ΚΥΝΙΣΜΟΣ

Από την Βικιπέδια τα πήρα αυτά που ακολούθουν, δεν είναι ούτε φιλοσοφική διατριβή ούτε διδακτορικό. Πρόκειται για τις αρχές των "Κυνικών Φιλοσόφων" της αρχαιότητας που ονομάστηκαν έτσι γιατί σύχναζαν στο γυμναστήριο του Κυνόσαργες (κάπου απέναντι από τον ναό του Ολυμπίου Διός). Ιδρυτής της σχολής ο Αντισθένης (ήταν μαθητής του Σωκράτη), κύριος εκπρόσωπος ο Διογένης από τη Σινώπη τπυ Πόντου, συνεχιστές ο Κράτης, η Ιππαρχία, ο Μητροκκλής κλπ.

Για την Ιππαρχία έπρεπε ίσως να γράψω κάτι την "ημέρα της γυναίκας" αλλά είχα εκνευριστεί με την απίστευτη κοινοτυπία που κυκλοφορούσε σε όλα τα μέσα και δεν έγραψα τίποτε. Θα γράψω όμως εν καιρώ.

Τα όσα ακολουθούν τα παραθέτω γιατί κάποιοι ίσως τα βρουν ενδιαφέροντα και, μάλιστα, πολύ χρήσιμα στην κατάσταση στην οποία μας οδηγούν τα μνημόνια:

ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ "ΚΥΝΙΚΗΣ" ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

