Είμαστε στην Αυγούστα όπου ο Ιάκωβος Ηρακλείδης έχει συγκαλέσει στην πρώτη συνεδρίαση τους ανθρώπους που εμπιστεύεται για να ξεκινήσουν την εθνική τους εταιρεία. Είδαμε τις ιστορίες μερικών από τους ανθρώπους που έφτασαν εδώ. Είδαμε την Αλεξάνδρα Μπότση, τον Ιουστίνο Βαρδάτη, την Ελένη Κατακουζηνού, τον Ανδρέα Καλλέργη, την Μαργαρίτα Γκριμάλντι, τον Φρανστέσκο Καστιλιόνε και τον Μητροπολίτη Μητροφάνη. Θα δούμε σήμερα τις ιστορίες του Ιάκωβου Παλαιολόγου, του Ιάκωβου Διασσωρίνου και του Εμμανουήλ Μορμόρη.
Θα παρακολουθήσουμε την συνεδρίαση στην Αυγούστα και θα δούμε το σχέδιο του Ηρακλείδη, αυτό που προτείνει σε όλους να ακολουθήσουν.
***********
 |
| Αρχοντικό στο Αουγκσμπουργκ τον 16ο αιώνα |
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΑΛΑΙΛΟΓΟΥ
Ο Ιάκωβος Παλαιολόγος ήταν ο αγαπημένος μαθητής του Ιάκωβου στη Χίο. Ήταν γιος του Ανδρόνικου Παλαιολόγου. Ο πατέρας του μάς είχε περιμαζέψει, εμένα και τον Ιάκωβο, όταν πατήσαμε το πόδι μας στη Χίο. Έδωσε δουλειά στον Ιάκωβο κάνοντάς τον δάσκαλο των παιδιών του. Ο νεαρός ήταν φιλομαθής. Κι όταν εμείς φύγαμε από το νησί ο νεαρός συνέχισε να σπουδάζει κι έφτασε μέχρι την ελληνική Σχολή της Ρώμης. Βελτιώθηκε σαν λόγιος κι εξελίχτηκε σε φιλόσοφο και σε φλογερό επαναστάτη.
Η περιήγησή του στην Ευρώπη τον έφερε σε επαφή με τον προτεσταντισμό. Ο Παλαιολόγος είδε ότι το δόγμα αυτό ήταν απεξαρτημένο από την Παπική κηδεμονία. Καθιέρωνε την άμεση σχέση θεού κι ανθρώπου με μόνο μεσολαβητή τις Γραφές. Αυτό επέτρεπε στον πιστό μια, βασική για τον Ιάκωβο Παλαιολόγο, ελευθερία. Μπορούσε να προτάσσει τη συνείδησή του μπροστά από την οικουμενικότητα που τα άλλα δόγματα πρέσβευαν. Η μουσουλμανική θρησκεία, όπως και η ορθόδοξη χριστιανική, κατέληγαν στο ίδιο αποτέλεσμα. Οδηγούσαν στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη άμβλυνση του εθνικού και του φυλετικού συναισθήματος. Επιπλέον, μετέθεταν την επιδίωξη της ευτυχίας των ανθρώπων σε μιαν άλλη επόμενη, ζωή. Έτσι όμως έμεναν αδιάφορες απέναντι στο ζήτημα της ελευθερίας του ανθρώπου και των λαών. Οι Διαμαρτυρόμενοι πίστευαν κι αυτοί στην άλλη ζωή, όμως την επιδίωκαν σε αυτόν τον κόσμο. Την αναζητούσαν δια μέσου της πραγμάτωσης των επίγειων στόχων και επιθυμιών τους. Το θέμα της ελευθερίας ή της σκλαβιάς έπρεπε να αντιμετωπίζεται στον παρόντα κόσμο κι όχι στον επόμενο. Αυτό ήταν το καίριο ζήτημα για τον Ιάκωβο Παλαιολόγο. Έτσι, πλησίασε περισσότερο προς το πνεύμα τους. Εκεί έβρισκε μιαν ελευθερία σκέψης κι έκφρασης που δεν τού πρόσφεραν τα άλλα δόγματα. Στην ουσία, κι ο φίλος μου Ηρακλείδης με τον ίδιο τρόπο έβλεπε τον Προτεσταντισμό, όπως κι ο Παλαιολόγος.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΔΙΑΣΣΩΡΙΝΟΥ
Ο ανιψιός του Ηρακλείδη, ο Ιάκωβος Διασσωρίνος(i), ήταν ένας νέος με εξαίρετη και παροιμιώδη μόρφωση. Η ορμή του, λόγω νεότητας, κι η επαναστατική ρομαντική του διάθεση δεν μπορούσαν να κρυφτούν. Φεύγοντας από τη Ρόδο, έφτασε αρχικά στη Χίο όπου έγινε μαθητής του Ερμόδωρου(ii). Σπούδασε δίπλα του με ιδιαίτερη έφεση την φιλοσοφία και την ελληνική γραμματεία. Έμαθε καλά τα Ιταλικά και τα Λατινικά. Διαμόρφωσε την πεποίθηση ότι ελληνισμός και χριστιανισμός ήταν αντίθετες κοσμοθεωρίες. Ένιωθε σαν θηρίο σε κλουβί ζώντας σε ένα περιβάλλον ασφυκτικά θρησκόληπτο. Από τη μια ήταν οι κυρίαρχοι Γενοβέζοι, Ισπανοί κι οι Φράγκοι. Όλοι τους ήταν φανατικά καθολικοί. Από την άλλη ήταν οι Τούρκοι δυνάστες, φανατικά μουσουλμάνοι. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η ορθόδοξη πίστη των υπόδουλων ήταν το ίδιο, αν όχι και περισσότερο, καταπιεστική. Όλα τα δόγματα χαρακτήριζαν άπιστο όποιον δεν τα πίστευε. Τιμωρούσαν αυτή την απιστία με αφαίρεση της ζωής. Μόνο αυτή η ποινή άξιζε σε ένα κόσμο όπου η αφαίρεση της ελευθερίας δεν έλεγε τίποτε. Καμιά τιμωρία στον εδώ υπαρκτό παρόντα κόσμο δεν έλεγε τίποτε, ήταν μικρό τίμημα για τις θρησκείες.
