Σήμερα αξίζουμε ένα διάλειμμα.
Όχι πολιτικά, όχι καθημερινότητα. Θα κάνουμε ένα μικρό ταξίδι στην Έρημη Χώρα.
Δεν είμαι φιλόλογος, δεν είμαι ποιητής. Δεν διεκδικώ να "διδάξω" δήθεν κάτι που δεν γνωρίζω. Θέλω απλά να σας δείξω κάτι που αγαπάω.
Η "Έρημη Χώρα" είναι ένα ποίημα. Ο Τ.Σ.Έλιοτ το τελείωσε το 1922 και ο Σεφέρης το μετέφρασε το 1936. Γεμάτο συμβολισμούς, λέξεις που παραπέμπουν σε άλλους ποιητές, συγγραφείς, στιγμές της ιστορίας και των μύθων, το ποίημα των 433 στίχων είναι μια συμπύκνωση κι ένα μακράς πνοής σχόλιο πάνω στην ιστορία (του ανθρώπου, της Ευρώπης, του κόσμου).
Ακολουθούν 23 στίχοι από την αρχή σχεδόν του ποιήματος (από τον 19 ως τον 42)
-----------------------------------------------------
Ποιες ρίζες απλώνουνται γρυπές, ποιοι κλώνοι δυναμώνουν;μέσα στα πέτρινα τούτα σαρίδια; Γιε του ανθρώπου
να πεις ή να μαντέψεις δεν μπορείς, γιατί γνωρίζεις μόνο
μια στίβα σπασμένες εικόνες, όπου χτυπάει ο ήλιος και
δεν σου δίνει σκέπη το πεθαμένο δέντρο, κι ο γρύλος ανακούφιση,
κι η στεγνή πέτρα ήχο νερού. Μόνο
έχει σκιά στον κόκκινο τούτο βράχο
(έλα κάτω από τον ίσκιο του κόκκινου βράχου)
και θα σου δείξω κάτι διαφορετικό
κι απ' τον ίσκιο σου το πρωί που δρασκελάει ξοπίσω σου
κι από τον ίσκιο σου το βράδυ που ορθώνεται να σ' ανταμώσει,
μέσα σε μια φούχτα σκόνη θα σου δείξω τον φόβο.
Δροσερός φυσά ο αγέρας
προς την πατρίδα
παιδί μου από την Ιρλανδία
που να βρίσκεσαι;
"Μου χάρισες γυάκινθους πρώτη φορά πριν ένα χρόνο,
μ' έλεγαν η γυακίνθινη κοπέλα"
Όμως όταν γυρίσαμε απ' τον κήπο των Γυακίνθων, ήταν αργά,
γεμάτη η αγκάλη σου, και τα μαλλιά σου υγρά, δεν μπορούσα
να μιλήσω, θολώσανε τα μάτια μου, δεν ήμουν
ζωντανός μήτε πεθαμένος, και δεν ήξερα τίποτε,
κοιτάζοντας στην καρδιά του φωτός, τη σιωπή
Έρημη κι άδεια η θάλασσα
-------------------------------------------------------
Να σημειώσω ότι οι στίχοι 31-34 και 42 (με πλάγια) από τον Σεφέρη μπαίνουν αμετάφραστοι στα γερμανικά και είναι από το γνωστό έργο "Τριστάνος και Ιζόλδη"
Τι μπορεί κανείς να προσθέσει σε στίχους όπως αυτοί:
Γιε του ανθρώπου
να πεις ή να μαντέψεις δεν μπορείς
γιατί γνωρίζεις μόνο
μια στίβα σπασμένες εικόνες
όπου χτυπάει ο ήλιος
και δεν σου δίνει σκέπη το πεθαμένο δέντρο
Σε ποια στιγμή του χρόνου, σε ποιο μέρος του χώρου, σε ποια ιστορία και ποια γεωγραφία δεν αντιστοιχούν όλα αυτά;
Μόνο στην Ιλιάδα βρίσκει κανείς τέτοια ύψη.
