Η Εισαγωγή στον Διόνυσο

Έχω γράψει πρόσφατα ότι, μόλις πριν μερικές μέρες, ολοκλήρωσα την συγγραφή του τελευταίου μου βιβλίου. Τίτλος του "ΔΙΟΝΥΣΟΣ ο αιώνιος έφηβος και το λυκόφως των θεών".

Το βιβλίο ακολουθεί τους μύθους, όπως τους έχουν καταγράψει οι αρχαίοι συγγραφείς, για τον Διόνυσο και λαμβάνει υπ' όψη του τις πιο σύγχρονες σχετικές προσεγγίσεις. Ωστόσο έχει και την εντελώς δική του (δική μου) προσέγγιση του θέματος. Είμαστε στην εποχή όπου οι επίσημες αποδεκτές θεωρίες είναι το Μπιγκ-Μπαγκ, η θεωρία του Χάους κι η κβαντομηχανική, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται. Δεν θα τα άφηνα όλα αυτά απ' έξω.
Σήμερα θα σας δώσω τον πρόλογο, το σημείωμα του συγγραφέα (δικό μου) για το βιβλίο που ακολουθεί. Δεν είναι απόσπασμα του βιβλίου αλλά δίνει μια ιδέα των περιεχομένων του κι εξηγεί το κίνητρο για να πιάσω αυτόν τον αρχαίο θεό στα χέρια μου. Είναι το εξής:

 

Α' ΕΙΣΑΓΩΓΗ

(μιλά ο συγγραφέας)

Ο Διόνυσος είναι ο δέκατος τρίτος εκ των δώδεκα θεών του Ολύμπου. Λέγεται 13ος γιατί εισήχθη στο δωδεκάθεο στο τέλος και, μάλιστα, όταν αποχώρησε από τον Όλυμπο η Εστία. Η θεά της οικογένειας και της οικιακής θαλπωρής, έδωσε την θέση της στον θεό της ασωτίας και της ακολασίας. Το πάνθεον χρειαζόταν ανανέωση, κι όπως αποδείχτηκε αργότερα, ούτε κι αυτή δεν ήταν αρκετή.  

Σαν γιος του Δία και μιας θνητής, ο Διόνυσος μπορούσε να γίνει ήρωας σαν τον Θησέα ή τον Ηρακλή. Θα έκανε άθλους και θα έπαιρνε την θέση του κι αυτός στο πάνθεον των ηρώων. Μπορούσε να γίνει και θεός, σαν τον Ασκληπιό. Χρειαζόταν γι αυτό παρέμβαση του ίδιου του Δία. Θα μπορούσε να κατοικεί κάπου στον κόσμο ή πάνω στον Όλυμπο. Χρειαζόταν και γι αυτό μια απόφαση του Δία. Μόνο ο Ζευς-Πατήρ θα καθόριζε την μοίρα του που εξαρτιόταν από το μέγεθος και το πλήθος των άθλων του. Ο ίδιος επέλεξε τις δοκιμασίες στις οποίες θα υποβαλλόταν για να κριθεί άξιος του πατέρα του. Δεν πήγε να αντιμετωπίσει τέρατα, δεν τα είχε άσχημα με τους Τιτάνες που ήταν πατέρες των θηρίων. Αποφάσισε να κατακτήσει τον κόσμο. Το έκανε τόσο καλά που άξιζε ανταμοιβής,.

Με τους άθλους του επί γης απέδειξε ότι δικαιούταν μια θέση στον Όλυμπο. Ανέβηκε εκεί με την Αριάδνη, την κόρη του Μίνωα κι αγαπημένη του. Ο ρόλος που του ανατέθηκε από τον Δία εκτελέστηκε άψογα, αλλά, δεν ήταν ο μόνος. Υπήρχε κι ένας ρόλος που του ανατέθηκε από το σύμπαν. Αυτός ο ρόλος ξεπερνούσε και τον Δία και κάθε άλλον προηγούμενο ή επόμενο θεό. Για να θυμηθούν ή να μάθουν οι άνθρωποι γι αυτόν τον βαθύτερο ρόλο, γράφτηκε τούτο το βιβλίο.

