Αναδημοσιεύω δυο άρθρα από το σημερινό TVXS
Το ένα είναι του γνωστού παγκοσμίως οικονομολόγου και νομπελίστα ΣΤΙΓΚΛΙΤΣ και το άλλο του Γιάννη Βαρουφάκη.
Περί Γκρέξιτ και στα δυο άρθρα ο λόγος
Με το Ευρωγκρουπ να έχει διακοπεί και τις συνόδους κορυφής να είναι προγραμματισμένες για σήμερα το απόγευμα, καλό είναι να γνωρίζουμε όσα γράφουν οι δυο σπουδαίοι αρθρογράφοι για τα τεκταινόμενα.
Στίγκλιτς: Οι ΗΠΑ πρέπει να σώσουν την Ελλάδα
Παρέμβαση
15:29 | 11 Ιουλ. 2015
Τελευταία ανανέωση 22:59 | 11 Ιουλ. 2015
Με άρθρο-παρέμβαση του που δημοσιεύεται σήμερα Σάββατο στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Time, ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς ζητά την άμεση εμπλοκή της Ουάσινγκτον για τη διάσωση της Ελλάδας. (Μετάφραση: Χρήστος Θ. Παναγόπουλος)
Ολόκληρο το άρθρο του Τζόζεφ Στίγκλιτς έχει ως εξής
Κι ενώ η ελληνική εποποιία συνεχίζεται, πολύ ήταν εκείνοι που θαύμασαν το θράσος της Γερμανίας. Η χώρα αυτή, με πραγματικούς όρους, έλαβε ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα οικονομικής σωτηρίας και μείωση του χρέους στην Ιστορία αλλά και άνευ όρων βοήθεια από τις ΗΠΑ, μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ.
Κι όμως, η Γερμανία εξακολουθεί να αρνείται ακόμη και την ανακούφιση από το χρέος. Πολλοί, επίσης, θαύμασαν το πώς η Γερμανία τα κατάφερε τόσο καλά στο παιχνίδι της προπαγάνδας, πουλώντας μια εικόνα ενός κράτους που έχει αποτύχει εδώ και καιρό και αρνείται να συμφωνήσει με τις ελάχιστες απαιτούμενες συνθήκες σε αντάλλαγμα για γενναιόδωρη βοήθεια.
Τα γεγονότα αποδεικνύουν το αντίθετο: από τα μέσα της δεκαετίας του '90 κι ως το ξεκίνημα της κρίσης, η ελληνική οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμό μεγαλύτερο από το μέσο όρο ανάπτυξης της ΕΕ (3,9% έναντι 2,4%). Οι Έλληνες ενστερνίστηκαν τη λιτότητα, περικόπτοντας δαπάνες και αυξάνοντας τη φορολογία. Μάλιστα, πέτυχαν ένα πρωτογενές πλεόνασμα (ήτοι, τα έσοδα από τους φόρους υπερέβησαν τις δαπάνες εξαιρούμενων των πληρωμών των τόκων) και η δημοσιονομική τους θέση θα ήταν στ' αλήθεια εντυπωσιακή, εάν δεν έπεφταν σε ύφεση. Η ύφεσή τους - 25% μείωση του ΑΕΠ και 25% ανεργία με την ανεργία των νέων να αγγίζει διπλάσιο ποσοστό - συνέβη επειδή έκαναν ακριβώς ό,τι τους είχε απαιτηθεί και όχι επειδή απέτυχαν να υλοποιήσουν όλα αυτά. Αυτή ήταν η προβλέψιμη αλλά και η προβλεπόμενη απάντηση στη λιτότητα.
