Πίζα (ο κύκλος της Πίζας)

Όπως έγραψα και χτες, πλησιάζει η 25η Μαρτίου, ημέρα παλιγγενεσίας του νεοελληνικού έθνους. Επ' ευκαιρία, είχα παραθέσει χτες ένα απόσπασμα από το βιβλίο μου "ΕΡΩΤΑΣ ΚΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ". Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα που πλέκει τον μύθο με την ιστορία. 

Το χτεσινό απόσπασμα ήταν για το Δραγατσάνι, έναν τόπο πολύ ουσιαστικό για την επανάσταση αλλά άγνωστο ως τώρα. Το απόσπασμα ήταν μικρό αλλά ενδεικτικό. Σήμερα θα δημοσιεύσω ενα άλλο απόσπασμα με τίτλο Πίζα (ή ο κύκλος της Πίζας). Πρόκειται για ένα ακόμη άγνωστο σχετικά κομμάτι της επανάστασης. Το κομμάτι που παραθέτω, περίπου 3.000 λέξεις, έχει ήρωες φανταστικούς (Οδυσσέας, Ναυσικά) και πραγματικούς, υπαρκτά ιστορικά πρόσωπα. Τα γεγονότα επίσης είναι όλα υπαρκτά, αληθινά, αναφέρονται σε κάθε νεοελληνική ιστορία. Η εποχή που διαδραματίζονται είναι λίγο πριν την κήρυξη της επανάστασης. Είμαστε στο 1820.

Το απόσπασμα: 

**************************************************************

    Ο Οδυσσέας έφυγε μετά τον γάμο. Ως τον Δεκέμβρη του του έτους 1819 έμεινε στην Πίζα. Διάβασε εντατικά κι έβγαλε ένα μέρος των σπουδών του ώστε να μην χαθεί ο κόπος όλης της χρονιάς. Πριν τα Χριστούγεννα, επρόκειτο να γεννήσει η Ναυσικά. Ο Οδυσσέας γύρισε στην Κέρκυρα γιατί ήθελε να είναι μαζί της για να την βοηθήσει σε όσα είχε μπροστά της. Πραγματικά, ενώ τα Χριστούγεννα η οικογένειά τους είχε δύο μέλη, την Πρωτοχρονιά είχε τρία. Λίγες μέρες πριν αλλάξει ο χρόνος, στις εικοσιοκτώ του Δεκέμβρη, γέννησε ένα αγοράκι. Η Ιόνια Πολιτεία πέρασε το νέο μέλος της στα βιβλία της με κάθε επισημότητα. Το όνομά του ήταν Αντώνιος-Μαρία Κάρδης, το γένος Καμπά. Ο Βιάρος είχε ζητήσει να το βαφτίσει εκείνος. Του έδωσε το όνομα του πατέρα του, του κόντε Αντωνομαρία Καποδίστρια που στο μεταξύ είχε πεθάνει. Ο θάνατος τον βρήκε μέσα στο '19 κι ενώ ήταν πια στην ηλικία των εβδομήντα οκτώ ετών.

 

   Ο Οδυσσέας, όσο ήταν στην Πίζα, εκτός από διάβασμα είχε σαν πρώτο και κύριο μέλημά του την επανάσταση. Όλα στην Πίζα συνηγορούσαν στο να σκέφτεται έτσι. Ιδιαίτερα τελευταία τα πράγματα είχαν αλλάξει. Είχε φτάσει εδώ κι είχε εγκατασταθεί, μαζί με όλη την οικογένεια και την κουστωδία του, ο Ιωάννης Καρατζάς. Ήταν ο πρώην -και τώρα φιραρής- ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας. Είχε μαζί του και την οικογένειά του. Δεν τούς είχε γνωρίσει ο Οδυσσέας αφού οι Φαναριώτες άρχοντες της Οθωμανικής διοίκησης ήρθαν όταν έλειπε. Όσο εκείνος βρισκόταν στην Κέρκυρα είχε έρθει το καραβάνι από το Βουκουρέστι. Αρχικά κατέφυγαν στην Γενεύη. Κατόπιν οι Καρατζάδες ήρθαν στην Πίζα όπου τους υποδέχτηκε ο Ιγνάτιος μετά βαΐων και κλάδων.

