Ακυρώθηκε η εκδήλωση του δήμου, θα ακυρωθεί και η προσπάθεια;

Αυτές τις μέρες έγιναν α) μια σύσκεψη φορέων και πολιτών προχτές στο δημαρχείο Δραπετσώνας και β) προγραμματίστηκε από τον δήμο μια συναυλία στην περιοχή της Ανάπλασης στο νέο θέατρο που μόλις κατασκευάστηκε.

Αυτή η εκδήλωση που θα γινόταν σήμερα Κυριακή από τον δήμο Δραπετσώνας (και Κερατσινίου από το 2011) για να δείξει και να διαφημίσει την έναρξη των έργων ανάπλασης καθώς και για να διαμαρτυρηθεί για την λειτουργία της Oil One αναβλήθηκε λόγω βροχής. Ακυρώθηκε αλλά προφανώς θα επαναληφθεί και καλώς να επαναληφθεί. 

Εκείνο που καλό θα είναι να μην επαναληφθεί είναι το χάλι που επικράτησε στη σύσκεψη που έγινε στο δημαρχείο την Παρασκευή με πρόσκληση του συλλόγου «ΤΕΡΨΗΧΩΡΟΣ» με στόχο τον συντονισμό των ενεργειών φορέων και πολιτών για μια καλύτερη ποιότητα ζωής στην περιοχή μας. Το να έχουν διαφορετικές απόψεις οι συμμετέχοντες είναι αναμενόμενο και αναπόφευκτο, το να θεωρούν όμως κάποιοι για άλλους ότι «δεν δικαιούνται δια να μετέχουν», αυτό είναι διαλυτικό και καλό θα είναι να μην επαναληφθεί. (ΣΗΜ: δεν φταίει φυσικά καθόλου για όλα αυτά ο «Τερψηχώρος»)

Κάποιος άρχισε να λέει ότι η εκχώρηση της παραλίας από την κυβέρνηση ήταν στάχτη στα μάτια μας. Άδικος και άστοχος ήταν αλλά δεν ήταν καθόλου σωστό που δεν τον άφηναν να συνεχίσει. Άλλοι θεωρούσαν ότι η Εύη Καρακώστα δεν έπρεπε να μετέχει αφού είχε ψηφίσει μνημόνια. Κι ας είχε ψηφίσει την απόδοση της παραλίας στους κατοίκους κι ας μετέχει ενεργά στον αγώνα αυτό εδώ και σαράντα χρόνια. Ο δήμαρχος που μίλησε πρόλαβε κι έφυγε νωρίς και δεν τα άκουσε. Πολλοί αποχώρησαν κι η σύσκεψη ουσιαστικά απέτυχε αφού ανέδειξε ότι το κομματικό συμφέρον για πολλούς είναι πιο σημαντικό από τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας.

Ποιο το συμπέρασμα; Ίσως να μην το αξίζουμε.

Κι ένα ακόμη συμπέρασμα: Παρά την κρίση και παρά τις σφαλιάρες που δέχτηκε η κοινωνία τα τελευταία χρόνια, η «παράταξη του όχι» καλά κρατεί.

Και κάτι αισιόδοξο για κλείσιμο που το έγραψα στην προχτεσινή μου ανάρτηση.
Ίσως πλέον υπάρχει μια πραγματικότητα που υπερβαίνει πολλές προκαταλήψεις. Κι ακόμα ... ίσως η ιστορία ξεκίνησε και καλό θα ήταν να βρισκόταν κάποιος να την επισπεύσει.

Ο Πειραιάς ναυτιλιακό κέντρο. Ρεπορτάζ και σχόλια.

Ρεπορτάζ:

Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας λέει πως ο υπουργός κ. Παν. Κουρουμπλής είχε συνάντηση με Έλληνες και ξένους εκπροσώπους της ναυτιλίας στο υπουργείο του κι ότι εκεί τόνισε πως φιλοδοξία της κυβέρνησης είναι να καταστήσει τον Πειραιά σύγχρονο ναυτιλιακό κέντρο, με τις αναγκαίες υποδομές για παντός είδους ναυτιλιακές επενδύσεις.

Δικό μου σχόλιο:

Βεβαίως ο κ. Κουρουμπλής δεν γνωρίζει πως η κυβέρνηση δεν στοχεύει σε κάτι τέτοιο αφού την βασική προϋπόθεση, την ΚΟΣΚΟ στον Πειραιά, την δέχτηκε μόνο μετά πόνου ψυχής και την άλλη βασική προϋπόθεση, την χωροθέτηση ναυτιλιακού κέντρου στον χώρο της τέως βιομηχανικής ζώνης παράλληλα με πάρκο 400 στρεμμάτων ουσιαστικά την απεμπόλησε. Βεβαίως όλα μπορούν να γίνουν στο μέλλον, είτε αλλάξει αυτή η κυβέρνηση είτε όχι κι είτε αλλάξει η δημοτική αρχή είτε όχι, καθώς πλέον υπάρχει μια πραγματικότητα που υπερβαίνει πολλές προκαταλήψεις. Μιλάμε για την αποχώρηση μεγάλου μέρους του ναυτιλιακού επιχειρηματικού πλέγματος από το Σίτυ του Λονδίνου (λόγω Μπρέξιτ) και από το Ρόττερνταμ (λόγω ΚΟΣΚΟ). Ο Πειραιάς μπορεί να συλλέξει όλη αυτή την επενδυτική δρασηριότητα με τα πολλαπλά οφέλη αρκεί να κάνει κάποιες σωστές κινήσεις που η ορθότητά τους θα τις καταστήσει αναπόφευκτες.

Ρεπορτάζ:

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ ο υπουργός ζήτησε από τους εκπροσώπους των ναυτιλιακών (τα P&I Clubs) να βοηθήσουν ώστε η Ελλάδα να γίνει εμπορική ναυτιλιακή έδρα για την Ευρώπη, εφόσον ολοκληρωθεί η διαδικασία του BREXIT. Οι εκπρόσωποι των P&I Clubs που δραστηριοποιούνται στη χώρα, επέδειξαν ενδιαφέρον και προθυμία κι αναφέρθηκαν στις υποδομές και το θεσμικό πλαίσιο που θα διευκόλυνε την προσέκλυση νέων εταιριών, καθώς και την επέκταση των υφιστάμενων δραστηριοτήτων. Ιδιαιτέρως αναφέρθηκαν στη χρησιμότητα ενός ελληνικού ναυτιλιακού cluster (επιχειρηματικού πλέγματος).

Δικό μου σχόλιο:

Η μέρα που η περιοχή της τέως βιομηχανικής ζώνης θα αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη και την απασχόληση παράλληλα με την περιβαλλοντική αναβάθμιση του ευρύτερου Πειραιά δεν αργεί. Ήδη με την παραχώρηση της παραλίας στον δήμο που κάνει εκεί κάποια έργα η ανάπλαση ξεκίνησε. Η απαλλοτρίωση κάποιων στρεμμάτων από το πρώην εργοστάσιο Λιπασμάτων μπορεί να έχει καθυστερήσει όμως δρομολογείται κι η ΚΟΣΚΟ κάνει από την πλευρά της κινήσεις για την μεταφορά δραστηριοτήτων της του Λονδίνου και του Ρότερνταμ εδώ. Η ιστορία ξεκίνησε. Καλό θα ήταν να βρισκόταν και κάποιος να την επισπεύσει. 

Μπομπ Ντύλαν και λογοτεχνία

​Ο Μπομπ Ντύλαν μιλά για το βραβείο Νόμπελ που πήρε πέρσι.

Αναρωτιέται για τη σχέση του με τη λογοτεχνία.

Παρουσιάζει τρία λογοτεχνικά βιβλία που τον σημάδεψαν, το ένα από αυτά είναι η Οδύσσεια του Ομήρου (το «Μόμπυ Ντικ» και το «Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο» τα άλλα δυο).​

Δεν το έχω μεταφρασμένο και το στέλνω στα αγγλικά. Είναι βίντεο των Βραβείων Νόμπελ και φτιάχτηκε πριν λίγες μέρες. Όποιος μπορεί να το ακούσει, νομίζω ότι θα το απολαύσει. 

Τρεις μέρες που συγκλόνισαν την Αθήνα

Μόλις τελείωσε κι αυτό, ζεστό σαν ψωμί από τον φούρνο, μυρίζει όμορφα και ζητά καταναλωτές. Εγώ κρατιέμαι ... όπως και με τόσα άλλα βιβλία που τα απολαμβάνω εγώ που τα γράφω και μερικοί αναγνώστες μόνο που μου λένε την γνώμη τους.

Μιλάω για το βιβλίο που μόλις τελείωσα τη συγγραφή του και την πρώτη του διόρθωση κι έχει τίτλο: «Τρεις μέρες που συγκλόνισαν την Αθήνα».

Αντί για άλλα λόγια θα παραθέσω το σημείωμα του εξωφύλλου που κι αυτό μόλις τώρα το έφτιαξα.

**************

Για τρεις μέρες στα τέλη του 4ου πΧ αιώνα η Αθήνα συγκλονίστηκε από κάποια γεγονότα γεμάτα με ένταση που άλλαξαν την πορεία της γι αρκετά χρόνια και μαζί της συγκλόνισαν τις ζωές πολλών από τους κατοίκους της.

Στις 9 Ιουνίου 307 πΧ ο Δημήτριος, κατόπιν αποκληθείς και Πολιορκητής, έρχεται στον Πειραιά με τον στόλο του κατ' εντολήν του πατέρα του Αντίγονου για να διώξει από την Αθήνα τον Δημήτριο Φαληρέα, τοποτηρητή του Κάσσανδρου και την μακεδονική φρουρά της Μουνυχίας. Αρκετά χρόνια τώρα, στο περιθώριο των μαχών των διαδόχων του Αλεξάνδρου, αποκληθέντος κατόπιν Μεγάλου, οι Αθηναίοι καραδοκούν για να βρουν την ελευθερία και το πάτριο πολίτευμά τους, το κράτος του δήμου όπου όλοι κυβερνούν, αποφασίζουν και δικάζουν, μοιράζοντας τα αξιώματα με κλήρωση. Η έλευσή του στόλου πυροδοτεί μιαν ακόμη επανάσταση κι οι σχέσεις των ανθρώπων αλλάζουν.

Αυτήν την παράλληλη αλλαγή, στη ζωή της πόλης και στις ζωές των πολιτών της, παρακολουθούμε οι αναγνώστες της ιστορίας καθώς εκτυλίσσονται τα γεγονότα από στιγμή σε στιγμή. Μέσα σε τρία πρωινά, τρία μεσημέρια και τρία απογευματινά, βλέπουμε το πάθος των Αθηναίων για την ελευθερία, όπως ονομάζουν οι ίδιοι το κράτος του δήμου, ταυτόχρονα με το πάθος ανδρών και γυναικών για τη ζωή, τον έρωτα, τη φιλία, την αρετή, την φιλοσοφία κι ό,τι αποκαλούμε δημόσιο βίο.

**************

Συνεχίζω με μερικές παραπάνω διευκρινίσεις:

Πρόκειται για μια εποχή όπου η Αθήνα έχει χάσει και την ανεξαρτησία της (ουσιαστικά από τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 πΧ) και την δημοκρατία της. Ο αριστοτελικός φιλόσοφος Δημήτριος Φαληρέας κυβερνά σαν τύραννος με την βοήθεια της μακεδονικής φρουράς που έχει φτιάξει Φρούριο στην Μουνυχία (το σημερινό Τουρκολίμανο). Οι Αθηναίοι και οι άλλοι Έλληνες έχουν επαναστατήσει το 323 πΧ μόλις έμαθαν ότι πέθανε ο Αλέξανδρος αλλά ηττήθηκαν το 322 πΧ στον λεγόμενο "Λαμιακό πόλεμο" κι έχουν ένα ακόμη ολιγόμηνο διάλειμμα δημοκρατίας το 318 πΧ όταν η Ολυμπιάδα, μάνα του Αλέξανδρου, διατάσσει την φρουρά να φύγει. Για δέκα χρόνια 317-307 πΧ ο Φαληρέας είναι ο επιμελητής Αθηνών και τοποτηρητής του Κάσσανδρου που ηγεμονεύει στη Μακεδονία.

Η έλευση του Δημήτριου Πολιορκητή προκαλεί και πάλι επανάσταση μέσα σε ένα τρομερό ενθουσιασμό των Αθηναίων που ξανακερδίζουν το πάτριο πολίτευμά τους, την δημοκρατία όπου όλοι αποφασίζουν, κυβερνούν και δικάζουν με κλήρωση όλων των αξιωμάτων, και αποδίδουν υπερβολικές τιμές στον Δημήτριο και τον πατέρα του Αντίγονο. Φυσικά και πάλι απογοητεύονται καθώς η δημοκρατία είναι "δοτή" κι εξαρτάται από τις διαθέσεις του Δημήτριου που είναι μια συναρπαστική προσωπικότητα αλλά και εντελώς ασταθής και αυτοκαταστροφικός.

Το βιβλίο δεν είναι βιογραφία ούτε του ενός ούτε του άλλου Δημήτριου (Φαληρέα ή Πολιορκητή). Οι ήρωές του είναι ο Ζείκρατος, ο Μύρων, η Κλεοτίμα, η Ιππαρχία, η Νικάτα, ο Ιάσων και η Δάφνη και άλλα πρόσωπα της καθημερινότητας που χαίρονται, προβληματίζονται, πονούν, ερωτεύονται, παθιάζονται και γενικά αλλάζουν μέσα στην γενική αλλαγή. Όπως και στα άλλα μου βιβλία, η ιστορία είναι το ασφυκτικό πλαίσιο αλλά οι ανθρώπινες ζωές είναι ο κινητήριος μοχλός. 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για να μην ξεχνιόμαστε, το βιβλίο μου που θα εκδοθεί σύντομα (μέσα στον Ιούνιο) είναι το "Η Αργυρή εποχή των ανθρώπων" και πάει σε πολύ πιο παλιές εποχές, στην προϊστορία. Το "Τρεις μέρες που συγκλόνισαν την Αθήνα" θα εκδοθεί αργότερα, ίσως μετά από κάποια χρόνια ... 