Το ερώτημα πλέον είναι το εξής: Τι ακολουθεί, εάν υποθέσουμε (όπως μοιάζει περισσότερο από ποτέ πιθανό) ότι τους πετούν έξω από το ευρώ; Είναι πιθανό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αρνηθεί να κάνει τη δουλειά της - όπως η Τράπεζα της Ελλάδος, θα έπρεπε να κάνει ό,τι υποτίθεται πως πρέπει να κάνει κάθε κεντρική τράπεζα, να ενεργήσει, δηλαδή, ως δανειστής της ύστατης λύσης. Κι αν αρνείται να το κάνει αυτό, η Ελλάδα δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να δημιουργήσει ένα παράλληλο νόμισμα. Η ΕΚΤ έχει ήδη αρχίσει να σφίγγει τον κλοιό, κάνοντας την πρόσβαση σε κεφάλαια όλο και πιο δύσκολη.
Δεν είναι αυτό το τέλος του κόσμου: τα νομίσματα έρχονται και φεύγουν. Το ευρώ δεν είναι παρά ένα πείραμα 16 ετών, κακοσχεδιασμένο και προορισμένο να μην δουλέψει - σε μια κρίση το χρήμα ρέει από τις τράπεζες μιας αδύναμης χώρας προς τις ισχυρές, οδηγώντας σε απόκλιση. Το ΑΕΠ σήμερα είναι κατά 17 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο σε σχέση με εκεί που θα βρισκόταν, εάν είχε συνεχιστεί η σχετικά σεμνή αναπτυξιακή πορεία της Ευρώπης πριν το ευρώ. Πιστεύω ότι το ευρώ φταίει σε μεγάλο βαθμό για αυτή την τόσο απογοητευτική επίδοση.
Η διαχείριση της μετάβασης από το ευρώ στο ελληνικό ευρώ μπορεί να μην είναι εύκολη, αλλά η Αργεντινή και άλλες χώρες έδειξαν πώς μπορεί να γίνει. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες με το νέο νόμισμα, να συνεχίσει με τα capital controls, να περιορίσει τις τραπεζικές αναλήψεις και να διευκολύνει τη μεταφορά χρημάτων διαμέσου του τραπεζικού συστήματος από το ένα μέρος στο άλλο. Τα χρήματα εντός του τραπεζικού συστήματος θα υφίσταντο απομειώσεις (π.χ. η αξία του θα ήταν λίγο λιγότερη από τα μετρητά - στην περίπτωση της Αργεντινής, η απομείωση ήταν κατά λίγες ποσοστιαίες μονάδες λιγότερη για συνηθισμένες συναλλαγές). Οι συνταξιούχοι θα έπρεπε να λάβουν ειδική μεταχείριση.
Εν τω μεταξύ, η Ελλάδα θα ξεκινούσε τη διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους: ακόμη και το ΔΝΤ λέει ότι κάτι τέτοιο είναι απολύτως αναγκαίο. Οι Έλληνες θα μπορούσαν να πάρουν ένα παράδειγμα από την Αργεντινή, ανταλλάσσοντας τρέχοντα ομόλογα με ομόλογα συνδεδεμένα με το ΑΕΠ, όπου οι πληρωμές αυξάνονται με τη ευημερία της Ελλάδας. Τέτοιου είδους ομόλογα ευθυγραμμίζουν τα κίνητρα μεταξύ χρεωστών και πιστωτών (σε αντίθεση με το τρέχον σύστημα, όπου η Γερμανία επωφελείται από τις αδυναμίες στην Ελλάδα).
