπτομέρεια μπορούσε να κριθεί μια ναυμαχία. Μικρές λεπτομέρειες έγερναν την πλάστιγγα υπέρ του ενός ή του άλλου. Κι όταν έγερνε, ο κίνδυνος της καταστροφής ήταν κοντά. Έτσι είχαν νικήσει οι Οθωμανοί στην Τζέρμπα και στην Πρέβεζα. Έτσι μπορεί να κρινόταν κι η επερχόμενη σύγκρουση, η μητέρα όλων των ναυμαχιών. Ο Δον Χουάν το ήξερε. Του το είχαν πει ο Ροντρίγκες, ο Ρεκένσες κι οι έμπειροι ναύαρχοι. Δεν άφηνε καμιά λεπτομέρεια να του ξεφύγει.
Στην Τσιβιταβέκκια τον υποδέχτηκε με μεγαλοπρέπεια η Ρώμη. Ο ίδιος ο Πάπας ευλόγησε τα όπλα του. Στη Νάπολη τον υποδέχτηκαν με χορούς. Ήθελαν να ξεπεράσουν τον χορό της Γένοβας, αλλά αυτό, βέβαια, ήταν αδύνατο. Παντού δάφνες και κόσμος που είχε τρελαθεί από την χαρά του. Ενθουσιασμός, λαϊκά συλλαλητήρια, λείψανα αγίων, εικόνες, και κάθε είδους ξόρκι προσφέρονταν με συγκίνηση κι ελπίδα. Η πορεία προς την Μεσσήνη ήταν θριαμβευτική. Ο Πάπας Πίος Ε’ έστειλε, με μια κίνηση γεμάτη ειρωνεία, τον Γκρανβέλ να ευλογήσει την αναχώρηση του στόλου. Βέβαια, όλα αυτά σήμαιναν τραγικές καθυστερήσεις. Οι Τούρκοι ρήμαζαν Κέρκυρα και Δαλματία κι απειλούσαν την ίδια τη Βενετία όσο εμείς πλέαμε με γιορτές και φανφάρες. Η σταυροφορία όμως είχε ξεκινήσει. Έστω και αργά η ιστορία της Μεσογείου και του γνωστού κόσμου είχε πάρει θέση μάχης. Άραγε να είχε σημάνει ταυτόχρονα και η ώρα της Ελλάδας;
Η Φουέντε ήταν εγκαταστημένη στην καμπίνα μου, ένα στενό γραφειάκι δίπλα στην βασιλική καμπίνα του Δον Χουάν. Κάθε μέρα μού προσέφερε ηδονή κι απόλαυση. Το ίδιο έκανε η Μαρία με τον Δον Χουάν. Ήταν σαν κρουαζιέρα στα νησιά. Κι όμως είχαμε όλοι συναίσθηση ότι επρόκειτο για μια μεγάλη και σοβαρή προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το Ισλάμ. Απ’ τον καιρό της πρώτης σταυροφορίας είχε να γίνει κάτι τόσο μεγάλο. Τότε, το 1099, είχαν απελευθερωθεί η Ιερουσαλήμ κι οι Άγιοι Τόποι. Σχεδόν πεντακόσια χρόνια μετά, ταξιδεύαμε και πάλι προς ανατολάς έτοιμοι για μάχη. Σκοπεύαμε να αναμετρηθούμε με έναν μεγάλο αντίπαλο που, ως τότε, ήταν αήττητος σε θάλασσα και σε στεριά.