Ο Μητσοτάκης κι η Ανάπλαση

Μια και πέθανε ο Μητσοτάκης ας θυμίσω κι εγώ (εν είδη μνημοσύνου όπως λένε) την πολύ θετική συμβολή του στην υπόθεση της Ανάπλασης της βιομηχανικής ζώνης Δραπετσώνας-Κερατσινίου το 1993 όταν πήρε καθοριστικές αποφάσεις για το μέλλον της περιοχής.

Θα έλεγα ότι χωρίς την παρέμβαση της δικής του κυβέρνησης οι εξελίξεις στην περιοχή θα ήταν εντελώς διαφορετικές. Πιθανότατα θα είχε περάσει το σύνολο της περιοχής στον ΟΛΠ και θα ήταν εδώ ένα τέρμιναλ πλοίων ή αποθηκευτικοί χώροι. Ωστόσο η δυναμική κίνηση της αυτοδιοίκησης τα χρόνια 1991-93 (που ήταν ΠαΣοΚ και Συνασπισμός), στα χρόνια της δικής του διακυβέρνησης (Ν.Δ.), βρήκαν ανταπόκριση στους αρμόδιους και κυρίως στον τότε ΥΒΕΤ κ. Αδριανόπουλο και τον τότε διοικητή της Εθνικής Τράπεζας κ. Βρανόπουλο. Πάνω από όλους και με καθοριστική παρέμβαση ο ίδιος ο Μητσοτάκης. Γι αυτό γράφω αυτό το σημείωμα σήμερα. Δεν περίμενα βεβαίως τώρα για να τα αναφέρω όλα αυτά, τα έχω γράψει στο βιβλίο μου "Η Δική μας Ανάπλαση" έκδοση του 2010.

Παρακάτω παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σχετικό με τα παραπάνω:

***************************************

Σε όλη τη διάρκεια του 1992 το εργοστάσιο λειτούργησε με δεδομένη την προσωρινότητα αυτής της λειτουργίας και με την ελπίδα ότι χάρη στην παρέμβαση του Δήμου και στις νέες προτάσεις θα μπορέσουν τα πράγματα να κυλήσουν ομαλά.

Ο Δήμος Δραπετσώνας σαν πιο κοντινός στο εργοστάσιο πίεζε την κατάσταση με πολλούς τρόπους επιχειρώντας να μην αφήσει το θέμα να καταλαγιάσει. Απέδειξε για μια ακόμη φορά την επικινδυνότητα του εργοστασίου μέσα από μια επιτροπή ειδικών που έφτιαξε ενώ μόλις πήρε τη Μελέτη στα χέρια του άρχισε να την στέλνει και να την προπαγανδίζει (μαζί με το Κερατσίνι) στους επίσημους κρατικούς ή Ιδιωτικούς φορείς ώστε να την καταστήσει κέντρο των εξελίξεων. Παράλληλα τον ίδιο χρόνο, τα Λιπάσματα με τις δικές τους δυνάμεις ετοίμασαν μια Μελέτη βιωσιμότητας του εργοστασίου στην οποία έδειχναν ότι με συγκεκριμένες ενέργειές τους και ένα ορισμένο όγκο παραγωγής το εργοστάσιο μπορούσε να τα βγάλει πέρα. Το σημαντικότερο αίτημα που προέκυπτε από αυτή τη μελέτη ήταν ότι χρειαζόταν μια χρηματοδότηση (δάνειο) ύψους τουλάχιστον 3 δις. δρχ. για πρώτες ύλες κλπ. ώστε το εργοστάσιο να καταφέρει να επιζήσει χωρίς να μπαίνει μέσα.

Η Κυβέρνηση, έχοντας μπροστά της το πρόβλημα της απελευθέρωσης των τιμών που οδηγούσε σε κατάρρευση όλες τις ελληνικές χημικές βιομηχανίες, αναζήτησε ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης της Λιπασματοβιομηχανίας. Ήταν ένα σχέδιο που έριχνε το μπαλάκι στις Τράπεζες που ήταν ιδιοκτήτες των βιομηχανιών (κυρίως η Εθνική και η Εμπορική) προτείνοντάς τους κάποιες μειώσεις προσωπικού και μοίρασμα της παραγωγής αλλά και χρηματοδότηση με κεφάλαια κίνησης ώστε να ξεπεράσουν το πρόβλημα. Πρότεινε ουσιαστικά στις υπάρχουσες και ακόμα λειτουργούσες λιπασματοβιομηχανίες να μοιράσουν την πίττα με ένα τρόπο που να μπορούν να επιβιώσουν και να τροφοδοτούν την ελληνική τουλάχιστον αγορά με λίπασμα. Στα πλαίσια αυτά οι άνθρωποι της εταιρείας της Δραπετσώνας ήλπιζαν ότι θα πάρουν ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της παραγωγής και ότι θα συνεχίσουν να επιβιώνουν με αυτόν τον τρόπο κρατώντας το εργοστάσιο ζωντανό.

Από την άλλη οι Δήμοι έβλεπαν ότι είχαν προχωρήσει πολύ στον δρόμο της προώθησης του εγχειρήματος της Ανάπλασης που είχαν καταφέρει να γίνει σαν Σχέδιο αποδεκτό πριν καν το παρουσιάσουν, πριν καν προλάβει η ΑΝΔΗΠ να το καταγράψει. Ήταν βέβαιοι ότι και η συνέχεια θα ήταν ανάλογη και περίμεναν την κυβέρνηση να τοποθετηθεί. Πραγματικά η μελέτη και η πρόταση του δήμου εξετάστηκαν σε επίπεδο κορυφής από την τότε κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Το βεβαίωσαν ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος και ο Μιχάλης Βρανόπουλος που είχαν εισηγηθεί να εξεταστεί το σχέδιο των Δήμων με θετικό τρόπο. Στο κάτω-κάτω τα προβλήματα της αποβιομηχάνισης της χώρας και των κλυδωνισμών λόγω της ένταξης της χώρας μας στις αυστηρές ρυθμίσεις του Μάαστριχτ είχαν συσσωρευτεί και η πρόταση του δήμου έδινε μια διέξοδο όχι μόνο για το μέλλον του ευρύτερου Πειραιά που είχε πολύ μεγάλα ποσοστά ανεργίας αλλά και της Ναυτιλίας. Η απάντηση στο πρόβλημα της λιπασματοβιομηχανίας θα μπορούσε να δώσει λύση και σε άλλα προβλήματα αν γινόταν ένας σωστός και έγκαιρος χειρισμός.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη σκέφτηκε να αποφύγει το πρόβλημα πετώντας το μπαλάκι στην Εθνική Τράπεζα όπου διοικητής ήταν ο Μιχάλης Βρανόπουλος, ένας ικανός δικηγόρος και φίλος του πρωθυπουργού που μπορούσε να δει ένα τέτοιο θέμα με ευρύτητα πνεύματος και όχι με το στενό βλέμμα του τραπεζίτη. Και ο Βρανόπουλος ανταποκρίθηκε στον ρόλο αυτό με τρόπο και γρήγορο αλλά και ευφυή. Είχαν προηγηθεί βέβαια και άλλα γεγονότα πριν προκριθεί οριστικά η λύση της Ανάπλασης.

*******************************************

Ας πέσει ο κουρνιαχτός

Ένας εκρηκτικός μηχανισμός έσκασε στα χέρια του τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμου που ένα διάστημα διετέλεσε και πρωθυπουργός της Ελλάδας με τις ψήφους ΝΔ, ΠαΣοΚ και ΛΑΟΣ. Από μόνο του το γεγονός είναι κατακριτέο. Συνάντησε όμως ευρύτατη αποδοχή από τους πολίτες όπως φάνηκε από αρκετές ενδείξεις κυρίως στο διαδίκτυο.

Ο Λουκάς Παπαδήμος έδεσε την Ελλάδα χειροπόδαρα και την παρέδωσε στους δανειστές της κυρίως με δυο πράγματα: 

1) με την ένταξη των νέων ομολόγων στο αγγλικό δίκαιο, πράγμα που απαγορεύει κάθε ελληνική ενέργεια για αποφυγή πληρωμών που ήταν αδικαιολόγητες ή προέρχονταν από καταχρηστικές χρεώσεις και απαγορεύει ρητά και κατηγορηματικά κάθε σκέψη για έξοδο από το ευρώ, και

2) με το PSI (κούρεμα ιδιωτικών καταθέσεων) το οποίο: 2α) εφαρμόστηκε ελάχιστα στους πραγματικούς ιδιώτες κατόχους ομολόγων όπως τις ιδιωτικές γερμανικές και γαλλικές τράπεζες, 2β) εξόντωσε τις ελληνικές τράπεζες που με δημόσιο χρέος τις ανακεφαλαιώνουμε όλοι εμείς οι πολίτες και ιδιαίτερα όσοι τους χρωστάνε, και 2γ) φτώχυνε τους Έλληνες μικρο-ομολογιούχους και τα ταμεία των ασφαλισμένων (παντελώς άδικα και σχεδόν προδοτικά) θεωρώντας τα ταμεία ιδιωτικά όταν πρόκειται για κούρεμα και δημόσια όταν πρόκειται για το χρέος και το έλλειμμα.

Για τον Λουκά Παπαδήμο υπάρχει η υπεράσπιση που λέει ότι ΙΣΩΣ να μην μπορούσε να κάνει αλλιώς εκεί που είχε φτάσει η Ελλάδα να χρωστά και να μην της δίνουν ρευστότητα ενώ ήταν ταυτόχρονα εγκλωβισμένη στο ευρώ. Ίσως ο τραπεζίτης να ήταν το ίδιο υποχρεωμένος να κάνει ό,τι έκανε όσο ήταν κι ο Τσίπρας το 2015 ή πρόσφατα, το 2017 ή ο Σαμαράς το 2012 κι ο ΓΑΠ το 2010.

Η μέτρηση των "υπέρ" και των "κατά" εμένα (και πάρα πολλούς άλλους) με βάζουν απέναντί του. Άλλους (επίσης πάρα πολλούς) τους κάνουν να τον δικαιολογούν και πιθανώς κάποιοι (ίσως οι συγγενείς του ή ο Καρατζαφέρης κι ο Στουρνάρας) να τον θεωρούν και σωτήρα. Το τι ήταν τελικά ο Λουκάς Παπαδήμος θα το κρίνει η ιστορία.

Μια κάποια (μάλλον αριστερή) οργάνωση ή κάποιοι προβοκάτορες (το είπαν κι αυτό) θέλησαν να προλάβουν την ιστορία και όχι μόνο να τον κρίνουν καταδικαστικά αλλά και να προβούν στην τιμωρία του. Με αποτέλεσμα να έχει ξεσπάσει ένας ανοιχτός πόλεμος των «υπερασπιστών της δημοκρατίας» και των «υπερασπιστών του λαού». Θα καταλαγιάσει κι αυτό. Δεν έχουμε εδώ ούτε Ναμπλούς, ούτε Μπατακλάν, ούτε Δίδυμους Πύργους ούτε καν ένα Σεβέζο ή ένα Τσέρνομπιλ. Δεν θα γίνουν οι ξένοι "όλοι είμαστε Έλληνες" για χάρη του κυρίου Λουκά ούτε θα αλλάξει το αγγλικό δίκαιο ούτε θα επανορθωθεί η καταστροφή του ασφαλιστικού μας συστήματος με τον τραυματισμό του. Απλά βρήκαν πολλοί μια καλή αφορμή να ξεχειλίσουν το μίσος τους και τη μανία τους κατά πάντων! Οι ίδιοι που βρίζουν τους "μενουμευρωπαίους" λοιδωρούν τους "υπερασπιστές της δημοκρατίας" κι οι ίδιοι που βρίζουν τους "συριζανέλους" καταδικάζουν τους "φιλοτρομοκράτες". Στόχος όπως πάντα τα ψηφουλάκια. Ποιος θα καταδείξει ότι ο άλλος είναι ο "κακός λύκος" με το μάτι όλων στις δημοσκοπήσεις. 

Χάλια, χάλια, χάλια!

Κάποιοι χάρηκαν -και μάλιστα χάρηκαν πολύ- με τον εκρηκτικό μηχανισμό. Όπως τότε, στα μέσα της δεκαετίας του '70 όταν ο Καραμανλής έλεγε "ισόβια" και το αδίκημα των συνταγματαρχών κρινόταν "στιγμιαίο". Τότε η 17 Νοέμβρη προσέφερε ανακούφιση κι ικανοποίηση με τα χτυπήματά της σε Μάλιο και Μπάμπαλη. Κάποιοι λυπήθηκαν για την εικόνα της χώρας που γρατζουνίστηκε στα μάτια των ξένων (των δυτικών εννοείται) που είναι και οι καλύτεροι πελάτες μας από τουριστικής πλευράς. Αυτές τις αντιδράσεις, και των μεν και των δε, τις καταλαβαίνω πολύ περισσότερο από τους διαπύρσιους γραφιάδες που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το γεγονός υπέρ του ενός ή του άλλου κόμματος. Αυτοί τουλάχιστον το βλέπουν πιο πρακτικά το ζήτημα. Φτάνει πια, όμως.

Εντάξει, ό,τι έγινε έγινε, ας τελειώνουμε με τις χαρές και τις λύπες. Ούτε επανάσταση έγινε, ούτε καμιά εκδίκηση πήραν τα όνειρα, ούτε η δημοκρατία μας η κουτσή κινδυνεύει. 

Κι ευχές στον κύριο Λουκά για καλή ανάρρωση!

O τραπεζίτης του PSI κι η κροτίδα στα χέρια του.

Για την άγρια χαρά που προξένησε σε πολλούς Έλληνες η είδηση του τραυματισμού του Λουκά Παπαδήμου από αυτοσχέδια μικρής ισχύος βόμβα γράφει στο μπλογκ του ο "Πιστιρίκος". Χωρίς να γίνεται υποστηρικτής τρομοκρατικών πράξεων, περιγράφει το αίσθημα της αδικίας που φωλιάζει στις ψυχές πολλών Ελλήνων που αν τους ρωτούσες "ποιος έβλαψε περισσότερο την Ελλάδα ο Χίτλερ ή ο Σόιμπλε" μπορεί και να απαντούσαν κατά πλειοψηφία ο Σόιμπλε! Κανείς δεν ξεχνά ότι για να περάσει το περίφημο μεσοπρόθεσμο που ξέσκισε την χώρα με το PSI, την καταστροφή των ταμείων και το αγγλικό δίκαιο (που έδεσε και όλες τις μελλοντικές κυβερνήσεις) χρειάστηκε να ανατραπεί ο "ανίκανος" ΓΑΠ και να έρθει ο "ικανός" Λουκάς για να μας δέσει πατόκορφα!

