07 Δον Χουάν Ηρακλείδης (Κεφ. 2α)

Σήμερα ξεκινά το δεύτερο κεφάλαιο με τίτλο "Αιγαίο". Ο Ηρακλείδης κι ο Χάρμος ξεκινούν από την Κερασούντα του Πόντου και γυρνούν τα νησιά και τις ακτές του Αιγαίου Κάθε μέρος και μια ιστορία, κάθε μέρος και μια γνωριμία αποφασιστική. Στη σημερινή πρώτη συνέχεια παρακολουθούμε τα παιδικά τους χρόνια στον Πόντο, την φυγή τους και τις περιπέτειές τους στην Χίο και την Κορώνη.

*********************************

Η Κερασούντα στον Πόντο

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2^ο

ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ (1526-1540)

*** ΚΕΡΑΣΟΥΣ ***

Γεννήθηκα μια ώρα μετά τον Ιάκωβο. Η μαμή, έφυγε από το σπίτι του κυρ-Ιωάννη Βασιλικού κι ήρθα στο δικό μας. Η κυρά Ιωάνναινα είχε μόλις βγάλει στον αέρα ένα όμορφο και δυνατό μωρό. Ήρθε σπίτι μας για να ξεγεννήσει τη δική μου μητέρα που έβγαλε εμένα, τον αδύνατο και καχεκτικό Χάρμο. Η ημέρα εκείνη ήταν η δεύτερη μέρα του Μαρτίου του 1511. Συμπληρώνονταν ακριβώς πενήντα χρόνια απ’ την παράδοση της Τραπεζούντας στον Μωάμεθ τον Πορθητή.

Γεννηθήκαμε στην Κερασούντα⁽ⁱ⁾, μια πόλη που οφείλει το όνομά της στις πολλές κερασιές της. Δεν ήταν οι κερασιές, όμως, που μας έκαναν περήφανους για την καταγωγή μας. Πιο πολύ μετρούσαν αυτά που μας έλεγε ο δάσκαλός μας, ο ιερέας του Αγίου Νικολάου. Μάς μιλούσε για τους προγόνους μας που είχαν προστάτη τον Ηρακλή. Ίδρυσαν πριν από δυο χιλιάδες χρόνια αυτήν την πόλη. Μάς έλεγε για τον Ιάσωνα που πέρασε από εδώ κυνηγώντας το χρυσόμαλλο δέρας. Μιλούσε για τους πιο πρόσφατους ήρωες, τους Μεγαλοκομνηνούς της αξέχαστης Ρωμανίας. Μας έδειχνε κάποια αρχαία νομίσματα που είχαν πάνω τους σχεδιασμένη μια εικόνα του Ηρακλή⁽ⁱⁱ⁾. Από αυτό έβγαλε την καταγωγή του ο Ιάκωβος, ο γεννημένος μια μέρα πριν από μένα. Αφού το «ίδης» δήλωνε καταγωγή, γι αυτό και κάθε Κερασούντιος ήταν Ηρακλείδης, απόγονος του Ηρακλή. Αρκεί να πληρούσε τις -κατά τον Ιάκωβο- προδιαγραφές, την αρχαιογνωσία και την αγάπη για την Ελλάδα.

«Ιάκωβο Βασιλικό Ηρακλείδη!» έτσι θα έπρεπε να με λένε, μού τόνιζε με περηφάνια.

«Κι εμένα θα με έλεγαν Χάρμο Γεωργιάδη Ηρακλείδη.»

«Όχι εσύ ανόητε» μού έλεγε, «τώρα μιλάμε για εμένα.»

«Μα κι εγώ Κερασούντιος είμαι.»

«Ε, και λοιπόν; Μοιάζεις εσύ καθόλου με τον Ηρακλή; Είσαι ψηλός; Είσαι δυνατός σαν εμένα;» με αποστόμωνε.

Η εύγλωττη σιωπή μου ήταν ένα είδος αποδοχής. Είχαμε καταλήξει ότι αν κάποιος λεγόταν «Ηρακλείδης», αυτός θα ήταν ο Ιάκωβος. Προς το παρόν, βέβαια, τον έλεγαν απλά Βασιλικό, γιο του Ιωάννη, του ταχυδρόμου κι αγγελιοφόρου της Υψηλής Πύλης. Ο πατέρας του είχε μιαν οικονομική άνεση όπως και ο δικός μου. Ήταν κάτι που συνέβαινε με όλους τους Ρωμιούς της Κερασούντας⁽ⁱⁱⁱ⁾.

Οι Τούρκοι ήταν ελάχιστοι, μόλις τριάντα οικογένειες στις τριακόσιες που είχε η πόλη. Ήταν ράθυμοι κι ο Ιάκωβος δεν τους συμπαθούσε. Αναγνώριζε ότι ήταν καλοί άνθρωποι, γενναίοι στη μάχη κι ιδιαίτερα ευσεβείς. Τον ενοχλούσε που αυτοί οι ξένοι μάς έκαναν κουμάντο. Η δική μας πατρίδα ήταν όχι μόνο η πιο αρχαία αλλά -κάποτε- κι η πιο σπουδαία χώρα στον κόσμο. Ο παππούς του Ιάκωβου, ο Εμμανουήλ, μας έλεγε ιστορίες για την μεγάλη χώρα την Ρωμανία. Είχε προλάβει να ζήσει στην αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, έστω και για λίγο, στη νεαρή του ηλικία. «Αλλά και πριν την αυτοκρατορία της Ρωμανίας» μας έλεγε «πατρίδα μας ήταν η Ελλάδα. Αυτή ήταν η πιο ένδοξη χώρα στον κόσμο. Είχε μεγάλους και σοφούς, πολιτικούς και καλλιτέχνες. Είχε νικήσει κάποτε σε σπουδαίες μάχες τους Πέρσες, που ήταν τα πρότυπα των Τούρκων. Η δική μας χώρα είχε διδάξει σε όλους τους άλλους λαούς τον πολιτισμό».

Ο επίσκοπος μάς έδινε πάντα κώδικες με έργα αρχαίων συγγραφέων. Τα διαβάζαμε με ζήλο. Ο Ιάκωβος διαμόρφωνε την δική του γνώμη κι όσα μάθαινε τα εξηγούσε με τα δικά του λόγια και σε μένα. Στόχος του επισκόπου ήταν να μάθουμε την ελληνική γλώσσα στην καθαρή της μορφή, την “Αττική”, όμως ο Ιάκωβος δεν στεκόταν μόνο στη γλώσσα.

Μάθαινε πολύ περισσότερα πράγματα κατανοώντας το περιεχόμενο αυτών που διάβαζε. Είχε δει πως στον κόσμο των αρχαίων δεν υπήρχαν εξ ουρανού αποκαλύψεις, ούτε εκ θεού ή παπάδων απαγορεύσεις. Υπήρχαν μόνο συλλογισμοί, διάλογος, επιχειρήματα, συμπεράσματα. Όλα κατέληγαν κάποιες φορές σε βεβαιότητες κι άλλες σε αμφιβολίες. Ήταν καταπληκτικό! Πουθενά αλλού δεν είχε υπήρχε αυτό. Οι διδαχές όλων των εκκλησιών, Χριστιανών, Μουσουλμάνων κι Εβραίων, είχαν μόνο έναν αδιαμφισβήτητο θεϊκό λόγο. Επιτρεπόταν μόνο να διαβάσεις σωστά αυτόν τον λόγο. Γύρω από αυτό το «σωστά» εγείρονταν όλες οι θεολογικές διαμάχες. Μόνο να μάθεις τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται μπορούσες. Στους αρχαίους, όμως, στον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τις τραγωδίες, όλα ήταν υπό συζήτηση. Άκουγες τα υπέρ και τα κατά, συμφωνούσες ή όχι, όμως, γινόσουν καλύτερος. Μάθαινες απ' την αμφιβολία!

Οι θεοί ήταν κοντινοί σύντροφοι των θνητών. Ναι μεν αθάνατοι αλλά υποκείμενοι σε κριτική. Μπορούσε κανείς να τους αμφισβητεί ή να τους κατηγορεί για τα ελαττώματά τους! Δεν εξόκειλε ο Ιάκωβος στην ειδωλολατρία, όμως, τον κέρδισε η ελληνική παιδεία. Θαύμασε την αρχαιότητα κι αναρωτήθηκε πως είχε καταντήσει έτσι ο κόσμος. Αντί να προχωρά μπροστά, πήγαινε ολοταχώς προς τα πίσω, βυθιζόμενος στην άγνοια, τον φόβο και τον παραλογισμό.

Δεν υπήρχε στους αρχαίους γνώση χωρίς διεισδυτική σκέψη. Αντίθετα, όλοι οι δήθεν σοφοί και δήθεν σπουδαίοι της εποχής μας απαγόρευαν τη σκέψη σαν αιρετική. Δεν υπήρχε στους αρχαίους κάτι που ήταν θέσφατο μόνο και μόνο γιατί το έλεγε ο Θεός. Όχι πως δεν είχαν κι αυτοί θεούς. Ίσα-ίσα είχαν δώδεκα Ολύμπιους κι εκατοντάδες άλλους, όμως έμοιαζαν με τους ανθρώπους. Είχαν προτερήματα κι ελαττώματα, είχαν εξ ίσου βεβαιότητες κι αμφιβολίες. Ένας σοφός μπορεί να άξιζε περισσότερο από έναν θεό. Ο κόσμος των Ελλήνων για τον Ιάκωβο -αλλά και για μένα που τον άκουγα εκστατικός- ήταν τέλειος. Ήταν ένας κόσμος λογικής κι απίστευτης ομορφιάς! Είχε και δημοκρατία, μια έννοια που μάς ήταν άγνωστη ακόμα. Σαν χάος μάς φαινόταν αλλά είχε ομορφιά.

Αν και πεπεισμένοι για την ανωτερότητα του δικού μας γένους έπρεπε να δεχόμαστε την πραγματικότητα. Φορούσαμε αγόγγυστα τον ρόλο του γκιαούρη και του ραγιά, του άπιστου δηλαδή και του σκλάβου. Σκλάβοι των γενναίων μα ασήμαντων -στα μάτια μας- Τούρκων. Η σκλαβιά ήταν σκληρό συναίσθημα και, με όσα μαθαίναμε, γινόταν ακόμα σκληρότερο. Όποτε συναντούσαμε Τούρκο στον δρόμο, κι υποχρεωτικά σκύβαμε το κεφάλι, νιώθαμε να πνιγόμαστε.

Περάσαμε την παιδική ηλικία στις ακτές του Πόντου σχεδόν ευτυχισμένοι. Είχε καταρράκτες έξω από την πόλη. Τα νερά τους περνούσαν από την Κερασούντα και χύνονταν στη Μαύρη Θάλασσα. Εκεί πηγαίναμε στα κλεφτά. Συζητούσαμε, παίζαμε κι ονειρευόμασταν. Διψούσαμε για μάθηση αλλά τα αρχαία κείμενα ήταν περιορισμένα και εξαντλήθηκαν σύντομα. Αργότερα, μάλιστα, τα πράγματα χειροτέρεψαν. Καταργήθηκε η απαλλαγή φόρων για τους Κερασούντιους κι όλοι τα έβγαζαν πια πέρα πολύ δύσκολα. Ιδιαίτερα δυσκολεύτηκε η οικογένεια του Ιάκωβου που είχε οχτώ παιδιά.