1. Κατά τους «Κυνικούς», η Φιλοσοφία οφείλει ν' ασχολείται με την καθημερινή ζωή και με κάθε τι που είναι συγκεκριμένο και απτό και να παρακάμπτει, ως ματαιοπονία, τον κόσμο των αφηρημένων εννοιών. Για την Αρετή, η οποία ορίζεται ως σκοπός της ζωής, δεν απαιτείται πολυμάθεια, και στην κατάκτησή της δεν συντελεί διόλου η μελέτη πολύπλοκων αντικειμένων όπως η Γεωμετρία, η Μουσική και η Λογοτεχνία. Ανίσχυρες και παραπλανητικές είναι επίσης όλες οι ενασχολήσεις με μεταφυσικά, γλωσσολογικά και επιστημονικά ζητήματα. Ως βασικά εργαλεία διακίνησης των ιδεών της Σχολής αναγνωρίζονται μόνον το έμπρακτο παράδειγμα και η συγγραφή «διατριβών» και «σάτυρας».
2. Σημαντικό είναι το απτό άτομο και όχι η αόριστη και γενική έννοια «Ανθρωπότης» και η λεγομένη «κοινή ανθρώπινη φύσις». Το «καλό» ισχύει για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, σε προσωπική βάση, και η «ευδαιμονία» αποκτάται με την εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής εσωτερικής αυτάρκειας μέσω της απελευθερώσεως από τις μεταβολές της Τύχης και των άλλων εξωτερικών του εαυτού (και συχνά απειλητικών προς αυτόν) δυνάμεων του κόσμου. Ο «ευδαίμων» άνθρωπος οφείλει να είναι επιμόνως αδιάφορος και υπομονετικός απέναντι στις όποιες συμφορές. Το κέντρο βάρους της ηθικής και της συνειδησιακής αλλαγής τοποθετείται από τους Κυνικούς αποκλειστικώς στο άτομο, πέρα από κάθε εξωτερικό δεδομένο, όπως θεσμούς, συνήθειες, απόψεις, έξεις, κανόνες, παρορμήσεις, σχέσεις. Η όποια αλλαγή και βελτίωση είναι αποκλειστικώς εσωτερική ανθρώπινη υπόθεση, εντελώς ανεξάρτητη από την όποια κοινωνική, πολιτισμική, πολιτική και οικονομική πραγματικότητα. Η εσωτερική συνειδησιακή αλλαγή είναι απείρως πιο σημαντική από κάθε πολιτικοκοινωνική τέτοια, σε βαθμό που η τελευταία να καθίσταται ακόμη και αδιάφορη.
3. Πρέπει να αντιμετωπισθούν με τη μέγιστη περιφρόνηση τα όσα αιχμαλωτίζουν τους ανθρώπους στα δεσμά των «αναγκών», δηλαδή ο πλούτος, η πολυτέλεια, τα αξιώματα, η δόξα, οι απολαύσεις κ.ά. Η ειρήνη του πνεύματος και η ακμή του σώματος, κατακτώνται μέσω μίας απλής και λιτής διαβιώσεως, της λεγόμενης «εντίμου πενίας». Στον άμετρο και αφιλοσόφητο άνθρωπο, τα αποκτήματα κατά κανόνα γίνονται αδυσώπητοι και εκνευριστικοί κτήτορες, και η λεγομένη «κοινωνική θέση» ή τα διάφορα αξιώματα γίνονται δυνάστες των κατόχων τους, τους οποίους εν τέλει καταπίνουν. Ο Κράτης αποκαλεί «ημιονηγούς» τους στρατηγούς, ενώ κατά τον Διογένη ο «Κυνικός» είναι πιο προνομιούχος από τον θεωρητικώς ισχυρότερο όλων των ανθρώπων, τον τύραννο, επειδή ο τελευταίος έχει πάρα πολλά να χάσει, άρα και πάρα πολλές αιτίες για να φοβηθεί (Δίων Χρυσόστομος 8, 17). Ενώ ο τύραννος τρέμει συνεχώς, ο «Κυνικός» δεν φοβάται απολύτως τίποτε, διότι δεν έχει, ή δεν θεωρεί, τίποτε δικό του, αλλ' αντιθέτως, χαλαρωμένος και εσαεί ελεύθερος, κυριαρχεί απολύτως πάνω στον φόβο του ως «το μόνο πράγμα που όντως έχει νόημα να φοβάται κανείς».
4. Η εμπειρία και η μέσω των αισθήσεων αντίληψη, αποτελούν τη μοναδική πηγή της Γνώσεως. H μεγαλύτερη από όλες τις ανοησίες είναι το να παίρνει κανείς την ίδια τη ζωή στα σοβαρά, ή, έστω, περισσότερο σοβαρά από όσο η ίδια η φύση της απαιτεί, ως διαδρομή περισσότερο παρά ως άπαν. Ο βίος δεν είναι παρά μία διασκεδαστική περιπέτεια, μία πόρευση μέσα από φιλικά ή εχθρικά δεδομένα και καταστάσεις, και ο θάνατος απλώς το υποχρεωτικό πέρασμα εκτός του έμβιου κόσμου σε κάποια δεδομένη χρονική στιγμή, άρα παντελώς αδιάφορος. Οι νεκροί εκ των πραγμάτων δεν υποφέρουν, οι δε ζώντες για να μην υποφέρουν οφείλουν πρωτίστως να κατανικήσουν τον φόβο του θανάτου. Όπως τονίζει ο Διογένης, η ετοιμότητα του ανθρώπου να πεθάνει ανά πάσα στιγμή είναι εκείνη που τον κάνει πραγματικά ευτυχή και ελεύθερο.
5. Ως συνέπεια των ανωτέρω, οι Κυνικοί, όπως και οι Στωϊκοί με την αυτή συλλογιστική βάση, επιδοκιμάζουν την «εύλογον» αυτοκτονία, δηλαδή την εθελουσία αποχώρηση από τον βίο ως το κατεξοχήν και πάντοτε πρόχειρο εργαλείο εξασφαλίσεως Αξιοπρέπειας και Ελευθερίας. Το ίδιο επιδοκιμάζουν την ευσπλαχνική ευθανασία και όχι αδίκως βεβαίως, αφού, όπως σημειώνει ο Τζαίησον Ξενάκης, «η στάση απέναντι στο δικαίωμα των ανθρώπων να πεθάνουν είναι σημαντική ένδειξη για το πόσο ανθρωπιστική είναι μία κοινωνία». Κανείς δουλοκτήτης και δουλοποιός δεν αρέσκεται στην ιδέα πως ανά πάσα στιγμή είναι εφικτή η οριστική απόδραση κάποιων δούλων του, ή ακόμη και όλων των δούλων του (και δεν είναι διόλου συμπτωματική η καταδίκη κάθε εθελουσίας αποχωρήσεως από τις γνωστές οργανωμένες Θρησκείες που συνεργάζονται στενά με συστήματα πολιτικο-οικονομικού εξουσιασμού).
6. Ο πραγματικά σοφός πρέπει να στέκει αντίθετος στη χρήση γενικών εννοιών και να καλλιεργεί τον αντιιδεαλισμό και τον σχετικισμό. Η «Αρετή» και η «Κακία», υπό την κυρίαρχη, συμβατική και γενική χρήση τους, είναι απλώς λέξεις κενές.
7. Υπάρχει θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στη «Φύση» (η οποία στηρίζεται στο «Είναι») και το «Νόμο» (ο οποίος στηρίζεται στο «Έθιμον»). Όλοι οι κοινωνικοί θεσμοί είναι συμβατικοί και τεχνητοί, αλλά και αμείλικτοι στραγγαλιστές της ατομικής ελευθερίας αν κανείς διαπράξει το σφάλμα να τους πάρει στα σοβαρά. Η πραγματική απελευθέρωση (από-ελευθέρωση), επιτυγχάνεται μέσω της εκ θεμελίων επαναξιολογήσεως όλων των αξιών και της συνειδητοποιήσεως του απρόσμενα μεγάλου αριθμού πραγμάτων που μπορούν να διαγνωσθούν, και εν συνεχεία ν' αντιμετωπισθούν ως περιττά ή παντελώς άχρηστα. Πολιτισμός σημαίνει κατακλυσμός από άχρηστα αντικείμενα, σκουπιδοπαραγωγή, σκουπιδοσυλλογή, σκουπιδαποθησαύρισμα και σκουπιδολατρία, συνεπώς ο «Κυνικός» οφείλει να διαβιεί με τρόπο που ν' αποδεικνύει το πόσο ελάχιστα είναι τα πράγματα τα οποία όντως απαιτεί ένας βίος Ελευθερίας και Αυτο-εξαρτήσεως. Το ιδανικό του «Κυνικού», είναι η πλήρης απουσία των οποιωνδήποτε δεσμών. Όταν μηδενίζεται η ένταξη, μηδενίζονται οι απώλειες και συνεπώς ο άνθρωπος μένει αυτάρκης, αυτεξούσιος και ευδαίμων, όπως ένας ένσαρκος Θεός, του οποίου οι πραγματικές ανάγκες περιορίζονται στη βιολογική διατήρηση και μόνον εκεί. Οι πραγματικοί Θεοί θεωρούνται τέτοιοι, επειδή ακριβώς δεν χρειάζονται απολύτως τίποτε και η Αυτάρκεια είναι πρωτεύον χαρακτηριστικό τους.
8. Ως υπογράμμιση της ανθρώπινης Αυτάρκειας, ο «Κυνικός» δεν χρειάζεται καν τον λεγόμενο προσωπικό χώρο, για τον οποίο πασχίζουν σε όλον τους τον βίο οι άλλοι άνθρωποι, αλλ' αντιθέτως λειτουργεί πάντοτε δημοσίως, ακόμη και στις περιπτώσεις του φαγητού, του ύπνου ή και αυτού ακόμη του ερωτισμού. Σε αντίθεση προς τα ισχύοντα, το να κρύβεται κανείς καθ' οιονδήποτε τρόπο, για τον «Κυνικό» αποτελεί όνειδος, επειδή καταδεικνύει φοβικότητα, υποκρισία και αρρωστημένη μυστικοπάθεια. Ο Κράτης και η Ιππαρχία αποτολμούν να κάνουν δημοσίως έρωτα, ενώ ο Διογένης, αυνανιζόμενος στο κέντρο της Αγοράς, αναφωνεί ότι είναι κρίμα από τη φύση να μη μπορούν οι θνητοί να χορτάσουν αναλόγως την πείνα τους χαϊδεύοντας απλώς την κοιλιά τους.
9. Για τους «Κυνικούς», ακόμη και οι θρησκείες είναι «προϊόντα ανθρώπινης συνήθειας». Κατ' αυτούς, ο Κόσμος διοικείται από έναν «Θείο Νού», που δεν μπορεί ν' αναπαρασταθεί με εικόνα διότι, απλώς, τίποτε επί γης δεν ομοιάζει προς αυτόν. Οι Θεοί πάντως του Εθνικού Πολυθεϊσμού, μπορούν να θεωρηθούν «πολλές μορφές» αυτού του «Θείου Νοός», οπότε η ερμηνεία της φύσεώς τους καθίσταται δυνατή μέσω της αλληγορίας.
10. Η Αρετή είναι διδακτέα και από τη στιγμή που θα κατακτηθεί είναι παντελώς αδύνατον να απωλεσθεί. Ο κάτοχός της, ο «Κυνικός» σοφός, είναι απολύτως ελεύθερος και αυτάρκης, αφού, με το να είναι τέτοιος, κατέχει όλον τον πλούτο που μπορεί να αφορά την ανθρώπινη φύση. Σε αντίθεση προς αυτό που πάρα πολλοί πιστεύουν, η αντισυμβατικότητα του «Κυνικού» δεν είναι απλώς ένα εντόνως δραματικό μέσον για την επίτευξη ενός σκοπού ή για την άμεση ενόχληση του μέσου, συμβατικού ανθρώπου, με την ελπίδα ενός πιθανού αφυπνιστικού σοκ, αλλά αποτελεί, όπως πολύ σωστά τόνισε ο Ξενάκης, «αναπόσπαστο στοιχείο της προσωπικότητος του Κυνικού, που είναι ακέραιος και συνεπής. Αυτό που λέει το εννοεί και αυτό που πρεσβεύει το εφαρμόζει».