Ξαναγυρνώ στο μπλογκ του "Πιτσιρίκου" που γράφει τα εξής:

Η άγρια χαρά που προκάλεσε σε μεγάλο μέρος των Ελλήνων η επίθεση στον Λουκά Παπαδήμο, δεν μου προκάλεσε έκπληξη.
Το μίσος είναι πια ο μόνος δρόμος για πολλούς Έλληνες.

Η μόνη χαρά που θα βρίσκουν πια οι Έλληνες είναι να χορεύουν πάνω στους τάφους αυτών που θεωρούν πως διέλυσαν τις ζωές τους και τη χώρα τους.

Θα πεθαίνει ο πολιτικός και θα γίνεται πάρτι.

Οπωσδήποτε, δεν είναι όμορφο και υγιές να χαίρεσαι με τον τραυματισμό ή τον θάνατο του άλλου.

Είναι η ζωή που οφείλεις να χαίρεσαι και να γιορτάζεις.

Αλλά για πολλούς Έλληνες ισχύει το «Στην Ελλάδα πια δεν έχουμε ζωή».

Ζωή στην Ελλάδα έχουν αυτοί που διέλυσαν, ξέσκισαν και ξεπούλησαν τη χώρα.

Μια χαρά την περνάνε οι πρώην πρωθυπουργοί, οι πρώην Παπαδήμοι. Ζωή και κότα.

Είναι σοκαριστικό να βλέπεις τις οικογένειες των πολιτικών και των ολιγαρχών που ξέσκισαν τη χώρα και τη ζωή σου να την περνάνε φίνα και πλουσιοπάροχα, ενώ ξέρεις πως εσύ δεν θα σηκώσεις κεφάλι ποτέ.

Όποιος νομίζει πως αυτό δεν προκαλεί άγρια οργή και ανωμαλία, είναι στην καρακοσμάρα του.

Ευτυχώς η Ελλάδα δεν έχει κουλτούρα τζιχάντ αλλιώς θα υπήρχαν κι εδώ βομβιστές αυτοκτονίας, η κροτίδα στα χέρια του Παπαδήμου θα είχε πυρά ικανά να σκοτώσουν κι όχι μόνο να τραυματίσουν κι οι βόμβες που βάζουν οι εξτρεμιστικές οργανώσεις δεν θα συνοδεύονταν από προειδοποιήσεις σε εφημερίδες για να μην προκληθούν θύματα.

Ας ελπίσουμε πως δεν φτιάχνεται σιγά-σιγά μια νέα γενιά τρομοκρατών που δεν θα βλέπουν κανένα μέλλον μπροστά τους και θα αποφασίσουν να παίξουν με πραγματικά πυρά. Αυτός ο μονόπλευρος πόλεμος που κήρυξαν οι έχοντες και κατέχοντες κατά του λαού και των φτωχότερων στρωμάτων με ηγέτες τον Σόιμπλε και το ΔΝΤ και πιστούς οπαδούς πολλούς πρόθυμους του εσωτερικού μετώπου, ας ελπίσουμε πως θα σταματήσει εδώ. Ό,τι χάσαμε, χάσαμε. Ας μην εκδικηθούμε (δεν το αξίζουμε άλλωστε), τουλάχιστον ας κηρυχθεί μια ανακωχή.

Ο Λιαντίνης για τον Επίκουρο

Από το βιβλιο του ΛΙΑΝΤΙΝΗ με τίτλο "ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟ Στοά και Ρώμη" που ένα μέρος του δημισίευσε το μπλογκ "Αρχαία Ελληνικά" (διεύθυνση https://arxaia-ellinika.blogspot.gr/ περιέχει πολλά ενδιαφέροντα άρθρα) παίρνω το παρακάτω κομμάτι. Φυσικά, έχω ξαναγράψει για τον Επίκουρο, κομμάτια του Λουκρήτιου δικά μου σχόλια και αποσπάσματα από το βιβλίο του Χ.Θεοδωρίδη "Επίκουρος, η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου" αλλά η γνώμη του Λιαντίνη βαραίνει πολύ και την παραθέτω εδώ.

Δεν νομίζω πως έχω να προσθέσω τίποτα. Μόνο για όσους βρουν αυτόν τον τύπο που έζησε περί το 300 πΧ ενδιαφέροντα, θα επανέλθω με δικά του κομμάτια. Λέει ο Λιαντίνης:

*********************************************

Ο Επίκουρος δεν ακούστηκε στον καιρό του, αλλά ούτε και οι υστερινοί τον άκουσαν.

Kατάκτησε χώρες μεγάλες όσο και οι χώρες του Αριστοτέλη και του Αλέξανδρου, και μας έφτασαν μόνο μισόλογα γι’ αυτόν. Κανείς δεν έγραψε την ιστορία του. Εξαίρεση έξοχη ξεχωρίζει ξεχασμένος ο εξαίσιος Λουκρήτιος.

Οι μισοί από τους ανθρώπους που άκουσαν το όνομα του Επίκουρου, αγαθοί σαν τους μηλοκόπους στη θάλασσα, τόνε πήρανε για ακαμάτη.

Οι άλλοι μισοί, πονηροί και μπαλντατζήδες, ανιχνέψανε σωστά τον επαναστατικό του γόμο. Είδαν και τρόμαξαν τη μελλοντική του συγκομιδή. Και λάβανε μέτρα. Ο αδιάβαγος, είπανε. Ο χοιροβοσκός, ο βοϊδολάτης.

Γρήγορα άρπαξαν τα αξίνια τους και τα άλλα σύνεργα του νεκροθάφτη. Και σκέπασαν το τίμιο σώμα της γνώσης του Επίκουρου στα μαγιάπριλα και στους αηδονισμούς της σιωπής. Η χειροπιαστή στιγμή για τον άνθρωπο χάθηκε μέσα στα μάτια του.

Έτσι στερήθηκε η ανθρωπότητα τη μεγάλη ευκαιρία να εισέλθει στην τροχιά της ειλικρίνειας, της ευθύνης, της εντιμότητας και της εμορφιάς.

Οι σελτζούκοι του ιερατείου, του σχολειού και της πέννας κατηγόρησαν τον Επίκουρο τα πολλά τάχατες.

Πως απλοποίησε τάχατες τον κόσμο, γιατί ονόμασε τη χαρά, την ελαφράδα του και την ευεξία. Πως παραγνόησε τάχατες τη χασοφεγγαριά της ζωής, γιατί αρνήθηκε το κακό, τις συφορές και τη λύπη. Πως εξευτίλισε τάχατες τα ευπρεπή του ανθρώπου, γιατί εκήρυξε:

-Φάγετε και πίετε, και ευφράνθητε• γιατί αύριον αποθνήσκετε.

Πως καταφρόνησε τάχατες τους σοφούς και τους δασκάλους, γιατί παίνεσε την αμεσότητα, τη φρεσκάδα, το βαθύπλουτο κάλεσμα της στιγμής και την αυτογέννητη γνώση. Πως εχλεύασε τα θεϊκά και τα όσια.

Πίσω από τα βλέφαρα του ύπνου του, όσο ο άνθρωπος ζει, αργοσαλεύουν όνειρα, πόθοι, εμορφιές, αλήθειες και πλάνες. Και σαν αποθάνει ο άνθρωπος, στις κόχες των κρανίων που χάσκουν ξελημεριάζουν οι αράχνες, οι σκορπιοί και οι σαύρες.

Εάν δεν είχε φράξει τη φωνή του Επίκουρου ο φόβος, η άγνοια και η μισανθρωπία του ανθρώπου για τον άνθρωπο, η ιστορία θα ‘χε τραβήξει άλλο δρόμο. Αλλά τη γραμμή και την πορεία του κόσμου τη χαράξανε οι ντροπές μας: μια καρδιά που τουρτουρίζει, ένα μυαλό του προβατιού και της ύαινας, και η προέχουσα κοιλιά που τη βουρλίζουν οι βορβορυγμοί της.

Το κατώγι, ο φωταγωγός και το παραπόρτι του σπιτιού μας έκρυψαν την πρόσοψη, το στούντιο και το δώμα. Ήμασταν κάποτε από καλή γενιά. Εμείς οι γύφτοι.

Εάν ο Επίκουρος είχε περάσει –αλίμονο! μόνον οι Μήδοι περνούν-θα ‘χε κρατήσει στον κόσμο ένα λιτό είδος αντιθρησκείας. Η ενιαία συνείδηση δηλαδή της φυσικής γνώσης, της απλότητας, του σθένους, της εγκαρτέρησης και της κατάφασης. Όλα εκείνα που ο Επίκουρος τα είπε λεβεντιά, και ο Νίτσε στις μέρες μας χαρούμενη επιστήμη και πολλή ανθρωπιά.

Με τον Επίκουρο δόθηκε η ευκαιρία στην ανθρωπότητα να προστατέψει τον άνθρωπο και το μέλλον του από έναν ατλαντικό άχρηστα πράγματα, αθλιότητες, ψεύδη, πλάνες, απάτες, συναξάρια, ιερές συνόδους, βίους αγίων, σκούφους του παπά και του πάπα, εγκλήματα και μάταιη σπατάλη του πνεύματος. Και η ευκαιρία χάθηκε.

*******************************

Δεν μπορώ να μην επαναλάβω μια από τις παραπάνω παραγράφους: «Εάν δεν είχε φράξει τη φωνή του Επίκουρου ο φόβος, η άγνοια και η μισανθρωπία του ανθρώπου για τον άνθρωπο, η ιστορία θα ‘χε τραβήξει άλλο δρόμο». Αυτή είναι μια αλήθεια που την πιστεύω. Η ζωή όπως την πρότεινε ο Επικουρος δεν θα ήταν παραίτηση από την προσπάθεια να γίνουμε καλύτεροι αλλά αντίθετα παραίτηση από την παραίτηση θα ήταν, και το αίτημα για δημοκρατία ούτε θα ξέφτιζε ούτε θα ξεχνιόταν. Όμως η ιστορία πήρε τον δρόμο που πήρε κι εμείς μπορούμε μόνο να επιδιώξουμε μιαν ολική επανάφορά. Αν και εφ' όσον γίνει δυνατή. Ας είμαστε τουλάχιστον έτοιμοι να την αναγνωρίσουμε αν παρουσιαστεί.

Οι συνέπειες μιας ασυνέπειας

Θέατρο του παραλόγου για μια ακόμα φορά στη Βουλή. Ο Σύριζα ψηφίζει το δικό του μνημόνιο-πλας. Είναι το τέταρτο ουσιαστικά μνημόνιο αν και τυπικά είμαστε ακόμη στο τρίτο. Τα μέτρα που λαμβάνονται αφορούν περίοδο πέραν του μνημονίου κι είναι πολύ περισσότερα και καινούρια σε σχέση με τα μέτρα του τρίτου μνημονίου που συμφωνήθηκαν το 2015. Τα ψηφίζει για να κερδίσει υποτίθεται το χρέος, κανείς όμως δεν πιστεύει ότι κάτι θα κερδίσει η Ελλάδα από αυτό. Ό,τι είναι να πάρει (ρυθμίσεις του χρέους) θα το έπαιρνε έτσι κι αλλιώς, κι ό,τι δίνει, το είχε αποφύγει ως τώρα,. Στην ουσία η χώρα κι οι πολίτες της πληρώνουν τώρα ένα πρόσθετο βάρος -και στην ουσία μια τιμωρία- για τις αντιρρήσεις που προέβαλε η Ελλάδα αυτά τα τρία χρόνια. Από αυτές τις καθυστερήσεις οι δανειστές κάτι έχασαν, το μέτρησαν και το ζητούν τώρα μαζεμένο. Κόβοντας συντάξεις κι αφορολόγητο κατά βάση. 

Παρ' όλα αυτά, όσο σαν μοναδική εναλλακτική λύση προβάλουν ο Μητσοτάκης κι οι συνεργάτες του, τότε ακόμη κι αυτός ο Σύριζα, ο ηττημένος κι αναξιόπιστος, προβάλει ακόμη σαν λύση ανάχωμα σε μια ομάδα που θέλει ακόμα χειρότερα μέτρα, και μάλιστα αυτοβούλως, χωρίς καν το πρόσχημα ότι του τα επιβάλουν.

Δυστυχώς η Ελλάδα βουλιάζει. Ο Σύριζα, ψάχνει να λύσει τα προβλήματα με τη λογική των αντιπάλων του όταν είδε κι αποείδε ότι δεν γίνεται αλλιώς. Με αντίπαλο τον Σόιμπλε δεν κερδίζεις έτσι εύκολα. Εκείνο που μπορούσε να κάνει, να λειτουργήσει σαν αριστερά, δεν το έκανε. Έπρεπε να χωρίσει την εκκλησία από το κράτος, να σταματήσει τις γελοιότητες με τις εικόνες και τα άγια κεριά και χέρια και φώτα, να πάψει να παίζει με την παιδεία και να προσανατολίσει τη χώρα στη νέα εποχή, να σώσει ό,τι μπορούσε στην υγεία, να διασώσει (όπως και έκανε) τους εκτός κοινωνίας παρατημένους και να δώσει ώθηση σε θεσμούς λαϊκής συμμετοχής όπως τα δημοψηφίσματα, την απλή αναλογική (αυτό το έκανε), την αλλαγή του Καλλικράτη (μάλλον κάτι θα κάνει εδώ) κλπ. Κι αφού δεν τα έκανε, ίσως έπρεπε να αποχωρήσει. Ζητώντας δύναμη από τον λαό να ξαναπαλέψει (όπως το 2015). Αν την έπαιρνε, καλώς, αν όχι, ας άφηνε στους πρόθυμους τη σφαγή. Γιατί όταν σε σφάζουν δεν πονάς λιγότερο αν ξέρεις ότι ο δήμιος είναι πονόψυχος!

Δεν ξέρω πόσο απογοήτευσε ο Σύριζα τους οπαδούς του. Εγώ θα τον ψήφιζα ξανά για να εμποδίσω την επάνοδο των πρόθυμων και των Μητσοτάκηδων αλλά δεν μπορώ να κλείνω τα μάτια σε αυτό που έχει συμβεί.