Η Sacra Liga Antiturca, η αντιτουρκική ιερή συμμαχία, είχε τριακόσια πολεμικά πλοία. Τα διακόσια ήταν γαλέρες και τα άλλα φρεγάτες, ενώ υπήρχαν και κάποια βοηθητικά κι έξι γαλεάσες. Αυτές οι γαλεάσες ήταν κάτι τεράστιες ορθογώνιες μαούνες, με πλατιά πλώρη και πολλά κανόνια στις τέσσερις πλευρές. Γυρνούσαν γύρω από τον εαυτό τους και κάθε πλευρά προλάβαινε να γεμίσει τα κανόνια και να πυροβολεί. Ήταν ένα καταστροφικό όπλο που άλλαζε τον συσχετισμό δύναμης και πυρός στην πρώτη γραμμή. Πάνω στα πλοία είμασταν τριάντα οχτώ χιλιάδες άνδρες. Οι πληροφορίες μας έλεγαν ότι απέναντί μας θα είχαμε ένα στόλο λίγο μεγαλύτερο από τον δικό μας. Οι Τούρκοι είχαν πενήντα χιλιάδες άντρες. Δεκαπέντε χιλιάδες άνδρες στον δικό μας στόλο κι άλλοι τόσοι στον οθωμανικό, ήταν Έλληνες. Οι Οθωμανοί, ήταν λίγο περισσότεροι, όμως θα ήταν εξουθενωμένοι από το κυνήγι λείας και καταστροφών όλο το καλοκαίρι. Σε αυτό επιδίδονταν στα παράλια της Ιταλίας όσο καιρό εμείς χορεύαμε στις σάλες της Γένοβας ή της Νάπολης. Εμείς αυτοθαυμαζόμασταν κι αυτοί μάζευαν λεία αλλά και κουράζονταν.
Ξεκινήσαμε από την Μεσσήνη για το Ιόνιο, στις 16 του Σεπτεμβρίου 1571. Σε λίγο χειμώνιαζε. Δεν υπήρχε χρόνος για να πάμε στην Αμμόχωστο να βοηθήσουμε τους πολιορκημένους. Στα τέλη Σεπτεμβρίου βρισκόμασταν στην Ηγουμενίτσα κι ο Τουρκικός στόλος ήταν κοντά, στη Ναύπακτο.
Η τάση του Ντ’ Όρια για αναθεώρηση των στόχων μας κι επιστροφή στη βάση, αντιμετωπίστηκε από τον Δον Χουάν. Ο πρίγκιπας δεν θα άφηνε την ευκαιρία να του ξεφύγει. Ήθελε τον πόλεμο και ποθούσε μια χριστιανική νίκη. Ήξερε πώς να αντιμετωπίσει τον τουρκικό στόλο καθώς είχε μαζί του μια έμπειρη ομάδα, τον αφρό της χριστιανοσύνης. Είχε τον Μάρκο Βενιέρι επικεφαλής των Ενετών, έμπειρο ναύαρχο. Είχε τον Μαρκαντόνιο Κολόνα επικεφαλής των παπικών στρατευμάτων και πλοίων. Είχε και τον Αντρέα Ντ’ Όρια επικεφαλής των Γενοβέζικων κι Ισπανικών πλοίων. Όταν χρειάστηκε έκανε και ηγετικές κινήσεις. Είχε τολμήσει να αντικαταστήσει τον μεγάλο Βενιέρι με τον Μπαρμπαρίγκο. Είχε προκληθεί ένα επεισόδιο ανάμεσα σε Ισπανούς και Βενετούς χωρίς ο ναύαρχος να το σταματήσει άμεσα με τη βία. Ο Δον Χουάν τον έβγαλε από την θέση του. Ήταν αποφασισμένος να μην αφήσει τις λεπτομέρειες να του χαλάσουν το σχέδιο. Είχε μαζί του τον Ροντρίγκες και γερόλυκους των θαλασσών να τον συμβουλεύουν. Ήταν έτοιμος να δώσει την μεγάλη μάχη και να γίνει ο θρύλος της Ευρώπης. Μαζί με όλα, ελπίζαμε πως θα αναγεννούσε από την τέφρα της και την σκλαβωμένη ρωμιοσύνη.
Φτάσαμε απέναντι από τον οθωμανικό στόλο στις αρχές Οκτωβρίου. Βρισκόμασταν έξω από την Ναύπακτο, στα νησιά Κουρζολάρις που οι Έλληνες τα λένε Εχινάδες. Στις 4 του Οκτώβρη μάθαμε από ένα πλοίο που ερχόταν από την Κύπρο ότι η Αμμόχωστος είχε πέσει. Προκλήθηκε αναταραχή. Ο Ντ’ Όρια άρπαξε την ευκαιρία και ζήτησε ξανά να επιστρέψουμε πίσω. Η εκστρατεία χωρίς την Κύπρο δεν είχε πλέον κανένα νόημα. Είδαμε και μια κίνηση του τουρκικού στόλου που εκλήφθηκε ως επιθυμία τους να μην γίνει η μάχη.