 

   Ο πρώην ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας ήταν από τους πιο μεγάλους Φαναριώτες. Είχε διατελέσει δραγουμάνος του Σουλτάνου πριν ηγεμονεύσει στη Μολδοβλαχία. Ήξερε ότι όλοι οι Ηγεμόνες πριν από αυτόν είχαν πάντα κακό τέλος. Γι αυτό κι άφησε, χωρίς προφανή λόγο, το Βουκουρέστι τον Σεπτέμβρη του '18. Έφυγε για την Ελβετία με όλη του την οικοσκευή και όλη του την οικογένεια. Ήταν μαζί η γυναίκα του Σμαράγδα Μαυροκορδάτου, ο γιος του Κωστάκης κι η κόρη του Ραλού. Ήταν μαζί του κι ο ανιψιός του και ποστέλνικος¹ Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Εκτός από την οικογένεια, ακολούθησαν τον Καρατζά στη φυγή του κι οι φίλοι του. Ήρθαν όλοι μαζί του κι εγκαταστάθηκαν στην Πίζα.

 

   Φτιάχτηκε ο “κύκλος της Πίζας”, έτσι τον έλεγαν. Μαζί με την πολιτική καλλιεργούνταν η επανάσταση κι οι τέχνες. Η μουσική, το θέατρο, η ποίηση κι η λογοτεχνία ήταν στα άμεσα ενδιαφέροντα των ανθρώπων αυτών. Προς το τέλος του έτους, τον Νοέμβριο, έφθασαν ο Αθανάσιος Τσακάλωφ κι ο φίλος του Παναγιώτης Δημητρόπουλος. Έρχονταν από τη Μάνη. Μεταξύ άλλων, μύησαν στην Φιλική Εταιρεία τον Μαυροκορδάτο και τον Καρατζά. Απάλλαξαν και τον Οδυσσέα από την αποστολή που είχε αναλάβει για τον Ιγνάτιο και τον Αλή. Συνεννοήθηκαν με τον μητροπολίτη ότι την επαφή Αλή και Ρώσων θα την αναλάμβανε η Φιλική Εταιρεία. Θα χρησιμοποιούσε γι αυτό έναν φιλικό που ήταν υπάλληλος της ρωσικής πρεσβείας της Πάτρας. Λεγόταν Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος.

 

   Ο Οδυσσέας μέσα σε αυτόν τον οργασμό κινιόταν με μεγάλη άνεση και ψυχική ευφορία. Η αλληλογραφία του με την Ναυσικά ήταν τακτική και τα νέα για την υγεία της καλά. Καμιά σχέση με την αγωνία της περασμένης παραμονής του εδώ. Απαλλαγμένος από την υποχρέωση να πάει στη Ρωσία και στα Γιάννινα ανάλαβε άλλες δουλειές. Έγινε απόστολος της Φιλικής Εταιρείας σε σχετικά πιο κοντινά μέρη από τα οποία επέστρεφε άμεσα και σύντομα. Περνούσε καλά κι έκανε παρέα με τον Μόστρα, τον Μαυρομάτη και τον διάκονο. Γνωρίστηκε καλά με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και την γυναίκα του Καρατζά, την Ραλού.

 

   Ο κύκλος της Πίζας ήταν γεμάτος ενδιαφέροντα. Ήταν έτοιμος για την επανάσταση, όποτε κι αν ξεσπούσε. Βέβαια, κυριαρχούσε η άποψη ότι ακόμα δεν είχε έρθει ο καιρός της. Πρώτα έπρεπε οι Ρωμιοί να ξυπνήσουν, ύστερα να εξεγερθούν. Έπρεπε να περιμένουν να συμβούν κάποιες διεθνείς συγκυρίες ευνοϊκές για την υπόθεση των Γραικών. Για παράδειγμα, ένας Ρωσοτουρκικός πόλεμος θα ήταν σημαντικός. Το ίδιο θα ήταν και μια απόφαση των Ρώσων ή των Δυνάμεων να επέμβουν στρατιωτικά στην Οθωμανική επικράτεια. Η απελευθέρωση της δύστυχης Ελλάδας χρειαζόταν μια εξωτερική επέμβαση για να γίνει. Μόνο ένας τέτοιος πόλεμος θα έδινε την πολυπόθητη ελευθερία στο γένος.