Το χειρότερο που έγινε στη Βουλή αυτές τις μέρες, είναι που έπαψε πια να υπάρχει αντιπολίτευση στον Σόιμπλε και στο ΔΝΤ. Γιατί ο Σύριζα πήρε μέτρα που τον εξομοίωσαν με τους αντιπάλους του. Αν προκύψει κυβέρνηση Μητσοτάκη, ποιος θα την αντιπολιτευτεί; Η Χρυσή Αυγή; Αυτό θα αποδειχτεί σαν η χειρότερη από τις συνέπειες της ασυνέπειας του Σύριζα.   

Η δικαιοσύνη στην εκπληκτική δημοκρατία της Αθήνας!

Περί δικαιοσύνης στην δημοκρατία ο λόγος.

Θα δημοσιεύσω το τρίτο στη σειρά (και τελευταίο του είδους) άρθρο του Γιάννη Παναγιωτόπουλου από το Τετρακτύς με τις αναφορές του στο δικαιικό σύστημα της αρχαίας Αθήνας. Είναι σύντομο.

*******************************

ΗΛΙΑΙΑ

ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΑΣΤΕΣ

Η δημοκρατία έχει συγκεκριμένη αντίληψη για το ποιό πρέπει να είναι το πολιτικό υποκείμενο: ο πολίτης οφείλει και μπορεί να μετέχει "κρίσεως και αρχής". Ο Αριστοτέλης, από τον οποίο προέρχεται η φράση αυτή, προτάσσει την "κρίση", δηλαδή τη συμμετοχή στη δικαστική εξουσία, της "αρχής", δηλαδή της συμμετοχής στη διακυβέρνηση.
Η συμμετοχή του πολίτη στη δικαστική εξουσία διασφάλιζε και την αμεροληψία των νόμων. Αφού ένα τυχαίο δείγμα του λαού, που νομοθετεί ψηφίζοντας ένα νόμο, καλείται, υπό την ιδιότητα του δικαστή, και να τον εφαρμόσει, δεν υπάρχει ο κίνδυνος να θεωρηθεί ότι ένας δεδομένος νόμος ψηφίστηκε για κάποιο συγκεκριμένο σκοπό. Και ασφαλώς, η σημερινή αντίληψη για επαγγελματίες δικαστές θα φαινόταν σε ένα αρχαίο Αθηναίο εξωφρενική.

Η Ηλιαία ήταν το κύριο δικαστήριο της πολιτείας, αποτελούμενο από 6.000 δικαστές ("ηλιασταί"), 600 από κάθε φυλή. Μέλος της μπορούσε να γίνει κάθε πολίτης που είχε συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας του και δεν εκκρεμούσε εναντίον του κατηγορία. Ειδικές γνώσεις δεν χρειάζονταν. Επειδή η δικαστική εργασία ήταν πολλή, αφού η δημοκρατική λειτουργία απαιτούσε να ελέγχονται συνεχώς οι πάντες από τους πάντες, προβλεπόταν δικαστικός μισθός, ώστε να μην αποκλείεται η συμμετοχή των πολιτών που δεν διέθεταν τα οικονομικά μέσα για να απασχολούνται ως δικαστές συνεχώς επί ένα χρόνο.

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

Από τους καταλόγους των δήμων και ανάλογα με τον πληθυσμό καθενός, οι Εννέα άρχοντες και ο γραμματεύς των θεσμοθετών κλήρωναν κάθε χρόνο 600 πολίτες από κάθε φυλή. Οι 6.000 πολίτες που κληρώνονταν, ορκίζονταν ότι θα ψηφίζουν κατά τους νόμους και τα ψηφίσματα της Εκκλησίας και της Βουλής ή κατά συνείδηση, όπου δεν υπήρχε νόμος, ότι δεν θα δωροδοκηθούν, ότι θα είναι αμερόληπτοι και ότι η ψήφος τους θα αφορά μόνο το περιεχόμενο της κατηγορίας.
Με νέα κλήρωση, η Ηλιαία χωριζόταν σε 10 τμήματα των 600 δικαστών, κατά τρόπο ώστε οι πολίτες των δέκα φυλών να αντιπροσωπεύονται εξ ίσου σε κάθε τμήμα. Πρόεδροι των τμημάτων ήταν άρχοντες (οι Εννέα άλλοι), που κληρώνονταν στην αρχή του χρόνου και είχαν παρά-λληλα ως έργο τη μελέτη της υπόθεσης, την προδικασία και την προανάκριση.

ΔΙΚΕΣ

Η Ηλιαία συνεδρίαζε συνήθως κατά τμήματα των 600 και χρειαζόταν η παρουσία τουλάχιστον 501 μελών για να συνεδριάσει το τμήμα. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις συνεδρίαζαν υποχρεωτικά δύο τμήματα μαζί (οικονομικές υποθέσεις κ.ά.) ή ακόμη και τέσσερα (εσχάτη προδοσία), εντελώς εκτάκτως όμως και σπανιότατα σε ολομέλεια (πιστεύεται ότι μια τέτοια περίπτωση θα ήταν η υπόθεση των Ερμοκοπιδών, που συντάραξε την πολιτεία).
Ειδικά σώματα δικαστών, όλα κληρωτά, ήταν επιφορτισμένα με τη μελέτη εξειδικευμένων υποθέσεων και υποβαλή πορίσματος στο δικαστήριο. Τέτοιοι ήταν οι πέντε "εισαγωγείς" (δίκες σχετικές με αιτήσεις άλλων πόλεων για έκπτωση του συμμα-χικού φόρου), οι "ναυτιδίκαι" (διαφορές μεγαλεμπόρων, εφοπλιστών και λιμενεργατών) και οι "πράκτορες".
Μικροϋποθέσεις πολιτών δίκαζαν οι 30 "κατά δήμους δικασταί", που περιόδευαν τους δήμους της Αττικής και δίκαζαν επι τόπου. Είχαν δικαίωμα να επιβάλλουν πρόστιμο ως δέκα δραχμές. Αν το το αδίκημα προ-ϋπέθετε μεγαλύτερη ποινή, παρέπεμπαν την υπόθεση στους "διαιτητάς". Αυτοί έπρεπε να έχουν υπερβεί το εξηκοστό έτος της ηλικίας τους, οπότε και καταγρά-φονταν στον ειδικό κατάλογο των διαιτητών, που χωριζόταν σε δέκα τμήματα, ένα για κάθε φυλή. Ο διαιτητής είχε υποχρέωση να συμβιβάσει τους αντιδίκους αν όμως δεν το κατόρθωνε, ανέκρινε και δίκαζε ο ίδιος. Όταν ένας από τους διαδί-κους δεν δεχόταν την απόφασή του, είχε δικαίωμα να κάνει έφεση στην Ηλιαία.
Γενικά και για όλες τις αποφάσεις των δικαστηρίων, υπήρχε δικαίωμα έφεσης, ώστε να διασφαλίζεται το δίκαιο των πολιτών.
Σπουδαία αδικήματα (κατά της ασφαλείας της πολιτείας κ.ά.) δικάζονταν από τη Βουλή και την Εκκλησία, ενώ παραβάσεις της στρατιωτικής πειθαρχίας δικάζονταν από στρατοδικεία, στα οποία προήδρευαν οι στρατηγοί.

ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ

Ο Άρειος Πάγος, σώμα παλαιότατο και με τεράστιο κύρος ("σεπτό συνέδριο" και "της πολιτείας φυλακή" κατά τον Αριστοτέλη), με απροσδιόριστες (μη νομοθετημένες) και εκτεταμένες εξουσίες (μεταξύ αυτών: ελεγκτικές αρμοδιότητες με δικαίωμα επιβολής ποινών στους πολίτες που είχαν αναλάβει κάποιο λειτούργημα και δεν το είχαν ασκήσει, κατά την κρίση του, σωστά), απαρτιζόταν από ισόβια μέλη των δύο ανωτέρων κοινωνικών τάξεων. Ήταν, δηλαδή, το μόνο ανεξέλεγκτο, ισόβιο αλλά και αριστοκρατικό λειτούργημα, κτυπητή εξαίρεση στην, κατά τα άλλα, δημοκρατική δομή της πολιτείας.

***************************

Από εδώ και πέρα συνεχίζω εγώ με δικές μου σημειώσεις:

Στην αρχαία Αθήνα δεν υπήρχαν φυλακές. Ήταν εξωφρενική ιδέα να κλείσεις κάποιον μέσα σε τέσσερις τοίχους για να τον τιμωρήσεις. Οι ποινές ήταν μικρές (χρηματικό πρόστιμο) για τα συνηθισμένα αδικήματα (πταίσματα-πλημμελήματα) ή μεγάλες για τα πιο σοβαρά αδικήματα (φόνος, προδοσία της πόλης ή του πολιτεύματος κλπ.). Οι μεγάλες ποινές ήταν δύο: θάνατος ή εξορία. Όποιος εξοριζόταν δεν έχανε τα δικαιώματά του κι επανερχόταν με τη λήξη της ποινής. Το να σε διώξουν από την πόλη όμως σήμαινε μεγάλη ντροπή. Η ποινή του θανάτου εκτελείτο με κώνειο. Το μοναδικό δεσμωτήριο που υπήρχε ήταν κάτι σαν τα κρατητήρια μεταγωγών, για λίγες μέρες μέχρι να εκτελεστεί η ποινή της εξορίας ή του θανάτου.

Η κεντρική ιδέα της απόδοσης δικαιοσύνης από τον ίδιο τον λαό που φτιάχνει και τους νόμους διατηρείται και στα σημερινά ολιγαρχικά καθεστώτα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με τον θεσμό των ενόρκων. Άλλο όμως πέντε ή επτά ή και έντεκα ένορκοι (όπως στις ΗΠΑ) κι άλλο πεντακόσιοι ή χίλιοι. Στη μια περίπτωση έχουμε και πάλι μια "κουτσή" εκπροσπώπηση της λαϊκής γνώμης στην άλλη γνήσια έκφρασή της.

Φανταστείτε σε μια δίκη να μαζεύονται στο Ηρώδειο πεντακόσιοι ή χίλιοι άνθρωποι, τυχαία επιλεγμένοι με κλήρωση, να ακούν τους διαδίκους στην δίκη. Να λέει ο κατήγορος, να απαντά ο συνήγορος και να γίνονται αν χρειαστεί ερωτήσεις. Με ισηγορία πάντα καθώς μια κλεψύδρα καθορίζει τον χρόνο ομιλίας. Κι ύστερα οι πεντακόσιοι ή οι χίλιοι να ρωτιούνται αν είναι ένοχος ή όχι ο κατηγορούμενος. Κι αν βγει ένοχος μετά να γίνονται προτάσεις για την ποινή και να συζητούν, με ισηγορία πάντα, γι αυτές και μετά να αποφασίζουν.

Τέλος υπολογίστε ότι κάθε πέτε χρόνια περίπου κάθε πολίτης κληρωνόταν να γίνει για μια χρονιά δικαστής. Κάθε πολίτης, κι ο περισσότερο μορφωμένος κι ο λιγότερο (γιατί αμόρφωτος δεν μένει κανείς όταν υπάρχει δημοκρατία), κι ο πλούσιος κι ο πένης, κι ο επιστήμονας κι ο εργάτης κι ο αγρότης κι ο ναυτικός κι ο τεχνίτης κι ο πολιτικός. Όλοι! Μια φορά κάθε πέντε χρόνια κατά μέσον όρο!

Μιλάμε για έναν άλλο κόσμο, αυτόν που γέννησε ό,τι ομορφότερο και ότι σπουδαιότερο συνέβη ποτέ στην οικουμένη, τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Ακριβώς γιατί είχε δημοκρατία, γιατί είχε τέτοια δικαιοσύνη, γιατί είχε τέτοιες αρχές (όπως αυτές που περιέγραψα στα προηγούμενα) κι αποφάσιζε τόσο δημοκρατικά κι ελεύθερα. 

Περί δημοκρατίας (αληθινής) συνέχεια

Συνεχίζοντας το άρθρο του Γιάννη Παναγιωτόπουλου από το ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ σήμερα θα καταχωρήσω τα διάφορα αξιώματα στα οποία κληρώνοινταν οι πολίτες και με τα οποία ασκούσαν την εξουσία, έλεγχαν τη διοίκηση (γραφειοκρατία) και τις άλλες εξουσίες, δίκαζαν, έλυναν τις διαφορές τους ή έπαιρναν αποφάσεις για το μέλλον τους.

Ξέρω πως κι αυτό θα είναι ένα κουραστικό άρθρο για τους πολλούς, όμως θα το παραθέσω καθώς θέλω να είναι διαθέσιμο για όποιον εδνιαφέρεται. Εννοείται πως δεν είναι άρθρο-σχόλιο ώστε να υπόκειται σε αυτοπεριορισμό της έκτασής του αλλά παράθεση πληροφοριών στις οποίες κανείς δεν είναι υποχεωμένος να ενσκύψει. Εννοείται πως κάνω επιλογή παραγράφων από το αρχικό κείμενο που είναι πολύ μεγαλύτερο.

Οι αρχαίοι είχαν τρεις βασικούς πολυπληθείς θεσμούς, την Εκκλησία του Δήμου (όλοι οι Πολίτες), την Βουλή των 500 (κληρώνονταν 1000 (50 από κάθε δήμο) κι εξ αυτών και πάλι με κλήρωση οι 500, και την Ηλιαία των 6.000 δικαστών εκ των οποίων δίκαζαν οι 500-600 κάθε φορά που κι αυτοί επιλέγονταν πάλι με νέα κλήρωση, το ίδιο το πρωί της δίκης μάλιστα!
Σε Βουλή και Ηλιαία κληρωνόταν κανείς για ένα μόνο χρόνο. Για το αξίωμα του βουλευτή δεν ξανάμπαινε κανείς στην κληρωτίδα αν δεν είχαν περάσει προηγουμένως από εκεί όλοι οι άλλοι πολίτες, ίσως λοιπόν να ξαναγινόταν κάποιος βουλευτής μετά από πολλά χρόνια, στην Ηλιαία πάλι κληρωνόταν για ένα χρόνο αλλά εκεί του προέκυπτε να ξαναμπεί κι άλλες φορές στην κληρωτίδα σε μετικά χρόνια γιατί οι δικαστές ήταν πολλοί.
Από εκεί και πέρα υπήρχαν πάμπολλοι θεσμοί ελέγχων αλλά και διοίκησης που ασκούνταν από όλους για ένα πάντα χρόνο (ή λιγότερο) και πάντα χωρίς δικαίωμα να κληρωθεί κανείς στο ίδιο αξίωμα δεύτερη φορά. Μόνο σε μερικά πολύ σημαντικά αξιώματα η θητεία ήταν μικρότερη και στο ανώτατο (σαν να λέμε Πρόεδρος της Δημοκρατίας) έφτανε να διαρκεί μόλις μία (1) ημέρα!

