Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2018

Οι ευχές μου στα ποντιακά

Καλαντάρτς και νέος χρόνος
λαχ' οφέτος χατ' ο πόνος
Καλαντάρτς καλή χρονία
λαχ' χάται η τσιταμία
Καλαντάρτς κρύος καιρός
απραΐα μ' 'ς σο ξερό σ'
Καλαντάρτς και νέον έτος
αρ' θα χαίρουμε οφέτος

Υίαν, ευλοΐαν
Καλοχρονιαν και καλλοκαρδίαν
Για το νέον έτος

και η μετάφραση:

Πρωτομηνιά και νέος χρόνος
Μακάρι φέτος να χαθεί ο πόνος
Πρωτομηνιά καλή χρονιά
Μακάρι να χαθεί η φτώχεια
Πρωτομηνιά κρύος καιρός
Απραξία μέσα στο κεφάλι σου
Πρωτομηνιά και νέον έτος
Άρα θα χαρούμε και φέτος

Υγεία και ευλογία
Καλή χρονιά και καλή καρδιά
Για το νέον έτος


Τις ευχές πήρα από την κάρτα που μού έστειλε η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών.
Και μερικά γραμματολογικά και λεξικολογικά:

Καλαντάρτς = Πρωτομηνιά, από το αρχαιοελληνικό "Καλλένδαι" μαζί με την λέξη "αρχή". Οι αρχαίοι έλεγαν Καλλένδες την πρώτη του κάθε μήνα. Το ίδιο και οι Πόντιοι.

Λαχ' χατ' = Μακάρι (είθε) να χαθεί. Το λαγχάνω και λάχει έχει την έννοια της κλήρωσης, της τύχης. Είναι το είθε, το μακάρι.

Τσιταμία = φτώχεια, ξεπεσμός (την μετάφραση παίρνω από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών. Δεν ξέρω ετυμολογία της).

Απραΐα = καχεξία, κατάντια, συνώνυμα της απραξίας (λόγω του χειμώνα)

το ξερό σ' = το κεφάλι σου. Προέρχεται από το "ξερό σου το κεφάλι" όπου το επίθετο αντικαθιστά το ουσιαστικό. Με τον ίδιο τρόπο λέμε "νερό" από το "νεαρό ύδωρ"