Αγαπούσα πολύ αυτό το νεαρό παιδί για όσα πίστευε κι ένιωθε. Ήταν αληθινός Γραικός. Ήθελε να δει την Ελλάδα να ελευθερώνεται στη διάρκεια της δικής του ζωής κι όχι σε έναν άλλο μεταθανάτιο κόσμο. Για τον σκοπό αυτό ήταν πρόθυμος να τα θυσιάσει όλα. Δεν του φαινόταν αντιφατικό να επιθυμεί να ζήσει ελεύθερος και να είναι έτοιμος να χάσει τα πάντα γι αυτό. Ζητούσε κάτι τόσο έντονα στον παρόντα βίο ώστε να διακινδυνεύει ακόμα και την ίδια του τη ζωή για να το πετύχει. Δεν φοβόταν τον θάνατο που ήταν το πεπρωμένο όλων των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών. Όλη η φύση, τα πάντα στο σύμπαν, πέθαιναν. Ο θάνατος ήταν για όλους μας το αναπόφευκτο τέλος. Ήταν τέλος και όλων των πλασμάτων της φύσης, έμψυχων και άψυχων.
Αυτή η επίγνωση, επιβεβλημένη για τον εχέφρονα κατά τον Διασσωρίνο, ήταν μια γνώση πικρή αλλά απόλυτα αληθινή. Ήταν κανόνας συμπαντικός ότι όλα είχαν αρχή και τέλος. Αυτό έπρεπε με στωικότητα και αξιοπρέπεια να το αποδέχεται ο άνθρωπος. Δεν υπήρχε λόγος, λοιπόν, να φοβάται κανείς το τέλος. Είχε νόημα, μόνο, να επιθυμεί η συνάντηση με το μοιραίο να γίνει με τρόπο ηρωικό, δίκαιο και αξιόλογο. Να ζει κανείς τη ζωή του με αξιοπρέπεια και θάρρος και να πεθαίνει χωρίς φόβο για τα ιδανικά του. Αυτή ήταν η φιλοσοφία του.
Ο ανιψιός του Ιάκωβου είχε έρθει στη Βενετία το 1543. Αρκετά χρόνια αργότερα, με τη μεσολάβηση του Ιάκωβου Βασιλικού-Ηρακλείδη, παρέδιδε μαθήματα. Μαθητής του ήταν ο οχτάχρονος Δον Χουάν της Αυστρίας, που λεγόταν, τότε, Ιερώνυμος. Δεν γνώριζε ακόμη ο νεαρός Ιερώνυμος πως ήταν ο νόθος γιος του αυτοκράτορα. Ο Διασσωρίνος δίδαξε τον νεαρό στον πύργο όπου ζούσε με την Μαγδαληνή Ντυμπουά(iii). Αυτή τον φρόντιζε σαν πραγματική του μητέρα. Ουσιαστικά είχε προσληφθεί σαν δάσκαλος του μικρού απ' τον ίδιο τον Κάρολο, διά μέσου του Ηρακλείδη.
Δέθηκε στενά με τον νεαρό νόθο γιο του αυτοκράτορα που δεν είχε την παραμικρή ιδέα για την καταγωγή του. Είπαμε στον Διασσωρίνο ποιος ήταν στ’ αλήθεια ο νεαρός. Τού είχαμε επισημάνει να μην μιλήσει σε κανέναν κι εκείνος είχε κρατήσει το μυστικό. Το είχε μοιραστεί μόνο με την Μαγδαληνή που ήταν κι αυτή δασκάλα του. Η κόμισα Ντυπουά διάβαζε στον Ιερώνυμο ρομαντικές ιστορίες για ιππότες. Τού καλλιεργούσε το αίσθημα της τιμής και της ιπποσύνης. Από την άλλη, ο Διασσωρίνος τον εμπότιζε με μια ανιδιοτελή αγάπη για την Ελλάδα. Μιλούσε συνεχώς για τους θεούς και τους ήρωές της καθώς και τους φιλοσόφους της. Είχε τον σκοπό του. Ο νεαρός, κάποια μέρα, θα αποκτούσε εξέχοντα ρόλο στην αυτοκρατορία. Θα μπορούσε τότε να φανεί χρήσιμος στη Γραικία. Ο Κάρολος δεν τον είχε αναγνωρίσει ακόμα αλλά ενδιαφερόταν γι αυτόν, τον φρόντιζε, και κάποια μέρα θα του έδινε σημαντικό ρόλο να παίξει. Έτσι πίστευε ότι δημιουργεί μια προϋπόθεση για το μέλλον διδάσκοντας στον νεαρό την ελληνική ιστορία.
Ο Ιάκωβος Διασσωρίνος ήταν λόγιος που τον θαύμαζαν αρκετοί Ευρωπαίοι σοφοί και στρατιωτικοί ηγέτες. Τού είπα ότι αμέσως μετά τη συνεδρίαση της Αυγούστας θα πηγαίναμε στις Βρυξέλλες. Ο θείος του Ιάκωβος Ηρακλείδης είχε σκοπό να τον συστήσει σε διάφορους φιλολογικούς κύκλους. Όλοι ήθελαν να τον γνωρίσουν. Η φήμη του είχε απλωθεί στην Ευρώπη.