Μια μέρα, σπρωγμένος ίσως απ' την ανέχεια, ο Ιάκωβος οργάνωσε την πρώτη και τελευταία του απάτη. Παρέσυρε κι εμένα και τον μεγαλύτερο από τους αδελφούς του. Εκείνος, εγώ και ο Εμμανουήλ εμφανιστήκαμε στον Σπαχή^(iv) Ολούτσμπεη. Αυτός εκμεταλλευόταν όλα τα κτήματα έξω από την πόλη. Τού είπαμε ότι είχαμε γι αυτόν ένα πολύ σπουδαίο μαντάτο. Του δείξαμε ένα γράμμα δήθεν από την Ισταμπούλ. Ο Σπαχής ήταν ένας πλούσιος κηφήνας που λυμαινόταν τον κόπο των φτωχών ραγιάδων. Ήταν όμως γενικά άνθρωπος καλών προθέσεων κι αφελής. Είχε ζητήσει να τον διορίσουν Κατή^(v) σε ένα γειτονικό χωριό. Είχε στείλει σαν δωροδοκία μερικά άσπρα^(vi) και γούνες στη Ισταμπούλ για να αγοράσει τη θέση. Δεν υπήρχε ελπίδα να τού την δώσουν γιατί ήξεραν πόσο ακατάλληλος ήταν, ωστόσο αυτός περίμενε πως και πως το καλό νέο, το χαμπέρι. Εμείς, ξέροντας τον καημό του, τού το προσφέραμε πλαστογραφημένο στα αραβικά.

«Αφέντη, σου φέραμε το γράμμα.»

«Είναι κανονικό μπρε;»

«Ταχυδρόμοι της Πύλης είμαστε» είπαμε. «Εμείς μόνο κανονικά γράμματα φέρνουμε.»

«Διαβάστε μου τι λέει» είπε ο Ολούτσμπεης που δεν ήξερε ούτε να διαβάζει καλά-καλά.

Τού το διαβάσαμε λέγοντάς του ό,τι ήθελε να ακούσει. Πήραμε σε αντάλλαγμα ένα μεγάλο μπαξίσι για το καλό νέο που φέραμε στον αφελή. Υπολογίζαμε ότι θα κάναμε καιρό να τον ξαναδούμε κι ότι θα μας το συγχωρούσε σαν μικρά παιδιά που ήμασταν. Λογαριάζαμε όμως χωρίς τον ξενοδόχο. Την άλλη μέρα κιόλας ο Σπαχής εμφανίστηκε στον δρόμο μας. Είχε μαζί του δυο ογκώδεις και γυμνασμένους πεχλιβάνηδες. Το βάλαμε κι οι τρεις στα πόδια και γλιτώσαμε το ξύλο εκείνης της ημέρας. Καταλάβαμε, όμως, ότι πια δεν μας χωρούσε ο τόπος.

«Θα σας πιάσω και θα σας σουβλίσω. Να μη με λένε Ολούτσμπεη!» φώναζε ο Σπαχής.

«Λυπήσου μας αφέντη» του φωνάζαμε εις μάτην καθώς τα χρειαστήκαμε.

«Είστε διάολοι, δεν σας λυπάμαι. Θα σας πάρω τα κεφάλια γκιαούρηδες!»

Μετά από αυτό φύγαμε κι οι τρεις από την Κερασούντα με το πρώτο πλοίο που δέχτηκε να μας πάρει. Φτάσαμε πολύ μακριά για να γλιτώσουμε. Περάσαμε απ' την Ισταμπούλ. Για μερικές μέρες δουλέψαμε χαμάληδες κάτω στο λιμάνι για να βρίσκουμε τροφή και στέγη. Μετά μπήκαμε σε ένα Γενοβέζικο πλοίο που πήγαινε στη Ρόδο. Κάναμε μια συμφωνία με τον καπετάνιο. Θα δουλεύαμε μούτσοι για να ξεπληρώσουμε το ταξίδι. Στο τέλος θα μας έδιναν και κάτι λίγα χρήματα για να πορευτούμε.

Η Ρόδος ήταν τμήμα του Σουλτανάτου εδώ και λίγα χρόνια^(vii). Ένας νέος εποικισμός ήταν σε εξέλιξη. Από άκρη σε άκρη, σε όλο το νησί συνεχιζόταν η αλλαγή. Οι νέοι κυρίαρχοι αντικαθιστούσαν τους παλιούς. Τούρκοι αφεντάδες, έχοντας τα σουλτανικά φιρμάνια, πήγαιναν για οριστική εγκατάσταση. Έπαιρναν κτήματα με τα κιτάπια που είχαν αποκτήσει και τα νοίκιαζαν στους γκιαούρηδες αγρότες. Εισέπρατταν το χαράτσι και με αυτό ζούσαν τεμπέλικα και παρασιτικά.

Μπήκαμε στο πλοίο. Ο Ιάκωβος είχε ξεκαθαρισμένο μέσα του ότι δεν ήταν η Ρόδος ο προορισμός μας. Ήξερε καλά ότι εκεί μάς περίμενε πολλή και σκληρή δουλειά. Οι Τούρκοι θα ήταν τα αφεντικά ενώ οι Ρωμιοί κι οι άλλοι άπιστοι θα ήταν τα υποζύγια. Θα χτίζαμε, θα κουβαλούσαμε, θα ιδρώναμε και θα δίναμε το αίμα μας για να χτίσουμε τους μαχαλάδες τους. Θα φτιάχναμε εμείς τα ιδρύματα και τα τζαμιά και τα σπίτια τους. Δεν ήταν αυτά τα όνειρά του Ιάκωβου. Προορισμός του ήταν η Κρήτη ή κάποια άλλη περιοχή που να ήταν ελεύθερη από την Τουρκιά. Παραμόνευε να βρει την ευκαιρία να το σκάσουμε από το πλοίο πριν φτάσουμε στον τελικό προορισμό μας. Τα κατάφερε να βγούμε στην Χίο, σε γενοβέζικο έδαφος, έξω από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το πλοίο μας μπήκε στο λιμάνι της Χίου για ανεφοδιασμό. Εκεί, ο Ιάκωβος κι εγώ βρήκαμε την ευκαιρία να το σκάσουμε. Ο Εμμανουήλ έμεινε στο πλοίο και συνέχισε το ταξίδι του για Ρόδο.

*** ΧΙΟΣ ***

Ήταν Οκτώβριος του 1527 όταν κατεβήκαμε στο λιμάνι της Χίου. Φύγαμε την ώρα που το πλοίο αναχωρούσε. Έτσι δεν υπήρχε περίπτωση να μάς ξανανεβάσουν για να μας διώξουν. Ο Γενοβέζος διοικητής μας έπιασε και, αφού το πλοίο είχε ήδη σαλπάρει, μας έριξε στη φυλακή σαν κακοποιά στοιχεία. Μάς φόρτωσε με την κατηγορία ότι ξεμπαρκάραμε λαθραία για να κλέψουμε τους πολίτες της Γενοβέζικης επαρχίας. Ήταν καλοί έμποροι αυτοί οι Ιταλοί αλλά αυστηροί με το ντόπιο ρωμαίικο στοιχείο. Οι Γραικοί δυσανασχετούσαν με την παρουσία τους. Μόνο οι ευγενείς Ρωμιοί ένιωθαν καλά με τους Γενοβέζους. Είχαν αναπτύξει ένα ελληνο-ιταλικό λίμπρο ντ’ όρο με μεικτούς γάμους και συγγενολόγια. Χρειάστηκε να επιστρατεύσει όλη του την πειθώ ο Ιάκωβος για να βγούμε από τα μπουντρούμια. Κατάφερε να εντυπωσιάσει τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο, έναν απόγονο των τέως Ρωμαίων αυτοκρατόρων της Πόλης. Ήταν αξιωματικός των Γενοβέζων. Ο Ανδρόνικος τον συμπάθησε και μας έβγαλε από τη φυλακή.

Στο πρόσωπο του Ανδρόνικου βρήκαμε έναν σπουδαίο προστάτη. Φρόντισε να κάνει τον Ιάκωβο αξιοσέβαστο πολίτη της Δημοκρατίας. Τού προσέφερε δουλειά δασκάλου σε γόνους των ευγενών της Χίου, Λατίνων και Γραικών. Δίδασκε αρχαία ελληνικά αξιοποιώντας όσα είχαμε μάθει διαβάζοντας στην Κερασούντα. Εγώ βρήκα μια δουλειά σαν εργάτης κι επιστάτης σε μια έπαυλη στον Κάμπο. Ήταν λίγο έξω από την πόλη σε πολύ όμορφες επαύλεις..

Ο Ιάκωβος άρχισε να μαθαίνει λατινικά κι ισπανικά ενώ εξασκείτο στα ιταλικά. Έλεγε πως ο μέγας Βιργίλιος κι οι άλλοι Λατίνοι συγγραφείς δεν ήταν παρά κακέκτυπα των αρχαίων Ελλήνων. Ένιωσε για μια ακόμη φορά περηφάνια για την καταγωγή του και λύπη για τη μιζέρια της δικής μας γενιάς. Λυπόταν που είχαμε καταντήσει σκλάβοι των Τούρκων και των δυτικών. Ευχαριστιόταν ιδιαίτερα να μελετά κώδικες και παλιά έγγραφα στις πλούσιες από ντοκουμέντα χιώτικες βιβλιοθήκες. Απολάμβανε να παραδίδει μαθήματα ελληνικών στον επτάχρονο πανέξυπνο γιο του Ανδρόνικου. Τον έλεγαν κι εκείνον Ιάκωβο. Αυτός ο νεαρός, τρεις δεκαετίες αργότερα στην Αυγούστα, θα γινόταν ένας εκ των δώδεκα συνιδρυτών της Αδελφότητας.

Κατά τα λοιπά, ο χρόνος που τού έμενε διαθέσιμος ξοδευόταν εξ ολοκλήρου για την ενασχόλησή του με το γυναικείο φύλο. Στην Χίο οι γυναίκες ήταν εντυπωσιακά ωραίες κι ο Ιάκωβος ήταν επίσης ένας πολύ όμορφος νέος. Το 1530 ήμασταν ήδη δεκαεννέα ετών και εκείνος είχε γίνει το απόλυτο αντικείμενο του πόθου των κυριών της εποχής. Γενοβέζες, Ελληνίδες, Εβραίες, γυναίκες όλων των ηλικιών και μόρφωσης θαύμαζαν αυτόν τον Ρωμιό. Μιλούσε όμορφα, έγραφε ποιήματα και λογοτεχνήματα σε αρχαίες και σύγχρονες γλώσσες και χάριζε ευφυή επιγράμματα. Για την καταγωγή του είχαν ακούσει ότι ήταν Κρητικός. Το διέδιδε ο ίδιος. Έλεγε πως είχε φύγει μικρός από το νησί του και πως ήθελε κάποια στιγμή να επιστρέψει στην πατρίδα. Ήταν πανέξυπνος κι ετοιμόλογος. Η σπιρτάδα του μυαλού του συνδυαζόταν θαυμάσια με το παράστημα και την ομορφιά του.