 

   Υπήρχαν κι άλλα πολλά που συζητιούνταν στην Πίζα. Μερικά από αυτά αφορούσαν το μέλλον. Ποιο θα ήταν το είδος του πολιτεύματος που θα επικρατούσε και ποιο το είδος του κράτους που θα οργανωνόταν; Η επικράτηση μοναρχών σε όλη την Ευρώπη κι η Ιερά Συμμαχία επέβαλαν να είναι μοναρχία το πολίτευμα. «Τουλάχιστον νά είναι υπό συνταγματικό έλεγχο» έλεγαν. Ο Μαυροκορδάτος κατέστρωνε σχέδια συντάγματος με έναν φίλο του, τον Γκαλίνα. Παράλληλα, προβληματίζονταν για το πώς θα έβαζαν στο μέλλον σε μια τάξη τους οπλαρχηγούς, κλέφτες κι αρματολούς. Όλοι αυτοί είχαν μάθει να μην ακούν κανέναν. Ως τώρα μονάχα στην ωμή κι ανεξέλεγκτη βία του Σουλτάνου υποκλίνονταν.

 

   Γίνονταν χαρακτηριστικές, θορυβώδεις ή ενθουσιώδεις κουβέντες στα σπίτια των Ρωμιών. Επαναλαμβάνονταν και στα καφενεία της Πίζας και του Λιβόρνο. Παντού υπήρχε θετικό κλίμα για τους σκλαβωμένους Έλληνες. Εκεί ο Οδυσσέας είδε και γνώρισε καλύτερα τις νοοτροπίες των φίλων του. Έμαθε τον τρόπο που έβλεπαν τα πράγματα. Κατάλαβε τις προσδοκίες του καθενός από την ελληνική επανάσταση.

«Χωρίς σύνταγμα κανένα μεγάλο κράτος της δύσης δεν θα μας βλέπει στα σοβαρά» είπε ο Μαυροκορδάτος. «Γι αυτό προσπαθώ να φτιάξουμε καταστατικό χάρτη με τον Γκαλίνα.»

«Ούτε όμως και χωρίς έναν ηγέτη» είπε ο Μόστρας.

«Ο Καποδίστριας είναι αναμφισβήτητος ηγέτης μας αν δεχτεί να μπει μπροστά» είπε ο Μαυρομάτης. «Θα τον δεχτούν όλοι οι Έλληνες αλλά κι οι Ευρωπαίοι. Αν όμως θελήσουν να βάλουν τον Υψηλάντη, αυτό θα είναι λάθος.»

«Ο κυρ-Ιωάννης Καρατζάς είναι ο πιο κατάλληλος για να ηγηθεί του γένους» είπε ο Μόστρας.

«Δεν αμφιβάλλω» είπε ο Μαυροκορδάτος. «Φοβάμαι, όμως, πως μάς έχουν ξεπεράσει τα γεγονότα.»

«Γιατί το λες αυτό Αλέξανδρε;» ρώτησε ο διάκονος.

Πετάχτηκε ο Κωστάκης ο Καρατζάς, γιος του ηγεμόνα. «Ο πατέρας μου έχει μεγάλο κύρος, έχει και περιουσία. Νομίζω ότι δικαιούται να γίνει βασιλιάς των Γραικών» είπε.

«Μιλάς για τον αδελφό σου και κύρη μας, διάκονε. Κι εσύ μιλάς για τον πατέρα σου σεβαστέ μου Κωστάκη. Είναι ο δικός μας άνθρωπος. Θα τον θέλαμε επικεφαλής του ελεύθερου κράτους μας. Δεν βλέπετε, όμως, πως στέκεται μακριά από τις εξελίξεις;» είπε ο Μαυροκορδάτος.

«Σε αυτό έχει δίκιο ο Αλέξανδρος» είπε ο Μόστρας.

«Εμείς μόλις τώρα μπήκαμε στην Φιλική Εταιρεία» θύμισε ο πρώην ποστέλνικος. «Οι άλλοι έχουν κάνει για πολλά χρόνια δουλειά στην Οδησσό, στην Πόλη, στην Πετρούπολη, στη Μόσχα, παντού. Έχουν έτοιμο τον Υψηλάντη για να μπει επικεφαλής σε περίπτωση που δεν δεχτεί ο κόμης την θέση του αρχηγού.»

