Τι γνωρίζετε για το "Ελληνικό Θαύμα" του χρυσού αιώνα;
Αυτό που γινόταν στην Ελλάδα, τα χρόνια που αναπτύχθηκε η δημοκρατία (5ος και 4ος αι. πΧ) σε πολλούς μοιάζει ακατανόητο. Πως βρέθηκαν ταυτόχρονα τόσοι σπουδαίοι Φυσικοί, Αστρονόμοι, Μηχανικοί, Γιατροί, Λογογράφοι, Σοφιστές, Τραγωδοί, Γλύπτες του Μάρμαρου και του Χαλκού, Ζωγράφοι, Αρχιτέκτονες, Ποιητές, Ιστορικοί ... όλων των ειδών οι επιστήμονες και κυρίως Φιλόσοφοι;
Αν αραδιάσουμε τα ονόματα, μένει κανείς εμβρόντητος από το πλήθος και τη σπουδαιότητα των ανθρώπων. Και όχι μόνο πως βρέθηκαν όλοι αυτοί μαζί και ταυτοχρόνως αλλά πως έγινε να είναι όλα όσα έκαναν τόσο καινούρια; Και ό,τι παλιό έπιασαν πως μπόρεσαν να το αναπτύξουν τόσο που να μοιάζει κι αυτό με καινούριο; Πριν από αυτούς δεν υπήρχε επιστήμη. Οι γιατροί ήταν πρακτικοί, οι αστρολόγοι καταγραφείς των κινήσεων κι όχι αναλυτές, οι λογογράφοι υμνητές των βασιλέων, οι ποιητές επίσης, οι καλλιτέχνες έφτιαχναν θεόρατα μνημεία αρχόντων και μόνον. Πουθενά απόδειξη, πουθενά εξήγηση, πουθενά θεωρία, πουθενά συστηματική μελέτη όπως απαιτεί η επιστήμη και η λογική. Πουθενά αλλού και ποτέ άλλοτε δεν εξυμνήθηκε η ομορφιά με τέτοιο εκπληκτικό τρόπο που ακόμα και σήμερα είναι εν πολλοίς αξεπέραστη. Τίποτε δεν ήταν όμοιο πάνω στην κατοικίσιμη γη, την οικουμένη, μετά από το πέρασμα αυτών των σπουδαίων ανθρώπων που έζησαν όλοι μαζί σε ένα περιορισμένο χώρο όσο οι δυο πλευρές του Αιγαίου και για διακόσια περίπου χρόνια, μια στιγμή μονάχα μέσα στη μακραίωνη ιστορία της ανθρωπότητας.
Όταν αυτοί έλειψαν, όταν οι οπαδοί τους και οι μαθητές τους εκδιώχθηκαν με τη βία ή σκοτώθηκαν και όταν κάηκαν τα βιβλία τους, όταν ξερριζώθηκε -επιτέλους- η σκέψη τους και ο τρόπος ζωής τους, τότε η ανθρωπότητα μπόρεσε ελεύθερα πια να βυθιστεί στην απολυταρχία και στον σκοταδισμό. Χρειάστηκαν σχεδόν δυο χιλιάδες χρόνια εκ των οποίων τα χίλια ήταν ένας φρικιαστικός μεσαίωνας για να ανθίσει και πάλι το ανθρώπινο πνεύμα. Ακόμη και τότε όμως, η άνθιση αυτή της νεωτερικότητας -είτε στην αναγέννηση είτε στον διαφωτισμό- στηρίχτηκε και πάλι στα γραπτά, όσα είχαν απομείνει, εκείνων των φοβερών τύπων των 5ου και 4ου πΧ αιώνων. Για να ξαναβρεί λίγο φως η ανθρωπότητα κοίταξε πάλι προς τα εκεί.