Η παραμονή μας στη Χίο τον γέμισε με γνώσεις κι εμπειρίες. Γνώρισε πολύ καλά το γυναικείο φύλο. Είχε καλές επιδόσεις με τις όμορφες συζύγους καπεταναίων. Οι σύζυγοι έλειπαν πολύ καιρό στα πλοία και τις άφηναν απαρηγόρητες. Με έπαιρνε συχνά μαζί του σε κάποια πονηρά περπατήματά του σε χάνια έξω από την πόλη. Υπήρχαν γυναίκες πρόθυμες να σε βοηθήσουν να περάσεις καλά. Πλήρωνες μόνο λίγο πιο ακριβά το κρασί και το φαγητό σου. Εγώ ένιωθα μοναξιά μετά από μια επί πληρωμή ερωτική πράξη. Για τον Ιάκωβο τέτοιοι έρωτες δεν είχαν κανένα βάρος.

«Άδικα υποφέρεις. Πάρε την απόλαυση που σού δίνουν και μην το σκέφτεσαι πολύ» μού έλεγε μετά από κάθε τέτοια επίσκεψη.

«Θα προτιμούσα τις σχέσεις μου με τις γυναίκες κάπως αλλιώς» τού έλεγα.

Ώσπου ερωτεύτηκε. Του έκλεψε -κυριολεκτικά- την καρδιά μια υπέροχη Χιώτισσα, η Μαργαρίτα. Ήταν κι αυτή στην Αυγούστα, συνιδρύτρια της Αδελφότητας, τριάντα χρόνια μετά. Πάνω από δύο χρόνια κράτησε ο εξ αποστάσεως έρωτας. Γέννησε άπειρα ποιήματα κι ένα σωρό φλογερές επιστολές εκατέρωθεν. Σχεδόν όλες τις μετέφερα εγώ. Με την ευκαιρία, είχα φτιάξει και τη μοναδική μη πληρωμένη σχέση μου στη Χίο. Ήταν υπηρέτρια της Μαργαρίτας, η Λενιώ. Έπαιρνε τα ποιήματα του Ιάκωβου από τα χέρια μου και τα πήγαινε στην νεαρή κυρά της. Η Μαργαρίτα ήταν κόρη ενός Ρωμιού άρχοντα μεγαλέμπορου, του Θεόδωρου Κορτέση. Ο Κορτέσης ήταν στέλεχος της γενοβέζικης εμπορικής εταιρείας «Μαχόνα»^(viii) που διαφέντευε την Χίο. Ο πατέρας της την είχε καλά φυλαγμένη –έτσι νόμιζε- προορίζοντάς την για ένα καλό γάμο.

Μετά από πολλές περιπέτειες η Μαργαρίτα κι ο Ιάκωβος κατάφεραν τελικά να βρεθούν ερωτικά. Συνέβη σε ένα εγκαταλειμμένο αγρόκτημα. Ήταν ένα εξοχικό λίγο έξω από την πόλη της Χίου, όχι πολύ μακριά από τον Κάμπο με τις επαύλεις. Έζησαν έναν έρωτα πολύ δυνατό. Και για τους δυο ήταν το πρώτο τους σκίρτημα και η πρώτη τους ολοκληρωμένη ερωτική επαφή.

Στα εικοσιένα εκείνος, στα δεκαέξι αυτή, είχαν σώματα γεμάτα ορμές και ψυχές γεμάτες ρομαντισμό. Μετά από δυο χρόνια αναμονής ενώθηκαν κι όπως ήταν φυσικό, τρελάθηκαν. Η ευτυχία κι η ηδονή τούς έμπλεξαν στα δίχτυα μια ερωτικής δίνης που τούς παρέσυρε εντελώς. Δεν έκαναν τίποτα άλλο όλη την ημέρα από το να σχεδιάζουν πώς και πού θα ξαναβρεθούν. Τα κατάφερναν αρκετά συχνά με τη δική μου βοήθεια και της Λενιώς. Επωφελήθηκα κι εγώ κι έκανα επιτέλους κανονικό έρωτα με μια κανονική γυναίκα, την Λενιώ. Γνώρισα ένα κορίτσι όλο ζωή και αυθορμητισμό. Ήταν καταδικασμένο να ζήσει τη μίζερη ζωή μιας γυναίκας της κατώτερης τάξης. Η Χίος μάς είχε χαρίσει αρκετή ευτυχία, δυστυχώς όμως, αυτό δεν κράτησε πολύ.

Ο Ιάκωβος με την Μαργαρίτα αντάλλασσαν γράμματα φλογερά που έδειχναν το πάθος και το βάθος της σχέσης τους. Μια μέρα ένα τέτοιο γράμμα έπεσε στα χέρια της μητέρας της. Από εκεί κατέληξε στον πατέρα της που κόντεψε να πάθει αποπληξία. Ο Θεόδωρος Κορέσης είχε ήδη συμφωνήσει να δώσει την μονάκριβη κόρη του σαν σύζυγο σε ένα Τορινέζο. Ο μέλλων γαμπρός ήταν γόνος της φημισμένης οικογένειας των Γκριμάλντι. Επρόκειτο για κληρονόμους μεγάλης τράπεζας στο Μιλάνο. Η Μαργαρίτα με τον σύζυγό της θα έμεναν στη Γένοβα. Από εκεί ο γαμπρός θα διαχειριζόταν μιαν εμπορική εταιρεία με συμφέροντα στη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα. Ο Κορέσης, ως πεθερός, θα γινόταν μέτοχος της εταιρείας που εκτεινόταν στον τραπεζικό κλάδο. Δεν μπορούσε να αφήσει τον πρώην λαθρεπιβάτη Ιάκωβο να τού χαλάσει μια τόσο μεγάλη δουλειά. Είχε δύναμη και τα μέσα και κατάφερε να επιβάλει, έστω και δύσκολα, την θέλησή του.

Ο έρωτας αποδείχτηκε ανίσχυρος μπροστά στον ωμό εκβιασμό της δύναμης και της εξουσίας. Υποχρέωσε πρώτα τον Ιάκωβο να παραδώσει όλα τα γράμματα της Μαργαρίτας που είχε στην κατοχή του. Μετά, φρόντισε να ξαναφτιάξει την παρθενιά της κόρης του με έναν έμπειρο και εχέμυθο ειδικό γιατρό. Τέλος, έδιωξε τον Ιάκωβο από το νησί. Φυσικά, μαζί του έφυγα κι εγώ.

Φύγαμε νύχτα με προορισμό και πάλι την Ρόδο όπου είχε εγκατασταθεί ο μεγάλος του αδελφός. Ο Εμμανουήλ, όπως είχαμε μάθει, είχε παντρευτεί κι είχε ήδη ένα γιο. Τον ονόμασε Ιάκωβο προς τιμήν του αδελφού του και Διασσωρίνο που ήταν το όνομα που του είχαν δώσει οι Ρόδιοι. Εκεί θα πηγαίναμε. Αποχαιρέτησα τα αγροτόπαιδα του κτήματος όπου δούλευα και τους Χιώτες που είχα γνωρίσει στο λιμάνι. Ο Ιάκωβος αποχαιρέτησε τους ευγενείς και πλούσιους Χιώτες με τους οποίους είχε συναναστραφεί. Αποχαιρέτησε και τις όμορφες Χιωτισσες.

*** ΚΟΡΩΝΗ ***

Κάστρο Κορώνης

Το πλοίο που μας πήρε βιαστικά από την Χίο είχε προορισμό του πρώτα την Νάξο και μετά την Ρόδο. Όπως ήταν φυσικό εμείς ξεμπαρκάραμε στην Νάξο. Αποβιβαστήκαμε ομαλά χωρίς να χρειαστεί να το σκάσουμε αυτή τη φορά. Από εκεί μπήκαμε σε ένα πλοίο με μισθοφόρους στρατιώτες για την Κορώνη. Ήταν μια καλή ευκαιρία η Κορώνη κι ο Ιάκωβος είπε να αφήσουμε την Κρήτη για αργότερα. Μεγάλο μέρος του Μωριά είχε απελευθερωθεί πρόσφατα από τις δυνάμεις του Αυτοκράτορα Κάρολου. Η Κορώνη ήταν ισπανική. Ακούσαμε ότι ο Κάρολος θα προχωρούσε και θα ελευθέρωνε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Υπήρχε ένας επαναστατικός άνεμος που ενθουσίασε τον Ιάκωβο.

Οι Ισπανοί, με επικεφαλής τον Ντόρια, είχαν καταλάβει την Πάτρα και το Ρίο. Με επαναστατικές διακηρύξεις είχαν ξεσηκώσει τους Έλληνες εναντίον των Τούρκων. Οι Οθωμανοί ετοίμαζαν τώρα την αντεπίθεσή τους. Υπήρχε ένας οργασμός στρατιωτικών προετοιμασιών κι ένα όργιο φημών. Πάνω από δέκα χιλιάδες στρατιώτες του Καρόλου βρίσκονταν εδώ. Σκορπισμένοι σε όλο το Μοριά και στα εκατό αυτοκρατορικά πλοία είχαν έρθει στρατιώτες από όλες τις φυλές. Υπήρχαν Ιταλοί, Ισπανοί, Ρωμιοί, Βουργουνδοί, Γερμανοί κι Αλβανοί. Όλοι αυτοί ετοιμάζονταν να εκστρατεύσουν από ώρα σε ώρα στη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη.

Στους δεκαοχτώ μήνες που η σημαία του Αυτοκράτορα υψώθηκε στην Κορώνη, Ρωμιοί πολεμιστές συνέρρεαν από παντού. Προέρχονταν από τον Μωριά, τη Ρούμελη ή τα νησιά. Συγκροτούσαν ένα εκστρατευτικό σώμα που θα ελευθέρωνε την Ελλάδα. Το μικρό χωριό-φρούριο είχε μεταβληθεί σε πόλη αρκετών χιλιάδων κατοίκων.

Οι μήνες που ζήσαμε στην Κορώνη ήταν εξαιρετικά αποδοτικοί σε εμπειρίες αλλά και γνώσεις. Κατανοήσαμε πώς ένα βαθύ αντιθρησκευτικό αίσθημα διακατείχε τους απλούς στρατιώτες που έρχονταν. Στη Μάνη, την Ήπειρο, τη Ρούμελη και στην Κορώνη, έβριζαν εύκολα τα θεία και το παπαδαριό. Την ώρα που αυτοί έδιναν το αίμα τους στον αγώνα κατά του Τούρκου οι θρησκευτικοί ηγέτες ζητούσαν άλλα. Προτιμούσαν τα θρησκευτικά προνόμια του Σουλτάνου από τη συμμαχία με τους δυτικούς. Φοβούνταν ότι η επικράτηση των δυτικών θα έφερνε στην Ελλάδα στην κυριαρχία του λατινικού δόγματος.

Μάθαμε για τους διαμαρτυρόμενους, τα πιστεύω τους και για το κίνημα της μεταρρύθμισης. Ακούσαμε για τον Λούθηρο και τα κηρύγματά του. Μάθαμε ότι ο αυτοκράτορας Κάρολος ήταν φανατικός καθολικός ενώ ο Γάλλος βασιλιάς Ερρίκος ήταν μεταρρυθμιστής. Στη γαλλική βασιλική αυλή καλλιεργούσαν τα γράμματα και θαύμαζαν το αρχαίο ελληνικό πνεύμα. Όλα αυτά ήταν τόσο καινούρια που ήταν σαν να μαθαίναμε εξ αρχής τον κόσμο.