Πήγε να επικρατήσει σύγχυση αλλά οι Βενετοί δεν το άφησαν έτσι. Αφιονίστηκαν με όσα έμαθαν για την τύχη της Αμμοχώστου και του διοικητή Μπραγκαντίν Μπαρμπαρίγκο. Ο γενναίος τοποτηρητής, αντέταξε ηρωική άμυνα για δυο μήνες. Όταν ξέμεινε από όπλα κι εφόδια αποφάσισε να παραδώσει την πόλη. Έκανε την συμφωνία, όμως, οι Τούρκοι βρήκαν ένα πρόσχημα κι αθέτησαν την υπόσχεσή τους.
Σκότωσαν τους αξιωματικούς του και διαπόμπευσαν τον ίδιο αφού τον βασάνισαν φριχτά για δεκαπέντε μέρες. Κατόπιν γέμισαν το σώμα του με άχυρο και τον περιέφεραν στα καράβια τους. Η εικόνα του Μπραγκαντίν στοίχειωσε τους Βενετούς που ζητούσαν εδώ και τώρα εκδίκηση. Παρά την γκρίνια του Ντ’ Όρια και των Ισπανών φτάσαμε μέχρι την έξοδο του Πατραϊκού κόλπου. Απέναντί μας ήταν οι Τούρκοι. Το βραδάκι της 6ης Οκτωβρίου ήταν γλυκό σαν καλοκαιρινό. Κοιμηθήκαμε λίγο με την Φουεντίνα στην αγκαλιά μου εγώ και με την Μαρία την χορεύτρια στην αγκαλιά του ο Χουάν. Την άλλη μέρα θα κάναμε επιθετική κίνηση για να μην αφήσουμε περιθώριο στους Οθωμανούς να αναβάλουν την μάχη.
Το πρωινό της 7ης Οκτωβρίου ήταν σαν ανοιξιάτικο. Οι αντίπαλοι στόλοι πήραν θέσεις μάχης. Ο οθωμανικός στόλος αναπτυσσόταν σε απόσταση γύρω στα τέσσερα με πέντε μίλια μακριά. Φαινόταν κάπως μεγαλύτερος από τον δικό μας. Λίγο πριν την μάχη είχαμε όλοι παγώσει. Η ώρα της κρίσης είχε φτάσει κι όλοι ένιωθαν ένα ρίγος. Ο Βενιέρι είχε πάψει να φωνάζει «επίθεση» κι «επίθεση». Ήταν κι αυτός σκεπτικός ενώ ο Ντ’ Όρια ήταν ιδιαίτερα ανήσυχος. Με σήματα μας έδειξαν ότι έπρεπε να μιλήσουμε. Ο Δον Χουάν συγκάλεσε αμέσως μια σύσκεψη στο «Ρεάλ».
Ο πρίγκιπας προέδρευε της συζήτησης. Ήρθαν όλοι οι επικεφαλής. Ο Βενιέρι κι ο Μπαρμπαρίγκο από τους Βενετούς, ο Ντ’ Όρια για τους Ισπανούς κι ο Κολόνα για τον Παπικό στρατό. Ήμουν κι εγώ παρών στη σύσκεψη ως υπασπιστής και γραμματέας του Δον Χουάν ενώ ο Ροντρίγκες ήταν σύμβουλός του. Τρεις στους επτά ήμασταν μέλη της Αδελφότητας. Ο Τζιαν Αντρέα Ντ’ Όρια μίλησε πρώτος από όλους ζητώντας άμεσα την αποχώρηση(i) του στόλου μας.