Για το βιβλίο ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΝΤΟ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΔΩ ... ΣΤΗ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ

Στο Pontos News δημοσιεύτηκε (18/12/16) ένα άρθρο της Έρσης Βατού για το βιβλίο "ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΝΤΟ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΔΩ ... ΣΤΗ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ" (έκδοση της Ένωσης Ποντίων, συγγραφείς Γιώργος Χατζόπουλος και Γιώργος Τσιρίδης)

Το άρθρο μπορείτε να το βρείτε από την πηγή του ΕΔΩ

Το παραθέτω όμως και εγώ για να το διαβάσετε αν θέλετε από αυτό το μπλογκ. (δυστυχώς δεν μπόρεσα να φορτώσω τις φωτογραφίες).

Θυμίζω ότι το βιβλίο το διαθέτει η Ένωση Ποντίων (Χριστίνα Χαφουσίδου τηλ επικοινωνίας 6074899534 και 2103316036) στην τιμή των 30 ευρώ μόνο (καθώς το κόστος καλύφθηκε σε μεγάλο μέρος από χορηγία του Μελισσανίδη). Είναι πολυτελής έκδοση και αξίζει να βρεθεί σε κάθε σπίτι Ποντίου ή Δραπετσωνίτη

***

«Από τον Πόντο και τη Μικρασία στον Πειραιά, εδώ... στη Δραπετσώνα» – 

Ένα μνημειώδες έργο για μια πόλη και τους ανθρώπους της

Θυμάμαι σαν να 'ναι τώρα ότι του Αγίου Φανουρίου κατεβαίναμε πάντα με τη φανουρόπιτά μας στη μεγάλη γιορτή της Δραπετσώνας· από τον Άγιο Διονύση, εκεί στη γέφυρα, κάθε πρωί ο Μικρασιάτης παππούς αγόραζε και έφερνε ζεστό σαλέπι· στις εργατικές πολυκατοικίες πρόλαβα μικρή τους ανθρώπους να απλώνουν τα ασπρόρουχά τους και να ρεμβάζουν στα μπαλκονάκια· στα δρομάκια πιο πέρα από το εργοστάσιο της Κοπής αναγνώρισα την προκοπή των προσφύγων όταν ασβέστωναν τα πεζοδρόμια και χάιδευαν τους καλοαναθρεμμένους βασιλικούς· δεν αλλάζω με τίποτα το χαλβά Δραπετσώνας που αξημέρωτα πηγαίναμε να πάρουμε μέρες νηστείας.

Μνήμες... Όλοι ξέραμε ότι το καλύτερο πεϊνιρλί το έφτιαχνε Πόντιος στη Δραπετσώνα και ότι σ’ αυτή τη γειτονιά ξυστά με τη δικιά μας, το Κερατσίνι, βρήκαν φιλόξενο τόπο για να απλώσουν την ιστορική-μουσική τους πραμάτεια οι ρεμπέτες.

Σκόρπιες εικόνες...

Μουσική όμως και μάλιστα παραδοσιακή, με λύρα, έπαιζαν τραγουδώντας σε μια γλώσσα με αρχαία ακούσματα και οι... Αούτοι, όπως τους έλεγαν οι μη Πόντιοι, παραφθορά του αυτοί. Στη δική μας τη γειτονιά, με απογόνους της ιωνικής γης, το Αούτος σήμαινε Πόντιος οξύθυμος, μπελαλής αλλά και μπεσαλής, πρόσφυγας αλλά περήφανος. Δεν ήταν υποτιμητικό. Ήταν... συμπερασματικό.

Η δική μου Δραπετσώνα είναι ένα φευγαλέο πέρασμα από τις παιδικές μου μνήμες. Βουτώντας όμως μέσα στις σελίδες του Από τον Πόντο και τη Μικρασία στον Πειραιά, εδώ... στη Δραπετσώνα, έγινε αγαπημένη, σα να απέκτησε ψυχή η ίδια, πέρα από αυτήν των ανθρώπων της.

Είμαι αναγνώστρια παιδιόθεν και έχω δει πολλές καλές έως άριστες εκδόσεις. Τι θα μπορούσε να με εντυπωσιάσει πια; Και όμως. Δεν θα μπορούσα να νιώσω πιο ευχάριστη έκπληξη σε τέτοιες ζοφερές εποχές, από ότι παίρνοντας στα χέρια μου αυτό το βαρύ έργο. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Κι ας άκουγα από πολύ καιρό την επιμελήτρια της έκδοσης Χριστίνα Χαφουσίδου να λέει ότι δουλεύει πάνω σε αυτό. Οι συγγραφείς Γιώργος Χατζόπουλος και Γιώργος Τσιρίδης που είχαν παραδώσει τα πρώτα τους κείμενα χρόνια πριν, θα πρέπει να είχαν εγκαταλείψει την ιδέα της έκδοσης. Νά όμως που το τελικό αποτέλεσμα δικαιολογεί κάθε καθυστέρηση.

Πεντακόσιες σελίδες εθνικού πλούτου που με κείμενα, φωτογραφίες, χάρτες, αποκόμματα από τον Τύπο, ιστορικά ντοκουμέντα και εικαστικές απεικονίσεις αποτίνουν φόρο τιμής στη Δραπετσώνα και τους κατοίκους της.

Η έκδοση αναδεικνύει τη στενή σχέση του Πόντου και της Δραπετσώνας· η πλειοψηφία των προσφύγων που την πρωτοκατοίκησαν ήταν από τον Πόντο, και δεκαετίες αργότερα, με την έλευση του κύματος των Ελλήνων Ποντίων από χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, πολλοί έστησαν εκεί εκ νέου τη ζωή τους.