Είναι τόσο συναρπαστικά όλα αυτά που όταν κανείς τα διαβάζει έχει την αίσθηση ότι διαβάζει έργο επιστημονικής φαντασίας! Υπήρξαν πραγματικά άνθρωποι που λειτούργησαν έτσι; Υπήρξε ποτέ τέτοιο δημοκρατικό σύστημα, απόλυτα ελεύθερο, διαφανές, ισότιμο, ισοκρατικό; Απίστευτο φαίνεται, τόσο απίστευτο όσο κι ο πολιτισμός που δημιουργήθηκε εκείνα τα χρόνια που από τότε δεν ξεπεράστηκε ποτέ (πλην των τεχνολογικών επιτευγμάτων της εποχής μας).
Ας περάσουμε, όμως, στο άρθρο:

*******************************************

ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Επιτροπές της Βουλης , άλλες επιτροπές, ειδικοί άρχοντες και αξιωματούχοι
Η βουλή είχε εκτεταμένες ελεγκτικές αρμοδιότητεςκι ήταν το κύριο συντονιστικό της όργανο της πολιτείας.
Φρόντιζε:

Για την καλή κατάσταση του στόλου (πλοία, "νεώσοικοι" και εξοπλισμός). Από μέλη της εκλέγονταν:
* Οι δέκα "τριηροποιοί" που επέβλεπαν τις ναυπηγήσεις απο τους "αρχιτέκτονας επι τάς ναύς", τους οποίους είχε κληρώσει ο δήμος.
* Οι δέκα "έπιμελόμενοι του νεωρίου"
Ως εκπρόσωποι του δήμου στα ιερά και ναούς κληρώνονταν διάφορες κατηγορίες "ίεροποιών" όπως:
* Οι δέκα "ίεροποιοί επί τά εκθύματα", για την προπαρασκευή των εξιλαστηρίων θυσιών.
* Οι δέκα "ίεροποιοί κατ' ενιαυτόν", για τις συνήθεις θυσίες.
Κληρωτοί θρησκευτικοί άρχοντες ήταν και:
* Οι δέκα "αθλοθέται", με 4ετή θητεία, για την προετοιμασία των αγώνων και της πομπής στα μεγάλα Παναθήναια.
* Οι τέσσερις "επιμεληταί των Μυστηρίων", για την επίβλεψη του ιερού της Ελευσίνος.
* Οι επτά "επιστάται της Ελευσίνος".
Για τον έλεγχο των εισόδων στην Εκκλησία του δήμου, κατά τις συνεδρίες, βοηθούσαν την πρυτανεύουσα φυλή:
* Οι τριάντα "συλλογείς", τρεις από κάθε φυλή, κληρωτοί από το δήμο.
Για τη διενέργεια της "ευθύνης", του ελέγχου δηλαδή των αρχόντων μετά τη λήξη της θητείας τους, όσον αφορά τη διαχείριση του δημόσιου Χρήματος, κληρώνονταν από μέλη της Βουλής
* Οι δέκα "λογισταί".
Το πόρισμα υποβαλλόταν στο δικαστήριο, όπου οι άρχοντες λογοδοτούσαν για τις πράξεις τους. Μετά την απαλλαγή τους από το δικαστήριο, ακολουθούσε η διαδικασία των "Δέκα ευθύνων".
Οι "ευθύνοι", κληρωτοί από το δήμοαπάλλασσαν ή παρέπεμπαν το θέμα στα "κατά δήμους δικαστήρια" ή τους "θεσμοθέτας", ανάλογα με το αδίκημα (ιδιωτικής ή δημόσιας φύσης)
Στον τομέα των δημοσίων οικονομικών, η Βουλή συνεργαζόταν στενά με όλες τις οικονομικές και τεχνικές αρχές. Σπουδαιότερες απ' αυτές ήταν:
* Οι δέκα "Ελληνοταμίοι"υπεύθυνοι για τη διαχείριση του συμμαχικού ταμείου.
* Οι δέκα "ταμίαι της Αθηνάς"
* Οι δέκα "ταμίαι τών άλλων θεών"
(και οι τριάντα παραπάνω κληρωτοί από τους πεντακοσιομέδιμνους)
* Ο ταμίας "έπι τό θεωρικόν" αιρετός από το δήμο.
* Οι δέκα "αποδέκται", κληρωτοί από το δήμο, για την είσπραξη των περισσοτέρων ετησίων εσόδων του κράτους.
* Οι δέκα "πωληταί", κληρωτοί από το δήμο, υπεύθυνοι για την εκχώρηση των εισαγωγικών δασμών, την παραχώρηση εκμετάλλευσης ορυχείων, την ενοικίαση ιερών κτημάτων κ. ά.
* Ανά δέκα "έπιμεληταί τού έμπορίου", "αγορανόμοι", "μετρονόμοι", "σιτοφύλακες" κ.ά., όλοι κληρωτοί από τον δήμο που επέβλεπαν την ομαλή λειτουργία της αγοράς
* Οι δέκα "αστυνόμοι", κληρωτοί από το δήμο.
* Οι πέντε "οδοποιοί", οι δέκα "ιερών επισκευασταί", οι "νεωροί" κ.ά., επίσης κληρωτοί από τον δήμο.
* Οι "επιστάται", επιθεωρητές των δημοσίων έργων (2-5, ανάλογα με το έργο) που ορίζονταν ονομαστικά από τη Βουλή από τους καταλόγους των πολιτών. 
· Οι "συγγραφείς" ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων κληρωτών από το δήμο για την υποβολή προβουλευμάτων στην Εκκλησία.
* Ο "επιμελητής επί τών υδάτων καί τών κρηνών" αιρετός από το δήμο.

Οι Εννέα άρχοντες

Οι εννέα άρχοντες, υπόλειμμα της παλαιάς εξουσίας των αριστοκρατών, παρέμειναν για παραδοσιακούς λόγους, όμως το αξίωμά τους απογυμνώθηκε από κάθε ουσιαστική εξουσία.
Από κάθε φυλή αναδεικνύονταν με κλήρωση δέκα υποψήφιοι ("πρόκριτοι") και με νέα κλήρωση μεταξύ τους ένας. Είχαν αρμοδιότητες τυπικές προήδρευαν σε συνεδριάσεις δικαστηρίων για ορισμένες υποθέσεις, διενεργούσαν την προανάκριση των αντιδίκων, κλήρωναν τους δικαστές και έκαναν μερικές θρησκευτικές τελετές εν ονόματι της πόλης. Ειδικώτερα:
Ο "επώνυμος άρχων" αναφερόταν και τώρα στα ψηφίσματα της Εκκλησίας και της Βουλής, παραμένοντας έτσι ως χρονολογικός δείκτης για τον προσδιορισμό του έτους. Κλήρωνε και όρκιζε τους κριτές των δραματικών ανώνων και φρόντιζε για άλλες λεπτομέριες της ίδιας εορτής.
Ο "άρχων βασιλεύς" διατήρησε την προεδρία του Αρείου Πάγου
Ο "πολέμαρχος" δεν είχε καμμία εξουσία καθαρά πολεμικού χαρακτήρα, επιστατούσε δε μόνο στις δημόσιες ταφές των νεκρών του πολέμου.
Οι έξη "Θεσμοθέται" και ο "γραμματεύς" τους είχαν αφ' υψηλού αρμοδιότητες σχετικές με τους νόμους και τη δικαιοσύνη. 

Οι δέκα στρατηγοί - Οι λοιποί στρατιωτικοί άρχοντες.
Η στρατηγία προϋπέθετε, κατ' αρχήν, ειδικές γνώσεις και πείρα στα πολεμικά. Για το λόγο αυτό εξαιρέθηκε από το γενικό κανόνα της κλήρωσης και ήταν ένα από τα ελάχιστα αιρετά αξιώματα. Έγινε, τελικά, το σπουδαιότερο και ουσιαστικότερο αξίωμα για την πορεία της πολιτείας.
Οι δέκα στρατηγοί εκλέγονται από την Εκκλησία του δήμου (και κατά το γενικό κανόνα, ένας από κάθε φυλή) για ετήσια, όπως και σε όλες τις άλλες αρχές, θητεία. Επιδιωκόταν, ασφαλώς, οι στρατηγοί να διαθέτουν στρατιωτικές, πολιτικές και ηγετικές ικανότητες.
Όλοι οι στρατηγοί είχαν την ίδια εξουσία. Κατά τη διάρκεια μιάς εκστρατείας, τα καθήκοντα καθενός προσδιορίζονταν με κλήρο και άλλαζε καθημερινά ο αρχιστράτηγος. Μόνο η Εκκλησία του δήμου είχε το δικαίωμα να αναθέσει σε ένα συγκεκριμένο στρατηγό το γενικό πρόσταγμα στις επιχειρήσεις μιάς εκστρατείας. Σε ορισμένες, μάλιστα. εξαιρετικές περιπτώσεις, ο δήμος χορηγούσε, εντελώς προσωρινά, ειδικά προνόμια σε έναν ή περισσότερους στρατηγούς, ονομαζοντάς τους "στρατηγούς αυτοκράτορας". Αυτό συνέβαινε κυρίως σε μακρινές εκστρατείες, οπότε έπρεπε, εκ των πραγμάτων, οι στρατηγοί να έχουν τη δυνατότητα να ενεργούν με δική τους πρωτοβουλία, χωρίς προσυνεννόηση με την Εκκλησία. Οπωσδήποτε, επιστρέφοντας από την εκστρατεία ή στο τέλος της θητείας τους, έδιναν λόγο των πράξεών τους, όπως και όλοι οι άλλοι άρχοντες.
Για τη διοίκηση του πεζικού εκλέγονταν οι δέκα "ταξίαρχοι", για το ιππικό οι δύο "ίππαρχοι" και οι δέκα "φύλαρχοι" και για την οικονομική διαχείριση ο "ταμίας τών στρατιωτικών".

Η Ηλιαία - Λοιπές δικαστικές αρχές
(ΣΣ: Επειδή τα δικαστήρια και το δικαστικό σύστημα είναι μια πολύ σπουδαία υπόθεση, για την Ηλιαία θα γράψω ένα τρίτο και τελευταίο ξεχωριστό άρθρο)

Η Ηλιαία ήταν το κύριο δικαστήριο της πολιτείας, αποτελούμενο από 6.000 δικαστές ("ηλιασταί"), 600 από κάθε φυλή. Μέλος της μπορούσε να γίνει κάθε πολίτης που είχε συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας του και δεν εκκρεμούσε εναντίον του κατηγορία.
Με νέα κλήρωση, η Ηλιαία χωριζόταν σε 10 τμήματα των 600 δικαστών, κατά τρόπο ώστε οι πολίτες των δέκα φυλών να αντιπροσωπεύονται εξ ίσου σε κάθε τμήμα. Πρόεδροι των τμημάτων ήταν άρχοντες (οι Εννέα άλλοι), που κληρώνονταν στην αρχή του χρόνου και είχαν παρά-λληλα ως έργο τη μελέτη της υπόθεσης, την προδικασία και την προανάκριση.

Η Ηλιαία συνεδρίαζε συνήθως κατά τμήματα των 600 και χρειαζόταν η παρουσία τουλάχιστον 501 μελών για να συνεδριάσει το τμήμα.

Η κοινωνική πολιτική της δημοκρατίας
Δεν υπάρχει καμμία υπερβολή αν λεχθεί ότι η "Αθηναίων Πολιτεία" ήταν, όχι μόνο το μοναδικό δημοκρατικό πολίτευμα σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας μέχρι και σήμερα, αλλά ταυτόχρονα και το μοναδικό "σοσιαλιστικό".
Βασική υποχρέωση της πολιτείας ήταν η εξασφάλιση της ελευθερίας και της ζωής των πολιτών. Μέλημά της όχι μόνο η προστασία των πολιτών απο εξωτερικό εχθρό αλλά και εξασφάλιση της ατομικής ελευθερίας και της ισότητας όλων, καθώς και η κάλυψη των καθημερινών αναγκών των πολιτών.

Με το σύστημα των "λειτουργιών" οι οικονομικά ισχυρότεροι ήταν υποχρεωμένοι να προσφέρουν στην πολιτεία τη δυνατότητα να οργανώνει δραματικούς ή μουσικούς αγώνες, δημόσια γεύματα κ.τ.λ. ή να εξοπλίζει τις τριήρεις της. Ηταν δηλαδή ένα σύστημα άμεσης (και βαριάς θα λέγαμε σήμερα) φορολογίας των πλουσίων. Κυριότερες "λειτουργίες" ήταν:
* Η "τριηραρχία". Οι "τριήραρχοι" αναλάμβαναν τη συντήρη και γενικώτερα, τη φροντίδα ενός πλοίου, στρατολογώντας ή πληρώνοντας και το προσωπικό του. Οι τριήραρχοι συμμετείχαν και στις εκστρατείες, εγκαταλείπτοντας τις εργασίες τους.
* Η "χορηγία", η ανάληψη δηλαδή της δαπάνης για την εκπαίδευση και τον εφοδιασμό του "χορού" που θα μετείχε σε δραματικούς η λυρικούς αγώνες (Παναθήναια, Θαργήλια, Λήναια, Διονύσια "εν άστει").
* Η "γυμνασιαρχία" , για τη διατροφή και εγκύμναση αθλητών που θα επαιρναν μέρος σε γυμνικούς αγώνες .
* Η "εστίαση" για την πραγματοποίηση δημοσίου γεύματος στα μέλη της φυλής σε περίοδο εορτών ή αγώνων.
* Η "αρχιθεωρία" για την αποστολή αθηναϊκής αντιπροσωπείας σε μια απο τις μεγάλες πανελλήνιες εορτές η σε ένα μαντείο.
* Η "αρρηφορία" , ειδική δαπάνη που κατέβαλλαν οι γονείς των αρρηφόρων νεανίδων, για τα έξοδα συμμετοχής τους στα Αρρηφόρια .