«Η Αμμόχωστος έχει πέσει και δεν μπορούμε πια να την βοηθήσουμε» είπε. «Δεν γίνονται ναυμαχίες τον Οκτώβρη! Οι Τούρκοι δείχνουν ότι θέλουν να αποφύγουν τη μάχη. Θα πούμε ότι υποχώρησαν κι ότι νικήσαμε!»
«Νομίζουμε ότι πρέπει να επιτεθούμε» είπε ο Βενιέρι αλλά ήταν κι αυτός κάπως διστακτικός.
«Εγώ σας δηλώνω Κύριοι ότι, αν ατιμάσουμε την Ιερά Συμμαχία, θα επιτεθώ μόνος μου» είπε ο Μπαρμπαρίγκο. «Στη Βενετία κρέμασαν τον ναύαρχο Ζάνε για την περσινή ολιγωρία. Δεν θα κάνουμε το ίδιο και πάλι!»
Ο Δον Χουάν εκείνη τη στιγμή υπενθύμισε το δικαίωμά του να αποφασίζει ως αρχιναύαρχος. Τους είπε, όμως, ότι δεν θα το χρησιμοποιούσε. Θα έβαζε έναν διαιτητή που μπορούσε να είναι πιο ψύχραιμος εκείνη τη στιγμή.
«Προτείνω να ρωτήσουμε τον Ιππότη Ροντρίγκες» είπε. «Αφού έχουμε διαφωνία, καλύτερα να ακούσουμε τη γνώμη του, και να την ακολουθήσουμε όποια κι αν είναι αυτή. Έχει κανείς αντίρρηση;»
Οι άλλοι δεν μίλησαν και, πριν ο Ντ’ Όρια προλάβει να πει κάτι, ο Δον Χουάν γύρισε προς το μέρος του Ροντρίγκες. Με επισημότητα τού απηύθυνε τον λόγο.
«Ποια είναι η γνώμη σας, Ματίας; Εσείς δεν είστε ούτε με τους Ενετούς ούτε με τους Γενοβέζους. Είστε στρατιώτης του Θεού και γνωρίζετε καλύτερα από όλους μας από θάλασσες και ναυμαχίες. Εγώ δεσμεύομαι ενώπιον όλων να ακολουθήσω τη γνώμη σας σαν να είναι μια γνώμη που μας έρχεται από τον ουρανό!»
Ο Ροντρίγκες κοίταξε τα πρόσωπα όλων των στρατηγών που ήταν δίπλα του. Ο Βενιέρι δεν μιλούσε, μόνο άκουγε. Ο Μπαρμπαρίγκο κοιτούσε μια προς τον Βενιέρι και μια προς τον Ροντρίγκες. Ο Κολόνα έγνεψε καταφατικά, έδειξε ότι δεχόταν την πρόταση του Δον Χουάν. Ο Ντ’ Όρια μονάχα τον κοιτούσε συνοφρυωμένος. Ο Ματίας Ροντρίγκες πλησίασε την άκρη του πλοίου κι έδειξε στους ναυάρχους τον τεράστιο στόλο που τους περιτριγύριζε.
«Κύριε» είπε γυρίζοντας προς τον Δον Χουάν με ύφος θεατρικό. «Αυτό που έχω να σας πω, είναι αυτό που θα σας έλεγε κι ο πατέρας σας, ο αυτοκράτορας Κάρολος, αν ήταν μαζί μας.»
«Σε ακούμε Ιππότη» είπε ο Δον Χουάν. «Και σεβόμαστε ακόμα περισσότερο τον λόγο σου όταν αναφέρεσαι στον μεγάλο πατέρα μου!»
Ο Ντ’ Όρια θυμόταν ότι ο Κάρολος είχε υποχωρήσει στην Κορώνη και στην Πρέβεζα απέναντι στον σουλτανικό στόλο. Αυτό, λοιπόν, θα έπρεπε να πει τώρα ο Ροντρίγκες και να τον δικαιώσει. Ο Βενιέρι κι ο Κολόνα έδειχναν πολύ σκεπτικοί ενώ ο Μπαρμπαρίγκο ήταν έτοιμος να διαμαρτυρηθεί.
