ΜΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΕΛΠΙΔΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μόλις έλαβα ένα άρθρο του Γιάννη Βαρουφάκη που απευθύνεται προφανώς προς τους Γερμανούς και την Άγκελα Μέρκελ. Επειδή έχει ενδιαφέρον ο τρόπος προσέγγισης (ισομερώς ευρωπαϊκός και βαλκανικός ταυτόχρονα) το μεταφράζω και το παρουσιάζω.

Ο τίτλος είναι "Μια Ομιλία Ελπίδας για την Ελλάδα" και προτρέπει την Μέρκελ να έρθει σε μια ελληνική πόλη και να κάνει μια ομιλία ελπίδας κατ' αναλογία με την ομιλία του Αμερικανού Υπουργού κ. Μπερνς που το 1946 πήγε στην Γερμανία (στη Στουτγκάρδη) κι έκανε μια "Ομιλία Ελπίδας" για τους Γερμανούς από την οποία επωφελήθηκε η Γερμανία κυρίως αλλά και όλη η μεταπολεμική Ευρώπη.

Το άρθρο έχει ως εξής:

"ΜΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΕΛΠΙΔΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ"

Στις 6 Σεπτέμβρη του 1946 ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζέημς Μπερνς ταξίδεψε στη Στουτγκάρδη για να κάνει την ιστορική του “Ομιλία της Ελπίδας”. Υπό την διεύθυνση του Μπερνς σημειώθηκε η μεταπολεμική αλλαγή της ψυχικής διάθεσης της Αμερικής έναντι των Γερμανών και δόθηκε σε ένα "πεσμένο έθνος" η ευκαιρία να φανταστεί την ανάκαμψη, την ανάπτυξη και την επιστροφή του στην ομαλότητα. Επτά δεκαετίες μετά, είναι η χώρα μου, η Ελλάδα, που χρειάζεται μια τέτοια ευκαιρία.

Μέχρι αυτή την ομιλία του Μπερνς οι Σύμμαχοι είχαν δεσμευτεί για “την μετατροπή της Γερμανίας σε μια χώρα με κυρίως γεωργικό και ποιμενικό χαρακτήρα." Αυτή ήταν η δεδηλωμένη πρόθεση του σχεδίου Μόργκενταου που επινοήθηκε από τον Αμερικανό υπουργό Χένρι Μόργκενταου τον νεώτερο και είχε συνυπογραφεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία δύο χρόνια νωρίτερα, το Σεπτέμβριο 1944.

Πράγματι, όταν οι ΗΠΑ, η Σοβιετική Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψαν τη συμφωνία του Πότσνταμ τον Αύγουστο του 1945, συμφώνησαν για τη «μείωση ή την καταστροφή όλης της βαριάς βιομηχανία που θα μπορούσε να γίνει και πολεμική” και για την "αναδιάρθρωση της γερμανικής οικονομίας προς τη γεωργία και την ελαφριά βιομηχανία”. Μέχρι το 1946, οι Σύμμαχοι είχαν μειώσει τις εξαγωγές γερμανικού χάλυβα κατά 75% σε σχέση με το προπολεμικό επίπεδο. Η παραγωγή αυτοκινήτων κατρακύλησε στο 10% περίπου του προ του πολέμου επιπέδου. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, 706 βιομηχανικές εγκαταστάσεις είχαν καταστραφεί.

Η ομιλία του Μπερνς σηματοδότησε για τον γερμανικό λαό μια αναστροφή αυτής της τιμωρητικής αποβιομηχάνισης. Φυσικά, η Γερμανία οφείλει την μεταπολεμική ανάκαμψη και τον πλούτο της στους ανθρώπους της και στη σκληρή δουλειά τους, στην καινοτομία, και στην αφοσίωσή τους σε μια ενωμένη, δημοκρατική Ευρώπη. Αλλά οι Γερμανοί δεν θα μπορούσαν να έχουν πραγματοποιήσει την εκπληκτική μεταπολεμική τους αναγέννηση χωρίς την υποστήριξη που καθόρισε εκείνη η «Ομιλία της Ελπίδας».

Πριν από την ομιλία του Μπερνς και για ένα κάποιο διάστημα μετά από αυτήν, οι σύμμαχοι της Αμερικής δεν ήταν πρόθυμοι να αποκαταστήσουν την ελπίδα για τους ηττημένους Γερμανούς. Αλλά από τη στιγμή που η κυβέρνηση του προέδρου Χάρι Τρούμαν αποφάσισε να αποκαταστήσει τη Γερμανία, δεν υπήρχε γυρισμός. Η αναγέννηση της διευκολύνθηκε από το Σχέδιο Μάρσαλ, από τις ΗΠΑ που καθοδήγησαν το κούρεμα του χρέους της το 1953 και από την εργασία των μεταναστών από την Ιταλία, τη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα.