Τι ήταν αυτό που έκανε εκείνα τα διακόσια περίπου χρόνια να λάμψουν εκτυφλωτικά και με το αποφώς τους να διώξουν εν μέρει το σκοτάδι που σκέπασε το ανθρώπινο πνεύμα;
Κάποιοι μιλούν για τη φυλή και το αίμα της. Ανιστόρητοι ή φασίστες, λένε κάτι που δεν στηρίζεται σε καμιά επιστημονική απόδειξη, ούτε καν ένδειξη. Κάποιοι μιλούν για τον ουρανό, τη θάλασσα, τη γεωγραφία του χώρου. Ευλογημένα όλα αυτά αλλά υπάρχουν και αλλού χωρίς τα ίδια αποτελέσματα. Εξ άλλου αυτά υπάρχουν και σήμερα αλλά Παπανικολάου ή Καραθεοδωρήδες δεν βγάζουν παρά σε ελάχιστες ποσότητες πια. Κάποιοι μιλούν για τα άστρα και τον Σείριο από τον οποίο προέρχονται οι Ελ που έγιναν Έλληνες! Κάποιοι για τον θεό των Ελλήνων. Με τις υγείες τους!
Δεν είχα ιδέα πως να απαντήσω κι εγώ στο ίδιο αυτό ερώτημα. Ήταν λοιπόν ένα καπρίτσιο της τύχης, μια απόλυτη σύμπτωση, ένα φαινόμενο όπως ένας μετεωρίτης που πέφτει ή ένας κόκκινος γίγαντας που εκρήγνυται. Ήταν μια στιγμή φωτός, άπλετου, καθαρού, γνήσιου αλλά ... τυχαίου!
Ώσπου ο Αλέξανδρος Κόντος μου έβαλε την ιδέα στο μυαλό. Με τα βιβλία του, με έπεισε πως υπάρχει κάτι που συμπίπτει απόλυτα με τον χρόνο (5ος-4ος αι.πΧ) τον χώρο (νότια Ελλάδα στις δυο πλευρές του Αιγαίου και τις αποικίες τους), και το πνεύμα εκείνης της εκπληκτικής στιγμής. Έστρεψε το βλέμμα μου προς τα εκεί όπου είδα μια συνάφεια, μια σχέση αιτίου-αιτιατού, μια βαθύτερη ουσιαστική σύνδεση και μια εξήγηση του μηχανισμού που δημιούργησε εκείνο τον πολιτισμό.
Ήταν η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ!
Όχι η κονοβουλευτική δημοκρατία, ούτε η λαϊκή δημοκρατία, ούτε η συνταγματική, η φιλελεύθερη ... όχι, καμιά από αυτές τις δημοκρατίες με επίθετο. Η ΣΚΕΤΗ δημοκρατία, εκείνη που υπήρχε τον 5ο και 4ο αι. πΧ στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις της Ελλάδας, εκεί όπου άνθισε ο πολιτισμός. Ποια ήταν; Μας την περιγράφει αναλυτικά ο Αριστοτέλης στο έργο του "Αθηναίων Πολιτεία" και στα "Πολιτικά" του.
(Παρένθεση: Ο Αριστοτέλης έχει γράψει Κορινθίων Πολιτεία, Θηβαίων Πολιτεία κλπ, συνολικά 158 πολιτείες!!! από τις οποίες δεν σώθηκε καμιά. Κι η Αθηναίων πολιτεία που σώθηκε βρέθυηκε μέσα σε μια μούμια ενός Φαραώ μόλις το 1890. Ναι, από τον Αριστοτέλη έχει σωθεί σχεδόν ΟΛΟ του το έργο, αφού αυτό αποτέλεσε την "επιστήμη" για δυο χιλιάδες χρόνια σε όλο τον κόσμο, εκτός από τις 158 πολιτείες του που χάθηκαν όλες! Όποιος ξέρει το γιατί ας μου το πει κι εμένα)
Συνεχίζω μετά την παρένθεση. Στην Αθηναίων Πολιτεία ο Αριστοτέλης μας λέει ότι Δημοκρατία=Κλήρωση των αρχόντων. Όπου όλοι κληρώνονται για ένα μικρό διάστημα και δεν επανέρχονται ποτέ στην ίδια θέση. Όλοι βουλευτές, όλοι υπουργοί, όλοι δικαστές, όλοι δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι, όλοι ελεγκτικό συνέδριο, όλοι υπηρεσιακό συμβούλιο, όλοι σε όλες τις θέσεις εξουσίας. Όχι απλά αποφασίζουμε όλοι μαζί στην εκκλησία του δήμου, αλλά ασκούμε όλοι την εξουσία σε όλες της τις βαθμίδες. Αποφασίζουμε τους νόμους, τους εκτελούμε, ελέγχουμε την εφαρμογή τους, δικάζουμε, είμαστε όλοι ταυτόχρονα ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΕΣ και ΕΞΟΥΣΙΑΖΟΜΕΝΟΙ όχι με την έννοια της διάταξης (κάποιος με εξουσιάζει κι εγώ εξουσιάζω κάποιον άλλο) όπως συμβαίνει σήμερα αλλά με την έννοια της ισοδυναμίας ότι εκεί που ήσουν έρχομαι κι εδώ που είμαι θα' ρθεις. Βεβαίως ανώτατο όργανο της Πολιτείας είναι η εκκλησία του δήμου και βεβαίως όλες οι αποφάσεις παίρνονται δημοκρατικά, όμως οι αποφάσεις εκτελούνται από όλους, από τον καθένα με τη σειρά του, όπως τον αναδείξει η κλήρωση.