«Αν υποθέσουμε ότι ο αυτοκράτορας πατέρας σας είχε την ευκαιρία να αντικρίσει ένα τέτοιο στόλο. Αν ο στόλος του ήταν τόσο ένδοξος, δυνατός κι ευλογημένος από τον ίδιο τον Πάπα. Αν είχε σταυρούς στα πανιά του και το γαλάζιο λάβαρο της Ιερής Συμμαχίας για σημαία του. Αν ήταν ναύαρχος αυτού του στόλου ο αυτοκράτορας, σας λέω με βεβαιότητα ότι ξέρω καλά τι θα έκανε. Δεν θα άφηνε την ευκαιρία να διαλύσει τους Τούρκους. Και δεν θα σταματούσε η πορεία του παρά μόνο έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης!»
Αυτά είπε ο Ματίας Ροντρίγκες, ο μεγάλος κουρσάρος της Μεσογείου απαντώντας στον Δον Χουάν.
«Δηλαδή πιστεύετε ότι μπορούμε να νικήσουμε, κύριε Ροντρίγκες;» ρώτησε ο Βενιέρι απελευθερωμένος από το άγχος.
«Με ευκολία Κύριε!» απάντησε με μια ολύμπια ηρεμία και σιγουριά ο Ροντρίγκες.
«Εννοείς Ιππότη ότι πρέπει να πολεμήσουμε;» ρώτησε δυνατά ο Δον Χουάν.
«Μάλιστα Κύριε, αυτό ακριβώς εννοώ!»
«Ωραία λοιπόν» είπε ο Δον Χουάν. «Θα πολεμήσουμε!»
Ο κύβος ερρίφθη, σκέφτηκα. Η διαταγή αυτή του Δον Χουάν έτσι όπως ακούστηκε δεν σήκωνε ούτε αντίρρηση ούτε αμφισβήτηση. Οτιδήποτε άλλο αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να θεωρηθεί εσχάτη προδοσία. Ο Ντ’ Όρια μάζεψε τις αντιρρήσεις του κι υποκλίθηκε στον αρχηγό του στόλου, τον Δον Χουάν της Αυστρίας. Ο Βενιέρι τον κοίταξε με βλέμμα γεμάτο θαυμασμό για τον χειρισμό του θέματος, βλέμμα σχεδόν πατρικής αγάπης. Ο Δον Χουάν τον είχε υποβιβάσει πριν μερικές μέρες. Του είχε αφαιρέσει την αρχηγία του ενετικού στόλο,υ αλλά, ο Μάρκο Βενιέρι αντιλαμβανόταν ποιο ήταν το πρωτεύον. Σε μια τέτοια εκστρατεία το πιο σημαντικό ήταν να κρατήσει ο αρχηγός τη θέση του και να πατάξει τα φαινόμενα ασυμφωνίας.
«Να πηγαίνουμε» είπαν ο Βενιέρι κι ο Μπαρμπαρίγκο.
Υποκλίθηκαν κι έφυγαν να ετοιμάσουν τα πλοία τους.
«Ήταν έξοχο αυτό που κάνατε, Υψηλότατε» του είπα χαμηλόφωνα.
«Ήξερα καλά τι ήθελα να κάνω, λοχαγέ» απάντησε. «Προτίμησα όμως αυτόν τον τρόπο.»
«Δεν είναι πως δεν τα εννοούσα όσα είπα, Υψηλότατε» είπε ο Ροντρίγκες. «Όμως, μ’ αναγκάσατε να γίνω θεατρίνος με τον ρόλο που μου δώσατε!»
«Δεν είδα όμως να σ’ ενοχλεί και πολύ αυτό, αγαπητέ Ματίας. Παρά λίγο θα μας τραγουδούσατε άριες έτσι που ακουμπούσατε στην κουπαστή.»
«Τα πίστευα αυτά που έλεγα. Αυτή ήταν η αληθινή μου γνώμη. Όχι βέβαια πως δεν θα έλεγα και ψέματα ακόμη εκείνη τη στιγμή χωρίς τύψεις!»
«Θα κερδίσουμε, Ματίας. Το νιώθω, το αναπνέω παντού στον αέρα» είπε ο Δον Χουάν. «Ανυπομονώ να αρχίσουμε.»