«Ίσως δεχτεί ο κόμης» είπε ο Μαυρομάτης. «Εσύ τι λες γι αυτό Οδυσσέα;»

«Νομίζω πως κόμης Καποδίστριας δεν θα δεχτεί να αφήσει τη θέση του» είπε ο Οδυσσέας.

«Ε, βέβαια, δεν γίνεται κανείς εύκολα πανίσχυρος υπουργός των εξωτερικών της Ρωσίας» είπε ο Μόστρας.

«Επί πλέον, θα είναι λάθος να αφήσει ο κόμης μια τέτοια θέση. Από εκεί που βρίσκεται μπορεί να βοηθήσει πολύ την επανάσταση, για τη νίκη και την αναγνώριση» είπε ο Μαυροκορδάτος. «Μπορεί, όμως, να έχει βαρύνουσα γνώμη για το πρόσωπο που θα ηγηθεί της επανάστασης.»

«Ίσως προτείνει τον Υψηλάντη» είπε ο Μαυρομάτης.

«Πρέπει να κινηθούμε άμεσα κι εμείς. Κάτι να κάνουμε αν θέλουμε τον κυρ-Ιωάννη μια μέρα βασιλιά των Γραικών» είπε ο Μόστρας.

«Δεν νομίζω ότι δεν τα έχει όλα αυτά υπ' όψιν του ο Ιγνάτιος» είπε ο διάκονος. «Ούτε θα το αφήσει έτσι το θέμα.»

«Η αλήθεια είναι ότι όλο το παιχνίδι παίζεται στη Ρωσία» είπε ο Μόστρας. «Έχει δίκιο ο Αλέξανδρος.»

«Ας μην βιαζόμαστε. Υπάρχει πολύς καιρός ώσπου να γίνει η επανάσταση. Πρώτα θα ελευθερωθεί το γένος και μετά θα ζητήσει έναν ηγέτη» είπε ο Μαυροκορδάτος.

       «Εσύ τι λες Οδυσσέα;» τον ρώτησαν.

        «Σημασία έχει η στρατιωτική μας οργάνωση.»

    

   «Αυτό κανείς δεν πρέπει να το παραβλέπει» είπε ο Μαυροκορδάτος.

       «Οι Φιλικοί κάνουν καλή δουλειά σε αυτόν τον τομέα όπως και ο Ιγνάτιος» είπε ο Μόστρας.

      

       «Ανυπομονώ να πάρουμε τα όπλα. Θέλω να πάω στον Μοριά να πολεμήσω» είπε ο Μαυροκορδάτος.

      «Όλοι για το ίδιο ανυπομονούμε» είπε ο Μαυρομάτης.

 

   Τέτοιες κουβέντες άναβαν τον πατριωτικό ενθουσιασμό και δεν έμενε κανένας ασυγκίνητος. Έβλεπαν ότι οι Οθωμανοί δεν ήταν πια το φόβητρο κι ο αήττητος δυνάστης. Ήθελαν να επιταχύνουν τις εξελίξεις και να δουν ελεύθερη την πατρίδα. Ο Οδυσσέας, όμως, εκτός από τον πατριωτισμό, είχε και την Ναυσικά να σκεφτεί. Στο τέλος του χρόνου ήταν ελεύθερος να επιστρέψει στην Κέρκυρα. Ήθελε να είναι παρών στη γέννηση του παιδιού του κι όλοι τον διευκόλυναν να φύγει.

   Μέσα Δεκέμβρη ο Οδυσσέας επέστρεψε στην Κέρκυρα. Τον περίμενε έξω από το πλοίο που τον έφερε στο λιμάνι. Την αγκάλιασε με λαχτάρα. Ήταν γυναίκα του, περίμεναν το παιδί τους και δεν είχε υποχρέωση να φύγει για τη Ρωσία. Το βάρος αυτό το είχε αναλάβει ο Παπαρρηγόπουλος.

   «Αγάπη μου» τη ρώτησε, «είσαι καλά; Είναι όλα καλά;»

 

   Εκείνη έπεσε στην αγκαλιά του. Τον φίλησε τρυφερά.