Ο Διόνυσος είναι παράξενος θεός. Δεν έχει καμιά σχέση σχεδόν με τους άλλους. Οι αρχαίοι θεοί δεν προσηλύτιζαν, ο Διόνυσος το έκανε. Κατακτούσε χώρες και πόλεις με στρατό. Ο στρατός του βέβαια δεν είχε ασπίδες και σπαθιά. Είχε για όπλο του τον οίνο τον άκρατο, δηλαδή ανέρωτο και δυνατό. Είχε για στρατό του Σειληνούς, Σάτυρους και Μαινάδες. Ξεσήκωνε τις πόλεις και τις κατακτούσε με μεθύσια και όργια. Ένα διαρκές μεθυστικό καρναβάλι ήταν οι εκστρατείες του. Οι ανυπάκουοι τιμωρούνταν. Κανείς άλλος θεός των Ελλήνων δεν έκανε ποτέ τέτοιες εκστρατείες και προσηλυτισμούς. Κανείς δεν τιμώρησε θνητό που είχε προτιμήσει άλλον θεό. Ο Διόνυσος ήταν ο μόνος που το έκανε.

Ο ρόλος που ανατέθηκε στον Διόνυσο ξεπερνούσε και τους θεούς και τους θνητούς. Ήταν ρόλος για ολόκληρη την ανθρωπότητα, για την επιβίωσή της και την οργάνωσή της. Ήταν μια αναδιάταξη των δυνάμεων του σύμπαντος έτσι ώστε το γένος των ανθρώπων να παραμείνει κυρίαρχο στη Γη. Στον ρόλο αυτό, ο Διόνυσος δεν τα κατάφερε. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν θα μπορούσε ποτέ να τα καταφέρει, μήτε θνητός μήτε αθάνατος. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά, από την αρχή της ιστορίας της ανθρωπότητας.

Ο άνθρωπος πάνω στη γη ήταν μόνος κι αδύναμος. Είχε πολύ λίγα όπλα για να επιβιώσει ανάμεσα στα άλλα είδη. Ούτε τρίχωμα για τα κρύα είχε, ούτε βρόγχους για την θάλασσα, ούτε γαμψά νύχια ή κοφτερά δόντια. Είχε όμως μυαλό. Νίκησε κι υπέταξε τα κοντινά του ζώα, Τα ξεγέλασε και τα έκανε τροφή του. Υπέταξε και την φύση γύρω του. Χρησιμοποίησε τη λάσπη των ποταμών και των βούρκων. Όργωσε το χώμα, έφτιαξε αναβαθμίδες όπου είχε λόφους και βουνά, φύτεψε σπόρους για την τροφή του. Θεοποίησε το μυαλό που τού έδωσε την δύναμη να υποτάσσει την φύση. Η καρδιά κι η ψυχή -αυτό που καίει εσώτερα τον άνθρωπο- υποχώρησαν μπροστά στη δύναμη του μυαλού. Η γη η ίδια άλλαξε μορφή χάρη στον πολιτισμό, τα εργαλεία, τις μηχανές και τη συσσωρευμένη γνώση. Η νίκη του πολιτισμού πάνω στην άγρια φύση, πανηγυρίστηκε από θεούς και θνητούς. Ήταν η νίκη των Ολυμπίων πάνω στην τιτανική τάξη, πάνω στην τιτανική αλήθεια της άγριας φύσης. Ήταν η νίκη του Δία στην Τιτανομαχία.

 

Οι Ολύμπιοι υπηρέτησαν την έλλογη τάξη του κόσμου κι απαίτησαν από τους θνητούς το ίδιο. Φοβισμένοι οι θνητοί από τις δυσκολίες της ζωής, συμμορφώθηκαν όσο καλύτερα γινόταν. Ο Διόνυσος όμως είδε την παράλογη φουρτούνα που ξεσπούσε στην καταπιεσμένη ψυχή και την γενετήσια ορμή. Αυτές ακριβώς τις δυνάμεις απελευθέρωσε. Σκότισε το μυαλό με το κρασί του κι άφησε να ξεχυθεί παντού η λαγνεία με τις Μαινάδες. Έφτιαξε την τραγωδία και με αυτήν τραγούδησε τους καημούς και τα πάθη των θεών και των ανθρώπων. Γι αυτό ήταν ελευθερωτής και θεάνθρωπος. Παράλληλα ήταν εκείνος που θυσιάστηκε για τους θνητούς. Κυνηγήθηκε, υπέφερε και στο τέλος διαμελίστηκε. Πέθανε, αλλά, αναστήθηκε και τα μέλη του συντέθηκαν ξανά σε μιαν ολότητα. Με την επάνοδό του από τον κάτω κόσμο σκόρπισε παντού την χαρά. Γιατί κοντά στην μέθη, τον χορό και τον έρωτα, πρόσθεσε την ελπίδα μιας επανόδου μετά θάνατον, μιας αιώνιας ζωής.