«Δεν θα αργήσουμε πολύ Κύριε» είπε ο Ροντρίγκες.
Οι οδηγίες της μάχης είχαν δοθεί έτσι κι αλλιώς από πριν. Ο χριστιανικός στόλος θα προσπαθούσε να κρατηθεί στις συμφωνημένες γραμμές. Αντίστοιχοι ελιγμοί γίνονταν κι απ’ τον οθωμανικό στόλο. Η «Σουλτάνα», η ναυαρχίδα του Αλή Πασά, βρισκόταν απέναντι από την «Ρεάλ». Ένα δυτικό αεράκι φύσηξε και φάνηκε να μας ευνοεί ελαφρά. Οι Ιμάμηδες προσεύχονταν στο τουρκικό στόλο όπου ανέμιζε η τεράστια πράσινη και σουλτανική σημαία. Οι καθολικοί ιερείς εξομολογούσαν τον στόλο με την μεγάλη γαλάζια παπική σημαία. Ο Αλή Πασάς έριξε το πρώτο βλήμα για να αρχίσει η μάχη. Ο Δον Χουάν απάντησε με μια βολή. Ήμασταν ακριβώς στην έναρξη της πιο μεγάλης ναυμαχίας όλων των αιώνων. Εμπλέκονταν και στις δυο πλευρές πάνω από 130.000 πολεμιστές και κωπηλάτες και πάνω από 600 πλοία. Εδώ είχαν συγκεντρωθεί σχεδόν τα τρία τέταρτα του συνολικού ναυτικού δυναμικού της Μεσογείου. Κι εκείνη τη στιγμή, στο κέντρο αυτής της δίνης, ο Δον Χουάν έκανε κάτι ασυνήθιστο. Έκανε κάτι που εξέπληξε τους πάντες, το οποίο, όμως, τον χαρακτήριζε πάντα.
Με την εκθαμβωτική ασημένια και χρυσή πανοπλία του έλαμπε εκτυφλωτικά στο δυνατό φως του μεσημεριανού ήλιου. Γονάτισε και ευχήθηκε να του δώσει ο θεός τη νίκη. Αμέσως μετά σηκώθηκε κι έριξε ένα βλέμμα στην Μαρία τη χορεύτρια. Ήταν ντυμένη σαν στρατιώτης του ισπανικού στρατού αλλά το βλέμμα της έκαιγε γι αυτόν. Προς έκπληξη όλων, έριξε, έναν χορό, μια γκαγιάρντ, υπό τους ήχους ενός φλάουτου που έπαιζε ένας στρατιώτης. Φλαουτίστας ήταν ο Βιτόριο, που κάτω από την περικεφαλαία του έκρυβε το φλογισμένο πρόσωπο της Φουέντε. Τελειώνοντας τον χορό, ο νεαρός πρίγκιπας σήκωσε ψηλά το σπαθί κι ο στόλος ξεκίνησε.
Η ναυμαχία της Ναυπάκτου έμεινε στην ιστορία. Εκείνη η τρομερή μέρα, κρίθηκε όταν σε κάποια φάση της μάχης οι δυο ναυαρχίδες επιτέθηκαν η μία στην άλλη. Στα δυο ενωμένα καταστρώματα δόθηκαν μάχες με απίστευτη αγριότητα. Ο τουρκικός στρατός χίμηξε και μπήκε πρώτος στο κατάστρωμα του “Ρεάλ”. Ο Δον Χουάν τραυματίστηκε ελαφρά αλλά κράτησε. Η επίθεση των Τούρκων αναχαιτίστηκε. Η απειλή, μάλιστα, αντιστράφηκε καθώς ο ισπανικός στρατός χίμηξε πάνω στην “Σουλτάνα”. Δόθηκαν κι εκεί φονικές μάχες. Ήταν ένα σφαγείο όπου παίζονταν όλα. Ο ναύαρχος του τουρκικού στόλου Αλή Πασάς έπεσε σε εκείνη την επιδρομή. Αυτό έκρινε, κατά μεγάλο ποσοστό, την τελική έκβαση της μάχης.
