Ολοκληρώνοντας το σύντομο χρονικό της περιόδου ανάμεσα στην ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης το 1261 από τους Λατίνους και την εν συνεχεία πτώση της στους Οθωμανούς το 1453, περιγράφω εδώ (στο τρίτο μέρος) την γεωπολιτική κυρίως κατάσταση στην περιοχή τον 14ο αιώνα μΧ.
**********
Οι Σταυροφορίες και οι όποιες ενισχύσεις –έστω και σαν αντιπερισπασμοί- των Βυζαντινών από τη Δύση, λήγουν το 1270 με την 8η και τελευταία σταυροφορία.
Μετά τη μάχη του Βαφέως το 1302 η Μικρασία παραδίδεται οριστικά στις διαθέσεις των Τούρκων και η εξουσία των Εμίρηδων (μεταξύ των οποίων είναι και οι Οθωμανοί) γίνεται ουσιαστική. Η πτώση της Προύσας το 1327 είναι ορόσημο καθώς είναι η πρώτη πόλη που πέφτει στα χέρια των Οθωμανών και γίνεται πρωτεύουσά τους ενώ το 1347 καταλαμβάνεται η Καλλίπολη και οι Οθωμανοί διεκπεραιώνονται πλέον ελεύθερα στην Ευρωπαϊκή όχθη. Ως τότε έφθαναν εκεί αλλά μόνο σαν μισθοφορικά στρατεύματα των Βυζαντινών που μάχονταν μεταξύ τους σε εμφυλίους πολέμους 1321-1327 και 1341-1347. Οι εμφύλιοι αυτοί ενωτικών και ανθενωτικών αδυνατίζουν πολύ το κράτος και φέρνουν τους Τούρκους στην ευρωπαϊκή ακτή.
Την κρίσιμη εικοσαετία 1280-1300 οι Τούρκοι ήταν ακόμα σχετικά ανοργάνωτοι, πιο ευάλωτοι και αντιμετωπίσιμοι και οι Οθωμανοί δεν έχουν ακόμα αποκτήσει παντουρκική εμβέλεια. Την περίοδο αυτή το σταυροφορικό ιδεώδες είναι ακόμα ζωντανό και η διοργάνωση μιας 9ης σταυροφορίας είναι στα σχέδια των Νορμανδών [του Καρόλου] προκειμένου να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη και κατόπιν την Ιερουσαλήμ της οποίας είναι κατ’ όνομα Βασιλιάς, αλλά και στα σχέδια του Πάπα που θέλει να υποτάξει την Ανατολική Εκκλησία όχι δια της στρατιωτικής εισβολής και επιβολής όπως θέλει ο Κάρολος αλλά δια της παροχής προστασίας και ως εκ τούτου της αναγνώρισης των πρωτείων της Ρώμης από τον Ορθόδοξο κλήρο.
Με την λήξη των σταυροφοριών, την κατάληψη και των τελευταίων εδαφών των Φράγκων στην ακτή της Συρίας από τους Μαμελούκους της Αιγύπτου και την τελευταία και ανόητη 9η σταυροφορία των φανατικών που συνετρίβησαν και σφαγιάστηκαν μέχρις ενός το 1291 από τους Αιγυπτίους, καμιά δυτική βοήθεια δεν φαίνεται να είναι πλέον πιθανή για να σώσει την Βυζαντινή Αυτοκρατορία Οι Τούρκοι Εμίρηδες γίνονται κύριοι της υπαίθρου της Μικράς Ασίας, περισφίγγουν τις πόλεις στις οποίες κλείνεται ο ελληνικός πληθυσμός και κατακυριεύουν ουσιαστικά ολόκληρη την Ασιατική πλευρά της αυτοκρατορίας. Από το 1302 και μετά η επέλασή τους είναι πλέον αδύνατο να ανακοπεί.
ΔΥΣΗ
Μετά τον Μαρτίνο Δ’ που ανέρχεται στον παπικό θρόνο το 1282, η πραγματοποίηση της εκστρατείας κατάληψης των βυζαντινών εδαφών και της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους γίνεται βέβαιη. Ωστόσο τα νορμανδικά σχέδια ματαιώνονται χάρη σε ένα σχεδόν τυχαίο αλλά και παράλληλα συνωμοτικά οργανωμένο γεγονός, τον Σικελικό Εσπερινό, που ξεσηκώνει τους Σικελούς σε επανάσταση κατά των Νορμανδών και φέρνει τον Πέτρο της Αραγονίας στη Σικελία. Ο Σικελικός εσπερινός σώζει την Κωνσταντινούπολη από την εκστρατεία εναντίον της αλλά ο εκ δυσμών κίνδυνος δεν εξαφανίζεται ενώ –το σημαντικότερο- εκλείπουν οι προϋποθέσεις για δραστική επέμβαση της Δύσης προς σωτηρία της αυτοκρατορίας τώρα που ακόμα υπάρχει καιρός. Σύντομα, κατά τον 14ο αιώνα, αυτή η πιθανότητα θα εκμηδενιστεί καθώς οι Τουρκομάνοι εξαπλώνονται σε ολόκληρη την ύπαιθρο της Μικρασίας. Από το 1302, μετά τη μάχη του Βαφέως, οι Βυζαντινοί χάνουν κάθε δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης στον Μικρασιατικό χώρο και εκλείπει κάθε ελπίδα για δυτική βοήθεια ώστε να ανακαταλήφθεί μέρος έστω της Μικρασίας.
ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Οι Αλβανοί ανακήρυξαν τον Κάρολο Βασιλέα της Αλβανίας, ενώ οι Σέρβοι του Μιλιούτιν συμμάχησαν μαζί του. Όταν και οι Βούλγαροι συμμάχησαν κι αυτοί με τον Κάρολο οι ισορροπίες στην Βαλκανική ανατράπηκαν εντελώς. Ο Ανζού (ήτοι Ανδεγαυός, Νορμανδός) βασιλιάς της Σικελίας είχε ήδη φεουδαρχικά υποτελή του τον πρίγκιπα της Αχαΐας και συμμάχους του τον Δεσπότη της Ηπείρου και τους ηγεμόνες της Θεσσαλίας και Νέων Πατρών. Με την συμμαχία Αλβανών, Βουλγάρων και Σέρβων υπό την καθοδήγησή του, ο κλοιός γύρω από τον Μιχαήλ Η’ είχε σφίξει απελπιστικά.
Παρά την ματαίωση των σχεδίων του Καρόλου από τον Σικελικό Εσπερινό, ωστόσο στα τέλη του 13ου αιώνα η πόλη του Κωνσταντίνου νιώθει περικυκλωμένη και στις αρχές του 14ου οι Σέρβοι επιτίθενται νοτιότερα, καταλαμβάνουν τους Σκούπους και τις Σέρρες και απειλούν την Θεσσαλονίκη. Στην ουσία οι Σέρβοι είναι πλέον το πλέον δυνατό κράτος στα Βαλκάνια και επί Στεφάνου Ντουσάν επεκτείνονται και σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, ηττώνται όμως κι αυτοί το 1389 στο Κοσσυφοπέδιο από τους Τούρκους και σταδιακά υποτάσσονται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως και οι Βούλγαροι.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Συνεχίζονται οι εσωτερικές διαμάχες και οι εμφύλιοι πόλεμο με πρωταγωνιστές τους Κατακουζηνούς και με συγκρούσεις ενωτικών με ανθενωτικούς ενώ συνεχίζονται και μένουν αναπάντητες οι προσκλήσεις των Τούρκων που περνούν στην ευρωπαϊκή πλευρά της πάλαι ποτέ αυτοκρατορίας. Η διαίρεση είναι τόσο βαθιά που όταν η Πόλη πολιορκείται από τον Μωάμεθ, οι ανθενωτικοί προτιμούν την παράδοση στον Τούρκο παρά την πρόσδεση στον Πάπα. Ως αποτέλεσμα αυτού του διχασμού ο πολιορκητής Μωάμεθ δέχεται πληθλωρα πληροφοριών ενώ καταφέρνει να ρίχνει το ηθικό των πολιορκημένων. Ο τελετυταίος αυτοκράτορας μάχεται για την Κωνσταντινούπολη με ελάχιστους υπερασπιστές εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι Λατίνοι. Το μεγάλο κανόνι του Ουρβανού πλήττει σοβαρά τα τείχη που έχουν μείνει ακατάλυτα για χίλια χρόνια. Το εσωτερ9ικό μέτωπο είναι τόσο διαιρεμένο και βαθιά αλληλομισούμενο που η προέλαση του Μωάμεθ του Πορθητή είναι πλέον δυνατή και η πτώση επί θύραις.
ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ – ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ
Οι Σταυροφορίες τελειώνουν με την 8η το 1270 και μία μόνο που οργανώνεται από φανατικούς πιστούς το 1291 καταλήγει σε σφαγιασμό των Μωαμεθανών της Άκκρας και στη συνέχεια σε σφαγιασμό όλων των φανατικών θρησκόληπτων της σταυροφορίας. Όλες οι κτήσεις των Φράγκων στην ακτή της Συρίας καταλαμβάνονται από τους Μαμελούκους της Αιγύπτου το 1291. Οι Τούρκοι εμίρηδες μένουν «άεργοι» και ειρηνικοί καθώς οι Μογγόλοι από την μια και οι Μαμελούκοι της Αιγύπτου από την άλλη καλύπτουν με κρατική οργάνωση τις περιοχές αυτές. Ο δυναμισμός και ο τυχοδιωκτισμός των Τουρκομάνων Εμίρηδων δεν μπορεί πλέον να εκδηλωθεί αλλού παρά στην Μικρασία. Έτσι οι Οθωμανοί το [εμιράτο του Οσμάν] γίνονται ο πιο δυναμικός κλάδος των Τούρκων που προσελκύουν όλο το δυναμικό αυτών των φυλών καθώς γειτονεύουν με την χριστιανική Αυτοκρατορία και μπορούν να τής κηρύξουν Τζιχάντ προκειμένου να αποσπάσουν εδάφη και λάφυρα. Όλο το δυναμικό που απασχολείτο επί τρεις αιώνες στην Μέση Ανατολή με μάχες κατά των Φράγκων και των Μογγόλων, βρίσκεται άεργο, ενώ το Οθωμανικό Εμιράτο, είναι εκείνο που διαθέτει γείτονα μια χρυσοφόρα κότα, την Κωνσταντινούπολη και τα ευρωπαϊκά εδάφη. Εκεί λοιπόν συγκεντρώνονται οι μαχητές του ισλάμ για την νέα Τζιχάντ.
Μετά το 1300 σταδιακά κατακτούν ολόκληρη τη Μικρασία και ως το 1350 εξαπλώνονται στην Βαλκανική την οποία κατακτούν περί το 1400, ενώ με την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453 αποκτούν Πρωτεύουσα που τους καθιστά Αυτοκρατορία για πολλούς αιώνες.