Ανάμεσα σε όλες τις προσκλήσεις, υπήρχε μια επίσκεψη που έπρεπε να γίνει και που ήταν πολύ σημαντική. Ο Ιάκωβος Διασσωρίνος, εφοδιασμένος με συστάσεις μας κι επιστολές στο χέρι, θα επισκεπτόταν τον Μελάγχθωνα. Ο διάσημος Γερμανός φιλόσοφος έμενε στη Βιττεμβέργη. Εκεί ο Διασσωρίνος θα γνώριζε από κοντά τον μεγάλο “Έλληνα” και μεταρρυθμιστή. Θα είχε πολλά να μάθει. Ύστερα θα γύριζε στην Ισπανία για να συνεχίσει τα μαθήματα που έκανε στον νεαρό μαθητή του Ιερώνυμο.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΟΡΜΟΡΗ
Ο Εμμανουήλ Μορμόρης, που τον λέγαμε «Μανολιό», ήταν οπλαρχηγός στον ενετικό στρατό. Τον είχαμε γνωρίσει στο Ναύπλιο, όπως τον Ιουστίνο και την Αλεξάνδρα, όταν είμασταν κι εμείς εκεί με τον Ιάκωβο. Είχε έρθει στην Κέρκυρα μετά την παράδοση του Ναυπλίου από τους Ενετούς στους Τούρκους. Ο Βαρδάτης άρχισε να μένει πιο πολύ στην Βενετία. Τότε τον διαδέχτηκε στην αρχηγία του στρατεύματος των Ναυπλιωτών.
Ο Μανολιός ήταν ο κύριος σύνδεσμος των Βενετών με τους οπλαρχηγούς και προκρίτους της απέναντι ακτής. Ήξερε την Ήπειρο και την Αλβανία απ' έξω κι ανακατωτά. Κάθε τόσο πηγαινοερχόταν από Κέρκυρα σε Χιμάρα, Σοποτό, Λευκάδα, Ναύπακτο, και Γαλαξίδι. Γύριζε ολόκληρη τη δυτική Ελλάδα και την Αλβανία. Οι περιπέτειές του ήταν πολλές και γεμάτες απρόοπτα και εκπλήξεις. Είχε υποκινήσει εξεγέρσεις ενάντια στην σουλτανική εξουσία. Είχε γνωριστεί προσωπικά με όλους τους αρματολούς και κλέφτες των βουνών. Οι διασυνδέσεις του, κατά τον Ιάκωβο, ήταν πάρα πολύ σημαντικές για τα μελλοντικά σχέδια της εταιρείας μας.
Η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ
Η συνεδρίαση ήταν πολύ καλά οργανωμένη. Είχαμε βοήθεια από μισθωμένο κι έμπειρο προσωπικό. Βοήθησαν κι οι γυναίκες σαν να ήταν οικοδέσποινες. Η Αλεξάνδρα που ήταν ηγεμονίδα, η Ελένη που ήταν κοσμοπολίτισσα κι η Μαργαρίτα που ήταν αριστοκράτισσα. Βοήθησαν βέβαια κι η Λουτσία, η “εξαδέλφη” του Ιουστίνου, κι η Σπυριδούλα που έγινε “κυρία” στην Αυγούστα. Εγώ ήμουν γραμματικός και κοσμήτορας. Ο Ιάκωβος τα ήθελε όλα στην εντέλεια και φροντίσαμε να μείνει ικανοποιημένος. Υπήρχε μια έντονη κι εμφανής συγκίνηση στο πρόσωπο του φίλου μου που την ένιωθα κι εγώ. Ήταν το έργο της ζωής του αυτό που ξεκινούσε σήμερα, εδώ στην Αυγούστα. Οι στόχοι ήταν μεγάλοι κι οι οραματισμοί σχεδόν ακατόρθωτοι. Ήταν φτιαγμένο και σχεδιασμένο για να έχει μια μακρόπνοη πορεία, αλλά, κανείς δεν μπορούσε να ξέρει το τέλος του. Σε γενικές γραμμές υπήρχε αισιοδοξία ότι αυτή η αρχή θα είχε κι επιτυχημένη συνέχεια.
Μπήκαμε στην αίθουσα της συνεδρίασης την σωστή ώρα βάσει του προγράμματος και κάτσαμε. Υπήρχαν ακριβώς δώδεκα θέσεις. Μπροστά μου είχα γραφική ύλη, μελάνια, πένες και περγαμηνές. Κρατούσα τα πρακτικά στη ζωντανή ελληνική γλώσσα κι όχι στην αρχαία αττική που χρησιμοποιούσαν οι λόγιοι. Μπροστά στον καθένα υπήρχαν πάπυροι και πέννες, βιβλία, σχέδια και χάρτες. Ήταν υλικό υποβοηθητικό για την συζήτησή μας αλλά και για εργασία. Ολόγυρά μας απλωνόταν μια μεγάλη βιβλιοθήκη με πολλά βιβλία στα ράφια. Ήταν σε μορφή κυλίνδρων ή κωδίκων, πράγμα πολύ σπάνιο στην εποχή μας. Η αίθουσα ήταν εντυπωσιακή. Όλα έδιναν την αίσθηση ότι κάτι σπουδαίο γινόταν εδώ, στην πρωτεύουσα του κράτους του Καρόλου του Ε’. Θυμάμαι ακόμα τους διαλόγους εκείνης της συνάντησης, πολλούς από τους οποίους αποτύπωσα στα πρακτικά. Ο Ιάκωβος ξεκίνησε τη συζήτηση εξηγώντας μας γιατί μας είχε καλέσει. Τον ακούσαμε με μεγάλη προσοχή και με ευδιάκριτη συγκίνηση.
