'Ένα πολύ σημαντικό άρθρο του Στήβεν Χώκινγκ δημοσιεύτηκε πρόσφατα στον βρετανικό GUARDIAN
Το δημοσιεύω αυτούσιο όπως το πήρα μεταφρασμένο από το Life-O
Όποιος δεν ακούσει αυτά που λέει το άρθρο, άξιος της μοίρας του. Το δυστύχημα είναι ότι παίρνει και εμάς τους υπόλοιπους μαζί του!
«Ως ένας θεωρητικός
φυσικός που μένει στο Cambridge, έχω ζήσει
τη ζωή μου μέσα σε μία φούσκα εξαιρετικών
προνομίων. Το Cambridge είναι μια ασυνήθιστη
πόλη, με επίκεντρο ένα από τα καλύτερα
πανεπιστήμια του κόσμου. Μέσα σε αυτή
την πόλη, η επιστημονική κοινότητα, της
οποίας έγινα μέλος στα 20 μου, είναι ακόμη
πιο κλειστή. Και μέσα σε αυτή την
επιστημονική κοινότητα, η μικρή ομάδα
των διεθνών θεωρητικών φυσικών, με τους
οποίους έχω περάσει την εργασιακή μου
ζωή, μπορεί μερικές φορές να μπαίνει
στον πειρασμό να θεωρεί τον εαυτό της
ως κορυφή. Επιπλέον, με τη διασημότητα
που έχει έρθει με τα βιβλία μου, και την
απομόνωση που επιβάλλει η ασθένειά μου,
νιώθω σαν ο "γυάλινος πύργος" μου
να γίνεται όλο και πιο ψηλός.
Έτσι,
η πρόσφατη προφανής απόρριψη των ελίτ
στην Αμερική και τη Βρετανία σίγουρα
στοχεύουν και σε μένα, όσο και σε
οποιονδήποτε άλλο. Ό,τι και αν πιστεύουμε
για την απόφαση του βρετανικού εκλογικού
σώματος να απορρίψει τη συμμετοχή του
στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την απόφαση
του αμερικανικού κόσμου να αποδεχτεί
τον Ντόναλντ Τραμπ ως τον επόμενο πρόεδρό
του, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία στο
μυαλό των σχολιαστών ότι αυτό αποτέλεσε
μια κραυγή οργής από τους ανθρώπους που
ένιωσαν ότι είχαν εγκαταλειφθεί από
τους ηγέτες τους. Ήταν, όλοι φαίνεται
να συμφωνούν, η στιγμή που οι ξεχασμένοι
μίλησαν, βρίσκοντας τις φωνές τους για
να απορρίψουν τις συμβουλές και την
καθοδήγηση των εμπειρογνωμόνων και την
ελίτ.
Δεδομένου ότι σήμερα υπάρχουν
περισσότεροι άνθρωποι με ένα τηλέφωνο,
από ό,τι με πρόσβαση σε καθαρό νερό στην
υποσαχάρια Αφρική, αυτό θα σημαίνει
σύντομα ότι σχεδόν όλοι στον όλο και
πιο γεμάτο πλανήτη μας, δεν θα είναι σε
θέση να ξεφύγουν από την ανισότητα.
Δεν αποτελώ εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα.
Είχα προειδοποιήσει πριν από τη ψηφοφορία
για το Brexit, ότι θα βλάψει την επιστημονική
έρευνα στη Βρετανία, ότι μία ψήφος για
αποχώρηση θα είναι ένα βήμα προς τα
πίσω, και το εκλογικό σώμα -ή τουλάχιστον
ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό του- δεν
έδωσε περισσότερη σημασία σε μένα από
ό,τι σε οποιονδήποτε από τους άλλους
πολιτικούς ηγέτες, συνδικαλιστές,
καλλιτέχνες, επιστήμονες, επιχειρηματίες
και προσωπικότητες, όλοι οι οποίοι
έδωσαν την ίδια συμβουλή που αγνοήθηκε
στην υπόλοιπη χώρα. Αυτό που έχει
σημασία τώρα, πολύ περισσότερο από τις
επιλογές που γίνονται από αυτά τα δύο
εκλογικά σώματα, είναι το πώς αντιδρούν
οι ελίτ. Πρέπει εμείς, με τη σειρά μας,
να απορρίψουμε αυτές τις ψηφοφορίες ως
ξεσπάσματα άξεστου λαϊκισμού που δεν
λαμβάνουν υπόψη τα γεγονότα, και να
προσπαθήσουμε να παρακάμψουμε ή να
περιορίσουμε τις επιλογές που εκπροσωπούν;
Θα έλεγα ότι αυτό θα ήταν ένα τρομερό
λάθος.