Τι να πει κανείς για τον στίχο:
Μέσα σε μια φούχτα σκόνη θα σου δείξω τον φόβο
Κι ύστερα η κοπέλα με τους υάκινθους ...
όταν γυρίσαμε από τον κήπο των υακίνθων
ήταν αργά
γεμάτη η αγκάλη σου
και τα μαλλιά σου υγρά
δεν μπορούσα να μιλήσω
θολώσανε τα μάτια μου
δεν ήμουν ζωντανός μήτε πεθαμένος
και δεν ήξερα τίποτε
κοιτάζοντας στην καρδιά του φωτός
τη σιωπή
Κι αυτοί είναι 23 στίχοι μόνο από το α' μέρος.
Ο Έλιοτ έκανε πολλά σχόλια που συνοδεύουν το ποίημα του. Αναγκαία γιατί αλλιώς θα ήταν γρίφος. Δεν είναι γρίφος οι στίχοι που παρέθεσα παραπάνω, αλλού όμως αυτό συμβαίνει στην κυριολεξία. Ο Σεφέρης συνόδεψε την μετάφρασή του με πολύ περισσότερα σχόλια, σχεδόν διατριβή έκανε. Μέσα από όλα αυτά φαίνεται ο πλούτος πάνω στον οποίο βασίζεται το ποίημα. Εγώ σας έδωσα ένα κομμάτι που διαβάζεται χωρίς να αναγκαστεί κανείς να ανατρέξει σε σχόλια και πηγές.
Για κλείσιμο αυτού του σημειώματος θα σας δώσω επτά (7) ακόμη στίχους από το τελευταίο κομμμάτι του ποιήματος. Είναι οι στίχοι 410 έως 416
Οι επτά αυτοί στίχοι είναι:
----------------------------------------------
ΝΤΑ
Ντάγιαντβαμ: Άκουσα το κλειδί
στην πόρτα να γυρίζει μια φορά μια φορά μόνο
Σκεπτόμαστε το κλειδί, καθένας μες στη φυλακή του
Με τη σκέψη του κλειδιού, καθένας βεβαιώνει την φυλακή του
Μονάχα όταν βραδιάζει, αιθέρια ψιθυρίσματα
για μια στιγμή ξαναζωντανεύουν έναν τσακισμένο Κοριολανό
-----------------------------------------------
Η κραυγή ΝΤΑ, Ντάγιαντβαμ προέρχεται από τις ινδικές Βέδες Ουνιπασάδες, αρχαία ινδική θρησκεία-φιλοσοφία και σημαίνει "ΣΥΜΠΑΘΗΣΕ". Πρόκειται για μια τριάδα από κραυγές ΝΤΑ, το "Ντάττα, Ντάγιαντβαμ, Ντάμυατα" που σημαίνουν "Δώσε. Συμπάθησε, Κυριάρχησε". Όσο για τον Κοριολανό, προέρχεται από το ομώνυμο σαιξπηρικό έργο. Ο Κοριολανός ήταν ένας ξεχωριστός αριστοκράτης που συντρίφτηκε από το πλήθος εξ αιτίας της ύβρεως της περηφάνιας. Περηφάνια αντίθετη της σεμνότητας, της συμπάθειας, του Ντάγιαντβαμ. Θυμίζει τον δικό μας Αλκιβιάδη. Όλη η ιστορία του Κοριολανού του Σαίξπηρ είναι στην ουσία η ιστορία του Αλκιβιάδη μεταφερμένη στην Ρώμη αντί για Αθήνα-Σπάρτη.
 |
| Εδώ, αντί για τσακισμένο Κοριολανό έχουμε τσακισμένο Σαίξπηρ ...! Η αμερικάνικη εκδοχή του Ντάγιαντβαμ |