Το πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζει συνοπτικά την ιστορία του Πόντου και τη ζωή ’ς σην πατρίδαν, από την κοινωνική δομή και την παιδεία μέχρι, φυσικά, τη μουσική και το θέατρο, αλλά και τον Τύπο (ας μην ξεχνάμε ότι η Ένωση Ποντίων Πειραιώς, που οδήγησε αυτό το εγχείρημα, τιμά κάθε χρόνο τον δημοσιογράφο Νίκο Καπετανίδη και στο πρόσωπό του όλους τους αγωνιστές και τα θύματα της Γενοκτονίας). Φιλοξενείται επίσης στο έργο συνοπτική ιστορία της Μικράς Ασίας και της Μικρασιατικής Καταστροφής με μαρτυρίες.

Η μαρτυρία είναι ένα μέσο γνωριμίας με το ιστορικό γεγονός που διατρέχει όλο το έργο και συγκινεί.

Μετά από ένα πέρασμα από την αρχαία ιστορία της πόλης της Δραπετσώνας, «υπό το όνομα Ηετιώνεια, τμήμα της κώμης με το όνομα Πειραιεύς», ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με τα πιο βαθιά του συναισθήματα. Αυτά που ακουμπούν την ανθρωπιά του. Απόγονος προσφύγων ή όχι, δεν μπορεί να μην συγκινηθεί, να μην πονέσει και θυμώσει με τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολής, τον βίαιο ξεριζωμό τους, τις άθλιες συνθήκες εγκατάστασής τους στη μητέρα πατρίδα και τα προσκόμματα που δημιούργησαν οι επίσημοι φορείς που τους υποδέχτηκαν, όπως διεκτραγωδούνται και μέσα από μαρτυρίες, λογοτεχνικά και δημοσιογραφικά κείμενα της εποχής.

Οι νεοαφιχθέντες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να δημιουργήσουν ένα νέο αφήγημα ζωής κρατώντας ψηλά στην ψυχή και την κάθε τους μέρα την πατρίδα, τη ρίζα... Ενώθηκαν, συνεργάστηκαν, δημιούργησαν συλλόγους (με πρώτη την Ένωση Ποντίων Πειραιώς) και άρχισαν να ξαναχτίζουν τη ζωή τους έχοντας βάλσαμο τη λύρα, τους χορούς και τα τραγούδια τους.

Ήταν γέννημα μουσικής η Δραπετσώνα άλλωστε. Εδώ κατέφυγαν οι κεμεντζετζήδες, οι Σμυρνιοί με τα σαντούρια και τα βιολιά τους, και ήρθαν και συνάντησαν τους ρεμπέτες τού... περιθωρίου. Γιατί έτσι τους έβλεπαν τότε. Το νεοεκδοθέν έργο της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς μάς ταξιδεύει στην εποχή με φωτογραφικό υλικό, προσωπογραφίες των μουσικών (Περιστέρης, Τούντας, Βαγγέλης Παπάζογλου, Γ. Παπαϊωάννου, Γιοβάν Τσαούς-Ετσιρείδης, Νίκος Παπαβραμίδης [φωτ. δεξιά] κ.ά.), αλλά και στίχους πασίγνωστων τραγουδιών που μιλούν για την περιοχή ή γράφτηκαν από ανθρώπους που έζησαν στους προσφυγικούς αυτούς τόπους.

Και το χίλια εννιακόσια / το είκοσι τη χρονίας
και ν’ ερχίνεσαν και τοι Ρωμαίοις, / πουλί μ’ σα εξορίας.
Κλάψον μάνα, κλάψον μάνα / και σύρον τα μαλλία σ’
τα στράτας δάκρια εκόμωσαν / και τον κόσμον λαλίας...
Ν. Παπαβραμίδης

Το έργο όμως έχει και... ειδήσεις για πολλούς. Γιατί, αλήθεια, πόσοι είναι αυτοί που ξέρουν ότι την εποχή του Εμφυλίου ο κορυφαίος των Πόντιων τραγουδιστών, ο Χρύσανθος Θεοδωρίδης, έφυγε με την οικογένειά του από την Οινόη Κοζάνης όπου είχαν καταφύγει πρόσφυγες από τον Καύκασο και εγκαταστάθηκαν στη Δραπετσώνα; Και ότι συμμετείχε ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις της περιοχής;

Η κοινωνική και οικονομική δομή της Δραπετσώνας, η βιομηχανία της (το Τσιμεντάδικο, τα Λιπάσματα κ.ά.), η εκπαίδευση αλλά και οι μικρές χαρές των ανθρώπων περιγράφονται με ακρίβεια αλλά και με... γλύκα. «Η βόλτα με το τραμ προς τον Πειραιά και το Χατζηκυριάκειο ήταν άλλη μια μικρή χαρά για τους κατοίκους του προσφυγικού συνοικισμού την προπολεμική εποχή. Όταν δε οι γραμμές επεκτάθηκαν προς το πευκόφυτο Πέραμα, καθιερώθηκε και η προς τα κει κυριακάτικη εκδρομή των κατοίκων της Δραπετσώνας. Κάτω από τα πεύκα απλώνονταν οι κουβέρτες, έβγαιναν οι μεζέδες και τα διάφορα φαγητά που έφτιαχνε η κάθε νοικοκυρά για την υπαίθρια συνεστίαση, η ρετσίνα των Μεσογείων έρεε άφθονη απ’ τις νταμιτζάντες και η κεμεντζέ ελάλνε γλυκά...».

Η περίοδος της Κατοχής ήταν και για τους Δραπετσωνίτες άγρια, όπως και για όλους τους Έλληνες, και η Αντίσταση πληρώθηκε με το αίμα νέων ανθρώπων όπως του 19χρονου Γιώτη Χατζόπουλου (Τραπεζούντιου) στη λεγόμενη «προ της Αμφίσσης μάχη» Ελλήνων ανταρτών του ΕΛΑΣ κατά του κατακτητή, στις 2 Φεβρουαρίου 1944, και του επίσης ΕΛΑΣίτη αντάρτη, 20χρονου Θεόδωρου Μισαηλίδη (Ακρίτα) στις Καρούτες κοντά στο Λιδωρίκι – ένα από τα 28 ηρωικά θύματα εκείνης της εκκαθαριστικής επιχείρησης των Γερμανών στις 5 Αυγούστου 1944. Ο Γιώτης ήταν αδελφός του μετέπειτα δημάρχου Δραπετσώνας, και ο Θεόδωρος (Τοτός) το πρωτότοκο αγόρι του πρώτου δημάρχου της πόλης που έγραψε ιστορία, του Πόντιου Δημήτρη Μισαηλίδη.