Μεταξύ άλλων γνωρίσαμε και τον Γιώργο Τσόμη, έναν Αρβανίτη από τον Μυστρά. Μάς έμαθε τα αλβανικά. Αυτός μύησε τον Ιάκωβο στο ακατάβλητο πνεύμα των καπετάνιων και των βουνίσιων. Αργότερα ο Ιάκωβος τον μύησε με τη σειρά του στην Αδελφότητα. Παντού στην Ελληνική χερσόνησο το πνεύμα του αγώνα ενάντια στην Τουρκιά ήταν ζωντανό. Στη Μάνη, στην Πίνδο και σε όλα τα βουνά όλοι μιλούσαν για ελευθερία. Στην Κορώνη πίστευαν τις διακηρύξεις του αυτοκράτορα. Είχε υπό την ηγεσία του μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Η Ισπανία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Ολλανδία κι ένα σωρό ακόμη κτήσεις σε όλο τον κόσμο ήταν το τεράστιο κράτος του. Ήταν αρκετά δυνατός ώστε να στηριζόμαστε πάνω του.

Άνθρωποί του, τα τελευταία χρόνια, γυρνούσαν σε όλη την Ελλάδα. Προπαγάνδιζαν την επανάσταση και σκορπίζαν ελπίδες. Έλεγαν πως οι Ρωμιοί θα έβρισκαν την ελευθερία τους και πάλι. Για να υπερασπιστεί τα φρούρια που είχε κατακτήσει στον Μοριά ο Αντρέα Ντόρια χρειαζόταν άνδρες. Αυτοί έπρεπε να στρατεύονται όχι μόνο σαν μισθοφόροι αλλά και σαν πατριώτες. Θα πολεμούσαν με τον Χριστιανό βασιλιά ενάντια στον Οθωμανό σουλτάνο.

Ωστόσο οι ελπίδες διαψεύστηκαν. Τον Απρίλιο του 1533 ένας στόλος υπό τον Λουφτή μπέη απέκλεισε την Κορώνη από την θάλασσα. Ήταν εβδομήντα πλοία. Ταυτόχρονα ο Σαντζάκ Μπέης του Μοριά την απέκλεισε με στρατεύματα από ξηράς. Οι Οθωμανοί δεν θα άφηναν την Κορώνη και τον Μοριά σε ισπανικά χέρια. Ο Ντόρια προσπάθησε να σπάσει τις γραμμές του εχθρού τον Αύγουστο. Εν μέρει τα κατάφερε, όμως δεν νίκησε τον οθωμανικό στόλο που έμεινε αλώβητος και συνέχισε τον αποκλεισμό. Έγιναν πολλές σκληρές μάχες. Ο Ιάκωβος κι εγώ, εικοσιδυάχρονοι πια, πολεμήσαμε. Εκείνος στρατιώτης και εγώ γραφιάς. Μάθαμε να πολεμάμε τους Τούρκους και διακριθήκαμε, ο Ιάκωβος, μάλιστα, επέδειξε εξαιρετικό θάρρος και πολεμική ευφυΐα.

Παρά τις προσπάθειες των υπερασπιστών, η Κορώνη δεν μπόρεσε να αντέξει έναν ακόμη χειμώνα. Ενέσκυψε και μια επιδημία πανούκλας που άρχισε να μας φθείρει. Ο Κάρολος, διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε να υπερασπιστεί τα φρούρια που είχε στην Πελοπόννησο. Αποφάσισε να τα παραδώσει στους Οθωμανούς με συνθήκη ειρήνης. Όσοι αγωνιστές στρατιώτες ήθελαν να αποφύγουν την οθωμανική υποδούλωση μπορούσαν να φύγουν. Θα απέφευγαν έτσι και τις αντεκδικήσεις των Τούρκων. Θα επιβιβάζονταν στα ισπανικά πλοία για κάποιες ελεύθερες χριστιανικές περιοχές. Τον Μάρτιο του 1534 έφυγαν κι οι τελευταίοι υπερασπιστές της Κορώνης. Εννιά πλοία και μερικά βοηθητικά τούς πήραν για τους νέους προορισμούς τους. Άλλα πέρασαν στη Ζάκυνθο, άλλα στην Κρήτη κι άλλα στην Κάτω Ιταλία. Την πρωταπριλιά παραδόθηκε το κλειδί της πόλης στους Οθωμανούς Τούρκους. 

*** 

Παραπομπές:

i Σύμφωνα με το σύγγραμμα του Δημητρίου Π. Πασχάλη, 1935 «Ημερολόγιον της Ελλάδος» (σελ. 245) περί του Ιακώβου Βασιλικού, «τα περί της πατρίδος του Βασιλικού αμφισβητούνται διότι άλλοι μεν γράφουσι ότι κατείγετο εκ Κερασούντος, άλλοι ότι ήτο Κρης, υιός πλοιάρχου, άλλοι δε ότι ήτο Σάμιος». Ο Πασχάλης έλαβε υπ’ όψιν του όλα όσα αναφέρει ο Κ. Σάθας και άλλοι που έγραψαν για την ιστορία της Ελλάδας κατά την Τουρκοκρατία. [ΣΣ: Για το παρόν δεχόμαστε την εκδοχή της Κερασούντιας καταγωγής του]

ii Στα αυτοκρατορικά νομίσματα της Τραπεζούντας από Αδριανού ως του Σεβήρου Αλεξάνδρου συναντούμε την επιγραφή ΚΕΡΑCΟΥΝΤΙΩΝ. Τα νομίσματα της Κερασούντος έφεραν την απεικόνιση του Ηρακλή. (ΠΗΓΗ: Βικιπέδια, λήμμα Κερασούντα)

iii Με απόφαση του Μεχμέτ του Πορθητή, οι Ρωμιοί της Κερασούντας είχαν απαλλαγεί από φόρους καθώς τους είχε αναθέσει την φύλαξη του επιβλητικού φρουρίου της πόλης μας και, επίσης, τους είχε ως ταχυδρόμους της Υψηλής Πύλης. Οι Τούρκοι ήταν μόνο το 10% των κατοίκων της πόλης. Αυτή η φορο-απαλλαγή των Ρωμιών καταργήθηκε το 1523 (ΠΗΓΗ: Σαμουηλίδης Χρ. Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού, εκδ. Αλκυών, 1985)

iv Οι Σπαχήδες απάρτιζαν το οθωμανικό ιππικό. Οργανώθηκαν σε σώμα τον 14ο αι. σε βάση φεουδαρχική. Κατείχαν φέουδα (τιμάρια) που παρέχονταν από τον σουλτάνο, επιτηρούσαν τους χωρικούς που εργάζονταν στη γη και καρπώνονταν τα εισοδήματα των φέουδων.

v Κατής ήταν ο τοπικός δικαστής. Η θέση εξαγοραζόταν έναντι κατάλληλου αντιτίμου.

vi «Άσπρα» ήταν τα κύρια νομίσματα της εποχής. Ήταν από άργυρο γι αυτό ονομάζονταν έτσι

vii Μέχρι το 1522 η Ρόδος βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Ναϊτών Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, όμως ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν είχε κυριεύσει, μετά από πολιορκία, το μεγάλο κι εύφορο νησί διώχνοντας τους Ιππότες που έφυγαν κι εγκαταστάθηκαν τελικά στη Μάλτα.

viii Από το 1346 η Χίος ελεγχόταν από τη γενοβέζικη εταιρεία Μαχόνα, η οποία διατηρούσε τον έλεγχο του νησιού με καταβολή ενός διαρκώς αυξανόμενου φόρου υποτέλειας στους Οθωμανούς έως το 1566 που την κατέλαβαν.

**********************************

Η συνέχεια, το δεύτερο μέρος (β) του 2ου κεφαλαίου, αύριο Τετάρτη 3/3.

Στην εικόνα, η Κερασούντα των παλιών χρόνων. Κάπως έτσι ήταν κι εκείνη την εποχή.

Σερνόμαστε σε καρικατούρα εμφυλίου με πρώτο θύμα την ελευθεροτυπία

Αγανάκτησα χτες με την ΕΡΤ που στο βραδινό της δελτίο έδειχνε σαν πρώτες ειδήσεις ένα εστιατόριο που λειτουργούσε παράτυπα κι ένα κορωνοπάρτι που είχε γίνει κάπου στην Ελλάδα. Την ίδια εκείνη ώρα σειόταν το κέντρο της Αθήνας από χιλιάδες Αθηναίους που διαδήλωναν για τον Κουφοντίνα. Πριν καν πεθάνει ο απεργός πείνας, αυτοκτονώντας ΧΩΡΙΣ την θέλησή του, πεθαίνει η ελευθερία της δημοσιογραφίας αυτοκτονώντας ΧΩΡΙΣ την θέλησή της κι αυτή. Όπως ο Κουφοντίνας δεν δέχεται την τροφή που θα τον κρατήσει εν ζωή, έτσι κι η δημοσιογραφία στην χώρα μας δεν δέχεται την τροφή (είδηση) που την κρατά ζωντανή. Κι είναι κι οι δυο φυλακισμένοι, ο μεν ένας στον Δομοκό, η δε άλλη στα δεσμά του κομματικού κράτους. Που αποδεικνύεται κράτος ΕΠΙΤΕΛΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟ (ή κομματικά επιτελικό), με αρχηγό τον ίδιο τον πρωθυπουργό που πήρε στις δικές του αρμοδιότητες όλα τα ασυνόδευτα, μεταξύ αυτών τα προσφυγάκια, την ΕΥΠ και την ΕΡΤ!

Μου έγραψαν φίλοι, με αντίθετες από τις δικές μου απόψεις, τις αντιρρήσεις τους. Δεν θέλουν να βλέπουν Κουφοντίνα ούτε στις ειδήσεις ούτε στο Φ/Μ ούτε πουθενά. Είναι εχθρός της δημοκρατίας και δολοφόνος, λένε. Είναι ένας Ρουπακιάς επί έντεκα. Από την σκοπιά τους φαίνεται, καταρχάς, να έχουν δίκιο που αγανακτούν. Όμως εδώ μιλάμε για ένα αγαθό που ξεπερνά τον απεργό πείνας και τον καθένα από εμάς. Μιλάμε για το αγαθό της ελευθερίας του τύπου που στην χώρα μας, τελευταία, πλήττεται βάναυσα.

Από την μια το κομματικά επιτελικό και επιτελικά κομματικό κράτος έχει επιβάλλει λογοκρισία στα δημόσια ΜΜΕ. Από την άλλη μια δράκα ισχυρών επιχειρηματιών έχει μετατρέψει τα ιδιωτικά ΜΜΕ σε μέσα χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Μαρινάκης, Αλαφούζος, Σαββίδης, Βαρδινογιάννης και παρόμοιοι επιχειρηματίες τα έχουν στην ιδιοκτησία και στην υπηρεσία τους. 

Η Ιταλία του Μπερλουσκόνι μοιάζει με ήπιο κρατητήριο μπροστά στο γκουαντάναμο της ελληνικής πραγματικότητας. Λυπάμαι που υπάρχουν πολίτες που επικροτούν αυτή την αυθαιρεσία, βγάζοντας άθελά τους τα "μάτια" τους (και τα "αυτιά" τους) με τα ίδια τους τα χέρια.