Οι Έλληνες είχαν τον Διόνυσο πιο ψηλά από κάθε άλλο θεό. Σε όλες τις πόλεις είχαν βωμούς και ιερά δικά του. Παντού είχαν καθιερώσει γιορτές προς τιμήν του. Οι γιορτές του ήταν λαϊκά πανηγύρια που η κάθε εξουσία σεβόταν και τιμούσε. Η ελληνική ψυχή είχε δυο βάσεις, μια στο μυαλό και μια στην καρδιά. Στο μυαλό ήταν ο Δίας κι οι Ολύμπιοι, οι φιλόσοφοι κι οι νομοθέτες, ο δήμος και το πατρώο πολίτευμα. Στην καρδιά ήταν ο Διόνυσος, οι ποιητές, οι ήρωες κι οι τραγωδοί. Σε πολλά μοιάζει η θρησκεία του Διόνυσου, όπως την διαμόρφωσαν οι Ορφικοί, με την θρησκεία του Χριστού. Ο θεός της ήταν κι εδώ κι εκεί ο θεάνθρωπος. Δίδαξε, είχε ακολούθους, προσηλύτισε και -αφού πέρασε πολλά πάθη- πέθανε κι αναστήθηκε. Μίλησε στις ψυχές των πιστών και -κυρίως- είχε πιστούς.

Στο βιβλίο αυτό, το μυθο-μυθιστόρημα, περιγράφονται ο Διόνυσος κι η ζωή του κάτω από το παραπάνω πρίσμα. Όλα τα "γεγονότα" που αναφέρονται, είναι καταγεγραμμένοι υπαρκτοί μύθοι γύρω από την ζωή και τα έργα του Διόνυσου. Υπάρχουν σε κάθε μυθολογία.

Φυσικά η παρούσα σύνθεση κι η πλοκή των μύθων ανήκει στον συγγραφέα. Δεν είναι όμως στις δυνάμεις του να δώσει κι ένα τέλος σ' αυτό το βιβλίο. Η έκβαση της μάχης του ανθρώπου για την επιβίωσή του δεν είναι παρελθόν. Παλεύουν ακόμα οι θνητοί με την φύση και με τις πλανητικές δυνάμεις. Γι αυτό τον λόγο το τέλος του βιβλίου γράφεται κάπου στο μέλλον, μέσα σε μια διαπλανητική κάψουλα. Εκεί γίνονται οι τελικοί απολογισμοί αυτής της μάχης. Εδώ, μαθαίνουμε μόνο πώς άρχισε αυτός ο αγώνας και πού μας πηγαίνει. Γιατί η μάχη του Διόνυσου με τα φαντάσματα της λογικής, είναι η μάχη του ανθρώπου με τον ίδιο του τον εαυτό.

 

Η προσέγγιση έγινε με αγάπη σεβασμό κι αφοσίωση στη μυθολογική αλήθεια των αρχαίων συγγραφέων. Η επιθυμία που οδήγησε στην ανάπλαση της ζωής ενός σκοτεινού θεού της αρχαιότητας είναι πολύ σύγχρονη. Θεωρώ πως έχουμε ανάγκη οι άνθρωποι του 21ου αιώνα, να δούμε πού και πώς ζούμε. Είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε το περιβάλλον μέσα από εντελώς αλλιώτικες οπτικές γωνίες. Ίσως να είμαστε εμείς -και μαζί τα παιδιά και τα εγγόνια μας- οι τελευταίοι μιας ρομαντικής ακόμα εποχής. Σε λίγο έρχονται οι μηχανές της A.I. (artificial intelligence = τεχνητή νοημοσύνη). Πριν ακόμα καταντήσουμε άχρηστοι, μπορούμε να απολαύσουμε αυτά που γέννησε το ανθρώπινο πνεύμα. Ο Διόνυσος ήταν ένα από τα πιο ώριμα φρούτα της ανθρώπινης σκέψης. Μια κατανόησή του μέσα από αφηγήσεις των συγχρόνων του μπορεί και να είναι απόλαυση. Δεν θα μας διδάξει το πώς να πεθαίνουμε και το πώς να ζούμε. Αυτό πλέον το αποφασίζουν άλλοι, διαφημιστές και λαοπλάνοι. Μια τελευταία απόλαυση όμως μπορεί να μας προσφέρει. Κι εγώ αρκούμαι σε αυτό.

Σε λίγες μέρες θα συνεχίσω με το βιβλίο αυτό. Θα βάλω κομμάτια από κάποια κεφάλαια. Ελπίζω να μην σας κουράσω.