Ιδιότυποι θεσμοί 
Οι βασικοί θεσμοί της δημοκρατίας, όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως, συμπληρώνονταν με ένα πλέγμα άλλων, ειδικών θεσμών, οι οποίοι όχι μόνο στήριζαν τους υπόλοιπους θεσμούς και εξασφάλιζαν την εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος αλλά και έδιναν την αναγκαία διέξοδο εκτόνωσης σε ειδικές περιπτώσεις, ώστε να αποφεύγονται εκρηκτικές, καταστάσεις. Σπουδαιότεροι από τους θεσμούς αυτούς ήταν οι ακόλουθοι.

Ο "οστρακισμός". Ηταν μέτρο προστασίας της πολιτείας από κάθε απόπειρα επιβολής τυραννίας. Κάθε χρόνο, στην έκτη πρυτανεία και με την προϋπόθεση απαρτίας (τουλάχιστον 6.000 παρόντες), η Εκκλησία του δήμου αποφάσιζε αν έπρεπε να εφαρμοστεί ο νόμος του ''οστρακισμού''. Αν η απόφαση ήταν καταφατική γινόταν η ''οστρακοφορία''. Κάθε πολίτης έγραφε επάνω σε ''όστρακο'' (θραύσμα αγγείου) το όνομα του πολιτικού του οποίου η απομάκρυνση από την πόλη ήταν κατά τη γνώμη του απαραίτητη για τη σωτηρία της πολιτείας. Ο ''οστρακιζόμενος'' έπρεπε μέσα σε δέκα ημέρες να εγκαταλείψει την πόλη και να παραμείνει στην εξορία επί μία δεκαετία. 

Η "γραφή παρανόμων"
Πρόκειται για αγωγή ή καταγγελία, με αστικές αλλά και ποινικές ευθύνες, που κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να εγείρει, εντός προθεσμίας ενός έτους απο την έκδοσή τους, κατά διοικητικών πράξεων, προβουλευμάτων της Βουλής ή ακόμη και νόμων-ψηφισμάτων, τόσο για ουσιαστικούς όσο και τυπικούς (δικονομικούς) λόγους.
Αν επειχειρούσε κανείς να μεταφέρει την "γραφή παρανόμων" στα σημερινά δεδομένα, παραλληλίζοντάς την με το θεσμό του Συμβουλίου Επικρατείας ή του Συνταγματικού Δικαστηρίου και των δημοψηφισμάτων λαϊκής πρωτοβουλίας άλλων χωρών, η σύγκριση θα προκαλούσε βαθιά θλίψη. Όχι απλώς και μόνο διότι η κυβερνητική εξουσία στην Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αγνοεί, ατιμωρητί, ορισμένες αποφάσεις του Συμβουλίου Επικρατείας, αλλά κυρίως διότι ούτε στην Ελλάδα ούτε και σε άλλες χώρες προβλέπεται δικαστικός έλεγχος και τιμωρία όσων εισηγήθηκαν ένα νόμο ή εξέδωσαν μια διοικητική πράξη, όταν ο νόμος αυτός ή η πράξη ακυρωθούν από τα θεσμοθετημένα ελεγκτικα σώματα.
Όσο για τα δημοψηφίσματα λαϊκής πρωτοβουλίας που γίνονται σήμερα σε άλλες χώρες (προφανώς ωριμότερες από την Ελλάδα) αυτά διενεργούνται μόνον όταν τα ζητήσουν πολλές δεκάδες η εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών και κρίνονται με καθολική ψηφοφορία. Ενώ τα "δημοψηφίσματα" (ας τα ονομάσουμε έτσι) της "γραφής παρανόμων" της αθηναϊκής δημοκρατίας προκαλούνται από ένα μόνο πολίτη, κρίνονται από 1.000 μόνο πολίτες-δικαστές και, το σημαντικότερο, μπορούν να επισύρουν το δικαστικό έλεγχο και τιμωρία των εισηγητών των νόμων ή εκδοτών των διοικητικών πράξεων που θα ακυρωθούν.

Η "αντίδοσις"
Κάθε χρόνο, ο επώνυμος άρχων υποδείκνυε τους εύπορους πολίτες που θα αναλάμβαναν τις διάφορες λειτουργίες. Οταν κάποιος πολίτης που υποδεικνυόταν δυστροπούσε, με τον ισχυρισμό ότι υπήρχε άλλος Αθηναίος, πλουσιώτερος απ' αυτόν, που θα έπρεπε να αναλάβει τη σχετική δαπάνη, ο άρχων καλούσε το δεύτερο να αναλάβει τη λειτουργία. Αν είχε και ο δεύτερος αντιρρήσεις, έπρεπε σε διάστημα τριών ημερών να υποβάλουν και οι δύο στον άρχοντα ένορκη κατάσταση της περιουσίας τους, οπότε θα αποφάσιζε σχετικά το δικαστήριο. Αν ο ενάγων (ο πρώτος πολίτης) καταδικαζόταν, ο εναγόμενος είχε δικαίωμα να ζητήσει απ' αυτόν ανταλλαγή περιουσιών ("αντίδοσιν").

Η "άδεια"
Για να λειτουργήσει η δημοκρατία, ήταν ανάγκη όχι μόνο να τηρούνται οι νόμοι, αλλά και το περιεχόμενό τους, όπως και οι κρίσεις της Εκκλησίας, να βρίσκονται εκτός πεδίου δημόσιας κριτικής και συζητήσεων. Όμως, υπήρχε και η γνώση ότι κανένα ανθρώπινο δημιούργημα δεν είναι τέλειο. Ετσι, στη μία από τις τρεις "νόμιμες" Εκκλησίες (την "ταίς ικετηρίαις") κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα να ζητήσει την "άδεια", βεβαίωση ατιμωρησίας δηλαδή, ώστε να μπορεί να μιλήσει ελεύθερα προς το δήμο για θέματα που ήταν αντίθετα σε νόμο που υπήρχε, ή σε απόφαση που είχε ήδη πάρει η Εκκλησία.

Η "εισαγγελία"
Πρόκειται για καταγγελία επί εσχάτη προδοσία (και μόνο), που κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να κάνει σε κάθε "κυρία Εκκλησία", κατά οποιουδήποτε άλλου πολίτη.

Επίλογος
"Απάντων αυτός αυτόν πεποίηκεν ο δήμος κύριον, και πάντα διοικείται ψηφίσμασι και δικαστηρίοις, έν οίς ο δήμός έστιν ο κρατών. Καί τούτο δοκούσι ποιείν ορθώς ευδιαφθορώτεροι γάρ ολίγοι των πολλών εΙσιν, καί κέρδει καί χάρισιν. "
(Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία)

Ο Αριστοτέλης διατυπώνει την πιο πάνω φράση με ιδιαίτερη φρόνηση. Δεν λέει ότι ο λαός είναι αδιάφθορος. Διότι πιστεύει ότι μπορεί να διαφθαρεί με τις "Χάριτες" και τα "Κέρδη" (ή με τις προεκλογικές υποσχέσεις, στα καθ' ημάς). Όμως λέει ότι διαφθείρεται δυσκολώτερα από ότι οι "ολίγοι".
Αυτή η σημαντική διαπίστωση, που πάντοτε ίσχυε και θα ισχύει σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, παίρνει μια ιδιαίτερη διάσταση στη σημερινή εποχή της γενικευμένης συναλλαγής, του "κέρδους" και των "χαρίτων". Και μάλλον αρκεί από μόνη της για να απαντήσει στο καίριο ερώτημα, αν δηλαδή πρέπει να είναι "ό δήμος ό κρατών" ή οι "ολίγοι" (αντιπρόσωποί του).

******************************

Αυτά πάνω κάτω έγραψε στο Τετρακτύς ο Γιάννης Παναγιωτόπουλος. Τα γράφει πολύ αναλυτικότερα και με πολλά σχόλια ο Αλέξανδρος Κόντος στο πρόσφατο "Αριστοτέλους: Αθηναίων Πολιτεία" και στα παλαιότερα "Δημοκρατία: έναάγωστο πολίτευμα". Γράφουν και άλλοι. Σημασία όμως έχει πόσοι διαβάζουν και πόσοι ενστερνίζονται. Ελπίζω να βοηθάω κι εγώ να γίνουν περισσότεροι.
Με τις δυο αναρτήσεις είδαμε σε γενικές γραμμές τι θα πει δημοκρατία (με κλήρωση), δηλαδή ΟΛΟΥ του ΛΑΟΥ κι όχι αντιπροσωπευτική, δηλαδή των ΟΛΙΓΩΝ.
Θα εξετάσουμε σε μια τρίτη ανάρτηση και το δικαστικό σύστημα και μετά μπορούμε να κάνουμε τα σχόλιά μας, συντομότερα βεβαίως περιεκτικότερα και με επικέντρωση στα σημαντικά αυτής της υπόθεσης που δεν αφορά μόνο στο παρελθόν αλλά και στο μέλλον μας!

Θεσμοί της Δημοκρατίας

Κατά καιρούς έχω ασχοληθεί με την δημοκρατία. Μιλάω πάντα όχι την κοινοβουλευτική, την αντιπροσωπευτική, την λαϊκή ή όλες τις άλλες δημοκρατίες που έχουν εφευρεθεί αλλά για την δημοκρατία των Ελλήνων, την αθηναϊκή δημοκρατία όπως μας την έχουν περιγράψει ο Αριστοτέλης κι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς, που ήταν ίδια με τη δημοκρατία όλων των πόλεων της Ελλάδας πριν την καταλύσουν ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του κι αργότερα οι Ρωμαίοι.

Έχω αναφερθεί σε πολλά κείμενα του Αλέξανδρου Κόντου για την "Δημοκρατία, το άγνωστο πολίτευμα" καθώς ελάχιστοι γνωρίζουν πως λειτουργούσε αυτό το πολίτευμα και πόσο μακριά από αυτό βρισκόμαστε σήμερα.

Στα πλαίσια αυτά θα αρχίσω να δημοσιεύω κι άλλα κείμενα, τρίτων ή και δικά μου, για να γνωστοποιήσω καλύτερα το πολίτευμα της δημοκρατίας και να εξηγήσω πως αυτή είναι και η μόνη διέξοδος ακόμα και σήμερα για την ανθρωπότητα αν θέλει να ξαναφέρει τον κόσμο μας στα μέτρα του ανθρώπου κι όχι στα μέτρα των ρομπότ.

Για σήμερα επιλέγω ένα κείμενο του Γιάννη Παναγιωτόπουλου, ενός εραστή της άμεσης δημοκρατίας και μελετητή της αθηναϊκής δημοκρατίας. Το παίρνω από το περιοδικό "Τετρακτύς" (Σ.Σ.: η επιλογή των αποσπασμάτων είναι με δική μου ευθύνη)

ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΘΑΥΜΑ

Η γένεση της δημοκρατίας 

Η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία είναι το πολίτευμα που δικαιούνται κυριολεκτικά και απόλυτα να αποκαλείται δημοκρατία. Μόνο σ' αυτό ο "δήμος" (λαός) "κρατεί" (έχει, την εξουσία). Κανένα άλλο σημερινό δεν δικαιούται κάτι τέτοιο. Αρκετές πλάνες συνδέουν την αθηναϊκή δημοκρατία με τον Περικλή. Οι τρεις, πιο διαδεδομένες, είναι ότι ο Περικλής εγκαθίδρυσε τη δημοκρατία, ήταν για πολλά χρόνια "πρόεδρος" ή "πρωθυπουργός" της και διοικούσε περίπου δικτατορικά (το τελευταίο επειδή ο Θουκυδίδης, αυτός ο ανυπέρβλητος δάσκαλος της πολιτικής και ιστορικής σκέψης, γράφει ότι "εγίγνετό τε λόγω μεν δημοκρατία, έργω δε υπό του πρώτου ανδρός αρχή").

Ας ξεκαθαρίσουμε πρώτα τις πλάνες αυτές.

Ο Περικλής ολοκλήρωσε, ασφαλώς, τους δημοκρατικούς θεσμούς και συνέβαλε αποφασιστικά, ως πράγματι μέγας πολιτικός άνδρας, στην άψογη λειτουργία τους κατά το μακρό χρόνο της θητείας του. Ομως οι "πατέρες της δημοκρατίας", που προηγήθηκαν, ήταν ο Σόλων, ο Κλεισθένης και ο Εφιάλτης (καμμία σχέση με τον προδότη των Θερμοπυλών), κυρίως δε οι δύο τελευταίοι. Ο Περικλής δεν ήταν "πρόεδρος" ή "πρωθυπουργός" (τέτοια αξιώματα δεν υπήρχαν στην αθηναϊκή δημοκρατία). Εκλεγόταν ως στρατηγός (μαζί με άλλους 9) για ένα μόνο χρόνο θητείας και επανεκλεγόταν από το λαό στο αξίωμα αυτό επί δεκαετίες. Και, βέβαια, δεν φανταζόταν ότι μερικοί θα τον αποκαλούσαν κάποτε "δικτάτορα". Οπως δεν το φανταζόταν κι ο Θουκιδίδης, όταν κατέγραφε το γεγονός της "υπό του πρώτου ανδρός αρχής" σε μία παράγραφο όπου αποτιμά τις εξαιρετικές πολιτικές ικανότητες και την αρετή του Περικλή.Η "ενός ανδρός αρχή" του Περικλή είχε την παρατεταμένη και κατ' έτος ανανεούμενη έγκριση του λαού. Άλλωστε ο Θουκιδίδης επιφυλάσσει μόνο στον Περικλή τη μοναδικότητα της "δημηγορίας" (δημόσιας πολιτικής ομιλίας) χωρίς αντίλογο -όλες οι άλλες δημηγορίες είναι αμφίπλευρες- κι αυτό λέει πολλά για την εκτίμηση του Θουκυδίδη στο πρόσωπό του.