«Αγαπητές μου κυρίες και κύριοι, φίλοι μου τους από δύσκολους καιρούς, χαίρομαι που είστε όλοι εδώ. Σάς επέλεξα προσεκτικά και σάς κάλεσα εδώ γιατί εκπληρώνετε κάποιες βασικές προϋποθέσεις.»
Όλοι περίμεναν να ακούσουν τις προδιαγραφές του αν κι όλοι υποψιάζονταν πάνω-κάτω τις βαθύτερες σκέψεις του.
«Πρώτα από όλα, εκτός από φίλοι μου, είστε Γραικοί από γενιά και συνείδηση. Είστε φλογεροί πατριώτες που με ευχαρίστηση θα κάνατε κάτι για να βοηθήσετε την δύστυχη πατρίδα. Άλλοι είτε γεμάτοι με νεανική ορμή κι άλλοι με σοφία κι εμπειρία. Άλλοι κατέχετε τη δύναμη του λόγου κι άλλοι τη στρατιωτική αξιοσύνη. Ο καθένας σας είναι περισσότερο από τους άλλους ικανός σε κάτι. Άλλος στην πολιτική, άλλος στη φιλοσοφία ή την θρησκεία κι άλλος στο στρατό. Κάποιοι έχετε δυνατότητες για διείσδυση στις αυλές της Ευρώπης. Είστε όλοι σας εχέμυθοι και βάζετε πάντα το κοινό συμφέρον πάνω από το προσωπικό. Είστε επίσης πετυχημένοι σε ό,τι κάνετε. Είστε αγωνιστές πατριώτες και νικητές!»
Είχε δίκιο! Όμως που το πήγαινε; Στα μυαλά όλων στριφογύριζε το ερώτημα για τον ακριβή λόγο για τον οποίο βρίσκονταν εδώ. Το υποψιάζονταν αλλά περίμεναν να το ακούσουν ρητά. Ο Ιάκωβος καταλάβαινε την ανυπομονησία τους.
«Μαζευτήκαμε, λοιπόν, για να σας προτείνω ένα σχέδιο για την απελευθέρωση του γένους των Γραικών! Ένα “Σχέδιο” που θα εκτυλιχτεί σε βάθος χρόνου και που ζητά από εμάς να πετύχουμε αυτό που μοιάζει ακατόρθωτο: Να νικήσουμε τον Οθωμανό δυνάστη, τον Τούρκο που κομπάζει για ανίκητος. Να ξαναδώσουμε στους Έλληνες την ευκαιρία να ξαναγίνουν το μεγάλο εκείνο έθνος που χάρισε κάποτε τα φώτα του στην οικουμένη.»
Σταμάτησε να πάρει ανάσα. Λίγα είχε πει αλλά ήταν εντυπωσιακά και γεμάτα με πολλά νοήματα.
««Μπορείτε τώρα να κάνετε εσείς ερωτήσεις» είπε.
«Έχεις το Σχέδιό σου καταγραμμένο ή είναι όλο στο μυαλό σου;» ρώτησε ο Μητροφάνης.
«Υπάρχει καταγραφή, αλλά δεν είναι πλήρης ακόμη.»
«Πότε θα το δούμε στην πλήρη του ανάπτυξη;» ρώτησε ο Ιουστίνος.
«Περιμένω να διαμορφώσουμε την τελική του μορφή όλοι μαζί.»
«Η προσπάθεια θα γίνει μόνο από εμάς ή θα έχουμε στήριξη κι από άλλους;» ρώτησε ο Ιουστίνος. Η Αυγούστα όπου γινόταν η συνάντηση κι η εύνοια του αυτοκράτορα έδειχναν ποιος μπορούσε να είναι ο ισχυρός "άλλος".
«Ποια στήριξη εννοείς Ιουστίνε;» ρώτησε ο Ιάκωβος.
«Ας πούμε… τη στήριξη των ηγεμόνων κάποιων άλλων κρατών… κάτι τέτοιο…»
«Εφαρμόζοντας το Σχέδιο θα βάλουμε εμείς σε κίνηση ηγέτες και δυνάμεις» είπε ο Ιάκωβος. «Σκέφτομαι πως πρέπει τη στήριξη να την προκαλέσουμε εμείς και όχι να περιμένουμε να μας έρθει εξ ουρανού!»
«Σύμφωνα με τη σκέψη σου … θα εξαρτώνται όλα από εμάς ή θα περιμένουμε κάποιες συγκυρίες;» ρώτησε η Ελένη.
«Θα περιμένουμε ευνοϊκές συγκυρίες τις οποίες, όμως, θα έχουμε συνυπολογίσει. Ίσως, μάλιστα, να τις προκαλέσουμε εμείς. Θα βοηθήσουμε ώστε να υπάρξουν.»
«Αν δεν έχουμε κάποιους ηγέτες, τουλάχιστον, υπάρχει μια οργάνωση που καταρτίζει και προωθεί αυτό το Σχέδιο;» ρώτησε και πάλι η Ελένη
«Εμείς θα είμαστε η οργάνωση. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο συγκεντρωθήκαμε εδώ.»
Έβλεπα ότι υπήρχαν πολλές απορίες αν όλα αυτά ήταν δυνατόν να γίνουν. Ο ενθουσιασμούς του Διασσωρίνου έδωσε έναν άλλο τόνο στη συζήτηση.
«Σεβαστέ μου θείε, μάς εισάγεις σε ένα όνειρο!» είπε ανυπόμονος. «Πες μας όμως για πότε υπολογίζεις την έναρξη της εφαρμογής αυτού του Σχεδίου;»
«Δεν ξέρουμε ακόμα. Χρειαζόμαστε χρόνο για να απαντήσουμε σε αυτό.»
