Σαν αύριο έφυγε ο Μίκης Θεοδωράκης πριν τρία χρόνια.
Φοβάμαι πως ο εισηγητής και όσοι μετά βαΐων και κλάδων υποδέχτηκαν αυτή την έννοια δεν έχουν αντιληφθεί που έχουνε μπλέξει, σε ποιά "μακρά οδό απανδόχευτον" μπήκανε. Επειδή δεν είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τι ακριβώς σημαίνει και που το πάει αυτό το αστραφτερό αινιγματάκι της γλώσσας κάποιος προσπάθησε μ' ένα ολοσέλιδο άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών να προσεγγίσει το νόημά της. Με πολλά λόγια, κατανοητά και μη, κατέληξε σ' αυτό που από παλιά όλοι μας καταλήγουμε ως θυμόσοφοι, όταν δεν βγάζουμε άκρη κατακρίνοντας την παραβατική συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων: "Το δύσκολο, λέμε, είναι να μπεις στη θέση τού άλλου." Τελικά, ένα ολόκληρο άρθρο, για κάτι που ο κόσμος το λέει χρόνια.
Να το πούμε άλλη μια φορά για να μας μείνει: Το δύσκολο είναι να μπεις στη θέση τού άλλου! Ύστερα απ' αυτά, το ερώτημα που μπαίνει είναι αν η ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ αφορά όλους τους ανθρώπους, αν αγκαλιάζει και "αναμάρτητους" και "αμαρτωλούς", ή ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΆΝΕΤΑΙ μόνο για ένα μέρος απ' αυτούς. Αν η προτίμηση είναι για τους "αναμάρτητους", δηλαδή τους παντοιοτρόπως δυστυχείς και παραπεταμένους, άδικος ο κόπος και άστοχη η εφευρεθείσα λέξη. Η ζωή αυτών των ανθρώπων είναι εκτεθειμένη και η αναγνώριση τους εύκολη σε όλα τα μήκη και τα πλάτη. Δεν χρειάζεται λοιπόν καμία ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ για να δείξει κανείς την έμπρακτη αλληλεγγύη του προς αυτούς αν το επιθυμήσει. Αν τώρα θελήσουμε να φανταστούμε ότι η φιλόδοξη νεαρά λέξη μας μπορεί να αγκαλιάσει την άλλη κατηγορία ανθρώπων τους "αμαρτωλούς" τα πράγματα σκουραίνουνε. Το βαθύ σκάλισμα κάνει τζιζ. Υπάρχει περίπτωση να πάμε για μαλλί και να βγούμε κουρεμένοι. Ας είναι!
Απ' τη μεγάλη γκάμα" αμαρτωλών" που παράγει η κοινωνία μας, θα διαλέξουμε κάποιον που θα εκπροσωπήσει και όλους τους άλλους. Οι υποψήφιοι είναι: Κλεφτρόνια, λωποδύτες, λαθρέμποροι, μιζαδόροι, χασικλήδες, ναρκέμποροι, βιαστές, παιδόφιλοι, ομοφυλόφιλοι, ρατσιστές, φασίστες, νταβατζήδες. Το πάνθεον έχει πολλούς ακόμα αλλά φτάνει ως εδώ. Λόγω σοβαρότητας του θέματος, προκρίναμε ως εκπρόσωπο έναν απ' τους πιο αντιπαθητικούς "αμαρτωλούς".
Τον ρατσιστή!
Μπορεί να είναι δύσκολο να μπούμε στη θέση τού άλλου, όμως αν θέλουμε να έχει κάποιο νόημα ουσιαστικό η ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ, μπορούμε να μπούμε όχι στη ΘΕΣΗ αλλά στη ΖΩΗ τού άλλου. Νοερά να διατρέξουμε όλα όσα του συνέβησαν από τα γεννοφάσκια του μέχρι την ολοκλήρωσή του ως νέου και ώριμου ρατσιστή. Να παρακολουθήσουμε τη μεγάλη πορεία όπου το αγγελούδι μεταμορφώθηκε σε σατανά. Και επειδή όλοι σχεδόν οι γονείς κάνουμε το παν για να γίνουν τα παιδιά μας σαν τα μούτρα μας, η παίδευση, τα κηρύγματα, οι απαιτήσεις και οι απαγορεύσεις αρχίζουν από νωρίς. Στην περίπτωση μιας πολύ καθωσπρέπει και εθνοπρεπούς οικογένειας τα πράγματα είναι πιο άγρια.
Απ' την αρχή το παιδί θ' ακούει: Πας μη Έλλην βάρβαρος, οι Οβριοί σταυρώσαν τον Χριστό, οι Γύφτοι είναι βρώμικοι και κλέφτες, οι Μαύροι δεν είναι άνθρωποι είναι ζώα, ο Τούρκος φίλος δεν γίνεται, οι ομοφυλόφιλοι είναι κολασμένοι, οι κομουνισταί είναι εχθροί της πατρίδος και άθεοι. Τον πρώτο καιρό το παιδί τ' ακούει με απορία. Λίγο - λίγο αρχίζει να τα μισοπιστεύει. Κι όταν μπουν στη μέση οι φοβέρες: "μη σε ξαναδώ μ' αυτούς τους αλήτες" και η τρομοκράτηση: "όλοι αυτοί είναι εχθροί μας και πρέπει να προφυλασσόμεθα με κάθε τρόπο, τότε τα κάνει όλα δική του πίστη, δική του περιουσία και φωτεινό οδηγό του στη ζωή. Επειδή σ' αυτόν τον κόσμο όλα τα φαινόμενα έχουν την εξήγησή τους πιστεύω ότι η εξήγηση που δώσαμε για τον ρατσιστή, ακολουθώντας τα χνάρια της ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗΣ, είναι αχτύπητη.
Το επικίνδυνο όμως το αφήσαμε για το τέλος. Ήρθε η κακιά η ώρα, -και πώς να μην έρθει όταν την αποζητάς-, που ο ...δικός μας χτυπάει αλύπητα στα μούτρα διερχόμενο "εχθρό" λόγω ασυμφωνίας χρωμάτων. Οι κακώσεις βαριές. Έφαγε έξη μήνες χωρίς αναστολή. Τη μέρα που θα τον φέρνουνε σιδηροδέσμιο στον Κορυδαλλό, θα είμαι εκεί απ' έξω. Θέλω να δοκιμάσω τον εαυτό μου. Την ώρα που θα ανοίγει η βαριά πόρτα της φυλακής και το αυτοκίνητο θα περνάει μέσα τον κατάδικο, πώς θα νοιώσω εγώ, πώς θα αντιδράσω; Άραγε θα μού 'ρθει να βροντοφωνάξω τη χαρά μου που ο ρατσιστής τιμωρήθηκε, ή θα νοιώσω ένα σφίξιμο στο στήθος και μια λύπη που εκείνο το αγγελούδι πάει τώρα φυλακή;