Οι ανησυχίες που υποβόσκουν
κάτω από αυτές τις ψήφους για τις
οικονομικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης
και την επιτάχυνση της τεχνολογικής
αλλαγής, είναι απολύτως κατανοητές. Η
αυτοματοποίηση των εργοστασίων έχει
ήδη αποδεκατίσει θέσεις εργασίας στην
παραδοσιακή βιομηχανία, και η άνοδος
της τεχνητής νοημοσύνης είναι πιθανό
να επεκτείνει αυτή την καταστροφή θέσεων
εργασίας στις μεσαίες τάξεις, με μόνο
τις θέσεις μεγαλύτερης ευθύνης, εποπτείας
ή τις πιο δημιουργικές να απομένουν.
Αυτό με τη σειρά του, θα επιταχύνει την
ήδη διευρυνόμενη οικονομική ανισότητα
σε όλο τον κόσμο. Το διαδίκτυο και οι
πλατφόρμες που αυτό υποστηρίζει,
επιτρέπουν σε πολύ μικρές ομάδες ή
μεμονωμένα άτομα να βγάλουν τεράστια
κέρδη, ενώ απασχολούν πολύ λίγους
ανθρώπους. Αυτό είναι αναπόφευκτο, είναι
πρόοδος, αλλά είναι επίσης κοινωνικά
καταστροφικό.
Πρέπει να το θέσουμε
αυτό δίπλα στην οικονομική κατάρρευση,
η οποία έκανε τον κόσμο να συνειδητοποιήσει
ότι πολύ λίγα άτομα που εργάζονται στον
χρηματοπιστωτικό τομέα μπορούν να
συσσωρεύσουν τεράστιες αμοιβές και ότι
εμείς οι υπόλοιποι εγγυόμαστε αυτή την
επιτυχία και σηκώνουμε τον λογαριασμό
όταν η απληστία τους μας παρασύρει.
Έτσι, γενικά, ζούμε σε έναν κόσμο της
διεύρυνσης, όχι της μείωσης, της
οικονομικής ανισότητας, όπου πολλοί
άνθρωποι μπορούν να δουν όχι μόνο το
βιοτικό τους επίπεδο, αλλά ακόμα και
την ικανότητά τους να κερδίζουν τα προς
το ζην να εξαφανίζεται. Δεν είναι να
απορεί κανείς τότε για το ότι ψάχνουν
για μια νέα συμφωνία (new deal), την οποία ο
Τραμπ και το Brexit μπορεί να εμφανίστηκαν
να αντιπροσωπεύουν.
Επίσης, ισχύει
ότι μια άλλη ακούσια συνέπεια της
παγκόσμιας εξάπλωσης του διαδικτύου
και των social media είναι ότι η σκληρή φύση
αυτών των ανισοτήτων είναι πολύ πιο
εμφανής από ό,τι ήταν στο παρελθόν. Για
μένα, η ικανότητα να χρησιμοποιώ την
τεχνολογία για να επικοινωνώ υπήρξε
μια απελευθερωτική και θετική εμπειρία.
Χωρίς αυτή, δεν θα ήμουν σε θέση να
συνεχίσω να εργάζομαι τα προηγούμενα
χρόνια.