«Ιάκωβε, έχουμε αρχηγό;» ρώτησε ο Καλλέργης
«Δεν χρειαζόμαστε αρχηγό» είπε εκείνος και πρόσθεσε « ... προς το παρόν, τουλάχιστον.»
«Σκοπεύουμε να αναζητήσουμε κάποια στήριξη;» ρώτησε ο Φραγκίσκος επαναφέροντας το ερώτημα του Ιουστίνου. «Εννοώ, θα επιδιώξουμε συνεργασία με τον Κάρολο ή με τον Πάπα; Θέλουμε βοήθεια από τη Βενετία ή τη Γένοβα; Θα μπορούσαμε να επιτύχουμε μια τέτοια υποστήριξη της προσπάθειάς μας;»
«Δεν έχουν γίνει συμφωνίες ούτε είναι αναγκαίες. Το δικό μας σχέδιο θα ενεργοποιήσει τις δυνάμεις και τη στήριξη όλων» είπε σταθερά ο Ιάκωβος.
Έμειναν για λίγο όλοι σκεπτικοί. Αν δεν υπήρχε μια ισχυρή δύναμη πίσω του …
«Για όσους σκέφτονται ότι πίσω από εμένα υπάρχει ο Κάρολος, θέλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν ισχύει» είπε ο Ιάκωβος. «Άλλοτε ο αυτοκράτορας κι άλλοτε οι Βενετοί προέτρεψαν Γραικούς κι Αλβανούς να ξεσηκωθούν. Στο τέλος, όμως, τους εγκατέλειψαν στον Σουλτάνο. Τώρα δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Δεν θέλω να μας ξεσηκώσουν εκείνοι όταν θα μας χρειάζονται αλλά να ξεσηκώσουμε εμείς εκείνους όταν θα τους χρειαστούμε!»
Τους προβλημάτιζε. Από την μια, αν ο Κάρολος ήταν πίσω τις προτάσεις του, τότε το “Σχέδιο” θα ήταν ένας ακόμη αντιπερισπασμός. Από την άλλη πάλι, χωρίς τον Κάρολο η προσπάθεια θα ήταν πολύ αδύναμη.
«Πρέπει να σκεφτούμε λίγο ακόμη» είπε ο Φραγκίσκος σοβαρός.
«Σκεφτείτε όσο θέλετε» είπε ο Ιάκωβος. «Χρειαζόμαστε τη δύναμη του μυαλού σας.»
«Τι έχεις στο νου σου Ιάκωβε; Πες μας περισσότερα» του ζήτησαν.
«Υπάρχει κάποια πληροφορία που γνωρίζεις εσύ και που διαφεύγει από εμάς;»
«Πότε θα δούμε το Σχέδιό σου;»
Ο Ιάκωβος άρχισε να δίνει σε όλους απαντήσεις οι οποίες όμως προκαλούσαν ακόμη πιο πολλές ερωτήσεις. Η συζήτηση συνεχίστηκε έτσι ώσπου ο Ιάκωβος μού ζήτησε να πω περισσότερα για το Σχέδιο.
«Σύμφωνα με το Σχέδιο του Ιάκωβου» άρχισα να λέω «πρέπει να προκληθεί μια κρίση. Οι Οθωμανοί να γίνουν ή να φανούν ότι είναι επικίνδυνοι. Να δημιουργηθεί φόβος και τάση σταυροφορική σε Ρώμη, Βενετία, Γαλλία και την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μόνο έτσι, θα συγκροτηθεί μια αντιτουρκική συμμαχία. Αυτή θα μπορέσει να νικήσει τους Τούρκους είτε στην ξηρά είτε τη θάλασσα. Αν γίνει στην ξηρά, η μάχη θα δοθεί πιθανότατα στα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας. Είτε χάσουν οι Τούρκοι στο Βελιγράδι είτε στο Βουκουρέστι, θα μείνει ανοιχτός ο δρόμος για την Πόλη. Αν η σύγκρουση γίνει στη θάλασσα, ευνοϊκός τόπος θα ήταν η Κρήτη ή το Ιόνιο πέλαγος. Και πάλι θα πρέπει να ανοίξει διάπλατα ο δρόμος για την Ισταμπούλ. Η απειλή για την πρωτεύουσα του Σουλτάνου, είναι ο μοναδικός τρόπος για να αναγκαστούν οι Οθωμανοί να συνθηκολογήσουν. Μόνο έτσι θα δέχονταν να αποσπαστεί, έστω και σαν υποτελές στην Πύλη, ένα τμήμα της επικράτειάς τους. Υπολογίζουμε για ένα τμήμα στη περιοχή των Γραικών. Αναλόγως των δυνάμεων μας θα το καταφέρουμε στη Ρούμελη ή στην Πελοπόννησο ή στην Ήπειρο.»
«Μα, πώς θα γίνει αυτή η αντιτουρκική συμμαχία;» ρώτησε ο Μορμόρης.
«Γιατί απορείς;» τού απάντησε ο Καλλέργης. «Είδαμε μια τέτοια συμμαχία να φτιάχνεται πριν δεκαπέντε χρόνια και να επιτίθεται. Βέβαια στο τέλος οι Βενετοί συνθηκολόγησαν και την διέλυσαν, αλλά, έγινε.»
«Αν ο Ντόρια(iv) δεν είχε χάσει ανόητα τη ναυμαχία στην Πρέβεζα, όλα τώρα θα ήταν αλλιώτικα» είπε ο Ιουστίνος.
«Τον κέρδισε με την πονηριά του ο Χαϊρεντίν(v)» είπε ο Μορμόρης.
«Ωστόσο ο φόβος της Ρώμης για ενδεχόμενη μουσουλμανική επίθεση παραμένει» είπε ο Ιάκωβος. «Αυτός ο φόβος μπορεί να ανασυστήσει μια τέτοια συμμαχία.»
