Το καρτεσιανό διάγραμμα Εξυπνάδας-Ηλιθιότητας το έφτιαξε ο Κάρλο Τσιπόλα, ένας Ιταλός ιστορικός της οικονομίας και κοινωνιολόγος, καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια. Γεννημένος το 1922 πέθανε το 2000 αλλά άφησε έργο πίσω του, μεταξύ άλλων τους πέντε βασικούς νόμους της ανθρώπινης ηλιθιότητας και το διάγραμμα που παραθέτω εδώ.
Στον άξονα των Χ (οριζόντιος άξονας) δεξιά (+) σημειώνονται τα κέρδη του Χ και αριστερά (-) οι ζημίες του, με κριτήριο την γνώμη του ίδιου του Χ κι όχι κάποιου τρίτου, δηλαδή όταν είμαστε στα δεξιά του οριζόντιου άξονα έχουμε αποτελέσματα που ο Χ τα θεωρεί ως κέρδη του και αριστερά αυτά που ο Χ θεωρεί ότι είναι ζημιές του.
Αντιστοίχως, στον άξονα των Ψ (η κάθετη γραμμή) προς τα πάνω (+) σημειώνονται τα κέρδη του Ψ (όπως τα αντιλαμβάνεται σαν κέρδη ο ίδιος ο Ψ) και προς τα κάτω (-) αυτά που ο Ψ θεωρεί ως ζημίες του.
Τα τέσσερα τεταρτημόρια (τμήματα του χώρου όπως τον χωρίζουν οι δυο άξονες) σημειώνονται στο διάγραμμα με τα κεφαλαία γράμματα Ε, Κ, Η, Α ως εξής:
με Ε το πάνω δεξιά όπου και το Χ και το Ψ είναι στο +,
με Κ το κάτω δεξιά όπου ο Χ είναι στο + και ο Ψ στο -
με Η το κάτω αριστερά όπου και ο Χ και ο Ψ είναι στο -
με Α το πάνω αριστερά όπου το Χ είναι στο - και το Ψ στο +
Το Ε σημαίνει Εξυπνος
Το Κ σημαίνει Κακοποιός
Το Η σημαίνει Ηλίθιος
Το Α σημαίνει Αδύναμος
Το διάγραμμα είναι φτιαγμένο στα μέτρα του Χ. Δηλαδή οι χαρακτηρισμοί είναι τέτοιοι όταν εκείνος που ενεργεί είναι ο Χ. Έτσι έχουμε:
Ο Χ είναι Έξυπνος (ή κάνει μια πράξη έξυπνη) όταν ενεργώντας η πράξη του έχει αποτελέσματα στο τεταρτημόριο Ε, θετικά και για τον ίδιο τον Χ αλλά και για τον Ψ, που μπορεί να είναι μόνο ένας ή να είναι πολλοί άνθρωποι ή και ολόκληρη η κοινωνία.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όπως σημειώσαμε πιο πάνω, όταν λέμε "θετικό για τον Ψ" εννοούμε να το βλέπει και ο Ψ ως θετικό, όχι να λέει ο Χ ότι αυτό είναι θετικό για τον Ψ και ο Ψ να σκίζει τα ιμάτιά του πως τον βλάπτει!
Ο Χ είναι Κακοποιός όταν οι πράξεις του οδηγοιύν στο τεταρτημόριο Κ όπου ο ίδιος ο Χ έχει κέρδη από την πράξη του (+) αλλά ο Ψ ή πολλοί Ψ ή και ολόκληρη η κοινωνία έχουν ζημίες (-), με τα δικά τους κριτήρια (των Ψ).
Ο Χ είναι Αδύναμος όταν οι πράξεις του οδηγούν στο τεταρτημόριο Α, πάνω αριστερά, όπου ο ίδιος ο Χ έχει ζημιές (-) ενώ οι Ψ έχουν κέρδη (+).
Τέλος, ο Χ είναι Ηλίθιος όταν οι πράξεις του οδηγούν στο Η, εκεί δηλαδή όπου και ο ίδιος έχει ζημιές (-) αλλά και όλοι οι άλλοι οι Ψ έχουν επίσης ζημιές (-) κι αυτοί.
Κατανοητό, νομίζω το διάγραμμα. Μας λέει ότι εγώ ο Χ ενεργώ και αν οι πράξεις μου είναι Έξυπνες (επομένως είμαι Έξυπνος) τα αποτελέσματά τους εγγράφονται στο πάνω δεξιά τεταρτημόριο Ε όπου κι εγώ κιαι οι άλλοι κερδίζουμε. Αν είμαι Κακοποιό στοιχείο, κάνω πράξεις Κακοποιές που καταγράφονται στο κάτω δεξιά τεταρτημόριο, το Κ, όπου εγώ μεν έχω κέρδη (+) ενώ οι άλλοι, οι Ψ, έχουν ζημιές (-). Αδύναμος είμαι εγώ ο Χ, αν οι πράξεις μου οδηγούν στο Α όπου εγώ έχω ζημιές (-) ενώ οι άλλοι κέρδη (+) και τελικά Ηλίθιος είμαι, εγώ ο Χ, αν με τις Ηλίθιες πράξεις μου καταλήγω στο τεταρτημόριο Η όπου κι εγώ έχω ζημιές (-) και όλοι οι άλλοι, οι Ψ έχουν ζημιές (-) επίσης.
Αυτή ήταν μια τεχνική ανάλυση του διαγράμματος. Το ερώτημα είναι "Γιατί έγινε;" και η απάντηση είναι "Για να μας βοηθήσει να κάνουμε κάποιους συλλογισμούς".
Προς το παρόν, σας αφήνω να σκεφτείτε και να συλλογιστείτε μόνοι σας, με τη βοήθεια του διαγράμματος, αν το θέλετε φυσικά και βρείτε χρόνο ή διάθεση. Μπορείτε να βρείτε πράξεις σας ή πράξεις άλλων έξυπνες ή κακοποιές, ή ηλίθιες. Μετράτε πάντα το κέδρος ή τη ζημιά σας με το δικό σας κριτήριο αλλά τα κέρδη και τις ζημιές των άλλων με τα δικά τους κριτήρια.
Στη συνέχεια, στην επόμε νη ανάρτηση, θα σας παραθέσω τους "Βασικούς Νόμους της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας" όπως τους έθεσε ο καθηγητής κ. Τσιπόλα
Υ.Γ.: Μια παρατήρηση δική μου άσχετη από τους συλλογισμούς ή το διάγραμμα. Στην συλλαβογράμματη γραφή όπου τα φωνήεντα δεν αναφέρονται (μόνο τα σύμφωνα) και όπου για τα λαρυγγικά Λ και Ρ υπάρχει ένα μόνο γράμμα (έστω το L), ο Τσίπόλα θα γραφόταν CPL και ο Τσίπρας επίσης CPL. Πρόκειται για απλή σύμπτωση καθώς και οι δυο έζησαν σε εποχή (20ο και 21ο αι. μΧ) όπου το αλφάβητο είχε ήδη ανακαλυφθεί.
... και μια μεταπαρατήρηση: Ήταν έξυπνο ή κακοποιό να ταυτίσω έμμεσα και συλλαβογραμματικά τον Τσίπρα με τον Τσιπόλα;