 

  «Όλα καλά, αλλά ... μου έλειψες πολύ.»

 

   «Κι εμένα. Όλο εσένα σκεφτόμουνα κι ας είχα να κάνω ένα σωρό δουλειές εκεί στην Πίζα.»

 

   «Εδώ ο κόσμος λέει πως από αλλού το περιμένουμε κι από αλλού θα μάς έρθει. Απ' τη Ρωσία και την Γαλλία περίμενε η Ρωμιοσύνη τη λευτεριά αλλά απ' την Ιταλία θα την φέρετε εσείς τελικά. Έτσι λένε.»

 

 

   «Υπερβάλουν αν και -αλήθεια- υπάρχει ένας οργασμός κι ένας ενθουσιασμός εκεί.»

  

   Της χάιδεψε την κοιλιά.

 

   «Υπολογίζω να έχουμε νέα μέσα στον Δεκέμβρη, το πολύ Γενάρη, έτσι δεν είναι;» την ρώτησε.

 

   «Εδώ μιλάνε για Φεβρουάριο, αλλά, ξέρουμε ότι θα μάς προκύψει εφταμηνίτικο.»

 

   «Ας είναι καλά κι εσύ κι αυτό» είπε ο Οδυσσέας.

 

   Κάθισε στην Κέρκυρα τρεις μήνες περίπου και βοήθησε πολύ την Ναυσικά. Στα δεκαεννιά της μόλις έγινε μητέρα. Το νεογέννητο ήταν το παιδί του, ένα αγοράκι που γεννήθηκε με τους γνωστούς πόνους της γέννας. Ήταν πηγή χαράς για όλους. Ο Οδυσσέας δεν άφησε την παραμικρή υπόνοια ότι θυμόταν ή υπολόγιζε πως κάποιος άλλος είχε ανάμιξη. Με την Ναυσικά περνούσαν όμορφα κι ήρεμα. Απολάμβαναν την οικογενειακή τους ζωή. Ο Βιάρος θα το βάφτιζε, αλλά η Διαμαντίνα ήταν που το φρόντισε σαν να ήταν εγγόνι της. Το όνομά του παιδιού, Αντώνιος-Μαρία, ήταν η απόδειξη πως η θεία πρόνοια είχε φροντίσει γι αυτήν. Ο άντρας της, παρά τον θάνατό του, δεν θα χανόταν εντελώς από τη ζωή της.

   Ύστερα, τον Μάρτιο του '20, ο Οδυσσέας γύρισε πίσω στην Ιταλία. Ολοκλήρωσε το δεύτερο έτος σπουδών ιατρικής στη σχολή. Τον Ιούνιο ελευθερώθηκε από τα μαθήματα, αλλά, αντί να γυρίσει στην Κέρκυρα, έφυγε για την Πετρούπολη. Επρόκειτο για μια αποστολή που του ανέθεσαν ο μητροπολίτης Ιγνάτιος κι ο ποστέλνικος Μαυροκορδάτος. Φυσικά, πίσω τους βρισκόταν ο ηγεμών Καρατζάς. Αυτός εξασφάλισε διαβατήρια και συστατικές επιστολές από τις πρεσβείες. Χρηματοδότησε το ταξίδι. Στην Πίζα ήθελαν πάση θυσία πληροφορίες.

 

Ήδη από τον Ιανουάριο του '20 ο Ξάνθος είχε μεταβεί στην Πετρούπολη για λογαριασμό των Φιλικών. Εκεί, μίλησε με τον Καποδίστρια δυο φορές. Τον άκουσε να απορρίπτει την προσφορά του να αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας. Με ευγένεια μεν αλλά το απέρριψε. Τότε ο Ξάνθος στράφηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Αυτός δέχτηκε. Στις 12 Απριλίου ανέλαβε την αρχηγία της Εταιρείας και του αγώνα. Η Φιλική Εταιρεία μεγάλωνε συνεχώς, είχε χιλιάδες μέλη. Είχε γίνει ο κύριος μοχλός της επανάστασης. Παίρνοντας την αρχηγία, ο Υψηλάντης γινόταν ο αρμόδιος για να την κηρύξει. Στην Πίζα δεν άρεσε καθόλου αυτή η εξέλιξη. Θεωρούσαν ότι ο πρώην Ηγεμόνας Ιωάννης Καρατζάς έπρεπε να τεθεί επικεφαλής της Υπέρτατης Αρχής. Αυτός θα έπρεπε να γίνει -και γιατί όχι;- ο βασιλιάς στο νέο κράτος. Γιατί η απελευθερωμένη Ελλάδα θα χρειαζόταν έναν βασιλιά.