«Άρα υπάρχει δυνατότητα» συμπέρανε ο Μητροφάνης. «Πρέπει όμως να επαναληφθεί κάτι που απέτυχε…»
«Δύσκολο, αλλά, όχι ακατόρθωτο» τού είπε ο Ιάκωβος. «Πρέπει, όμως, να γίνουν κι άλλα πράγματα.»
Πήρε τον λόγο κι εξήγησε καλύτερα τη σκέψη του. Τούς είπε γιατί δεν θα έφτανε μόνο μια νέα αντιτουρκική συμμαχία, μια σταυροφορία. Θα έπρεπε, κατά τη γνώμη του, να ξεσπάσει επανάσταση σε όλη την Ρωμιοσύνη σαν αντιπερισπασμός. Ο ραγιάς θα έπρεπε να εκμεταλλευτεί την τουρκική ήττα και να πιέσει με δικές του δυνάμεις. Έπρεπε να ξεσηκωθεί ολόκληρη η χερσόνησος του Αίμου. Να γίνουν ακόμα επιθέσεις από την Μολδοβλαχία ή την Περσία ή την Αίγυπτο. Έτσι η συμμαχία θα έβαζε τη θηλιά στον λαιμό του Σουλτάνου. Θα μπορούσε να πετύχει μια συνθήκη ειρήνης που να ευνοούσε κι εμάς. Χάρη στην εξέγερση θα υπήρχαν εδάφη ελευθερωμένα από Ρωμιούς για να διεκδικηθούν από το νέο κράτος.
«Είναι στο χέρι μας να ξεσηκώσουμε εξέγερση όταν θα βρούμε ευνοϊκές συνθήκες» είπε. «Αρκεί να προετοιμάσουμε το έδαφος κατάλληλα με ενέργειές μας. Όλα να γίνουν πριν καν το υποψιαστούν οι Τούρκοι.»
Συνέχισε να εξηγεί το Σχέδιό του. Για το ξεκίνημα και την ολοκλήρωση της επανάστασης θα έπρεπε να υπάρχει και διπλωματία. Έπρεπε να ξεδιπλώνεται σε όλα τα επίπεδα. Στη Ρώμη, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βενετία, στη Γένοβα, στην Αυγούστα, στο Παρίσι, παντού να είμαστε παρόντες. Επίσης θα έπρεπε να υπάρχει έτοιμη μια ελληνική Χάρτα. Να είχαμε εμείς μια περιγραφή για το πώς θα λειτουργούσε το νέο ελληνικό κράτος, είτε ανεξάρτητο, είτε υποτελές.
«Δεν πρέπει να μείνουν αυτές οι λεπτομέρειες στην ευχέρεια των νικητών. Πρέπει να έχουμε μια Χάρτα έτοιμη για την στιγμή των διαπραγματεύσεων.»
Όλα αυτά έπρεπε να οργανωθούν από μια ομάδα αποφασισμένων ανθρώπων που θα εργαζόταν αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό. Μετέδιδε τον ενθουσιασμό και την πίστη του σε όλους. Κατάφερε να νικήσει τους δισταγμούς και να κερδίσει την εμπιστοσύνη και την υποστήριξή τους.
«Το Σχέδιο σου είναι μεγαλεπήβολο! Ομολογώ πως δεν το περίμενα» είπε η Ελένη.
«Συμφωνώ μαζί σου Ελένη» είπε ο Ιουστίνος. «Βρίσκω, μάλιστα, πως είναι δύσκολο μεν αλλά εφικτό κι αναγκαίο!»
«Με αυτό το Σχέδιο δίνεις σκοπό στη ζωή μας, Ιάκωβε» είπε ο Μητροφάνης.
«Θέλω να ακούσω και ό,τι άλλο έχει να μας πει ο Ιάκωβος» είπε η Αλεξάνδρα.
«Συμφωνώ απόλυτα» είπε η Μαργαρίτα. «Ο Ιάκωβος ξετυλίγει μια ιστορία που εμένα τουλάχιστον με συναρπάζει και με κάνει να θέλω να στρατευτώ!»
«Όπως είπα, το τελικό Σχέδιο θα το φτιάξουμε όλοι μαζί» είπε εκείνος. «Εξ άλλου γι αυτό συγκεντρωθήκαμε εδώ. Θα σας μοιράσουμε τώρα με τον Χάρμο ένα κείμενο που θα βοηθήσει να οργανώσουμε τις σκέψεις μας καλύτερα.»
Έδωσε κι άλλες λεπτομέρειες από το Σχέδιό του κι άφησε στο μέσο του τραπεζιού ένα μάτσο παπύρους. Ήξερα καλά τι περιείχαν οι πάπυροι αφού εγώ τους είχα αντιγράψει από μια φορά για τον καθένα. Ο Ιάκωβος εξηγούσε κι ανέλυε αλλά δεν μπορούσε φυσικά να καλύψει όλες τις λεπτομέρειες. Μιλούσε για ένα άδηλο μέλλον. Δεν προσπαθούσε απλά και μόνο να κάνει τη σκέψη του κατανοητή αλλά και να μεταδώσει μια αισιοδοξία, Ήθελε να πείσει ότι όλα αυτά δεν ήταν απλά παιχνίδια φαντασίας αλλά πραγματοποιήσιμα σχέδια. Αρκεί να ήμασταν εμείς αποφασισμένοι.