Η ελευθεροτυπία είναι ένα αγαθό που μόνο αν σου το στερήσουν καταλαβαίνεις την σπουδαιότητά του. Και το αγαθό αυτό αποκτήθηκε με κόπους στη διάρκεια των αιώνων. Η ελευθεροτυπία αυτή είναι που χάθηκε από την τηλεόραση του κομματικά επιτελικού κράτους και ανθεί πλέον στο διαδίκτυο, μέχρι να την περιορίσουν κι εκεί. Η ελευθεροτυπία που επιτρέπει στον πολίτη να νιώθει πως έχει στήριγμα απέναντι στις αυθαιρεσίες των ισχυρών, των χειριστών της εξουσίας, της κάθε μαφίας του δημόσιου βίου. 

Αυτή πλήττεται με τα καμώματα της ΕΡΤ που όλα τα έχει υποτάξει στις σκοπιμότητες της εικόνας με την οποία πορεύεται η κυβέρνηση. Που επιδιώκει να διχάσει τον κόσμο και να ανοίξει πόλεμο με τους ακραίους αριστερούς για να φανεί σαν η μόνη δύναμη ικανή να επιβάλλει την τάξη. Θέλει να ξεχάσουν οι πολίτες την διαχείριση της πανδημίας, το χάλι της οικονομίας, τα αντιδημοκρατικά και αντεργατικά της μέτρα και την ανικανότητα στην διαχείριση της καθημερινότητας. Να αρχίσουμε να παίζουμε κλέφτες κι αστυνόμους. Με πρώτο θύμα τον απεργό πείνας που θα πυροδοτήσει την καρικατούρα του εμφυλίου που αποζητά, κι αμέσως επόμενο την ελευθεροτυπία που έτσι κι αλλιώς πνέει τα λοίσθια υπό την διακυβέρνησή της.

06 Δον Χουάν Ηρακλείδης (Κεφ. 1δ)

Την Παρασκευή είχαμε σταματήσει στην συνεδρίαση της Αυγούστας. Είχαμε δει τις ιστορίας των δώδεκα ιδρυτών της Αδελφότητας και είχαμε παρακολουθήσει τις ιστορίες τους. Παρακολουθήσαμε και την συζήτηση με την παρουσίαση του Σχεδίου του Ηρακλείδη. Μείναμε εκεί που το συνόψισε ο Διασσωρίνος. Είχαν πει:

«Σύμφωνα με αυτά που ακούσαμε πριν λίγο την επανάσταση θα την κάνουμε εμείς. Δική μας θα είναι η οργάνωση και οι δικές μας δυνάμεις θα εξεγερθούν. Η ξένη επέμβαση μάς χρειάζεται για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς τον Οθωμανό. Στην ουσία εμείς θα χρησιμοποιήσουμε τις ξένες χριστιανικές δυνάμεις για αντιπερισπασμό.»

«Ακριβώς ανιψιέ μου. Ακριβώς αυτό θέλω να κάνουμε» είπε ο Ιάκωβος.

«Αντιστρέφει δηλαδή ο θείος μου αυτό που συνέβαινε ως τώρα. Εκείνοι πολεμούσαν και μας χρησιμοποιούσαν για να δυσκολεύουν τους Οθωμανούς» συνέχισε ο Διασσωρίνος

«Δεν ξέρω αν μπορεί να πετύχει» είπε ο Φραγκίσκος «αλλά το σχέδιο αυτό λέει. Θα μεταχειριστούμε τους ξένους για να πετύχουμε τη δική μας επανάσταση. Ομολογώ ότι είναι ιδέα μεγαλοφυής κι ανατρεπτική. Αλλάζει την οπτική γωνία μέσα από την οποία βλέπαμε όλοι μας μέχρι τώρα το θέμα της επανάστασης!»

Μετά από αυτά, συνεχίζεται ο διάλογος και τελειώνει η συνεδρίαση της Αυγούστας και μαζί της το 1ο κεφάλαιο. Αυτή την συνέχεια της συνεδρίασης θα δούμε σήμερα.

***************************** 

Ο Λεπουσνεάνου, ηγέτης της Μολδαβίας, στην Σουτσεάβα δείχνει στην Ρωξάνδρα τα κεφάλια των Βογιάρων που έκοψε σε μια επανάστασή τους. Εκεί προσκάλεσε η Ρωξάνδρα τον Ιάκωβο για να ανατρέψει τον Λεπουσνεάνου.

Κεφ. 1δ

«Η αλήθεια είναι» είπε ο Μητροφάνης «ότι όλες οι επιστολές προς ηγέτες αυτό έλεγαν. Παρακινούσαν για μάχες που θα χάριζαν ένδοξες νίκες στους βασιλιάδες και τον Πάπα. Το έθεταν σαν μια υπόθεση δικής τους δόξας από την οποία, απλά, θα επωφελούμασταν κι εμείς. Ωφέλειά μας θα ήταν να αναπνεύσουμε κάπως πιο ελεύθερα. Θα ήμασταν πάλι σκλάβοι σε ένα περιβάλλον χριστιανικής κυριαρχίας. Το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει στην Κρήτη, στην Κύπρο και στο Ιόνιο. Το σχέδιο που συζητάμε, όμως, μιλάει για δημιουργία γραικικού κράτους. Για κράτος με την δικές του θρησκεία κι εθνική υπόσταση. Αυτά είναι καινούριες ιδέες. Η σκέψη του Ιάκωβου προχωρά πολύ πιο μπροστά από όλα όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα. Κι είναι αρκετά έξυπνη.»

«Αυτό θα κινούσε με ενθουσιασμό πάλι τους Έλληνες και τους Αλβανούς. Θα ξυπνούσε και θα έβαζε στον αγώνα και τους Βλάχους και τους Βούλγαρους και τους Σέρβους» είπε ο Παλαιολόγος.

«Θα γινόταν αγώνας των λαών της χερσονήσου κατά του Οθωμανού. Η επέμβαση θα έπαιρνε χαρακτήρα εθνικής απελευθέρωσης» επισήμανε ο Ιάκωβος.

«Οι Μανιάτες κι οι Χιμαριώτες θα δέχονταν πρόθυμα μια τέτοια προοπτική. Όλοι θα προσχωρούσαν στο Σχέδιο.» είπε ο Μορμόρης που τούς ήξερε καλά.

«Αγαπητοί φίλοι» είπε ο Ιάκωβος παίρνοντας ξανά τον λόγο. «Η συζήτησή μας είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Η σωστή ανάλυση των δεδομένων θα είναι το δικό μας πλεονέκτημα. Στα εκατό χρόνια από την πτώση της Πόλης το γένος μας, έχει θρηνήσει χιλιάδες θύματα. Δεν θα οργανώσουμε άλλη μιαν επανάσταση χωρίς αύριο.»

Τον ακούγαμε με προσοχή και περιμέναμε να δούμε που θα καταλήξει.

«Δεν θα στηριχτούμε στην επίκληση θεϊκής βοήθειας ή στην ελεημοσύνη των ξένων. Δεν ζητάμε την ελευθερία μας χάρισμα. Γι αυτό και δεν αναζητάμε ούτε στήριξη από ξένους ούτε αρχηγό έξω από εμάς!»

Σταμάτησε για λίγο και μας κοίταξε.

«Το Σχέδιο που προτείνω ξέρω πως έχει κενά, θέλει συμπληρώσεις. Ξέρω ακόμη ότι εξαρτάται από τις επερχόμενες εξελίξεις. Κανείς δεν ξέρει ποια μέρα θα ξημερώσει αύριο. Τι πόλεμοι θα γίνουν, ποιοι θα είναι οι νικητές. Δεν ξέρουμε τίποτε για το μέλλον. Επομένως η τύχη θα αποφασίσει για πολλά. Χρειάζεται, λοιπόν, κι η θεϊκή συνεισφορά κι η τύχη. Όμως το "Σχέδιό" μας αποβλέπει πρώτα στην αξιοποίηση των δυνάμεων της Γραικίας και στον καταλυτικό δικό μας ρόλο. Η πίστη κι η αφοσίωσή μας στον στόχο θα φέρει και την επιτυχία μας!»

Είχε φτάσει στο κρίσιμο σημείο. Καλά τα σχέδια και τα προγράμματα αλλά εκείνο που προείχε ήταν η ψυχή. Αυτό ήταν που ήθελε να κερδίσει ο Ιάκωβος, την ψυχή τους. Όταν θα γύριζαν στους τόπους τους να ήταν μαγεμένοι από το δικό του όραμα. Να το έκαναν δικό τους.

«Κι έτσι γίνεται σαφές το κριτήριο με το οποίο έκανες τις προσκλήσεις σε όλους εμάς» είπε ο Καλλέργης. «Θεωρώ πως έκανες το σωστό!»

Ο Ιάκωβος ικανοποιήθηκε από την επιδοκιμασία του Καλλέργη και συνέχισε.

«Σας γνωρίζω όλους πολύ καλά. Ξέρω ότι εσείς είστε οι άνθρωποι που θα μπορούσα να εμπιστευτώ. Δεν είναι λίγο αυτό που σας ζητάω» είπε με μεγάλη σοβαρότητα.

«Είμαστε εδώ Ιάκωβε» τού είπε αυθόρμητα η Ελένη, «κι είμαστε μαζί σου!

«Προχώρησε, λοιπόν, πες την πρότασή σου» τού είπε ο Ανδρέας. «Έχουμε καταλάβει τι θέλεις κι ανυπομονούμε να σε ακούσουμε να μάς το ζητάς.»

Ο Ιάκωβος στάθηκε όρθιος και ανέπτυξε αυτό που είχε ήδη ονομάσει Σχέδιό του.

«Αγαπητοί φίλες και φίλοι, θα σας ζητήσω να μπείτε όλοι σε μια ένωση με τους σκοπούς που περιγράψαμε. Πιστεύω ότι πρέπει να συστήσουμε μια μυστική οργάνωση, να την λέμε “Αδελφότητα για την Ελευθερία”. Θα την αποτελούμε εμείς που είμαστε εδώ σήμερα και όσοι άλλοι χρειαστεί να εισέλθουν σε αυτήν στο μέλλον.»

Η πρόταση είχε γίνει. Δεν φαινόταν να υπάρχει αντίρρηση ωστόσο όλοι θα έπρεπε να εκφραστούν ελεύθερα. Ως τότε όμως ο Ιάκωβος είχε και κάποια άλλα σημαντικά πράγματα να πει.

«Χρειαζόμαστε ένα Καταστατικό. Έναν κανονισμό που να προβλέπει πως μπαίνει κανείς στην Αδελφότητα και σε τι ορκίζεται. Έτσι θα είμαστε οργάνωση.»

Τον άκουγαν δείχνοντας την συμφωνία τους με όσα τούς έλεγε. Εκείνος συνέχισε.

«Χρειαζόμαστε ένα σχέδιο δράσης για τα χρόνια που θα έρθουν. Πρέπει να προβλέψουμε και να επηρεάσουμε τις εξελίξεις αντί να τις μαθαίνουμε παθητικά κι εκ των υστέρων. Πρέπει να ετοιμάσουμε την ρωμαίικη εξέγερση με επιτόπου επαφές με όσους Ρωμιούς έχουν δύναμη. Να καταγράψουμε ανθρώπους, να δούμε οπλαρχηγούς, δημογέροντες, εμπόρους. καπετάνιους. Πρέπει να μυήσουμε με όλους όσοι μπορούν να βοηθήσουν. Αυτά για το ρωμαίικο.»