Κι έπειτα έρχονται τα Δεκεμβριανά και ο Εμφύλιος, με τη Δραπετσώνα να τοποθετείται καθαρά στην πλευρά των αριστερών δυνάμεων. Το έργο καταγράφει διεξοδικά τα ονόματα ανθρώπων που εκτελέστηκαν ή που σκοτώθηκαν στον αγώνα κατά την Κατοχή, τα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο. Φιλοξενεί επίσης μια απαραίτητη αναφορά –μια και την εποχή που συνέβη ήταν πρώτη είδηση– της θρυλικής απόδρασης από τις φυλακές των Βούρλων (της περιοχής των πάλαι ποτέ πορνείων) που έγινε στις 17 Ιουνίου 1955. «Ουδείς συνελήφθη από τους 27 κομμουνιστάς...», έγραφε η Ακρόπολις.

Στον τόμο Από τον Πόντο και τη Μικρασία στον Πειραιά, εδώ... στη Δραπετσώνα απολαυστικές είναι οι σελίδες που ζωντανεύουν τους χαρακτηριστικούς τύπους της Δραπετσώνας και άλλους που έμελλε να γεννηθούν σε αυτή τη γωνιά αλλά έφυγαν για αλλού. Ή διέπρεψαν στους τομείς τους. Απίστευτη η ιστορία του πρώιμου... χίπι εκ Σινώπης Πόντου Σίμου Τσαπνίδη, προέδρου του Συλλόγου Ελλήνων Υπαρξιστών «Ο Διογένης», που γνώριζε τον Νταλί, τον Κοκτό, τη Ζιλιέτ Γκρεκό... Γεννήθηκε στη Δραπετσώνα αλλά έγραψε τη δική του ιστορία στην «Ιπτάμενη παράγκα» του, στου Ψυρρή. Την ιδέα για την ιδιότυπη αυτή ονομασία την εμπνεύστηκε από τις προσφυγικές παράγκες της Δραπετσώνας.

Η πολιτική ιστορία της πόλης από το 1950 και εντεύθεν, η ζωή της πόλης μέσα από συλλόγους –πολιτιστικούς, επιμορφωτικούς αλλά και αθλητικούς (με μεγάλα ταλέντα)– σταχυολογείται στο 5ο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου και σημαντικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους της εργατιάς που χρόνια ταλαιπωρούνταν για να βάλουν ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους, όπως η Μάχη της Παράγκας για την αυτοστέγαση, που έδειξε το φρόνημα των ντόπιων.

Η στάση των προσφύγων της Δραπετσώνας καταγράφηκε ως πράξη εθνικής αντίστασης και αποτέλεσε την έμπνευση για τη «Δραπετσώνα» του Μίκη Θεοδωράκη, σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη.

Τη «λύση» που ήξερε έδωσε η Χούντα, με τη βίαιη επιβολή κατεδάφισης. «Αχ, το σπιτάκι μας, κι αυτό είχε καρδιά...».

Έναν κόμπο στο λαιμό προκαλεί η ανάγνωση πλήθους στοιχείων για ανθρώπους και εμβληματικά σημεία της περιοχής σε όλους τους συνοικισμούς, από τις μπακαλοταβέρνες μέχρι τις εκκλησίες, τα σχολεία αλλά και τα φαρμακεία.

Από το βιβλίο δεν θα μπορούσε να λείπει η αναφορά (με πλούσιο φωτογραφικό υλικό) στον εμπνευστή του, την Ένωση Ποντίων Πειραιώς, του πρώτου εν Ελλάδι ποντιακού σωματείου με έτος ίδρυσης το 1919, και των πεπραγμένων του. Η πορεία του σωματείου είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη νεότερη ιστορική διαδρομή της Δραπετσώνας κοντά 100 χρόνια τώρα...

Απαράμιλλη έχει υπάρξει η κοινωνική προσφορά της Ένωσης, που αποτέλεσε καρδιά της προσφυγιάς και βάλσαμο στην ψυχή των ξεριζωμένων.

Σπουδαίο το έργο της Ένωσης και στον πολιτιστικό τομέα, και καταλυτικός ο ρόλος της στη διατήρηση της παράδοσης, των ηθών και των εθίμων, της διαλέκτου, κάθε ψήγματος πολιτισμού του Πόντου. Είναι όμως και δηλωτική της στάσης της απέναντι στη μνήμη η ενεργός συμμετοχή, κάθε χρόνο, στις εκδηλώσεις για τη Γενοκτονία των Ποντίων, και οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας και τη διεθνοποίηση του θέματος.

Μεταξύ των πρωτοβουλιών που είχε αναλάβει στη μακρά ζωή του ήταν να τιμήσει τον «γιατρό των φτωχών» Ιωάννη Πασαλίδη και να ανακηρύξει επίτιμο μέλος μια άλλη μορφή του Πόντου, τον πολιτικό Λεωνίδα Ιασωνίδη.

Η Ένωση όμως... γέννησε και τον θαλερό Πόντιο, τον πρωτεργάτη σε όλα –ακόμα και στην ένατη δεκαετία της ζωής του– Δαμιανό Ποιμενίδη, που σε ένα συγκινητικό προλογικό σημείωμα μιλά για την εκπλήρωση ενός χρέους ζωής.

Μαύρη σελίδα στην ιστορία της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς το σφράγισμα του σωματείου από τη Χούντα και οι βανδαλισμοί που εκτός των άλλων στέρησαν από την ελληνική ιστορία πολύτιμα ντοκουμέντα. Αναφέρεται στο βιβλίο ότι η Χούντα «έκλεισε το σωματείο, κατέσχεσε το κτήριο, αφαίρεσε και κατέστρεψε πολύτιμο αρχειακό υλικό, και συνεπώς οδήγησε εγκληματικά στην απώλεια, εκ μέρους όλου του προσφυγικού ελληνισμού, μέρους της Ιστορικής Μνήμης από τον Αλησμόνητο Πόντο και από τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης των επιβιωσάντων της Γενοκτονίας». Ο Δ. Ποιμενίδης αναζήτησε επιμόνως το αρχείο ελπίζοντας ότι μπορεί να μην είχε καταστραφεί όμως τα δυσάρεστα νέα έβαλαν τέλος σε αυτήν την προσπάθεια και πυροδότησαν, με μεγαλύτερη μάλιστα αποφασιστικότητα, εκείνη της δημιουργίας του βιβλίου. Το κτήριο της Ένωσης τής επεστράφη το 1973, μετά από άοκνη συλλογική προσπάθεια.

Το 1999 η Ένωση Ποντίων Πειραιώς βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Η Ένωση Ποντίων Πειραιώς-Κερατσινίου-Δραπετσώνας, οι ξεναγοί-συγγραφείς του βιβλίου, όπως τους αποκαλεί στο επιλογικό του σημείωμα ο πρόεδρος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών Χρήστος Γαλανίδης, και οι επιμελητές «διέσωσαν την ιστορία του τόπου μας από τον κίνδυνο της λήθης που παραμονεύει παντού».