 

Ο Οδυσσέας πήγε στη Ρωσία για να μάθει την γνώμη του Καποδίστρια. Θα μιλούσε με εξέχοντες Ρωμιούς στην αυλή του Τσάρου στην Πετρούπολη και την Μόσχα για τις εξελίξεις. Θα μάθαινε για τον Υψηλάντη. Θα έβλεπε αν ο Καρατζάς είχε ακόμη ελπίδες να τον προσπεράσει με την στήριξη του Ιγνάτιου και του Καποδίστρια. Λίγοι άνθρωποι μπορούσαν εκείνες τις μέρες να διεκδικήσουν την αρχηγία του γένους. Ήταν γνωστοί σε όλους. Ο Καποδίστριας ήταν ο πρώτος, αλλά, δεν δεχόταν. Ο Ιγνάτιος δεν είχε προταθεί από κανέναν. Ο Κοραής ήταν κάπως μεγάλος στην ηλικία. Ο Υψηλάντης ήδη είχε δεχτεί την αρχηγία. Ο Καρατζάς, εκπρόσωπος των Φαναριωτών, είχε και χρήμα, γνωριμίες και φιλοδοξίες. Δεν ήταν όμως μόνο θέμα ίντριγκας η επιλογή του Καρατζά αντί του Υψηλάντη. Υπήρχε, πίσω από τα πρόσωπα, μια σύγκρουση των απόψεων που οι δυο τους εκπροσωπούσαν.

    Ο “κύκλος της Πίζας” πίστευε ότι η επανάσταση έπρεπε να καθυστερήσει. Το ίδιο πίστευαν κι ο υπουργός εξωτερικών του Τσάρου, αλλά, κι ο Κοραής στο Παρίσι. Θεωρούσαν ότι θα έπρεπε πρώτα να εκπαιδευτούν οι Έλληνες και να ξυπνήσουν. Πρώτα η παιδεία και μετά η εξέγερση έλεγαν. Φοβούνταν ότι μια βιαστική έναρξη μπορεί να προκαλούσε μαζική γενοκτονία του ελληνισμού. Είχαν ξαναζήσει πριν από πενήντα χρόνια, στα Ορλοφικά, αυτή την τρομακτική εμπειρία. Ο φόβος τους ήταν ότι ο Υψηλάντης είχε γύρω του ανθρώπους που βιάζονταν. Ο Δικαίος, ο Ολύμπιος, ο Λεβέντης θα τον έσπρωχναν να κηρύξει πολύ γρήγορα την επανάσταση. Θα οδηγούσαν το γένος σε μια καταστροφή. Από την άλλη, η Φιλική Εταιρεία είχε μεγαλώσει πολύ. Υπήρχαν διαρροές και δεν θα μπορούσε να μένει κρυφή για πολύ καιρό. Η επανάσταση για πολλούς από τους Φιλικούς έπρεπε να ξεσπάσει σύντομα ακόμη και χωρίς προετοιμασία. Όλα αυτά προμήνυαν θύελλες.

 

   Ο Οδυσσέας έφτασε στην Πετρούπολη μέσα Ιουλίου. Τον δέχτηκε ο Καποδίστριας με χαρά και τιμές. Όχι μόνο ως εκπρόσωπο του Ιγνάτιου και του Καρατζά αλλά και ως πατέρα του μικρού Αντωνομαρία. Ο κόμης γνώριζε τον Οδυσσέα από μικρό παιδί όπως γνώριζε και τον πατέρα του από την Ιθάκη. Από την Διαμαντίνα, με γράμμα της, είχε μάθει ότι ο Οδυσσέας είχε δώσει το όνομα του πατέρα του στο νεογέννητο. Αυτό τον είχε συγκινήσει ιδιαίτερα.

 

   «Αγαπητέ κύριε Κάρδη, χαίρομαι πολύ που σε βλέπω» του είπε ο Καποδίστριας.