«Σέβομαι την προσπάθεια αλλά σκέφτομαι πως έχουν προταθεί κι άλλα τέτοια σχέδια» είπε ο Μητροφάνης. Ήταν προβληματισμένος. Δεν ήθελε να απογοητεύσει κανέναν, αλλά ήθελε να καταθέσει τις γνώσεις του. «Κάποια σχέδια έφτασαν ως τον Πάπα, άλλα στον Ερρίκο της Γαλλίας και κάποια στον Κάρολο. Από τότε που έπεσε η Πόλη, οι Έλληνες απανταχού της γης υποβάλλουν τέτοια σχέδια για την ανακατάληψή της. Τον ίδιο στόχο έχουν όλοι, τη δημιουργία ελληνικού κράτους. Το ξέρεις βέβαια αυτό, έτσι δεν είναι;»
«Και πέφτουν όλα στο κενό» συμπλήρωσε ο Καλλέργης.
«Υπάρχουν κι εμπεριστατωμένες επιστολές όπως του Ιανού(vi) που δεν εισακούστηκαν» είπε ο Φραγκίσκος.
«Ή… που χρησιμοποιήθηκαν για να γίνουμε θύματα αντιπερισπασμού. Στο τέλος πληρώνουμε εμείς τα αντίποινα των Τούρκων» συμπλήρωσε ο Μορμόρης.
«Νομίζω πως εδώ δεν είναι το ίδιο» είπε η Μαργαρίτα. «Ο Ιάκωβος λέει κάτι άλλο …»
«Εύχομαι να έχεις δίκιο κοντέσα» είπε ο Μητροφάνης. «Μακάρι να μπορέσουμε εμείς να αλλάξουμε αυτή τη φορά την κατάληξη ενός τέτοιου σχεδίου.»
«Στα σχέδια που προηγήθηκαν είναι αλήθεια ότι δεν είδαμε θετική κατάληξη σεβαστέ μητροπολίτη» είπε η Ελένη. «Μέχρι τώρα, όπως φαίνεται, κανείς δεν έδωσε σημασία.»
«Έδωσαν σημασία! Απλά, τα εκμεταλλεύτηκαν όλα για δικό τους λογαριασμό» είπε ο Ιάκωβος.
«Αγαπητοί φίλοι» είπε η Αλεξάνδρα, «καταλαβαίνουμε ότι η επέμβαση των χριστιανικών δυνάμεων είναι αναγκαία. Ξέρουμε επίσης ότι οι ξένοι κινούνται με βάση τα δικά τους συμφέροντα. Θα υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μας πουλήσουν. Όμως τούς έχουμε ανάγκη έστω κι αν μπορεί να βρεθούμε πάλι προδομένοι! Ας μας πει ο Ιάκωβος πως θα αντιμετωπίσει αυτή την αντίφαση.»
«Νομίζω ότι το Σχέδιο του σεβαστού θείου μου είναι σαφές, πριγκίπισσα» της απάντησε ο Διασσωρίνος. «Σύμφωνα με αυτά που ακούσαμε πριν λίγο, την επανάσταση θα την κάνουμε εμείς. Δική μας θα είναι η οργάνωση και οι δικές μας δυνάμεις θα εξεγερθούν. Η ξένη επέμβαση μάς χρειάζεται για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς τον Οθωμανό. Στην ουσία εμείς θα χρησιμοποιήσουμε τις ξένες χριστιανικές δυνάμεις για αντιπερισπασμό.»
«Ακριβώς ανιψιέ μου. Ακριβώς αυτό θέλω να κάνουμε» είπε ο Ιάκωβος.
«Αντιστρέφει δηλαδή ο θείος μου αυτό που συνέβαινε ως τώρα. Εκείνοι πολεμούσαν και μας χρησιμοποιούσαν για να δυσκολεύουν τους Οθωμανούς» συνέχισε ο Διασσωρίνος.
«Δεν ξέρω αν μπορεί να πετύχει» είπε ο Φραγκίσκος «αλλά το σχέδιο αυτό λέει. Θα μεταχειριστούμε τους ξένους για να πετύχουμε τη δική μας επανάσταση. Ομολογώ ότι είναι ιδέα μεγαλοφυής κι ανατρεπτική. Αλλάζει την οπτική γωνία μέσα από την οποία βλέπαμε όλοι μας μέχρι τώρα το θέμα της επανάστασης!»