***

Μια εκπομπή για Δραπετσώνα-Κερατσίνι

Πριν από μερικούς μήνες ο ALPHA έκανε ένα ρεπορτάζ για τη Δραπετσώνα και το Κερατσίνι στα πλαίσια της εκπομπής "Η γειτονιά μας". Μπορεί κάποια βασικά στοιχεία του χαρακτήρα της περιοχής να λείπουν ή, μπορεί, κάποια άλλα να υπερτονίζονται ωστόσο μεταδίδεται αυθεντικά ένα κλίμα, υπάρχει ένα καλό συναίσθημα και δίνονται αρκετές "ξεχασμένες" πληροφορίες για την περιοχή. Αξίζει νομίζω κανείς να το δει.

Το ανεβάζω (από το ΥOUTUBE) εδώ:  ΕΚΠΟΜΠΗ

Ένα μυθιστόρημα

Εδώ και ένα μήνα κυκλοφορεί σε ορισμένα βιβλιοπωλεία (αλλά είναι διαθέσιμο σε όλα κατόπιν παραγγελίας) το μυθιστόρημά μου με τίτλο "Ο ΦΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ". Έγραψα γι αυτό σχετικά όταν έγινε η παρουσίασή του από τον εκδότη.

Τώρα θέλω να σας ενημερώσω ότι το βιβλίο αυτό μπορεί κανείς να το βρει εύκολα στο βιβλιοπωλείο "ΠΟΛΙΤΕΙΑ" (Ακαδημίας και Ασκληπιού), ή στο PUBLIC (Σύνταγμα, Πειραιά κλπ) και φυσικά σε κάθε βιβλιοπωλείο όπου θα το παραγγείλετε με τον τίτλο, τον συγγραφέα και τον εκδότη (ΦΟΝΙΑΣ των ΑΘΗΝΩΝ, Γ.Τσιρίδης, Ν&Σ Μπατσιούλας).

Φυσικά μπορείτε να επικοινωνείτε με τον εκδοτικό οίκο ή με εμένα τον ίδιο (τηλ. 6972093606 και email: gtsiridis2012@gmail.com

Μπορείτε να το δείτε στις ηλεκτρονικές προθήκες  ΕΔΩ αλλά και ΕΔΩ

Ο ΦΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΣΙΡΙΔΗΣ Θ. ΓΙΩΡΓΟΣ

Τιμή Έκδοσης €15.90	Τιμή Πολιτείας€14.31	(-10%)

Παρουσίαση

Μέσα στο κλίμα της Ελλάδας του 1860, της Αθήνας του Όθωνα, του πρόσφατου αποκλεισμού του Πειραιά από τα Αγγλο-γαλλικά στρατεύματα, με τους ληστές του Νταβέλη να κυριαρχούν στα βουνά και τον κόσμο να έχει τα μάτια του στραμμένα στην επαναστατική ενοποίηση της Ιταλίας και στα ταραγμένα Βαλκάνια, πλέκεται μια ιστορία αισθηματική αλλά και αστυνομική ταυτόχρονα που βρίσκει τη δραματική λύση της πάνω στον Ελικώνα, στα λημέρια των ληστών και του φονιά των Αθηνών... (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Απόπειρα στην Πλατεία
Δεύτερη απόπειρα
Η απαγωγή
Η διαθήκη
Ο Χαμένος Μανολιός
Οι σχέσεις αλλάζουν
Η ρήξη
Η Ενέδρα
Ο Φυγάς
Το ταξίδι
Στην Ιταλία
Στον Ελικώνα
Στο λημέρι του Στρατόπαπα

Λεπτομέρειες

ISBN13	9786185176129
Εκδότης	ΜΠΑΤΣΙΟΥΛΑΣ
Χρονολογία Έκδοσης	Δεκέμβριος 2016
Αριθμός σελίδων	334
Διαστάσεις	21x14
Κωδικός Πολιτείας	2698-0073
Θέμα	ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ/ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Περιμένοντας να μάθουμε τα ... προαποφασισμένα

Επειδή εδώ και πολύ καιρό παίζεται ένα σήριαλ στα κανάλια σχετικά με την διαπραγμάτευση που έπρεπε να κλείσει τον Ιούνιο του 2016 αλλά θα έκλεινε οριστικά στις 5 Δεκεμβρίου 2016 και τελικά μισο-έκλεισε στις 20 Φεβρουαρίου του 2017 για να κλείσει και τυπικά στις 20 Μαρτίου του 2017, από όσα άκουσα και είδα κατέληξα εδώ και πολύ καιρό (πάντως πριν τις 20/2/17) σε ένα συμπέρασμα που θα το γράψω τώρα για να μην δίνω την εντύπωση ότι αποφεύγω τα πολιτικά σχόλια (μου το είπαν κι αυτό κάποιοι φίλοι).

Λέω λοιπόν επί του θέματος ότι δεν χρειάζεται να βλέπετε το καθημερινό θρίλλερ της ΕΡΤ ή του Σκαϊ ή των δελτίων ειδήσεων και τις πληροφορίες που φέρνει έκαστος των δημοσιογράφων. Κι αυτοί, κι η κυβέρνηση κι η αντιπολίτευση τη δουλειά τους κάνουνε. Κατά τη γνώμη μου το θέμα έχει κλείσει προ πολλού. Η κυβέρνηση βρέθηκε μπροστά σε ένα τείχος ΔΝΤ και Σόιμπλε και αναγκάστηκε να δεχτεί τα μέτρα που της πρότειναν, είτε μετάσχει είτε όχι το ΔΝΤ στο πρόγραμμα, αφού κι αυτό θα παίζεται (μεταξύ Γερμανίας-ΗΠΑ, εμάς δεν μας πέφτει λόγος) μέχρι την τελευταία στιγμή. 

Τα μέτρα στα οποία συμφώνησε είναι κυρίως δύο: Μείωση συντάξεων και αύξηση φόρων με μείωση του αφορολόγητου. Υπάρχουν και τα εργασιακά αλλά αυτά είναι φύλο συκής. Για τις συντάξεις και το αφορολόγητο δεν υπάρχει ούτε καν ένα παιχνίδι διαπραγματευτικό ως προς το ποσό που θα κοπεί, αν δηλαδή θα κοπεί (σταδιακά μεχρι το 2025) ολόκληρη η προσωπική διαφορά ή αν θα σωθεί ένα μέρος της και αν το αφορολόγητο θα πέσει στα 6 ή στα 5 χιλιάδες ευρώ. Όλα έχουν συμφωνηθεί, αλλιώς οι θεσμοί δεν θα επέστρεφαν. Μένει μόνο το περιτύλιγμα.