Η δημοκρατία δεν "φύτρωσε" ξαφνικά στην ελληνική πολιτική σκέψη. Τα πρώτα σπέρματά της ανάγονται στην αυγή της εμφάνισης του λαού αυτού, στη μυθολογία του. Δεν είναι του παρόντος να αρχίσουμε από εκεί. Θα σταθούμε μόνο σε ένα γεγονός: η "εκκλησία του δήμου" (λαϊκή συνέλευση θα λέγαμε σήμερα) υπάρχει και λειτουργεί πολύ πριν εμφανιστεί η δημοκρατία. Έστω και αν οι δικαιοδοσίες της είναι, ακόμη, πολύ περιορισμένες: να εγκρίνει ή όχι τις προτάσεις των βασιλέων ή άλλων αρχόντων. Δεν είναι, επίσης, του παρόντος να υπεισέλθουμε και στους προηγηθέντες θεσμούς της σπαρτιατικής κοινωνίας. Μιάς κοινωνίας που πιστεύεται από πολλούς (άλλη μεγάλη πλάνη) ως άκρως στρατοκρατική και ανελεύθερη, ενώ είχε κι αυτή δημοκρατική δομή, έστω κι αν δεν έφτασε ποτέ στην αθηναική τελείωση.Τέλος, δεν θα αναφερθούμε στα δημοκρατικά πολιτεύματα άλλων "πόλεων" (κρατών) της περιόδου εκείνης. Διότι η Αθήνα δεν ήταν, τότε, η μοναδική δημοκρατική πολιτεία. Όμως το υπόδειγμα που προσέφερε ήταν τόσο τέλειο, που περιττεύει η αναφορά και σε άλλα.

Ο Σόλων ήταν ο πρώτος που αναμόρφωσε ριζικά τους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς στην Αθήνα (594-593 π.Χ.) .... Δίκαια θεωρήθηκε από πολλούς ως "πατέρας της δημοκρατίας" (ο Αριστοτέλης γράφει ότι -από τον Σόλωνα "αρχή δημοκρατίας εγένετο"). 

Ο Κλεισθένης ήταν αυτός που μεταρρύθμισε ριζικά το αθηναϊκό πολίτευμα (508-507 π.Χ.) και σφράγισε το δημοκρατικό του χαρακτήρα ...

Μένει να εξασφαλιστεί η "ισοκρατία" (ισότητα ισχύος των πολιτών) πράγμα που ολοκλήρωσε ο Εφιάλτης, αρχηγός της δημοκρατικής παράταξης (υπαρχηγός ο Περικλής).

Η δημοκρατία ολοκληρώνεται. Γίνεται "άκρακτος" (αμιγής, ανόθευτη). Ο λαός γίνεται κυρίαρχος σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής ζωής. Χωρίς την έγκρισή του τίποτε δεν μπορεί να γίνει.

Από εκεί και πέρα, αναλαμβάνει ο Περικλής να ενισχύσει τη δημοκρατία με όσους θεσμούς ακόμη χρειάζεται, για την εύρυθμη λειτουργία της. Προ παντός δε, να τη στηρίξει με τις προσωπικές του ικανότητες, ώστε να φτάσει στην τελειότητα και να γίνει παγκόσμιο σύμβολο, που θαυμάζεται πάντοτε από τότε γιατί ποτέ δεν ξεπεράστηκε.

Και μόνο για το γεγονός ότι ανταποκρίθηκε, για τόσο μακρό χρονικό διάστημα, στα αιτήματα του μεγαλοφυέστερου αλλά ταυτόχρονα και απαιτητικώτερου και δυσκολώτερου δήμου, που εγνώρισε ποτέ η ανθρώπινη ιστορία, ο Περικλής ξεφεύγει, κατά πολύ από τα κοινά μέτρα και είναι πράγματι ένας μεγάλος, τέλεια ολοκληρωμένος άνθρωπος και ιδιοφυής πολιτικός.

Θεσμοί της δημοκρατίας

Θεμελιώδη χαρακτηριστικά της αθηναϊκής δημοκρατίας των κλασικών χρόνων είναι η ελευθερία, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ισοπολιτεία. Και βασικό όργανο για τη διαφύλαξή τους, η δυνατότητα ελέγχου του κάθε πολίτη από το σύνολο των πολιτών, όπως και του συνόλου από τον οποιοδήποτε πολίτη. Με την ελευθερία που παρέχει το πολίτευμα (ελευθερία, όμως, προσδιορισμένη από το νόμο), ήταν τόσο μεγάλη η ανάγκη να ελέγχονται οι πάντες από τους πάντες, ώστε αφ' ενός διαμορφώθηκε ένα πλέγμα θεσμών για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της δημόσιας ζωής και των προσώπων που συμμετείχαν σ' αυτήν, αφ' ετέρου μεταβιβάστηκε η δικαστική εξουσία εξ ολοκλήρου στο λαό και αυξήθηκαν οι συνεδριάσεις των δικαστηρίων.
Όλες οι εξουσίες πηγάζουν και ελέγχονται απ' ευθείας από το λαό, το σώμα της Εκκλησίας του δήμου. Και οι αρχές είναι προσιτές σε κάθε πολίτη.
Οι σύγχρονες έννοιες της πολιτικής "αντιπροσώπευσης" και του "αντιπροσώπου" του λαού (περίπου αυτονόητες και εκτός αμφισβητήσεως για το σημερινό άνθρωπο) ήταν, για τους Αθηναίους, εντελώς αδιανόητες και απαράδεκτες. Διότι πίστευαν ότι, από τη στιγμή που κάποιος αναθέτει, αμετάκλητα και για ορισμένο χρονικό διάστημα, την εξουσία σε οποιουσ-δήποτε άλλους, έχει ήδη αλλοτριωθεί πολιτικά.
Το ίδιο αδιανόητη και απαράδεκτη ήταν και η αντιπροσώπευση ενός πολίτη, στην Εκκλησία του δήμου, από άλλον.

Ολες οι αρχές είναι κληρωτές, με εύλογη εξαίρεση ελάχιστες ειδικές αρχές (στρατηγοί, ταμίες) που είναι αιρετές αλλά και ανά πάσα στιγμή ανακλητές. Η κλήρωση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο, την πεμπτουσία της δημοκρατίας. Χωρίς κλήρωση, δημοκρατία δεν νοείται. 

Οι εκλογές, όπως τις γνωρίζουμε εμείς, είναι, για την αρχαία ελληνική αντίληψη από τον Ηρόδοτο ως τον Αριστοτέλη, θεσμός αριστοκρατικός. Ζήτημα ανάδειξης με εκλογή μπαίνει μόνον όπου υπάρχει ειδική τεχνική αρμοδιότητα, οπότε και έχει νόημα να διαλέξει κανείς τον καλύτερο τεχνίτη. Στον πολιτικό τομέα, αρμόδιοι δεν υπάχουν. Η γνώμη όλων βαραίνει το ίδιο.
Και όλες οι αρχές είναι πολυπρόσωπες. Ετσι η πολιτική εξουσία διασπείρεται όχι μόνο στις διάφορες αρχές αλλά και στα πρόσωπα που υπηρετούν σε καθεμιά απ' αυτές. Καμμία αρχή, κανένας δημόσιος λειτουργός δεν μπορεί, εκμεταλλευόμενος την πρόσκαιρη συμμετοχή του στην κατανομή της εξουσίας, να συγκεντρώσει μεγάλη και, κυρίως, ανεξέλεγκτη δύναμη.
Τέλος, είναι υποχρεωτική η εναλλαγή των προσώπων στις διάφορες αρχές. Με εξαίρεση τους στρατηγούς (βλ. πιο κάτω), δεν επιτρεπόταν να υπηρετήσει εκ νέου ο ίδιος πολίτης στην ίδια αρχή, πριν περάσουν από την αρχή αυτή και όλοι οι άλλοι πολίτες. Κανένας πολίτης δεν μπορεί να παγιωθεί σε ένα δημόσιο λειτούργημα, ως "ειδικός" ή "επαγγελματίας".

Το πλήθος των θεσμών αφ' ενός και το πολυπρόσωπο και η ετήσια εναλλαγή των αρχών αφ' ετέρου, επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων των πολιτών στη διακυβέρνηση της πολιτείας.
Αυτό συντελεί αποφασιστικά στην ανάπτυξη βαθύτατου αισθήματος πολιτικής ευθύνης στα άτομα. Ο δήμος, έχοντας όλες τις εξουσίες στα χέρια του, γίνεται ταυτόχρονα και υπεύθυνος για την πιστή τήρηση των νόμων. Αντιλαμβάνεται ότι έχει χρέος να διαφυλάσσει μόνος του την ελευθερία του και να πορεύεται προς το μέλλον με σύνεση και χωρίς ακρότητες, διατηρώντας πάντοτε άθικτα τα μέγιστα αγαθά της δημοκρατίας: την ισηγορία, την ισονομία, την ισοκρατία.

Πολύ πριν αρχίσουν οι νεώτεροι πολιτικοί φιλόσοφοι να ασχολούνται με τη διάκριση των εξουσιών, ο Θουκιδίδης έχει ορίσει με τρείς μόνο λέξεις τις βασικές πολιτικές εξουσίες κάθε ελεύθερου δήμου: "αυτόνομος" (καθορίζει ο ίδιος τους θεσμούς και τους νόμους του), "αυτόδικος" (αποφασίζει με τα δικά του δικαστήρια για κάθε αμφισβήτηση), "αυτοτελής" (διαχειρίζεται ο ίδιος κάθε θέμα της πολιτικής ζωής).

Ξενίζει, με την τρέχουσα αντίληψη των πραγμάτων, αυτή η παντοδυναμία του δήμου.
ερώτημα 1ον: Πώς είναι δυνατόν οποιοιδήποτε πολίτες, χωρίς "τεχνοκρατικές" ή άλλες "περγαμηνές", να ασκούν υψηλά δημόσια λειτουργήματα;

ερώτημα 2ον: Πώς είναι δυνατόν οι ίδιοι αυτοί πολίτες να επιλέγουν τον καλύτερο στρατηγό-πολιτικό, ή να αποτιμούν σωστά το έργο ενός κορυφαίου δημόσιου λειτουργού με τη "δοκιμασία"
ερώτημα 3ον: Πώς είναι δυνατόν ο δήμος να ασκεί ανεξέλεγκτα όλες τις εξουσίες, χωρίς να φτάσει στην υπερβολή ή την αυθαιρεσία;

Αν μπορούσε να θέσει κανείς το πρώτο ερώτημα σε ένα Αθηναίο πολίτη, πιθανώτατα θα εισέπραττε μια ειρωνική αντερώτηση: πώς είναι δυνατόν σεις να απασχολείτε ένα διακεκριμένο πολίτη με τη διοίκηση ενός δημόσιου οργανισμού; εμείς θα αναθέταμε το έργο αυτό σε έναν επιδέξιο δούλο. Διότι πράγματι, στην αρχαία Αθήνα, η τρέχουσα διοίκηση των πραγμάτων είχε κατά μέγα μέρος ανατεθεί σε δούλους.

Στό δεύτερο ερώτημα, που διαρκώς επανέρχεται, η απάντηση όλων, ακόμη και του Πλάτωνα (κάθε άλλο παρά ένθερμου θιασώτη των δημοκρατικών διαδικασιών), είναι πάντοτε η ίδια: αρμόδιος να επιλέξει τον καλύτερο τεχνίτη και να αποτιμήσει το έργο του δεν είναι ένας άλλος ομότεχνός του αλλά αυτός που χρησιμοποιεί το προϊόν της εργασίας του. Και στην περίπτωση του πολιτικού λειτουργού, αυτός που χρησιμοποιεί τις πολιτικές ικανότητές του, δηλαδή ο λαός.

Στο τρίτο απαντά κατά χαρακτηριστικό τρόπο η ιστορία της "στρατηγίας" κατά την κλασική εποχή. Πράγματι, παρουσιάζεται τότε το φαινομενικά παράδοξο (θα εξηγηθεί πιο κάτω γιατί δεν είναι) η στρατηγία να διαθέτει τόση δύναμη, που όχι μόνο να φαίνεται ότι έρχεται σε αντίθεση με τη δημοκρατική δομή της πολιτείας, αλλά και να περικλείει (για τη δική μας αντίληψη, που απορρέει από τη νεώτερη πολιτική ιστορία) κινδύνους για το πολίτευμα.

'Ομως, κανένας άρχων δεν είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τη δύναμη, που του παραχωρεί ο δήμος. Για να επανεκλεγεί, πρέπει ο τρόπος που διαχειρίστηκε το αξίωμά του να κριθεί επιτυχής, με τη "δοκιμασία" του απολογισμού. Και ένας ευφυής πολίτης, όπως πρέπει να είναι ο κάθε στρατηγός, αφού γνωρίζει τις απόψεις του δήμου, δεν θα σκεπτόταν ποτέ να κάνει κατάχρηση της εξουσίας του. Αλλά κι αν το επιχειρούσε, ολόκληρος ο στρατός και το ναυτικό αποτελούν τόσο συνειδητά και υπεύθυνα μέλη της ολότητας, που ποτέ δεν θα δέχονταν να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε ενέργεια κατά της πολιτείας. Η ιστορία του 5ου αιώνα δεν αναφέρει κανένα απολύτως περιστατικό όπου στρατηγός έκανε κατάχρηση της εξουσίας του, ή διανοήθηκε να επιχειρήσει να στραφεί εναντίον της πολιτείας, στηριζόμενος στη δύναμη που του είχε εμπιστευθεί ο δήμος.