(Η συζήτηση στην Αυγούστα συνεχίζεται και κάπου καταλήγει. Η συνέχεια την Δευτέρα)
***
Παραπομπές:
i Για τον Διασσωρίνο (Ρόδος 1527-Λευκωσία 1563) ως δάσκαλο γνωρίζουμε μεταξύ άλλων: α) (ΠΗΓΗ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ι’ ) στη σελ. 376 γράφει ότι ο Διασσωρίνος συμβούλευε τους Έλληνες: “Δια τούτο όσον ευρίσκετε διδάσκαλο μανθάνετε δια να ξανακαινουργώσετε την παλαιά σοφία” β) (ΠΗΓΗ Βικιπέδια) ότι “εργάστηκε στη Βενετία σε ένα φαρμακείο και στον χρόνο αυτό διάβασε όλες τις βιβλιοθήκες της Γαληνοτάτης. Η υπαλληλική ζωή δεν του άρεσε και κατατάχτηκε στον στρατό του Καρόλου του Ε’ επικεφαλής ενός σώματος Ελλήνων και Αλβανών στρατιωτών. Εκεί γνωρίστηκε με τον πρίγκιπα Φίλιππο, τον γιο του Καρόλου και διάδοχό του, που τότε ήταν Ηγεμών των Κάτω Χωρών, και του έστειλε επιγράμματα στην αρχαία ελληνική με τα οποία ζητούσε την επέμβασή του για την ελευθερία των Ελλήνων. Γοητεύει τους πάντες με την πολυμάθεια και την ευφράδειά του. Παράλληλα τρέφει την ιδέα της απελευθέρωσης της πατρίδας του με την βοήθεια του ηγεμόνα των Κάτω Χωρών και της Ισπανίας Φιλίππου Β'. γ) Ο Βουτιερίδης (Ιστορία Ελληνικής Λογοτεχνίας, τόμος Β’ σελ. 311-312) γράφει για τον Διασσωρίνο ”Αναμφιβόλως ο Ιάκωβος Διασσωρίνος αποτελεί ικανώς αντιπροσωπευτικό τύπο των Ελλήνων εκείνων λογίων των δύο πρώτων μεταβυζαντινών αιώνων των οποίων η ζωή όλη υπήρξε περιπέτεια τυχοδιωκτική και δράσις πνευματική”
ii Μιχαήλ Λήσταρχος Ερμόδωρος (Από την Βικιπέδια): Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο στις αρχές του 16ου αιώνα. Νέος ακόμα μετακόμισε με υποτροφία στην Ιταλία, όπου έγινε μαθητής στο Ελληνικό Γυμνάσιο της Ρώμης. Από εκεί συνέχισε τη μόρφωσή του με σπουδές ιατρικής στα πανεπιστήμια της Ρώμης και της Φεράρα, όπου άκουσε τις παραδόσεις του Μάρκου Αντιμάχου. Μετά τις σπουδές του τον προσκάλεσαν στη Χίο, όπου δίδαξε στην ακμάζουσα τότε Σχολή της Χίου. Στη Χίο ο Ερμόδωρος Λήσταρχος μόρφωνε νεανίσκους. Στη συνέχεια πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου δίδαξε ως καθηγητής της Πατριαρχικής Ακαδημίας. Το 1540 τον κάλεσαν πάλι στην Ιταλία, όπου διορίστηκε καθηγητής στη Φεράρα από το 1546 ως το 1547, οπότε και έλαβε πρόσκληση του Πατριάρχη Διονύσιου να έρθει στην Κωνσταντινούπολη για να διδάξει στο νεοϊδρυθέν Ελληνικό σχολείο. Επέστρεψε στη Χίο, όπου νυμφεύθηκε και συνέχισε το επάγγελμα του ιατρού και του διδασκάλου στη Σχολή της Χίου ως το 1560. Καθώς αναφέρεται δίδαξε στη σχολή αυτή ακόμα και ιατρική. Απεβίωσε πιθανώς στη Χίο το έτος 1600. (άλλες ΠΗΓΕΣ: Ιστορία Ελληνικού Έθνους τόμος Ι’ σ.371-3)
iii Ο Κάρολος Ε’ ανέθεσε τον νόθο γιο του Ιερώνυμο στον Φραντσίσκο Μάσσι, μουσικό της αυλής που έγινε θετός πατέρας του παιδιού και τον μεγάλωνε στο Λεγκρανές, κοντά στη Μαδρίτη. Όταν ο Μάσσι πέθανε, στις αρχές του 1555, ο Κάρολος είχε στείλει τον καλό του φίλο Λούις Κιγιάμα να πάρει εκείνος το νεαρό παιδί από το Λεγκρανές και να το μεγαλώσει. Ο Λουίς Κιγιάμα τον έφερε στον πύργο του στη Βιλαγκαρτσία κοντά στο Βαλιαδολίδ όπου έμενε με την γυναίκα του Μαγδαληνή Ντυμπουά και εκεί μεγάλωσαν τον νεαρό Ιερώνυμο. [ΣΗΜ: Η προσθήκη του Διασσωρίνου σαν δασκάλου του νεαρού γίνεται εδώ για τις ανάγκες του μυθιστορήματος]
iv Αντρέα Ντόρια (1466-1560) Γενουάτης, αρχιναύαρχος του αυτοκρατορικού στόλου, που ελευθέρωσε την Ιταλία αλλά ηττήθηκε στην Πρέβεζα το 1538 από τους Τούρκους που είχαν επικεφαλής τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα (ΠΗΓΕΣ: Κάρρεϋ-Χάμιλτον: «Θαλασσόλυκοι της Μεσογείου», 1910/ Ρότζερ Κροόυλη «Αυτοκρατορίες των Θαλασσών»/ κ.α.)
v Ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα (1475-1546) γεννήθηκε από μουσουλμάνους γονείς και, μαζί με τα αδέλφια του, σάρωσε όλες τις θάλασσες και τα λιμάνια της Μεσογείου σαν πειρατής. Ήταν φόβος και τρόμος των Χριστιανών αλλά και των Μουσουλμάνων. Ξεκινώντας από τα ορμητήριά τους που βρίσκονταν στην Τύνιδα είχαν μετατρέψει ολόκληρη τη Μεσόγειο σε μια απόλυτα ανασφαλή για ταξίδια θάλασσα. Μετά τον θάνατο των αδελφών του ο Χαϊρεντίν είχε έρθει σε συνεννόηση με τον σουλτάνο Σελίμ Α’ και επί Σουλεϊμάν έγινε ο επίσημος αρχιναύαρχος του οθωμανικού στόλου. Σήμερα θεωρείται ένας από τους μεγάλους ήρωες των Τούρκων (ΠΗΓΕΣ: “Ιστορία Ελληνικού Έθνους” τόμος Ι’ σελ.297-304 / Βικιπέδια/ κ.α.)
vi ϻʹ Πρόκειται για τον Ιανό Λάσκαρη (1455-1535). Σοφός και λόγιος, έστειλε τέτοια σχέδια για νίκες επί των Οθωμανών, συνδυασμένες με επανάσταση των Ελλήνων, σε όλες βασιλικές αυλές του 15ου και 16ου αι. (ΠΗΓΗ: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» τόμος Ι’ σελ. 360)
****************
Αύριο Παρασκευή 26/2 η συνέχεια.