Αλλά αυτό σημαίνει επίσης
ότι οι ζωές των πλουσιότερων ανθρώπων
στις πλέον ευημερούσες περιοχές του
κόσμου είναι οδυνηρά ορατές σε όποιον,
όσο φτωχός και αν είναι, έχει πρόσβαση
σε ένα τηλέφωνο. Και δεδομένου ότι σήμερα
υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι με ένα
τηλέφωνο, από ό,τι με πρόσβαση σε καθαρό
νερό στην υποσαχάρια Αφρική, αυτό θα
σημαίνει σύντομα ότι σχεδόν όλοι στον
όλο και πιο γεμάτο πλανήτη μας, δεν θα
είναι σε θέση να ξεφύγουν από την
ανισότητα. Οι συνέπειες αυτού είναι
οφθαλμοφανείς: ο φτωχός αγροτικός
πληθυσμός συρρέει στις πόλεις, σε
παραγκουπόλεις, καθοδηγούμενος από την
ελπίδα. Και τότε συχνά, διαπιστώνοντας
ότι η νιρβάνα του Instagram δεν είναι διαθέσιμη
εκεί, την αναζητούν στο εξωτερικό,
προσχωρώντας στον όλο και μεγαλύτερο
αριθμό οικονομικών μεταναστών σε
αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Αυτοί
οι μετανάστες με τη σειρά τους, θέτουν
νέες απαιτήσεις σχετικά με τις υποδομές
και τις οικονομίες των χωρών στις οποίες
φτάνουν, υπονομεύοντας την ανεκτικότητα
και τροφοδοτώντας περαιτέρω τον πολιτικό
λαϊκισμό.
Για μένα, η πραγματικά
ανησυχητική διάσταση όλου αυτού είναι
ότι τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά
στην ιστορία μας, το είδος μας πρέπει
να εργαστεί από κοινού. Αντιμετωπίζουμε
φοβερές περιβαλλοντικές προκλήσεις:
την κλιματική αλλαγή, την παραγωγή
τροφίμων, τον υπερπληθυσμό, το ξεκλήρισμα
άλλων ειδών, τις επιδημίες, την οξίνιση
των ωκεανών. Οι ηγέτες του κόσμου
θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι έχουν
αποτύχει και ότι έχουν απογοητεύσει
τους πολλούς. Με τους πόρους να
συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο
στα χέρια των λίγων, θα πρέπει να μάθουμε
να μοιραζόμαστε πολύ περισσότερα από
ό,τι μοιραζόμαστε σήμερα.
Όλα αυτά
μαζί, είναι μια υπενθύμιση ότι βρισκόμαστε
στην πιο επικίνδυνη στιγμή στην εξέλιξη
της ανθρωπότητας. Τώρα έχουμε την
τεχνολογία για να καταστρέψουμε τον
πλανήτη στον οποίο ζούμε, αλλά δεν έχουμε
αναπτύξει ακόμη την ικανότητα να
δραπετεύσουμε από αυτόν. Ίσως σε μερικές
εκατοντάδες χρόνια, θα έχουμε δημιουργήσει
ανθρώπινες αποικίες ανάμεσα στα αστέρια,
αλλά τώρα έχουμε μόνο έναν πλανήτη, και
πρέπει να εργαστούμε από κοινού για να
τον προστατεύσουμε. Για να γίνει
αυτό, θα πρέπει να γκρεμίσουμε, όχι να
υψώσουμε, εμπόδια εντός και μεταξύ των
εθνών. Αν θέλουμε να έχουμε μία πιθανότητα
να το κάνουμε αυτό, οι ηγέτες του κόσμου
θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι έχουν
αποτύχει και ότι έχουν απογοητεύσει
τους πολλούς. Με τους πόρους να
συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο
στα χέρια των λίγων, θα πρέπει να μάθουμε
να μοιραζόμαστε πολύ περισσότερα από
ό,τι μοιραζόμαστε σήμερα.