Τον είδα που τα μάτια του πετούσαν φωτιές. Πρέπει να τα είχε σκεφτεί άπειρες φορές αυτά που έλεγε.

«Πρέπει να ανάψουμε και το φιτίλι στις πρωτεύουσες της δύσης για μια νέα σταυροφορία. Πρέπει να αποκτήσουμε πρόσβαση σε όλες τις αυλές. Μπορούμε να μάθουμε τα δυνατά κι αδύνατα σημεία των βασιλιάδων και των πριγκίπων. Τα ίδια για τον Σουλτάνο και την οθωμανική διοίκηση. Πρέπει να ξέρουμε τους φόβους και τις φιλοδοξίες του για να μετρήσουμε καλά που θα χτυπήσουμε. Γνωρίζοντας για κάθε ηγεμόνα θα μπορέσουμε να στριμώξουμε τους Ενετούς, τον Πάπα ή άλλες χώρες. Σημασία έχει να είμαστε οι καλύτερα πληροφορημένοι άνθρωποι στον κόσμο. Τότε θα έχουμε αποκτήσει ένα χρήσιμο και πραγματικά σπουδαίο πλεονέκτημα!»

Ξετύλιγε το Σχέδιό του και μάς τόνιζε το καθήκον μας.

«Όλα πρέπει να σχεδιαστούν με τον δικό μας τρόπο, για το συμφέρον πατρίδας. Η δύστυχη Ελλάς των ραγιάδων και των τσακισμένων ανθρώπων, μάς έχει ανάγκη. Μπορούμε να τής δώσουμε αυτό που μας ζητά!»

Συνέχισε να εξηγεί με λεπτομέρειες πως θα γίνονταν όλα αυτά. Μιλούσε ακούραστα. Όση ώρα τον άκουγαν κανείς δεν σκέφτηκε να τον διακόψει ή και να κουνηθεί από την θέση του. Ρουφούσαν τα λόγια του και ήταν φανερός ο ανυπόκριτος ενθουσιασμός τους.

«Ιάκωβε, το "Σχέδιο" μοιάζει ονειρικό» είπε ο Ιουστίνος συγκινημένος. «Συμφωνώ μαζί σου και θα σε ακολουθήσω ως το τέλος!»

Πετάχτηκε τότε με τη σειρά του ενθουσιασμένος επίσης και όρθιος ο Καλλέργης

«Εγώ, πάντως, αποδέχομαι την συμμετοχή μου στην "Αδελφότητα για την Ελευθερία". Είμαι έτοιμος, Ιάκωβε, τώρα αμέσως να ορκιστώ στα ιδανικά που ακούστηκαν εδώ!»

«Αποδέχομαι κι εγώ και νιώθω βαθιά συγκινημένη» πετάχτηκε η Ελένη. Στεκόταν όρθια για να τονίσει περισσότερο τα λόγια της. «Αποδέχομαι αυτό που θα δίνει νόημα στη ζωή μου από εδώ και πέρα.»

Σηκώθηκαν όλοι από τα καθίσματα. Συμφωνούσαν κι έδειχναν ενθουσιασμένοι. Φωνές με «αποδέχομαι» ακούγονταν. Χέρια υψώνονταν ψηλά σαν μια επίκληση σε έναν αόρατο θεό της Ελλάδας. Κυριαρχούσαν χαμόγελα και μια μικρή ανησυχία για το καινούριο που έμπαινε στη ζωή μας. Ήταν μια στιγμή που όλοι την νιώθαμε σαν ιστορική. Κανείς δεν γνώριζε ποια θα ήταν η εξέλιξη, όλοι όμως πίστευαν πως δεν ήταν ένα απλό πυροτέχνημα. Πρόσεξα ένα διακριτικό δάκρυ στις άκρες των ματιών του φίλου μου Ηρακλείδη.

Το πιο σημαντικό κι ολοφάνερο, δεν θα καταγραφόταν στα πρακτικά. Θα έγραφα ότι ξεκινήσαμε αυτή τη μέρα σε αυτόν τον τόπο. Τα συναισθήματα, όμως, που μάς κατέκλυζαν δεν χωρούσαν σε κανένα χαρτί. Η Αδελφότητα που πρότεινε ο Ιάκωβος και ο μεγαλεπήβολος στόχος της, γέμιζε τα στήθη μας με περηφάνια. Ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία που έλειπε από τη ζωή όλων μας. Στο μακρινό Άουγκσμπουργκ, μια δωδεκάδα Ελλήνων δημιουργούσε εξ αρχής έναν χώρο ελευθερίας. Ήταν διάχυτη η διάθεση για προσφορά, για ψυχική ανάταση αλλά και για δημιουργική φαντασία.

Ίσως να ήμασταν για τα σίδερα, έτσι που πιστεύαμε στο ακατόρθωτο, ήμασταν όμως ευτυχείς που ζήσαμε αυτή τη μέρα. Δεν ονειρευόμασταν έστω κι αν ονειροβατούσαμε. Ο μύχιος πόθος για μια ελεύθερη Ελλάδα θα μετατρεπόταν από σήμερα σε δικό μας στόχο ζωής. Μια μυστική οργάνωση θα μπορούσε να κινητοποιήσει δυνάμεις και να τις συντονίσει σωστά. Δεν θα επαναλαμβάναμε τα ίδια λάθη. Δεν θα κατέληγε η προσπάθεια για ακόμη μια φορά σε αποτυχία και σε νέο λουτρό ελληνικού αίματος. Το Σχέδιο του Ιάκωβου δεν είχε στήριξη από τους παντοδύναμους μονάρχες, αλλά, ούτε κι εξάρτηση από αυτούς. Η Αδελφότητα για την Ελευθερία θα ήταν μια αποκλειστικά ρωμαίικη, ελληνική υπόθεση. Φτιάχναμε μια καινούρια εθνική εκκλησία πιστών που έθεταν στόχο ζωής την ελευθερία της πατρίδας. Αυτό ήταν κάτι εντελώς καινούριο. Ήταν εντελώς διαφορετικό από τις τις σχεδιασμένες σε ξένα επιτελεία φωνές για εξέγερση.

«Με συγκινεί η αποδοχή σας!» είπε ο Ιάκωβος.

Το βουητό των συζητήσεων ανά δύο και ανά τρεις, με τον διάχυτο ενθουσιασμό δεν έλεγε να σταματήσει. Εμπόδιζε όμως τη συνέχιση της συνεδρίασης. Ο Ιάκωβος, αναγκάστηκε, ως οικοδεσπότης, να επιβάλει την τάξη.

«Αδελφές και αδελφοί» είπε υψώνοντας τον τόνο της φωνής του. «Πρέπει να συνεχίσουμε την συνεδρίασή μας. Έχουμε πολλά θέματα να θέσουμε ακόμη.»

«Έχει δίκιο ο Ιάκωβος. Παρακαλώ, κάν'τε λίγη ησυχία» συνηγόρησε κι ο Ιουστίνος που κάλυψε τις ομιλίες και τους θορύβους με μια στεντόρεια φωνή.

Κάθισαν όλοι. Έγνεψαν ότι ήταν έτοιμοι.

«Θα πάρουμε τον λόγο όλοι για να εκθέσουμε τις πρώτες απόψεις μας» είπε ο Ιάκωβος. «Μετά θα ήθελα να προχωρήσουμε σε πιο πρακτικά θέματα.»

Η συζήτηση συνεχίστηκε για αρκετή ώρα με ανάλυση όσων είχαν συζητηθεί. Έγινε μια ενδελεχής διερεύνηση όλων των δυνατοτήτων που υπήρχαν. Κρατούσα τα πρακτικά και σημείωνα τις απόψεις όλων. Ο καθένας έβλεπε το θέμα από την δική του οπτική γωνιά.

Ο Μητροφάνης είπε πως υπήρχαν περιθώρια για μια μυστική οργάνωση να πετύχει. Ο κόσμος του 16^ου αιώνα ήταν γεμάτος φεουδάρχες και τοπάρχες με πολύ ισχυρές εξουσίες. Οι αυτοκράτορες συγκέντρωναν τεράστιες δυνάμεις στα χέρια τους όταν οργάνωναν στρατούς. Στους τοπικούς άρχοντες όμως είχαν μικρές δυνατότητες επιβολής της θέλησής τους. Έτσι, θα είχαμε περιθώρια ελιγμών. Οι κεντρικές εξουσίες ήταν σκληρές και προχωρούσαν σε αιματοχυσίες όταν κινδύνευαν. Γι αυτό η Αδελφότητα έπρεπε να είναι προσεκτική.

Ο Παλαιολόγος τόνισε την ανάγκη να διαδοθούν οι ιδέες της ελευθερίας. Ήταν δύσκολο να εγείρεις λαούς στο όνομα του γένους ή του έθνους, σε ένα κόσμο χωρίς γνώση και πληροφόρηση. Ο λαός ήταν βυθισμένος στην αγραμματοσύνη.

«Γράφονται όλο και περισσότερα βιβλία. Η τυπογραφία γίνεται μέρος της ζωής μας. Πρέπει κι εμείς να γράψουμε για να ανεβάσουμε το επίπεδο αυτών που θα αποτελέσουν την ψυχή της εξέγερσης. Χρειαζόμαστε τραγούδια κι έπη που να δίνουν ελπίδα και κουράγιο στους ραγιάδες» είπε.

Ο Φραγκίσκος ανέλυσε για προβλήματα της διεθνούς πολιτικής. «Η ιδέα της αναγέννησης του ελληνισμού θα δημιουργούσε θρησκευτικές επιπλοκές» είπε. Καθολικοί και Ορθόδοξοι θα δυσανασχετούσαν. Το ίδιο κι οι Μουσουλμάνοι» είπε. Θα έμπαινε σφήνα στον ανταγωνισμό Ενετών-Τούρκων και θα προβλημάτιζε τις βασιλικές αυλές.

«Η απελευθέρωση εδαφών με βάση τις εθνότητες θα απειλήσει τη συνοχή των πολυεθνικών αυτοκρατοριών. Όχι μόνο η Οθωμανική αλλά κι η Γερμανική αυτοκρατορία θα αντιδράσουν» είπε ο Φραγκίσκος.

Ο Διασσωρίνος έθιξε ένα πρόβλημα που έμπαινε στους αριστοκρατικούς ευρωπαϊκούς κύκλους. Ο φιλελληνισμός τους αφορούσε την αρχαιότητα μόνο. Μια νέα ελληνική κρατική οντότητα θα ήταν πιθανό να αναβιώσει στην πράξη τον αρχαίο πολιτισμό. Θα έθετε έτσι εκ νέου σε κίνδυνο τα θεμέλια της μονοθεϊστικής παράδοσης. Πάνω σε αυτήν, όμως, είχε κτιστεί και με την οποία πορευόταν για χίλια χρόνια η Ευρώπη, είτε η χριστιανική είτε η μουσουλμανική.