Υπήρξαν κι άλλα κρίσιμα σημεία σ’ αυτή την ναυμαχία. Ο Ουλούτζ Αλή κτύπησε σε κάποια στιγμή την πλευρά των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη. Είχε σκοπό να περικυκλώσει τον υπόλοιπο χριστιανικό στόλο. Οι Ιππότες υπερασπίστηκαν τις θέσεις τους με τρομερές θυσίες. Ο Ουλούτζ κατάφερε να πάρει το λάβαρο του τάγματος δεν κατάφερε όμως να σπάσει τις γραμμές τους. Δεν μπόρεσε να βγει πίσω από την χριστιανική αρμάδα. Μια άλλη κίνηση του τουρκικού στόλου πήγε να αλλάξει τον ρου της μάχης. Προσπάθησε να ξεπεράσει τους Ενετούς πλέοντας κοντά στα ρηχά. Ούτε κι αυτή η κίνηση δεν είχε αίσιο τέλος. Ο τουρκικός στόλος τελικά καταστράφηκε. Μόνο ογδόντα πλοία υπό τον Ουλούτζ Αλή ξέφυγαν ενώ πάνω από διακόσια βυθίστηκαν στο Ιόνιο πέλαγος.
Η μάχη κράτησε τέσσερις με πέντε φονικές ώρες. Τα αστραφτερά κράνη των Χριστιανών και τα τουρμπάνια των μουσουλμάνων ανακατεύτηκαν πολύ γρήγορα. Οι μάχες που έδιναν απλώνονταν στα καταστρώματα των πλοίων. Αυτά εμβόλιζαν το ένα το άλλο και κολλούσαν αναμεταξύ τους. Έτσι έφτιαχναν πλωτές εξέδρες όπου οι στρατιώτες έδιναν τις μάχες τους. Τα κανόνια χτυπούσαν, τα βέλη έσκιζαν τον αέρα και μετά τα σπαθιά μιλούσαν στις μάχες σώμα με σώμα. Πριν ακόμα ο ήλιος αρχίσει να πέφτει, η θάλασσα είχε γίνει κόκκινη από το αίμα των δεκάδων χιλιάδων νεκρών. Κι οι δυο πλευρές είχαν απώλειες, η συντριπτική πλειοψηφία, όμως, ήταν από την πλευρά των Οθωμανών. Η ζωή εκείνη τη μέρα δεν άξιζε τίποτε. Τα επιπλέοντα κορμιά το έδειχναν αυτό περίτρανα. Τα καμένα ξύλα και τα πανιά των τσακισμένων πλοίων συμπλήρωναν το εφιαλτικό τοπίο.
Ήταν η πιο μεγάλη μέρα της χριστιανοσύνης. Ήταν η πρώτη κι η πιο μεγάλη ήττα των Τούρκων. Ήταν ο απόλυτος θρίαμβος του νεαρού Δον Χουάν. Το όνομά του, μετά από αυτό, δίκαια εκτοξεύτηκε στην κορυφή του κόσμου.
===
Η ιστορία κατέγραψε την ναυμαχία της Ναυπάκτου της 7ης Οκτωβρίου του 1571 σαν μια μεγάλη ναυτική σύγκρουση. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες που έγιναν ποτέ στην Μεσόγειο από τα πανάρχαια χρόνια. Η ιστορία την τοποθέτησε δίπλα στις άλλες μεγάλες και κρίσιμες, για την τύχη του τότε γνωστού κόσμου ναυμαχίες. Την έβαλε δίπλα στη ναυμαχία της Σαλαμίνας του 480 π.Χ και σ’ εκείνην του Άκτιου, του 31 π.Χ. Στην πρώτη από αυτές, η δύση, μέσω των Ελλήνων, νίκησε την ανατολή που την εκπροσωπούσαν οι Πέρσες. Στην δεύτερη, η δύση και πάλι, μέσω του Οκταβιανού, νίκησε την ανατολή του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας. Αυτή η τρίτη μεγάλη ναυμαχία, με την ήττα των Οθωμανών, ανέκοψε την επιθετικότητά τους κι έσωσε οριστικά την Ρώμη.