Η Ευρώπη δεν θα μπορούσε να ενωθεί με ειρήνη και δημοκρατία χωρίς αυτήν την αλλαγή. Κάποιος έπρεπε να βάλει στην άκρη τις ηθικολογικές αντιρρήσεις και να δει ψύχραιμα μια χώρα μπλοκαρισμένη από ένα σύνολο περιστάσεων που θα μπορούσαν να αναπαράγουν μόνο τη διχόνοια και τον κατακερματισμό σε όλη την ήπειρο. Οι ΗΠΑ, που βγήκαν από τον πόλεμο ως η μόνη πιστώτρια χώρα, έκαναν ακριβώς αυτό.

Σήμερα, είναι η χώρα μου που είναι μπλοκαρισμένη σε παρόμοιες περιστάσεις και έχει ανάγκη από την ελπίδα. Αφθονούν και πάλι ηθικολογικού τύπου αντιρρήσεις για μια βοήθεια προς την Ελλάδα, στερώντας από τους ανθρώπους της την ευκαιρία για την δική τους αναγέννηση. Μεγαλύτερη λιτότητα ζητείται από μια οικονομία που έχει γονατίσει λόγω ακριβώς της σκληρής λιτότητας που της επεβλήθη, περισσότερης από όση οποιαδήποτε χώρα θα μπορούσε να αντέξει σε καιρό ειρήνης. Καμία προσφορά ελάφρυνσης του χρέους. Κανένα σχέδιο για ενίσχυση των επενδύσεων. Και βεβαίως, ως τώρα τουλάχιστον, καμιά "Ομιλία της Ελπίδας" για τους “ηττημένους”.

Είναι χαρακτηριστικό κοινωνιών με μεγάλη ιστορία, όπως αυτές της Γερμανίας και της Ελλάδας, ότι οι σύγχρονες δοκιμασίες αναβιώνουν παλιούς φόβους και υποδαυλίζουν νέες διχόνοιες. Έτσι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Οι έφηβοι δεν πρέπει να μαθαίνουν ότι εξ αιτίας ενός “προπατορικού αμαρτήματος” θα πρέπει να πηγαίνουν σε υποχρηματοδοτούμενα σχολεία και θα πρέπει να ζουν σε συνθήκες μαζικής ανεργίας, είτε στην Γερμανία του τέλους της δεκαετίας του '40 είτε στην Ελλάδα σήμερα.

Εν όσο γράφω αυτές τις γραμμές, η ελληνική κυβέρνηση παρουσιάζει στην Ευρωπαϊκή Ένωση μια σειρά προτάσεων για βαθιές μεταρρυθμίσεις για τη διαχείριση του χρέους και ένα επενδυτικό σχέδιο για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Η Ελλάδα είναι πράγματι έτοιμη και πρόθυμη να έλθει σε μια συμφωνία με την Ευρώπη που θα εξαλείψει τις παραμορφώσεις που της προκάλεσε το γεγονός ότι ήταν το πρώτο σκέλος στην πτώση του ντόμινο του 2010.

Αλλά, για να εφαρμόσει η Ελλάδα τις μεταρρυθμίσεις με επιτυχία, οι πολίτες της χρειάζονται ένα συστατικό που λείπει: την Ελπίδα. Μια «Ομιλία της Ελπίδας» για την Ελλάδα θα κάνει όλη τη διαφορά τώρα - όχι μόνο για εμάς, αλλά και για τους πιστωτές μας, καθώς η δική μας μας ανάκαμψη θα τερματίσει τον κίνδυνο αθέτησης πληρωμών.

Τι θα πρέπει να περιλαμβάνει μια τέτοια δήλωση; Ακριβώς όπως η διεύθυνση Μπερνς είχε λίγες λεπτομέρειες, αλλά πολλούς συμβολισμούς, μια «Ομιλία της Ελπίδας» για την Ελλάδα δεν πρέπει να είναι τεχνική. Θα πρέπει απλά να σηματοδοτήσει μια αλλαγή, μια ρήξη με τα τελευταία πέντε χρόνια της προσθήκης όλο και νέων δανείων πάνω σε ένα ήδη μη βιώσιμο χρέος στα πλαίσια μιας τιμωρητικής πολιτικής λιτότητας.

Ποιος πρέπει να κάνει αυτή την ομιλία; Στο μυαλό μου, ο ομιλητής θα πρέπει να είναι η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, σε ένα ακροατήριο στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη ή σε οποιαδήποτε ελληνική πόλη της επιλογής της. Θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την ευκαιρία για να υπαινιχθεί μια νέα προσέγγιση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ξεκινώντας από την χώρα που έχει υποστεί τα περισσότερα, που ήταν το θύμα τόσο του προβληματικού σχεδιασμού της νομισματικής ένωσης όσο και των δικών της αδυναμιών.

Η ελπίδα ήταν η δύναμη του καλού στη μεταπολεμική Ευρώπη, και μπορεί να γίνει και τώρα μια δύναμη της θετικής μεταμόρφωσης. Μια ομιλία του ηγέτιδας της Γερμανίας σε μια ελληνική πόλη θα μπορούσε να βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό σε κάτι τέτοιο.