«Μεταξύ τους οι οπαδοί των μονοθεϊστικών θρησκειών έχουν έναν αλληλοσεβασμό» είπε ο Διασσωρίνος. «Όλοι στον ίδιο θεό πιστεύουν. Τις εθνικές θρησκείες τις λένε αιρετικές και διαβολικές. Θα είναι αρνητικοί απέναντί μας.»

«Μα δεν θα αμφισβητήσουμε την χριστιανικότητα της Ρωμανίας» είπε η Ελένη Παππά. «Ίσως μάς πουν αιρετικούς, όμως, θα μας αποδεχτούν.»

«Ακριβώς αυτό θέλω να τονίσω» είπε ο Διασσωρίνος. «Παρ’ όλο που θαυμάζω την αρχαία Ελλάδα, το πνεύμα της και την θρησκεία της, ωστόσο κινδυνεύουμε να κατηγορηθούμε για αιρετικοί γι αυτό πρέπει να είμαστε προσεκτικοί.»

«Συμφωνώ. Η επίκληση του παρελθόντος δεν πρέπει να συνδεθεί με την εθνική θρησκεία. Αυτό θα φοβίσει δύση κι ανατολή. Θα μας κυνηγήσουν» είπε ο Ιουστίνος.

«Όλα πρέπει να μελετηθούν. Θα βρούμε λύσεις που να μην αντιφάσκουν και να είναι εφαρμόσιμες» είπε ο Ιάκωβος.

Έτσι συνεχίστηκε κι ολοκληρώθηκε η πρώτη μέρα. Τελειώσαμε με μια σπονδή από οίνο. Υπήρχε έντονη αίσθηση σε όλους μας ότι κάτι πραγματικά ιστορικό είχε συμβεί στην Αυγούστα. Η Αδελφότητα είχε ιδρυθεί. Είχαμε αισιοδοξία κι ιδέες, χαρά κι ευθύνη. Σύντομα θα προχωρούσαμε και στις λεπτομέρειες της συμφωνίας που κλεινόταν μεταξύ μας. Γνωρίζαμε ότι θα επρόκειτο για συμφωνία αίματος και θυσίας. Η υπόθεσή μας έμπλεκε σε σπουδαία γεωπολιτικά συμφέροντα. Θα βρίσκαμε πολλές δυσκολίες, όμως, είμασταν όλοι έτοιμοι να αναλάβουμε τα προσωπικά κόστη. Δεν ήταν απλά. Μπορεί να απαιτούσαν ακόμα και την ίδια τη ζωή μας.

Οι επόμενες μέρες περιείχαν γόνιμες συνεδριάσεις. Αρχικά συμφωνήσαμε όλοι στις βασικές αρχές της μυστικής οργάνωσης «Αδελφότητα για την Ελευθερία». Φτιάξαμε ένα είδος Καταστατικού. Η εταιρεία αυτή θα ήταν κλειστή. Για την εισδοχή μέλους θα τηρούνταν προφυλάξεις και θα συνέτρεχαν αυστηρές προϋποθέσεις. Εμείς οι δώδεκα είμασταν τα πρώτα ιδρυτικά μέλη. Βρήκαμε ένα τελετουργικό που θα τηρείτο για την εισδοχή των νέων μελών. Συμφωνήσαμε και σε έναν όρκο πίστης στον σκοπό μας.

Στη συνέχεια ασχοληθήκαμε να καταστρώσουμε ένα σχέδιο δράσης όλων μας για τα επόμενα χρόνια. Ήταν ένα ευέλικτο σχέδιο που χωρούσε πολλές προσαρμογές ανάλογα με τις καταστάσεις. Έπρεπε να διεισδύσουμε στα διάφορα κέντρα αποφάσεων. Κωνσταντινούπολη, Ρώμη, Μαδρίτη, Βενετία, Παρίσι, Αυγούστα και Βιέννη ήταν οι στόχοι μας. Έπρεπε να ενθαρρύνουμε κινήσεις εναντίον των Οθωμανών από όλες τις πλευρές. Πιθανή κίνηση από τη δύση ή τον νότο θα μπορούσε να γίνει με τη βοήθεια της Βενετίας και της Ισπανίας. Μια άλλη κίνηση από τον βορά θα μπορούσε να γίνει στη Μολδαβία ή την Βλαχία. Θα μπορούσε, μάλιστα, να υποστηριχτεί είτε από την Πολωνία είτε από την Αυτοκρατορία του Καρόλου. Σημειώναμε αναλυτικά τις δυνατότητες που είχε ο καθένας να δράσει στον χώρο όπου ζούσε. Εγώ κατέγραφα τα πάντα στα πρακτικά. Απολάμβανα να ακούω διεισδυτικές σκέψεις και να νιώθω τον διάχυτο σχεδόν εφηβικό ενθουσιασμό.

Έβλεπα πως η επιλογή των προσώπων ήταν απόλυτα επιτυχημένη. Ήταν όλοι κι όλες πατριώτες έτοιμοι να δώσουν τα πάντα προκειμένου να εξυπηρετήσουν το φιλόδοξο σχέδιο. Τος ενέπνεε η υπόθεση της δημιουργίας ελληνικού κράτους μετά από εκατό χρόνια σκλαβιάς. Είχαν περάσει εκατόν δύο χρόνια από την πτώση της Κωνσταντινούπολης. στον Μωάμεθ. Είχαν περάσει ενενήντα τέσσερα χρόνια από την πτώση της Τραπεζούντας. Τότε συνέβη η ολοσχερής κατάσβεση κάθε ελληνικής κρατικής οντότητας από την οικουμένη. Για χιλιάδες χρόνια το γένος των Γραικών διέθετε μια ή πολλές κρατικές οντότητες. Υπήρχαν, είτε σαν αρχαίες ελληνικές πόλεις, είτε με τη μορφή της χριστιανικής ρωμιοσύνης. Τα τελευταία εκατό χρόνια, όμως, η σκλαβιά στον Οθωμανό και τον Ενετό σκέπαζε τον ελληνισμό. Η Αδελφότητα θα επεδίωκε την επανένταξη της Ελλάδας στον χάρτη των εθνών.

«Αγαπητέ Κόμη, όλοι στην Σουτσεάβα⁽ⁱ⁾ σε γνωρίζουν για ξάδελφό μου. Θα με επισκεφτείς, λοιπόν, στη Μολδαβία για να γνωρίσεις καλύτερα κι εσύ τον τόπο;» ρώτησε τον Ιάκωβο σε κάποια στιγμή η Αλεξάνδρα

«Έχεις κάποιο σχέδιο στο μυαλό σου Αλεξάνδρα;» την ρώτησε εκείνος με ενδιαφέρον.

«Η Μολδαβία μας ενδιαφέρει. Βρίσκεται στα βόρεια σύνορα των Οθωμανών. Επομένως θα έρθω, βεβαιότατα» τής είπε ο Ηρακλείδης. «Ίσως όχι άμεσα αλλά θα έρθω!»

«Σού λείπουν, αγαπητή Αλεξάνδρα, απεγνωσμένα οι συγγενείς;» τής είπε η Ελένη αστειευόμενη

«Μού λείπουν τόσο πολύ, όσο επίσης απεγνωσμένα χρειάζεται κι ο αγαπητός μας Ιάκωβος ένα δικό του κράτος. Η Μολδαβία είναι στον βορά. Εκεί θα θέλει να έχει μια καλή βάση για να κάνει την κίνηση που συζητήσαμε. Ας έρθει να δει με τα ίδια του τα μάτια πώς είναι η κατάσταση εκεί» τής απάντησε η Αλεξάνδρα.

«Θα σε επισκεφτώ, οπωσδήποτε ξαδέλφη Ρωξάνδρα» είπε χαμογελώντας ο Ιάκωβος. «Να είσαι βέβαιη.»

«Στη Ρώμη ποια είναι η κατάσταση;» ρώτησε ο Παλαιολόγος. Απευθυνόταν κυρίως στον Φραγκίσκο.

«Γίνονται σκέψεις για κάποια αντιτουρκική συμμαχία;»

«Ο Πάπας έχει απογοητευτεί από την έλλειψη συνεννόησης ανάμεσα στα χριστιανικά κράτη» είπε ο Φραγκίσκος. «Η Βενετία συμμάχησε με τους Τούρκους μετά την Πρέβεζα γιατί φοβάται τα χειρότερα! Οι Γάλλοι ενδιαφέρονται να κερδίζουν συνομολογήσεις από την Υψηλή Πύλη. Κάνουν συμφωνίες με τον Σουλτάνο. Ο Κάρολος δείχνει όχι μόνο απογοητευμένος αλλά κι ανίκανος να καταστείλει τους προτεστάντες! Είναι δύσκολο να ξαναπάρει ο Πάπας πρωτοβουλία για αντιτουρκική συμμαχία.»

«Ο χρόνος είναι με το μέρος μας» είπε ο Μητροφάνης. «Αρκεί να μεθοδεύσουμε τα πράγματα ακόμη και στη Ρώμη.»

«Δεν είναι εύκολο αλλά θα το παλέψουμε» συμφώνησε ο Φραγκίσκος.

«Πού αλλού έχουμε προσβάσεις;» ρώτησε ο Ιάκωβος.

«Στην Πόλη θα έχουμε σημαντική παρέμβαση όταν θα χρειαστεί» βεβαίωσε η Ελένη.

«Πρέπει να βάλουμε στην Αδελφότητα τον Πατριάρχη Διονύσιο⁽ⁱⁱ⁾» είπε ο Μητροφάνης.

«Υπάρχει αυτή η δυνατότητα;» ρώτησε ο Ιάκωβος.

«Συμφωνώ απόλυτα» είπε η Ελένη. «Σας διαβεβαιώνω ότι είναι λόγιος και εραστής των γραμμάτων. Είναι πρώτα φλογερός πατριώτης και κατόπιν Χριστιανός. Ξέρω πως αυτό ακούγεται απίστευτο, όμως, ο Διονύσιος είναι φωτεινό μυαλό. Νιώθει έντονα ότι είναι περισσότερο Έλληνας παρά Ρωμιός! Γνωρίζετε τον Μητροφάνη, είναι φίλος του Πατριάρχη. Έχουν τις ίδιες ακριβώς απόψεις και μοιράζονται τον ίδιο πόθο για την ελευθερία του γένους!»

Γνώριζα τις αντιρρήσεις που είχαν πολλοί για τον ρόλο της εκκλησίας σε τέτοια θέματα. Ξαφνιάστηκα που για τον Πατριάρχη κανείς δεν έφερε αντίρρηση. Μάλιστα, ο ίδιος ο Ιάκωβος ξεκαθάρισε αμέσως ότι θα ήθελε τον Διονύσιο μέλος της οργάνωσης.

«Είμαστε ακόμη πολύ λίγοι» είπε ο Ιάκωβος. «Είναι συνειδητή μας απόφαση να βλέπουμε με μεγάλη φειδώ την εισδοχή νέων μελών. Ειδικά όμως για τον Πατριάρχη Διονύσιο, αν θα το δεχτεί, η είσοδός του στην Αδελφότητά μας νομίζω ότι θα είναι ευλογία.»

«Τον γνωρίζουμε όλοι» είπε ο Φραγκίσκος «κι έχουμε άριστη γνώμη.»

«Είναι περιττό να σας μιλήσω γι αυτόν» είπε ο Μητροφάνης. «Θα σας πω μόνο τούτο. Όταν μάθει τι έζησα αυτές τις μέρες εδώ στην Αυγούστα, θα πέσει σε κατάθλιψη!»