Η Ελλάδα μπορεί εύκολα να επιβιώσει χωρίς τα κεφάλαια από το ΔΝΤ και την ευρωζώνη. Η Ελλάδα τα κατάφερε τόσο καλά ρυθμίζοντας την οικονομία της ώστε - εκτός του τι πληρώνει προκειμένου να εξυπηρετήσει το χρέος της - έχει πλεόνασμα. Και δεν είναι καν εξαρτώμενη από το ΔΝΤ και την ευρωζώνη σε ό,τι αφορά το ξένο συνάλλαγμα: Τουλάχιστον προτού υποβληθεί στην ασφυξία από τους πιστωτές της, η Ελλάδα εμφάνιζε πλεόνασμα στον λογαριασμό της μεταξύ 1%-5%, εάν αποκλείσουμε τις εξαγωγές πετρελαιοειδών. (Αυτά που αγόραζε από το εξωτερικό ως εισαγωγές ήταν κατά 1% λιγότερα από αυτά που πωλούσε ως εξαγωγές). Ειδικά, εάν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν χαμηλές κι αν η χαμηλότερη νέα τιμή συναλλάγματός της προσελκύσει περισσότερους τουρίστες και ενθαρρύνει τις εξαγωγές, τότε η χώρα θα ξεφύγει από την καταιγίδα.
Όταν η Αργεντινή αναδιάρθρωσε το χρέος της και το υποτίμησε, αναπτύχθηκε γοργά - ο ταχύτερος ρυθμός ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο με εξαίρεση την Κίνα - από την έναρξη της κρίσης της και έως την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Κάθε χώρα είναι διαφορετική. Οικονομολόγοι συζητούν για το πόσο οι εισαγωγές και οι εξαγωγές ανταποκρίνονται σε αλλαγές ως προς την τιμή συναλλάγματος.
Η Αργεντινή επωφελήθηκε από μια μεγάλη αύξηση των εξαγωγών, συνέπεια της «έκρηξης» στις πωλήσεις των εμπορευμάτων. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες αξιοσημείωτες ομοιότητες: και οι δύο χώρες υφίσταντο ασφυξία λόγω λιτότητας. Και οι δύο χώρες, υπό τα προγράμματα του ΔΝΤ, είδαν ραγδαία αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας και υπέφεραν σε συγκλονιστικό βαθμό. Εάν η Αργεντινή είχε εξακολουθήσει την πολιτική λιτότητας, θα είχε βρεθεί στην ίδια περίπου θέση με την Ελλάδα. Ο λαός της Αργεντινής ξεσηκώθηκε και είπε «όχι». Το ίδιο και στην Ελλάδα: εάν η Ελλάδα συνεχίσει με τη λιτότητα, θα υπάρξει ύφεση δίχως τέλος.
Οι ΗΠΑ υπήρξαν γενναιόδωρες με τη Γερμανία όταν τη νίκησαν. Είναι καιρός πλέον για τις ΗΠΑ να φανούν γενναιόδωρες και με τους φίλους μας στην Ελλάδα σε αυτή την τόσο κρίσιμη στιγμή, καθώς καταστράφηκαν για δεύτερη φορά μέσα σε έναν αιώνα από τη Γερμανία, αυτή τη φορά, μάλιστα, με τη βοήθεια της Τρόικα. Σε τεχνικό επίπεδο, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ πρέπει να δημιουργήσει μια γραμμή ανταλλαγής με την Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία - ως αποτέλεσμα μιας αποτυχίας της ΕΚΤ να εκπληρώσει τις ευθύνες της - θα πρέπει να αναλάβει για ακόμη μία φορά το ρόλο του δανειστή της ύστατης στιγμής.
Η Ελλάδα χρειάζεται ανθρωπιστική βοήθεια άνευ όρων. Χρειάζεται από τους Αμερικάνους να αγοράζουν τα προϊόντα της, να κάνουν διακοπές εκεί και να δείξουν αλληλεγγύη προς την Ελλάδα και μια ανθρωπιά που οι Ευρωπαίοι εταίροι της δεν μπόρεσαν να επιδείξουν».
Βαρουφάκης: Γιατί ο Σόιμπλε θέλει την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ
Το άρθρο
00:07 | 11 Ιουλ. 2015
Τελευταία ανανέωση 15:03 | 11 Ιουλ. 2015
Το ελληνικό οικονομικό δράμα έχει κυριαρχήσει στα διεθνή πρωτοσέλιδα εξαιτίας της επίμονης άρνησης των πιστωτών να προσφέρουν μια ουσιαστική ελάφρυνση χρέους, υποστηρίζει σε άρθρο του στον Guardian o Γιάνης Βαρουφάκης.