Ήταν η τελευταία ναυμαχία που δόθηκε με πλοία που κινούνταν εξολοκλήρου με κωπηλάτες στη διάρκεια της μάχης. Μετά από αυτήν οι μάχες γίνονταν από πλοία πιο εξελιγμένα, ιστιοφόρα, με τρόπους διαφορετικούς κι άλλες στρατηγικές.
Σύμφωνα με την τρέχουσα εκδοχή της ιστορίας (ή μια απ’ τις τρέχουσες) η μεγάλη αυτή νίκη τελικά δεν αξιοποιήθηκε. Γιορτάστηκε μεν έξαλα σε όλες τις πρωτεύουσες της δύσης, ωστόσο, δεν είχε συνέχεια. Δεν έγινε η άμεση προέλαση των χριστιανικών δυνάμεων μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Αυτό θα έπρεπε να έχει κάνει η Αντιτουρκική Ιερή Συμμαχία. Εξάλλου, αυτό προέβλεπαν πολλά σχέδια που είχαν έγκαιρα κατατεθεί στις μεγάλες βασιλικές αυλές της δύσης. Η αδράνεια των δυτικών επέτρεψε στους Οθωμανούς να φτιάξουν πολύ γρήγορα ένα στόλο, έστω και πρόχειρο. Τον έστειλαν το 1572 στη νότια Πελοπόννησο για να αποτρέψουν την δυτική προέλαση στην Κωνσταντινούπολη. Μετά την ήττα τους φοβήθηκαν πολύ αυτό το ενδεχόμενο που ήταν πιθανό, δυνατό και σχετικά εύκολο να συμβεί. Ο χριστιανικός στόλος δεν φρόντισε να διαλύσει αυτόν τον νέο οθωμανικό στόλο κι επέστρεψε στις βάσεις του. Απέφυγε, έτσι, να επιβάλει στους Οθωμανούς τους όρους του.
Στο Γ’ μέρος παρουσιάζεται μια άλλη εκδοχή.
Η τρέχουσα εκδοχή της ιστορίας δεν γνωρίζει καμιά ελληνική “Αδελφότητα για την ελευθερία”. Η ύπαρξή της όμως αλλάζει τους συσχετισμούς και ανατρέπει όλα τα δεδομένα της συγκυρίας εκείνης. Αυτή η Αδελφότητα, κινητοποιώντας τις δυνάμεις του ελληνισμού οδήγησε τις δυτικές δυνάμεις προς τα εμπρός. Τα σχέδια εφαρμόζονται γιατί υπάρχουν αυτοί που τα κυνηγούν και επισπεύδουν για την πραγματοποίησή τους. Έτσι ο χριστιανικός στόλος δεν επιτρέπει στον βιαστικά φτιαγμένο οθωμανικό να ανακάμψει. Τον διαλύει εύκολα και προελαύνει προς την Κωνσταντινούπολη. Στα κρίσιμα χρόνια 1572-73 η Ιερά Αντιτουρκική Συμμαχία καταφέρνει να πραγματοποιήσει το όνειρο της Αδελφότητας. Δημιουργείται ένα ανεξάρτητο ελληνικό κράτος στο σύνορο των δύο κόσμων, τον οθωμανικό και τον χριστιανικό.
Την ένδοξη αυτή πορεία, μέσα απ’ τα μάτια του Χάρμου Γεωργιάδη, περιγράφει το Γ’ μέρος που ακολουθεί.
****************
παραπομπές:
i Ο Ρότζερ Κρόουλυ περιγράφει έτσι την σκηνή και τους διαλόγους βασισμένος σε πρωτογενείς πηγές (απομνημονεύματα) με τον Ματουρέν Ρομέγκας στη θέση του μυθιστορηματικού προσώπου Ματίας Ροντρίγκες
***************************
Από αύριο Τετάρτη 14/4 μπαίνουμε στο Γ' Μέρος του βιβλίου και στο 11ο κεφάλαιο. Η ιστορία αλλιώς.