Ας περιμένουμε λοιπόν να μάθουμε τα προαποφασισμένα χωρίς ψευδαισθήσεις ότι κάτι δήθεν παίζεται ακόμα. Κι όταν μάθουμε το αποτέλεσμα (μάλλον σε 20 μέρες) τότε θα ξέρουμε και την τύχη του Σύριζα. Γιατί οι διαχωριστικές γραμμές που εκείνος έθεσε στην κοινωνία (από εδώ οι συνταξιούχοι και δημόσιοι κι από εκεί οι επαγγελματίες και πλούσιοι) στηρίζονται μόνο αν καταφέρει να διατηρήσει το δικό του τάρτζετ γκρουπ όπως λέγεται στα ελληνικά η ομάδα στόχευσης. Αν χάσει τους συνταξιούχους, τότε τα ποσοστά που παρουσιάζουν τα κανάλια εδώ και δύο χρόνια θα βγουν αληθινά, αν καταφέρει να τους διατηρήσει (μαζί με τους δημόσιους και τους άνεργους) τότε θα ξανακερδίσει τις εκλογές. Όχι πως αυτό ενδιαφέρει κανέναν πια, εδώ που έχει φτάσει ο τόπος δεν έχει μεγάλη σημασία ποιος κυβερνά. Απλά κάποιες δουλειές που ξεκίνησε (π.χ. στα ΜΜΕ, στον έλεγχο του ανεξέλεγκτου πλούτου κλπ.) θα πάνε κι αυτές στα αζήτητα μαζί με τα αφορολόγητα και τις προσωπικές διαφορές στις συντάξεις. 

Νομίζω ότι η προσπάθεια της κυβέρνησης να πείσει τους βουλευτές της να την στηρίξουν, ήταν αχρείαστη γιατί θα στήριζαν έτσι κι αλλιώς, όμως, κούρασε την κοινωνία και δημιούργησε αντίθετες εντυπώσεις από αυτές που νόμιζε πως θα προκαλέσει. 

Αν το παιχνίδι της σκληρής διαπραγμάτευσης ήταν πειστικό το 2015, τώρα μοιάζει με καρικατούρα και πείθει περισσότερο το επιχείρημα ότι κάθε καθυστέρηση στην αξιολόγηση σημαίνει μεγαλύτερη επιβάρρυνση για τους πολίτες. Το βοήθησαν αυτό κι ο ίδιος ο Τσίπρας κι ο Τσακαλώτος κι όλοι όσοι έλεγαν ότι κάθε καθυστέρηση θα στοιχίσει ακριβά. Όπως επίσης κι όλα εκείνα τα ηρωικά που ακούγονταν ότι είναι άδικο να ληφθούν μέτρα σαν κι αυτά που ... θα ληφθούν! Αφού λοιπόν καθυστερούμε, άρα πληρώνουμε περισσότερο, αυτό λέει η αντιπολίτευση κι ακούγεται ως αυτονόητο και σωστό συμπέρασμα για τον πολίτη παρατηρητή και καλοπληρωτή του όποιου λάθους. Νομίζω πως αυτός ο χειρισμός ήταν ένα σοβαρό στρατηγικό λάθος της κυβέρνησης. 

Μπορούμε να αλλάξουμε;

Λένε πως η ωραιότερη ελληνική λέξη είναι η λέξη ΦΙΛΟΤΙΜΟ.

Ταιριάζει αυτό που λένε στην ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ μας πραγματικότητα καθώς το φιλότιμο είναι η μόνη ιδιότητα που έχουμε και που αντικαθιστά την αυτοπειθαρχία που θα έπρεπε να έχουμε και την κοινωνική συνείδηση που μας λείπει.

Ωστόσο θα πρέπει να πληροφορηθούμε κάτι. Η λέξη είναι αρχαία, μόνο που στην αρχαιότητα σήμαινε κάτι άλλο. Την αναφέρει ο Θουκυδίδης σαν την μία εκ των δύο αιτίων του εκφυλισμού του ανθρώπου σε καιρούς πολέμου (βιβλίο 8ο). Η μία αιτία είναι η "ΠΛΕΟΝΕΞΙΑ" (σημαίνει το ίδιο με την σημερινή πλεονεξία) και η άλλη είναι η ΦΙΛΟΤΙΜΙΑ (σημαίνει την δίψα για επικράτηση).

Έτσι λοιπόν ΦΙΛΟΤΙΜΟ και ΦΙΛΟΤΙΜΙΑ είναι η αγάπη για τιμές, για δύναμη, για επικράτηση επί των άλλων. Εξ άλλου Τιμή=Ισχύς στην αρχαιότητα, Τιμοκρατία ήταν η ολιγαρχία των ισχυρών και Δημοκρατία η ισότητα των πολιτών.

Όπως εμείς οι νεοέλληνες διαστρεβλώσαμε κάθε τι ελληνικό έτσι διαστρεβλώσαμε και την έννοια της τιμής όπως και της δόξας. Τιμή ήταν η ισχύς και Δόξα η γνώμη. Αλλά εμείς καταφέραμε να φτιάξουμε σαν εθνική μας αφήγηση τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό, εδώ θα σταματούσαμε; Και δεν εννοώ την χούντα που, με το "ελληνοχριστιανικό" ιδεώδες της, έδωσε στην έννοια ένα γερό κτύπημα, αλλά όλη την εθνική μας διανόηση ξεκινώντας από τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο του 19ου αι. και φτάνοντας στον σημερινό Χρήστο Γιανναρά.

Νεοέλληνες είμαστε οι Ρωμιοί της Ελλάδας, της Πόλης και της Ανατολής (Σμύρνη, Πόντος κλπ), οι Αρβανίτες κι οι Βλάχοι που έμεναν εδώ τον 18ο και 19ο αιώνα κι όλοι μαζί ελευθέρωσαν και μεγάλωσαν την Ελλάδα. Ολοι αυτοί έχουν (έχουμε) θρησκεία άλλη από εκείνη των Ελλήνων (εμείς ορθόδοξοι εκείνοι πολυθεϊστές), και παιδεία εκ διαμέτρου αντίθετη με των αρχαίων (εμείς νεο-Οθωμανοί εκείνοι Δημοκράτες). Όλοι όμως έχουν (έχουμε) τις πολιτιστικές τους ρίζες στο ύστερο Βυζάντιο και τις επιβιώσεις του κατά την Τουρκοκρατία. Και σε εμάς, όντως κύριο προτέρημά μας είναι το Φιλότιμο. Το φιλότιμο -βεβαίως βεβαίως- της δικής μας νεοελληνικής γλώσσας που μοιάζει λίγο με την αρχαία. 