«Γιατί, ενάντια στον κοινό νου, ενάντια στην ετυμηγορία του ΔΝΤ και ενάντια στην συνηθισμένη πρακτική των τραπεζιτών όταν αντιμετωπίζουν οφειλέτες που είναι σε δύσκολη κατάσταση, αντιστέκονται σε μια αναδιάρθρωση του χρέους; Η απάντηση δεν μπορεί να βρεθεί στα οικονομικά γιατί κρύβεται στη λαβυρινθώδεις πολιτικές πρακτικές της Ευρώπης» γράφει ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τον ίδιο, όταν η Ελλάδα χρεοκόπησε το 2010, υπήρχαν δύο επιλογές για την παραμονή στην ευρωζώνη. Μια λογική, που θα πρότεινε κάθε τραπεζίτης, να γίνει αναδιάρθρωση χρέους και να μεταρρυθμιστεί η οικονομία. Και μια τοξική, η προσφορά νέων δανείων σε μια χρεοκοπημένη οντότητα, παριστάνοντας πως παραμένει φερέγγυα.
Η επίσημη Ευρώπη επέλεξε την δεύτερη επιλογή, δίνοντας προτεραιότητα στην διάσωση των γαλλικών και γερμανικών τραπεζών έναντι της κοινωνικοοικονομικής βιωσιμότητας της Ελλάδας, σημειώνει ο κ. Βαρουφάκης. Μια αναδιάρθρωση χρέους θα σήμαινε απώλειες για τις τράπεζες. Επειδή δεν ήθελαν να ομολογήσουν στα κοινοβούλια τους ότι οι φορολογούμενοι θα πρέπει να πληρώσουν ξανά για τις τράπεζες, οι αξιωματούχοι της Ε.Ε. παρουσίασαν την αδυναμία της Ελλάδας να αποπληρώσει τα χρέη της ως ένα πρόβλημα ρευστότητας και δικαιολόγησης την «διάσωση» ως «αλληλεγγύη» προς τους Έλληνες.
Για να παρουσιαστεί η κυνική μεταφορά ανεπανόρθωτων ιδιωτικών ζημιών στους ώμους φορολογουμένων ως μια προσπάθεια να συμμορφωθεί η Ελλάδα, σημειώνει ο κ. Βαρουφάκης, επιβλήθηκε λιτότητα ρεκόρ στην Ελλάδα, το εθνικό εισόδημα της οποίας υποχώρησε περισσότερο από 25%. «Χρειάζεται να έχει κανείς τις μαθηματικές ικανότητες ενός οχτάχρονου για να γνωρίζει ότι αυτή η διαδικασία δεν θα τελειώσει καλά» γράφει.
«Όταν η άθλια διαδικασία αυτή ολοκληρώθηκε, η Ευρώπη βρήκε αμέσως έναν άλλο λόγο για να αρνηθεί να συζητήσει την αναδιάρθρωση χρέους: θα έπληττε τις τσέπες των Ευρωπαίων πολιτών! Και έτσι δόθηκαν επιπρόσθετες δόσεις λιτότητας ενώ το χρέος γινόταν μεγαλύτερο, αναγκάζοντας τους πιστωτές να χορηγήσουν περισσότερα δάνεια με αντάλλαγμα ακόμα περισσότερη λιτότητα» τονίζει.
Ο κ. Βαρουφάκης υποστηρίζει πως η ελληνική κυβέρνηση – η οποία εκλέχτηκε με εντολή να βάλει τέλος σε αυτόν τον φαύλο κύκλο και να απαιτήσει αναδιάρθρωση χρέους και να μπει τέλος στην λιτότητα – κατέληξε σε αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές, γιατί οι τελευταίοι συνεχίζουν να αρνούνται οποιαδήποτε αναδιάρθρωση χρέους και επιμένουν το χρέος να αποπληρωθεί παραμετρικά από τους πιο αδύναμους Έλληνες.