Γιατί -κατά τον Αριστοτέλη και κατά τους αρχαίους προγόνους Έλληνες- ελεύθερος είναι ο άνθρωπος που άρχει και άρχεται με τη σειρά. Όχι ο εξουσιαστής, ούτε ο υπήκοος, κανείς από αυτούς τους δυο δεν είναι ελεύθερος. Η Δημοκρατία είναι ο κοινός τόπος των ελεύθερων ανθρώπων, αυτών δηλαδή που δεν είναι υπήκοοι αλλά άρχοντες με τη σειρά τους. Όχι με εκλογή, όπου βγαίνουν πάντα κάποιοι λίγοι και τακιμιάζουν με τους πλούσιους και τους ιεράρχες για να φτιάξουν την Ολιγαρχία. Ο Αριστοτέλης κι εδώ είναι σαφής. Οι Έλληνες ηταν σαφείς: Ολιγαρχία =Εκλογή αρχόντων.
Η Δημοκρατία έφτιαξε τον εκπληκτικό πολιτισμό του 5ου και 4ου πΧ αι. γιατί ΟΛΟΙ οι πολίτες συμμετείχαν στην εξουσία και ήταν ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ πολίτες που αγαπούσαν την πόλη τους όχι γιατί αυτό έλεγε η προπαγάνδα αλλά γιατί η πόλη ήταν πραγματικά ΔΙΚΗ τους. Γιατί όταν υπάρχει δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρχει ΙΕΡΟ βιβλίο που να απαγορεύει όλα τα άλλα ή να τα φέρνει στα μέτρα του. Γιατί όταν υπάρχει δημοκρατία όλοι πρέπει να γνωρίζουν (και μαθαίνουν) να νομοθετούν, να ενεργούν για το κοινό καλό, να ελέγχουν, να δικάζουν, εν τέλει ... να σκέφτονται! Γιατί όταν υπάρχει δημοκρατία ο καθένας είναι ελεύθερος να διαθέτει όπως θέλει το μυαλό του, το σώμα του, τον χρόνο του.
Η Δημοκρατία φτιάχνει ΠΟΛΙΤΕΣ και οι ελεύθεροι πολίτες κάνουν ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ.
Δεν ήταν ράτσα οι Έλληνες, ήταν πολίτευμα. Είχαν κοινή γλωσσα, είχαν κοινή θρησκεία, είχαν κοινούς προγόνους, αλλά στους ολυμπιακούς αγώνες καλούσαν μόνο τις πόλεις που είχαν δημοκρατία. Οποιοσδήποτε Σκύθης ή Σταγειρίτης ή Νουμίδιος γινόταν αυτοστιγμής Αθηναίος πολίτης αν έπιανε το όπλο ή το κουπί για να υπερασπιστεί τη δημοκρατία.
Για περισσότερα επί του θέματος θα επανέλθω αλλά προς το παρόν θα έχουμε την ευκαιρία να τα συζητήσουμε και ζωντανά στην παρουσίαση του βιβλίου του Αλέξανδρου Κόντου "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ, ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ" στις Επτά Στροφές (Νικομηδείας 27-29 Πλατεία Ευγένειας, Κερατσίνι) την Κυριακή 22/5/16 στη μία το μεσημέρι (1μμ).