 

   «Τιμή δική μου, κόντε μου, που με δεχτήκατε.»

 

   «Έμαθα για τον γιο σου που τον ονόμασε ο αγαπητός μου Βιάρος, πολύ σοφά, Αντωνομαρία. Δεν πρόλαβε να κοιμηθεί καλά-καλά ο πατέρας μου κι εσύ τον ανάστησες!»

 

   «Χρωστάω πολλά στην οικογένειά σας από παλιά» είπε ο Οδυσσέας.

 

   «Στην Πίζα κάθονται σε αναμμένα καρφιά, ε;»

 

   «Θέλουν τη γνώμη σας.»

 

   Ο Καποδίστριας του είπε τη γνώμη του που δεν ήταν μυστική έτσι κι αλλιώς. Πρόσθεσε μόνον ότι η διεκδίκηση της αρχηγίας του έθνους από τον Καρατζά θα ήταν καταστροφική αυτή τη στιγμή. Ο Υψηλάντης θα έπρεπε να έχει την στήριξη όλων. Ευχόταν να μην γίνει βιαστική εξέγερση αλλά ο ίδιος δεν θα την εμπόδιζε αν ξεσπούσε. Αν προέκυπτε αντίθεση ανάμεσα στα εθνικά του αισθήματα και την θέση του δίπλα στον Τσάρο, διάλεγε να παραιτηθεί. Η γνώμη του να μη κινηθεί ο Καρατζάς κόντρα στον Υψηλάντη δεν θα άρεσε στον κύκλο της Πίζας. Όμως ο Οδυσσέας θα την μετέφερε ατόφια. Ο Καποδίστριας του έδωσε έγγραφα με τα οποία μπορούσε να κινείται σε όλη τη Ρωσική αυτοκρατορία. Όπου κι αν πήγαινε θα είχε τη βοήθεια των αρχών. Τον αποχαιρέτησε με δώρα για τη Ναυσικά και τον μικρό Αντώνιο-Μαρία.

 

   Ο Οδυσσέας είδε και τον Υψηλάντη που ήταν ψυχρός απέναντί του. Ήξερε πως ερχόταν από την Πίζα όπου δεν τον συμπαθούσαν. Ως Αρχή της Φιλικής Εταιρείας του ζήτησε να δει κάποιους φιλικούς στην Οδησσό. Του έδωσε να μεταφέρει επιστολές, εντολές και χρήμα. Με τα χαρτιά του Καποδίστρια είχε την άδεια να μετακινείται σε όλη τη Ρωσία χωρίς κίνδυνο να τον ελέγξουν. Ο Υψηλάντης δεν τον καλοδέχτηκε και δεν του έδωσε χρόνο να μιλήσουν αλλά ο Οδυσσέας τον συμπάθησε πολύ. Του άρεσε αυτός ο αγέρωχος στρατηγός του ρωσικού στρατού. Είχε χάσει το ένα του χέρι το 1813 στη μάχη της Δρέσδης. Είχε ένα εθνικό φρόνημα που σε κανέναν άλλον δεν είχε συναντήσει. Ήταν ευγενής, μελαγχολικός, ονειροπόλος κι ενθουσιώδης. Είχε θέσει σκοπό κι όνειρο της ζωής του την απελευθέρωση της Ελλάδας. Ο Οδυσσέας κατάλαβε ότι τέτοια άτομα χρειαζόταν το έθνος κι όχι Καρατζάδες.

 

   Γνώριζε την στάση του στο Συνέδριο της Βιέννης. Είχε εκφράσει θαρραλέα την άποψη ότι το θέμα των Ελλήνων ήταν υπόθεση εξ ίσου χριστιανισμού όσο κι ανθρωπισμού. Επέμενε ότι θα έπρεπε να είναι μέλημα όλων των Βασιλικών Αυλών της Ευρώπης. Γνώριζε για την κουβέντα του με τον Εμμανουήλ Ξάνθο στις ένδεκα του Απριλίου του '20 στην Πετρούπολη.

 

   «Πώς περνούν οι Έλληνες;» είχε ρωτήσει ο Υψηλάντης.

 

   «Η τυραννία των Τούρκων έχει γίνει αφόρητη.»