Αναφέρει μάλιστα ότι κατά την πρώτη του εβδομάδα ως υπουργός Οικονομικών δέχθηκε έναν ωμό εκβιασμό από τον Γερούν Ντάισελμπλουμ: να δεχθεί την λογική των διασώσεων και να εγκαταλείψει τις απαιτήσεις για αναδιάρθρωση χρέους ή να έρθει αντιμέτωπος με την «συντριβή» της δανειακής συμφωνίας και την κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών.
«Ακολούθησαν πέντε μήνες διαπραγματεύσεων σε συνθήκες νομισματικής ασφυξίας και μια υποκινούμενη τραπεζική φυγή υπό την επίβλεψη και την εκτέλεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το μήνυμα ήταν σαφές: αν δεν παραδινόμασταν, σύντομα θα ήμασταν αντιμέτωποι με κεφαλαιακούς ελέγχους, αναλήψεις από ATM, μια παρατεταμένη τραπεζική αργία και τελικά Grexit» υπογραμμίζει ο κ. Βαρουφάκης.
Η απειλή του Grexit το 2010 φόβιζε τους τραπεζίτες γιατί οι τράπεζες ήταν γεμάτες με ελληνικό χρέος. Ακόμα και το 2012, όταν ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, αποφάσισε ότι το κόστος του Grexit άξιζε σαν επένδυση για την πειθάρχηση της Γαλλίας και των άλλων κρατών, το ενδεχόμενο τρόμαζε σχεδόν όλους τους άλλους.
Οπως υπογραμμίζει ο υπουργός, «μέχρι τη στιγμή που ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές τον Ιανουάριο, σαν να ήθελαν να επιβεβαιώσουν τη θέση μας ότι οι «διασώσεις» δεν είχαν καμία σχέση με τη διάσωση της Ελλάδας (αλλά με την διασφάλιση της βόρειας Ευρώπης), η μεγάλη πλειοψηφία εντός του Eurogroup – υπό την καθοδήγηση του Σόιμπλε – είχαν υιοθετήσει το Grexit είτε ως προτιμώμενο αποτέλεσμα είτε ως όπλο εναντίον της κυβέρνησής μας.
Οι Ελληνες, ορθώς, τρέμουν στη σκέψη της αποχώρησης από τη νομισματική ένωση. Η έξοδος από ένα κοινό νόμισμα δεν μοιάζει καθόλου με την εγκατάλειψη μιας σύνδεσης (peg) όπως έκανε η Βρετανία το 1992, εγκαταλείποντας τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Ισοτιμιών (ERM). Αλίμονο, η Ελλάδα δεν έχει ένα νόμισμα, η σύνδεση του οποίου με το ευρώ μπορεί να διακοπεί. Εχει το ευρώ, ένα ξένο νόμισμα υπό τη διαχείριση ενός πιστωτή εχθρικού προς το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του μη βιώσιμου χρέους μας.
Για να αποχωρήσουμε, θα έπρεπε να δημιουργήσουμε ένα νέο νόμισμα από το τίποτα. Στο κατεχόμενο Ιράκ, για να εισαχθεί νέο νόμισμα χρειάστηκε σχεδόν ένας χρόνος, 20 περίπου Boeing 747, η κινητοποίηση του αμερικανικού στρατού, τρεις εταιρίες εκτυπώσεων και εκατοντάδες φορτηγά. Χωρίς τέτοια στήριξη, ένα Grexit θα αντιστοιχούσε με την ανακοίνωση μιας μεγάλης υποτίμησης 18 μήνες πριν πραγματοποιηθεί: μια συνταγή για ρευστοποίηση όλων των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων και μεταφορά τους στο εξωτερικό με κάθε διαθέσιμο μέσον.