Η Εκκλησία του δήμου.
Είναι το κυρίαρχο σώμα της δημοκρατίας (γενική συνέλευση των πολιτών, θα λέγαμε σήμερα) στο οποίο μετέχουν όλοι οι πολίτες που περιλαμβάνονται στον "έκκλησιαστικόν πίνακα" (από το 20ό έτος της ηλικίας τους και μετά, οπότε έχουν λήξει και οι διετείς στρατιωτικές τους υποχρεώσεις). Αποκλείονται μόνον όσοι έχουν κηρυχθεί "άτιμοι" (έχουν χάσει τα πολιτικά και αστικά τους δικαιώματα).
Έχει απεριόριστες δικαιοδοσίες. Μεταξύ αυτών:
*Ψηφίζει τους νέους νόμους, αφού της υποβληθεί προηγουμένως το σχετικό προβούλευμα (εισήγηση) από τη Βουλή των πεντακοσίων. Οι νόμοι όριζαν να μην συζητείται "μηδέν απροβούλευτον" ώστε να υπάρχει η ασφάλεια για το δήμο ότι η Βουλή έχει ήδη ελέγξει και κρίνει σε πρώτη φάση τα θέματα. Η Βουλή δεν είχε δικαίωμα να αρνηθεί να υποβάλει προβούλευμα για κάποιο ζήτημα, εάν δεν συμφωνούσε. Αναλύοντας πώς ακριβώς είχε ακριβώς κατά την κρίση της, το ζήτημα, άφηνε στο δήμο την τελική απόφαση με την τυπική φράση "ό,τι άν αυτώ δοκεί άριστον είναι".
* Εκλέγει τους αιρετούς άρχοντες.
* Ασκεί τον έλεγχο της διοίκησης.
* Επιβάλλει την ποινή της εξορίας και της δήμευσης της περιουσίας.
* Εχει τον κύριο λογο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής:
- Αποφασίζει για τις συμμαχίες, τη σύναψη ειρήνης ή την κήρυξη πολέμου.
- Δέχεται τους πρέσβεις ή κήρυκες άλλων πόλεων, μετά την επίδοση των "διαπιστευτηρίων" τους στη βουλή, για να ακουστεί από το δήμο ο σκοπός της αποστολής τους.
- Εκλέγει τους πρέσβεις της αθηναϊκής πολιτείας και τους δίνει οδηγίες για τις ενέργειες που πρέπει να κάνουν, κατόπιν δέχεται τις αναφορές τους για τις πράξεις τους, όταν επιστρέφουν στην Αθήνα, και τους κρίνει ανάλογα.
* Εχει, επίσης, τον κύριο λόγο σε στρατιωτικά ζητήματα:
- Εκλέγει τους στρατηγούς και όλες τις άλλες πολεμικές αρχές.
- Σε πολεμικές περιόδους, αποφασίζει για τον αριθμό των επιστράτων πολιτών και βοηθητικών ανδρών (μετοίκων ή δούλων) στο πεζικό και τον στόλο.
- Υποδεικνύει τους στρατηγούς που θα έχουν την αρχηγία των δυνάμεων και τους δίνει οδηγίες για τις πολεμικές επιχειρήσεις, χαράσσοντας και τη γραμμή που θα τηρήσουν στον πόλεμο, έπειτα κρίνει τους στρατηγούς που είχαν ηττηθεί, ακόμη και τους νικητές που δεν είχαν τηρήσει τα "νόμιμα".
* Ασκεί οικονομική πολιτική:
-Ψηφίζει νόμους για το νόμισμα, τα μέτρα και σταθμά, τα τελωνεία.
-Αποφασίζει για τις πολεμικές δαπάνες, καθώς και τις δαπάνες κατασκευής δημοσίων κτιρίων και αποστολής πρεσβειών.
* Αποφασίζει για θέματα της επίσημης θρησκείας (ίδρυση νέων ναών, εισαγωγή της λατρείας ξένων θεοτήτων, μισθός ιερέων και ιερειών, εισαγωγή νέου τελετουργικού στις επίσημες λατρείες).
Όλοι οι νόμοι αρχίζουν με τη φράση "έδοξε τη βουλή καί τω δήμω" Κι αυτό σημαίνει ότι το κείμενο που ακολουθεί δεν προέρχεται από κάποια "επιστημονική" ανάλυση, ούτε είναι έργο ειδικών "τεχνοκρατών" (ή ηλεκτρονικών υπολογιστών). Αποφασίστηκε γιατί έτσι φάνηκε σωστό, "έδοξε", στο δήμο.

Ολες οι αποφάσεις παίρνονται από τον δήμο. Ακόμη και οι πιο σημαντικές, όπως η υιοθέτηση της ιδέας του Θεμιστοκλή για την κατασκευή του στόλου που οδήγησε στη νίκη της Σαλαμίνας - αυτές που, όπως λέει χαρακτηριστικά ο Κορνήλιος Καστοριάδης, "εμείς σήμερα, εν τη βλακεία μας, αναθέτουμε σε ειδικούς, στην κρίση των οποίων και μόνο επαφιόμαστε". Στη δημοκρατία, όλες οι καίριες αποφάσεις παίρνονται από τους πολλούς. Οι ειδικοί εκτελούν. 

Η Εκκλησία συνερχόταν σε 4 τακτικές συνεδριάσεις στη διάρκεια κάθε "πρυτανείας" (βλ. πιο κάτω) δηλαδή 40 φορές το χρόνο.....

Κάθε πολίτης που ζητάει το λόγο, φοράει στο κεφάλι του στεφάνι από μυρτιά, για να είναι απαραβίαστος. Πρέπει, πάντως, να έχει πλήρη συνείδηση της ευθύνης του και να προσέχει πολύ τις εισηγήσεις του, διότι σε κάθε ψήφισμα αναφερόταν ποιός το είχε προτείνει ("ό τάδε είπεν") και ήταν δυνατόν, αργότερα, αν η εισήγησή του παρέσυρε το δήμο σε εσφαλμένη απόφαση, να τιμωρηθεί.
Στις αποφάσεις του δήμου δεν γινόταν κανένας έλεγχος. Όμως, με το πλέγμα των λοιπών επί μέρους θεσμών, μερικοί από τους οποίους αναφέρθηκαν ήδη, είχε ληφθεί μέριμνα ώστε η κυριαρχία που χάριζε στο δήμο το πολίτευμα, να μην αποβαίνει εις βάρος του. Και ήταν πράγματι σκληρές οι τιμωρίες για εκείνους που επιχειρούσαν να εκμεταλλευτούν την ισηγορία, για να επιτύχουν αποφάσεις αντίθετες προς το συμφέρον της πολιτείας.

Η Βουλή των πεντακοσίων
Η Βουλή αποτελεί τον κύριο φρουρό του πολιτεύματος και τον στενώτερο παραστάτη της Εκκλησίας. Επεξεργάζεται όλα τα θέματα καθώς και τους νόμους που πρόκειται να συζητηθούν από το δήμο, καταρτίζοντας τα "προβουλεύματα", απαραίτητα για την εισαγωγή οποιουδήποτε ζητήματος για συζήτηση και απόφαση στην Εκκλησία. Επειδή προετοιμάζει, κατά τον τρόπο αυτό, τις εργασίες της κυρίαρχης Εκκλησίας του δήμου, η Βουλή έχει λόγο σε όλα τα ζητήματα της πολιτείας, Επειδή δε έχει και την εποπτεία και τον έλεγχο των αρχών της πολιτείας, παρακολουθεί επίσης την εκτέλεση των αποφάσεων της Εκκλησίας.
Οι βουλευτές ήταν πολίτες ηλικίας 30 ετών και άνω και είχαν ετήσια θητεία.
Κάθε χρόνο, κληρώνονταν από τους δήμους καθεμιάς από τις δέκα φυλές 50 πολίτες ως βουλευτές, με αναλογική αντιστοιχία του αριθμού των βουλευτών στον πληθυσμό κάθε δήμου, άρα 500 συνολικά βουλευτές από όλες τις φυλές,
Με σειρά που οριζόταν επίσης με κλήρο, οι 50 βουλευτές κάθε φυλής γίνονταν "πρυτάνεις" (ένα είδος κυβέρνησης, δηλαδή) για διάστημα ίσο προς το 1/10 του έτους (35/36 ημέρες στα κανονικά, 38/39 στα εμβόλιμα) και η φυλή τους "πρυτανεύουσα" για το ίδιο διάστημα. Από τους πρυτάνεις αναδεικνυόταν, και πάλι με κλήρο, ανά ένας "έπιστάτης τών πρυτάνεων" για καθεμιά από τις ημέρες της πρυτανείας της φυλής, ο οποίος κρατούσε τη δημόσια σφραγίδα και τα κλειδιά των ιερών με το θησαυρό και τα αρχεία της πολιτείας και πρόηδρευε στη βουλή (καθώς και στην Εκκλησία του δήμου, εφ' όσον γινόταν την ημέρα που ήταν επιστάτης) . Hταν, δηλαδή, για μιά μόνο ημέρα, ό,τι περίπου ο σημερινός πρόεδρος της δημοκρατίας και ο πρωθυπουργός μαζί. Και αφού δεν υπήρχε ταξικός ή άλλος φραγμός στην εκλογή των βουλευτών, κάθε Αθηναίος πολί-της μπορούσε να υπολογίζει ότι στη διάρκεια της ζωής του ίσως έπαιρνε το υψη-λό αυτό αξίωμα.

Το αξίωμα του βουλευτή επιζητούσαν όλοι οι πολίτες, ως ιδιαίτερα τιμητικό. Και όχι ως προσοδοφόρο. Διότι ο "βουλευτικός μισθός" ήταν πολύ χαμηλός -πέντε οβολοί στην εποχή του Αριστοτέλη. Ηταν μια εργασία ιδιαίτερα επίπονη, με καθημερινή πολύωρη απασχόληση και το σπουδαιότερο, σε υψηλό βαθμό υπεύθυνη Γι αυτόν ακριβώς το λόγο κάθε βουλευτής, πριν αναλάβει υπηρεσία, περνούσε από ειδικό έλεγχο της προηγούμενης Βουλής, τη "δοκιμασία", όπου ελέγχονταν όλα όσα τον αφορούσαν: αν ήταν γνήσιος πολίτης, αν ήταν έντιμος, αν πλήρωνε τακτικά τους φόρους του, αν ήταν ευσεβής προς τους θεούς , αν είχε πάρει μέρος σε εκστρατείες και, τέλος, αν ήταν άψογη η συμπεριφορά του απέναντι των γονέων του. Μόνον αν αποδεικνυόνταν οτι πληρούσε όλες αυτές τις προυποθέσεις, κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο, ακολουθούσε η "ψήφος" (έγκριση), οπότε ορκιζόταν και αναλάμβενε υπηρεσία. Με τη λήξη της θητείας τους λογοδοτούσαν όπως όλοι οι άρχοντες. .......................

Η Βουλή συνερχόταν καθημερινά (εκτός από τις εορτάσιμες και αποφράδες ημέρες), ενώ αν υπήρχε ανάγκη συνεδρίαζε και εκτάκτως, ακόμη και τη νύκτα, χωρίς περιορισμό χρόνου.

Το πολύπλευρο έργο της Βουλής υποστήριζε σειρά ολόκληρη υπαλλήλων και υπηρετών. Σπουδαίο πρόσωπο μεταξύ αυτών, που συμμετείχε και στις συνεδριάσεις της, ήταν ο γραμματέας της Βουλής ("γραμματεύς ό κατά πρυτανείαν"), θεματοφύλακας των κρατικών μυστικών. Το όνομά του αναφερόταν και στα ψηφίσματα ("ο τάδε έγραμμάτευεν"). Ηταν ο γενικός αρχειοφύλακας της πολιτείας (ψηφίσματα της Εκκλησίας και της Βουλής, δημόσια έγγραφα εν γένει), επίσημος πρακτικογράφος των αποφάσεων της Εκκλησίας και της Βουλής και υπεύθυνος για την πιστή αναγραφή των νόμων και των ψηφισμάτων στις μαρμάρινες στήλες.
Στη δικαιοδοσία και τα καθήκοντα της βουλής και των πρυτάνεων, ήταν η εποπτεία των πολυάριθμων ειδικών επιτροπών της πολιτείας, η επίβλεψη των αρχόντων και η στενή συνεργασία με τους στρατηγούς και τους άλλους ανώτατους άρχοντες.
Είχε δικαιοδοσία στην εξωτερική πολιτική και τη διπλωματία,  οικονομικές αρμοδιότητες, ασκούσε τον έλεγχο των "αδυνάτων" (αναπήρων και ατόμων με ειδικές ανάγκες, θα λέγαμε), είχε, όμως, την κύρια φροντίδα του ναυτικού κλπ.
Στη δικαιοδοσία της ανήκε η πρώτη φάση της δοκιμασίας των εννέα αρχόντων, πλην του "γραμματέως τών θεσμοθετών" (η δεύτερη φάση, όπως και η δοκιμασία του "γραμματέως των θεσμοθετών" και των λοιπών αρχόντων, εκτός από τους εννέα, γινόταν από τα δικαστήρια). Αν ο υποψήφιος δεν εγκρινόταν από τη Βουλή, δεν επιτρεπόταν να αναλάβει το αξίωμα. Αν εγκρινόταν, ακολουθούσε νέα ψηφοφορία στο δικαστήριο και εφ' όσον ήταν κι αυτή θετική, επιτρεπόταν στον άρχοντα να αναλάβει τα καθήκοντά του.
Ο έλεγχος των αρχόντων έδινε μεγάλο κύρος στη Βουλή. Οποιοσδήποτε πολίτης μπορούσε να καταγγείλει έναν άρχοντα στη Βουλή. Ομως η κρίση της δεν ήταν οριστική. Είχε θεσπιστεί και το δικαίωμα της έφεσης ενώπιον της Εκκλησίας ή των δικαστηρίων.

Ξέρω πως το άρθρο αυτό ήταν μακροσκελές. Δεν ήταν όμως άρθρο γνώμης αλλά μελέτη, κατάθεση πληροφοριών. Νομίζω πως όποιος το διάβασε θα το βρήκε ενδιαφέρον είτε σαν κάτι καινούριο είτε σαν κάτι που βρισκόταν μπροστά στα μάτια του αλλά δεν το είχε προσέξει. 

Σε επόμενη ανάρτηση θα δημοσιεύσω κι ένα ακόμε μέρος της μελέτης του  Γιάννη Παναγιωτόπουλου (από το ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ) με τα δημόσια αξιώματα που κληρώνονταν και τα οποία υπηρετούσαν οι πολίτες ασκώντας έτσι στην πράξη το "Άρχειν και Άρχεσθαι" σαν υπεύθυνοι πολίτες.

Κι αφού δώσουμε (ίσως και με άλλα άρθρα) το περίγραμμα αυτής της εκπληκτικής διαδικασίας την οποία εφάρμοσαν οι αρχαίοι Έλληνες (σε όλες τις πόλεις επαναλαμβάνω) θα δούμε τον τρόπο που αυτή ακριβώς η διαδικασία καθόρισε και το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΑΥΜΑ, πως δηλαδή  μπόρεσε να συμβεί αυτή η εκπληκτική άνθιση των τεχνών και των επιστημών και της φιλοσοφίας, μόνον εδώ και μονον εκείνα τα χρόνια. Πως, δηλαδή, για την μοναδική φωτεινή στιγμή στην ιστορία της ανθρωπότητας ευθύνεται ακριβώς αυτή η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ των Ελλήνων.