Δεν χρειάζονταν περισσότερα εγκώμια. Οι σαφείς επιδοκιμασίες όλων ήταν εύγλωττες. Ο Διονύσιος διέφερε από όλους τους προηγούμενους Πατριάρχες. Ήταν λόγιος και λάτρης των γραμμάτων. Είχε επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο Πατριαρχείο και στον τρόπο που αυτό έβλεπε το μέλλον των ραγιάδων. Σχολεία ιδρύονταν και βιβλία άρχισαν να εκδίδονται με φροντίδα του Πατριάρχη. Η μόρφωση των παιδιών των Ρωμιών ήταν ένα ουσιαστικό βήμα για να αποκτήσουν ελευθερόφρονη συνείδηση. Θα μπορούσε έτσι να ανάψει μέσα τους ο πόθος της ανεξαρτησίας. Ο νέος Πατριάρχης το είχε αντιληφθεί. Προσπαθούσε να διορθώσει τη χρόνια έλλειψη του γένους στον τομέα αυτό.

«Επομένως ο Διονύσιος γίνεται το δέκατο-τρίτο μέλος της Αδελφότητάς μας. Ο Μητροφάνης θα τον ορκίσει και θα τον μυήσει στο Σχέδιο» είπε ο Ιάκωβος.

«Να είστε βέβαιοι ότι θα ορκιστεί με χαρά. Επίσης να ξέρετε ότι θα τιμήσει τον λόγο του ακόμα και με προσωπική του θυσία αν χρειαστεί» είπε ο Μητροφάνης. Έδειχνε ενθουσιασμένος με την υποδοχή της πρότασής του.

«Να τού μεταφέρεις τις ευχές και την εκτίμηση όλων μας!» τού είπαν.

Έγιναν συζητήσεις και καταρτίστηκαν πολλά μικρά σχέδια. Όλα μαζί θα έβαζαν το μεγάλο Σχέδιο σε εφαρμογή. Δεν ήταν εύκολο να ξεκινήσεις μιαν επανάσταση. Έπρεπε να την σχεδιάσουμε εκ του μηδενός και να την φέρουμε σε πέρας. Έμοιαζε κατ' αρχάς ακατόρθωτο, νιώθαμε, όμως, πως άξιζε τον κόπο. Φτιάχτηκε και εγκρίθηκε μετά από συζήτηση ένα Καταστατικό κατάλληλο για συνωμοτική δράση. Αυτό σήμαινε ότι εξ ορισμού φτιάχναμε μια παράνομη οργάνωση που θα δρούσε κρυφά. Ξέραμε ότι οι εξουσίες θα ήταν απέναντί μας καθώς τους ένοιαζε η διατήρηση των κεκτημένων του. Με τις αλλαγές που επιδιώκαμε γινόμασταν εκ των πραγμάτων επικίνδυνοι.

Καταγράφτηκαν διάφορα σχέδια πιθανών επεμβάσεων στην οθωμανική επικράτεια. Πρόβλεπαν δράσεις από τον βορά, τον νότο ή από δυσμάς, που ονομάστηκαν “αντιπερισπασμοί”. Τέθηκαν οι επιμέρους στόχοι για δράση στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, στις έδρες των μοναρχών. Αυτοί εξουσίαζαν την Ευρώπη. Έπρεπε να βρεθούμε κοντά στις αυλές τους. Από εκεί μόνο θα είχαμε άμεση πρόσβαση στις πληροφορίες και τα γεγονότα. Ξέραμε για τα φοβερά στεγανά που υπήρχαν σε όλες τις κυβερνήσεις στα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Γνωρίζαμε επίσης πολύ καλά και το πόσο ασταθείς παράγοντες ήταν οι απόλυτες μοναρχίες. Ένας βασιλιάς μπορούσε να κηρύξει πόλεμο για οποιονδήποτε λόγο. Αρκούσε απλά να τον έκρινε αποκλειστικά και μόνο εκείνος σαν σπουδαίο. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον σχεδιάσαμε τον συντονισμό μας ώστε οι επιρροές μας να ενισχυθούν και να επεκταθούν.

Καταγράφτηκαν και σχεδιάστηκαν κι άλλες ενέργειες που θα γίνονταν σε διάφορα μέρη. Στην Κρήτη, στα Ιόνια νησιά, στην Πελοπόννησο, στα χωριά της Πίνδου, στη Μάνη κι αλλού. Κάποιοι οπλαρχηγοί έπρεπε να μυηθούν στους σκοπούς μας και να γίνουν μέλη της Αδελφότητας. Μόνο έτσι θα μπορούσαν να κινηθούν κατ’ εντολή δική μας κι όχι κατά τα συμφέροντα τρίτων την κατάλληλη στιγμή. Όλα αυτά έπρεπε να οργανωθούν στις λεπτομέρειές τους. Δεν διστάσαμε να αφιερώσουμε ώρες πολλές. Στύψαμε τα μυαλά μας ώστε να βγάλουμε σωστά και χρήσιμα συμπεράσματα. Εκείνες τις μέρες στο μικρό παλάτι του Ιάκωβου στην Αυγούστα μας περίμενε πολλή και σκληρή δουλειά. Κυριαρχούσε ένας πατριωτισμός κι ένας ενθουσιασμός που σκέπαζε τα πάντα. Μας ξεκούραζε ως δια μαγείας. Ήταν ένας πυρετός που μας είχε καταλάβει και που έμοιαζε να δίνει ένα καινούριο νόημα στη ζωή μας.

===

***************

Είναι άραγε η ιστορία μια μοίρα γραμμένη κι εμείς απλά ακολουθούμε τις από πριν χαραγμένες γραμμές της;

Διανύουμε δρόμους έτοιμους από πάντα, βουτηγμένοι στην αυταπάτη ότι εμείς τάχα τους ανοίγουμε; Υπάρχει μοίρα;

Όποιος πιστεύει στο πεπρωμένο μπορεί να ακολουθήσει δύο δρόμους. Ο ένας είναι να βυθιστεί στην αδράνεια. Αφού τα πράγματα κυλούν έτσι κι αλλιώς χωρίς να είναι απαραίτητη η δική του συμμετοχή. Ο άλλος είναι ο δρόμος που χάραξε ο Ιάκωβος και που, πίσω του, συνταχτήκαμε κι εμείς.

Είναι ο δρόμος στον οποίο τίποτε δεν είναι αδύνατο. Ό,τι κι αν σκεφτείς, ό,τι κι αν επιδιώξεις είναι πεπρωμένο σου να πραγματοποιηθεί. Τότε η μοίρα γίνεται κινητήριος μοχλός για να αλλάξεις την ιστορία.

Ο Ιάκωβος μάς έβαλε σε αυτόν τον δρόμο πεπεισμένος ότι ήταν γραφτό να δώσει στην Γραικία μια θέση στον κόσμο. Δεν ήταν βέβαιος αν αυτός θα ήταν ο ελευθερωτής, αν θα ζούσε ή αν θα είχε πεθάνει ως τότε. Ήταν βέβαιος ότι αυτός έπρεπε να χαράξει σαν καπετάνιος την πορεία. Το πλοίο των ελπίδων θα έβρισκε κάποτε το λιμάνι. Όλοι εμείς οι υπόλοιποι ήμασταν οι συνεπιβάτες, το πλήρωμά του. Δεν μας είχε επιλέξει από λίστες. Ήμασταν οι φίλοι που είχε κάνει στη ζωή του, στο ταξίδι του από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι την Αυγούστα. Ένα ταξίδι που το είχαμε κάνει μαζί. Θα το κατέγραφα με μεγάλη μου ευχαρίστηση, εδώ στην Αυγούστα, σε συνθήκες ιδανικές για γραφιά. Όχι εντελώς μόνος. Θα έμενε κι η Σπυριδούλα μαζί μου, σαν οικονόμος του σπιτιού.

Μετά την ιδρυτική συνεδρίαση της “Αδελφότητας” έφυγαν όλοι, ο καθένας για τον προορισμό του. Ταξίδεψαν ως τη Βενετία και από εκεί με πλοία γύρισαν στα μέρη τους Μόνο η Ρωξάνδρα, ο Ιάκωβος κι ο Διασσωρίνος έφυγαν από δρόμους ολότελα στεριανούς. Η Αλεξάνδρα έφυγε με το προσωπικό της και τους Βογιάρους προς τη Μολδαβία. Ο Ιάκωβος με τον Διασσωρίνο τράβηξαν κατά τον βορά, στις Βρυξέλλες.

Θα είχαμε αλληλογραφία τακτική με όλους, έστω και μια φορά τον χρόνο, όσο δηλαδή ήταν δυνατόν στον καιρό μας. Άρχισα να καταγράφω πυρετωδώς όλα τα γεγονότα της μέχρι τότε ζωής μας. Ένιωθα πως κάτι σημαντικό θα συνέβαινε τα προσεχή χρόνια με επίκεντρο τον φίλο μου Ηρακλείδη. Ήθελα να έχω διηγηθεί, σαν βιογραφία, την πορεία του. Ουσιαστικά ήταν η κοινή μας ιστορία καθώς μέχρι τώρα δεν είχαμε χωρίσει ποτέ και για κανένα λόγο. Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που δεν τον ακολούθησα εκεί που πήγαινε. Κατά κάποιον τρόπο, όμως, η εξιστόρηση αυτή τον κρατούσε ολοζώντανο στο μυαλό μου.

***************

Παραπομπές:

i Η Σουτσεάβα ήταν τότε η πρωτεύουσα της Μολδαβίας. Ο Ιάκωβος Ηρακλείδης ως ηγεμόνας της, μετά από μερικά χρόνια, μετέφερε την πρωτεύουσα στο Ιάσιο φτιάνοντας το νέο παλάτι.

ii Ο Διονύσιος Β’ Γαλατιανός (επειδή γεννήθηκε στον Γαλατά) ήταν Πατριάρχης το διάστημα 1546-1556. Καθαιρέθηκε το 1548 λόγω του ταξιδιού του φίλου του Μητροπολίτη Καισαρείας Μητροφάνη στη Ρώμη (όπου είδε και προσκύνησε τον Πάπα) αλλά επανήλθε. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος μάλιστα δολοφονήθηκε μέσα σε ένα ναό το 1556. Φωτεινό μυαλό, ήταν ο πρώτος λόγιος ιεράρχης στον θρόνο της Νέας Ρώμης μετά από μια σειρά απαίδευτων Πατριαρχών (ΠΗΓΕΣ: Νέα Δομή τόμος 10, σελ. 177/ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Ι’ σελ. 100,102, 110, 122, 372/ Βικιπέδια/κ.α)

***************

Εδώ τελείωσε το 1ο κεφάλαιο (τίτλος του "Αυγούστα")

Από αύριο Τρίτη 2/3 ξεκινάμε με το δεύτερο κεφάλαιο που έχει τον τίτλο "περιπλανήσεις στο Αιγαίο". Θα παρακολουθήσουμε την ιστορία του Ηρακλείδη με τον Χάρμο και θα δούμε πώς έφτασαν στην Αυγούστα, μαζεύοντας σιγά-σιγά γνωριμίες, γνώσεις κι εμπειρίες. Πρώτη φάση αυτής της πορείας, το Αιγαίο.