Με το Grexit να ισχυροποιεί το bank run που προκάλεσε η ίδια η ΕΚΤ, οι προσπάθειές μας να επαναφέρουμε την αναδιάρθρωση χρέους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων δεν βρήκε ευήκοα ώτα. Μας είπαν ξανά ότι αυτό ήταν ένα θέμα που θα ετίθετο στο απροσδιόριστο μέλλον, μετά την «επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος» - ένα παράδοξο καθώς το πρόγραμμα δεν θα μπορούσε να πετύχει χωρίς αναδιάρθρωση χρέους.
Αυτό το σαββατοκύριακο κλιμακώνονται οι διαπραγματεύσεις καθώς ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο διάδοχός μου, προσπαθεί και πάλι να βάλει το άλογο μπροστά από το κάρο – προσπαθώντας να πείσει ένα εχθρικό Eurogroup ότι απαιτείται αναδιάρθρωση χρέους για να αναμορφωθεί η Ελλάδα, και όχι μια επιβράβευση όταν το πετύχει. Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αντιληφθούν το πρόβλημα; Βλέπω τρεις λόγους.
Πρώτον, η αδράνεια των θεσμών δύσκολα μπορεί να νικηθεί. Δεύτερον, το μη βιώσιμο χρέος δίνει στους πιστωτές τεράστια δύναμη επί των δανειστών – και η δύναμη, ως γνωρίζουμε, διαφθείρει και τους καλύτερους. Όμως ο τρίτος λόγος είναι ο πιο σχετικός και κατά τη γνώμη μου ο πιο ενδιαφέρων.
Το ευρώ είναι υβρίδιο μεταξύ ενός καθεστώτος σταθερών ισοτιμιών, όπως ο ERM της δεκαετία του 1980, ή το gold standard του 1930, και ενός κρατικού νομίσματος. Το πρώτο βασίζεται στο φόβο της αποχώρησης για να κρατιέται ενωμένο. Από την άλλη, το κρατικό νόμισμα περιλαμβάνει μηχανισμούς ανακύκλωσης των πλεονασμάτων μεταξύ των χωρών – μελών (όπως ένας ομοσπονδιακός προϋπολογισμός ή κοινά ομόλογα). Η ευρωζώνη είναι κάπου στο ενδιάμεσο – είναι κάτι παραπάνω από ένα καθεστώς ισοτιμιών και κάτι λιγότερο από ένα κράτος.
Και εκεί ακριβώς είναι το πρόβλημα. Μετά την κρίση του 2008/9 η Ευρώπη δεν ήξερε πώς να αντιδράσει. Θα έπρεπε να προετοιμάσει το έδαφος για τουλάχιστον μια αποχώρηση (όπως το Grexit) για να ενισχύσει την πειθαρχία; Η να κινηθεί σε μια ομοσπονδία; Μέχρι στιγμής δεν έχει κάνει τίποτα από τα δύο, με το υπαρξιακό της πρόβλημα να εντείνεται. Ο Σόιμπλε είναι πεπεισμένος ότι όπως έχουν τα πράγματα, χρειάζεται ένα Grexit για να καθαρίσει το τοπίο, με τον έναν τρόπο ή τον άλλο. Ξαφνικά, το μόνιμα μη βιώσιμο ελληνικό χρέος, χωρίς το οποίο το ρίσκο Grexit θα εξασθενούσε, αποκτά μια νέα χρησιμότητα για τον Σόιμπλε.
Τι εννοώ με αυτό; Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, είμαι σίγουρος ότι ο γερμανός υπουργός οικονομικών θέλει η Ελλάδα να εξωθηθεί από το ενιαίο νόμισμα για να τρομάξει τους Γάλλους και να τους αναγκάσει να αποδεχτούν το μοντέλο του για πειθαρχημένη ευρωζώνη».