 

   «Και γιατί δεν προσπαθούν οι Ρωμιοί να ελευθερωθούν από τον ζυγό ή να τον ελαφρύνουν;»

 

   «Με ποια μέσα και ποιους αρχηγούς πρίγκιπα;» είπε ο Ξάνθος.  

   «Οι σπουδαίοι ομογενείς φεύγουν στα ξένα και τους αφήνουν ορφανούς. Νά δες, ο Καποδίστριας υπουργός του Τσάρου, νά ο πατέρας σας, στη Μολδοβλαχία, νά ο Καρατζάς στην Ιταλία. Κι εσείς, νά που είστε εδώ. Χάσατε το χέρι σας για τη δόξα της Ρωσίας. Όλοι φεύγουν στη χριστιανική Ευρώπη κι αφήνουν δυστυχείς τους αδελφούς τους πίσω.»

 

   «Αν γνώριζα ότι με έχουν ανάγκη κι ότι θα μπορούσα να βοηθήσω, θα το έκανα.»

 

   «Μπορείτε να βοηθήσετε στρατηγέ» είπε ο Ξάνθος. «Θα το κάνατε στ' αλήθεια;»

 

   «Σου λέγω έντιμα ότι και τον εαυτό μου θα θυσίαζα.»

 

   «Ας σφίξουμε τα χέρια τότε, πρίγκιπα» είπε ο Ξάνθος. και σηκώθηκε όρθιος. Ο Υψηλάντης τον κοίταξε κατάματα και του έδωσε το χέρι. 

   «Ας συμφωνήσουμε λοιπόν.»

 

   Την επόμενη μέρα, στις 12 του Απριλίου, ο Υψηλάντης υπέγραψε τα σχετικά χαρτιά. Αποδέχτηκε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας κι ανέλαβε την ευθύνη της επανάστασης. Ο Οδυσσέας τα έμαθε αυτά από τρίτους κι ήταν βέβαιος πως έτσι είχαν γίνει. Το είχε διαπιστώσει και μόνος του. Αυτός ήταν, αληθινά, ο άνθρωπος που είχε συναντήσει κι ας τον είχε δει εκείνος με μισό μάτι. Έφυγε από την Μόσχα ευχαριστημένος. Έφτασε στην Οδησσό στα τέλη Ιουλίου. Βρήκε μια ανθούσα ελληνική κοινότητα. Θυμόταν, από τις διηγήσεις του Ριζάρη, ότι εδώ είχαν φτιάξει την Φιλική Εταιρεία ο Τσακάλωφ με τους φίλους του. Στην πόλη είχε οριστεί από τις ρωσικές αρχές στη θέση του Δημάρχου ο Δημήτριος Ιγγλέσης. Πριν τρία χρόνια είχε φτιαχτεί μια σχολή, το Λύκειο Ρισελιέ. Αργότερα θα το έκαναν Πανεπιστήμιο.

 

   Η Οδησσός με τα ειδικά προνόμιά της² ήταν τόπος που μπορούσε κανείς να ζήσει καλά και δημιουργικά. Ο Οδυσσέας ένιωσε για την πόλη μια ιδιαίτερη συμπάθεια. Άκουσε πολλούς να τον συμβουλεύουν να μείνει μόνιμα εδώ. Του προσέφεραν και δουλειά, αλλά, αρνήθηκε. Η ζωή του ήταν στο νησί όπου τον περίμεναν η Ναυσικά κι ο γιος του. Τον Αύγουστο πια γύρισε στην Κέρκυρα. Στην Πίζα θα έστελνε επιστολή, τώρα προείχε η οικογένειά του.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1 Ποστέλνικος ήταν ο αξιωματούχος (υπουργός) στις Ηγεμονίες. Ο Ι. Καρατζάς είχε πάρει μαζί του το 1812 τον Μαυροκορδάτο όταν έγινε ηγεμόνας στη Μολδοβλαχία.

2 Τα προνόμια είχε δώσει στην πόλη η Μεγάλη Αικατερίνη το 1795 και το 1802 είχαν ανανεωθεί για 25 χρόνια από τον Τσάρο Αλέξανδρο χάρη στην παρέμβαση του εμπόρου Βαρβάτη

**************************************************************