Με όχι
μόνο θέσεις εργασίας, αλλά ολόκληρες
βιομηχανίες να εξαφανίζονται, πρέπει
να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να
επανεκπαιδευτούν για ένα νέο κόσμο και
να τους υποστηρίξουμε οικονομικά ενόσω
το πράττουν. Αν οι κοινότητες και οι
οικονομίες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν
τα τρέχοντα επίπεδα της μετανάστευσης,
πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να
ενθαρρύνουμε την παγκόσμια ανάπτυξη,
καθώς αυτός είναι ο μόνος τρόπος που τα
εκατομμύρια μεταναστών θα πειστούν να
αναζητήσουν το μέλλον τους στην πατρίδα
τους.
Μπορούμε να το κάνουμε, είμαι
ένας μεγάλος οπτιμιστής για το είδος
μου. Αλλά αυτό θα απαιτήσει από τις ελίτ,
από το Λονδίνο μέχρι το Χάρβαρντ, από
το Cambridge μέχρι το Χόλιγουντ, να μάθουν
τα μαθήματα του περασμένου έτους. Να
μάθουν, πάνω απ 'όλα, το μέτρο της
ταπεινοφροσύνης.»
(Επιμέλεια/
μετάφραση: The LIFO team via Guardian Πηγή: www.lifo.gr)
Σέβομαι τον Χώκινγκ, τον μεγαλύτερο επιστήμονα του καιρού μας, αλλά δεν μπορώ να αποφύγω μια κριτική στάση σε όσα λέει: Το μέτρο της ταπεινοφροσύνης, δεν αρκεί. Ούτε η ενθάρρυνση της ανάπτυξης -αυτής που μας οδήγησε εδώ- θα δώσει τη λύση. Ούτε θα αναγνωρίσουν οι ηγέτες ότι έχουν αποτύχει (τι σημαίνει αυτό;) ούτε θα επιτρέψουν εθελουσίως οι κατέχοντες να "μοιραστούμε" περισσότερα. Είναι προφανές το αδιέξοδο.
Κρίμα που ένα τόσο μεγάλο μυαλό δεν βρήκε τον δρόμο να πάει λίγο ακόμα πιο πίσω και να αναζητήσει τη λύση στα origines στις πηγές, τις ρίζες αυτού του πολιτισμού, στο σημείο όπου η πλάστιγγα έγειρε προς το μέρος της καταστροφής. Δεν θα αλλάξουν τον κόσμο οι ηγέτες αν ο κόσμος δεν θελήσει ο ίδιος (η μεγάλη πλειοψηφία) να αλλάξει. Κι αυτό δεν θα γίνει αν ο κόσμος δεν αποκτήσει την εξουσία και δεν γίνει υπεύθυνος για το μέλλον του. Τίποτε δεν θα γίνει χωρίς δημοκρατία, χωρίς την απαίτηση όλων μας να γίνουμε κύριοι της ζωής μας. Όχι με τις εκλογές που θα μας επιτρέπουν να επιλέξουμε απλά τους ηγέτες, τους ολιγάρχες που θα μας κυβερνούν αλλά με την απαίτηση να κυβερνούμε εμείς οι ίδιοι, όλοι εμείς, εκ περιτροπής και με την κλήρωση όλων των αξιωμάτων.
Ήταν ευκαιρία να διαβάσει ο Χώκινγκ Αριστοτέλη και Περικλή και να πει αυτά που χρειάζεται να ακούσει ο κόσμος σήμερα ... αν υπάρχει πια χρόνος για να γίνει ο,τιδήποτε. Γιατί όσο τα περί δημοκρατίας και κλήρωσης ακούγονται από ελάχιστους και περιφερειακούς δεν επηρεάζουν κανέναν, μοιάζουν ουτοπικά, ενώ μια αναφορά τους από τον Χώκινγκ θα τα έφερνε στο κέντρο της επικαιρότητας. Αυτή είναι τα απάντηση στα φαινόμενα των Brexit και Trump, πολιτκή απάντηση κι όχι απλή επίκληση στην καλωσύνη των ισχυρών.