Φίλοι και φίλες συννεοέλληνες,

νομίζω πως έχουμε την εξαιρετική τύχη να ζούμε στο μέρος που έζησαν κάποτε οι Έλληνες κι έχουμε επίσης την ατυχία να μιλάμε μια γλώσσα που προέρχεται από την γλώσσα των Ελλήνων.

Αν ψάξει κανείς τα DNA (και το έψαξαν) θα δει ότι το δικό μας είναι κοντινότερο προς τους αρχαίους από ότι οποιουδήποτε άλλου λαού. Φυσικό αυτό αφού ζούμε εδώ. Έχουμε και το ίδιο όνομα με τους αρχαίους αφού η υστεροβουλία των δυτικών του μεσαίωνα που ήθελαν τον ρωμαϊσμό δικό τους (και μας έβριζαν "Έλληνες") κι η ευφυία κάποιων Ρωμιών στα τέλη του 18ου με αρχές του 19ου αι. μας προσέδωσαν εν τέλει το όνομα "Έλληνες". Υπάρχουν λοιπόν αρκετά κίνητρα (πέρα από τον τουρισμό) για να μας παρακινήσουν να τους μοιάσουμε.

Αν μπορούσαμε να τους πλησιάσουμε έστω και κατ' ελάχιστον, θα κατακτούσαμε τον κόσμο ολόκληρο! Για να γίνει αυτό, όμως, θα έπρεπε να γίνουμε άλλοι. Μπορούμε; Η ιστορία μας των διακοσίων περίπου χρόνων ως ελληνικό κράτος και νεοεεληνικό έθνος δεν έδειξε κάτι τέτοιο. 

Ας ελπίσουμε ότι στο μέλλον αυτό θα αλλάξει. Είθε!

  

Λουκρήτιος

Για να μην ξεχνιόμαστε:

«Θρονιασμένος στα ύφη που του ασφάλισε η μάθηση, σκύβει προς τους άλλους ανθρώπους, τους βλέπει να τρέχουν εδώ και εκεί, να ζητούν στην τύχη το δρόμο της ζωής, να τσακώνονται για την εξυπνάδα τους, για την καταγωγή τους, να ιδροκοπούν νύχτες και μέρες, με αμέτρητο κόπο, για να σκαρφαλώσουν στις κορφές του πλούτου ή ν’ αρπάξουν την εξουσία. 

Τα κακομοίρικα μυαλά! Οι στραβωμένες καρδιές! 

Σε σκοτάδια και σε κινδύνους σέρνουν τη λιγοστή ζωή που έχουν να ζήσουν. 

Μας το λέει φωναχτά η φύση. Για την ευτυχία μας φτάνει απόνετο σώμα και ατάραχο πνεύμα. Αν μας λείπουν στο σπίτι χρυσωμένα αγάλματα νέων, που με τις αναμμένες λαμπάδες να φωτίζουν τα νυχτερινά όργια, κι αν κιθάρες δεν κάνουν να αντιλαλήσουν οι απλόχωρες λακεταρισμένες και χρυσωμένες σάλες, έχουμε τη μαλακή χλόη δίπλα στο γάργαρο ποτάμι.

Ξαπλωμένοι εκεί με φίλους, κάτω από τα κλαριά μεγάλου δέντρου, σβήνουμε την πείνα μας με λιγοέξοδο γεύμα, την ώρα που ο καλός καιρός χαμογελά και η εποχή του χρόνου σπέρνει λούλουδα στα χλωρά χόρτα.»

Λουκρήτιος

Επετειακό: 22 Φεβρουαρίου 1821, η διάβαση του Προύθου

Σαν σήμερα, 22 Φεβρουαρίου πριν 196 χρόνια, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διέβη τον Προύθο ποταμό κι άρχισε την ελληνική επανάσταση.

Από ένα ιστορικό μυθιστόρημα, στο τμήμα του όπου το σκηνικό έχει μεταφερθεί στην Μολδοβλαχία, αντιγράφω ένα κομμάτι που είναι, βέβαια, σκέτη ιστορία. Περιγράφει αυτή την εισβολή και το επικρατούν κλίμα εκείνες τις μέρες.

Ακολουθεί το απόσπασμα:

Ο Προύθος ποταμός ήταν το σύνορο που χώριζε την Ρωσία από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο Υψηλάντης ήταν να τον διαβεί την Άνοιξη, όμως τα γεγονότα τον πρόλαβαν. Τον Ιανουάριο πέθανε ο Ηγεμόνας της Βλαχίας και στο κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε αποστάτησε με την βοήθεια της Φιλικής Εταιρείας ο Βλάχος Θόδωρος Βλαδιμηρέσκου. Ήταν κι αυτό στο σχέδιο αλλά έγινε πρόωρα. Παράλληλα έφταναν κακές ειδήσεις. Ένας φιλικός, πιάστηκε από τους Τούρκους με ενοχοποιητικά έγραφα πάνω του και λίγες μέρες μετά ένας ακόμη φιλικός είχε προδώσει. Δεν υπήρχε λοιπόν άλλο περιθώριο χρόνου κι έτσι χωρίς καθυστέρηση ο Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο, μια χειμωνιάτικη Τρίτη στις έξι το απόγευμα στις εικοσιδύο Φεβρουαρίου του '21. Μαζί του πέρασαν αρκετοί εθελοντές Ρωμιοί, Σέρβοι, Βούλγαροι και Μαυροβούνιοι που ξεπερνούσαν τους δύο χιλιάδες άνδρες κι αποτέλεσαν το πρώτο στράτευμα που θα εξοπλιζόταν και θα ξεκινούσε την επανάσταση.

Η είσοδός του Υψηλάντη στο Ιάσιο ήταν θριαμβευτική Τον υποδέχτηκαν διακόσιοι ιππείς του ηγεμόνα της Μολδαβίας και τον οδήγησαν στο Ιάσιο όπου μίλησε με τον Ρώσο πρέσβη και με τον ίδιο τον ηγεμόνα. Εξέδωσε μια προκήρυξη προς τους Μολδαβούς για να καθησυχάσει τους φόβους τους και στις εικοσιτέσσερις του Φλεβάρη κήρυξε την επανάσταση. Η προκήρυξη του από το στρατόπεδο του Ιασίου είχε τίτλο: “ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ” κι ήταν ένα πατριωτικό ενθουσιώδες κείμενο που τυπώθηκε σε χιλιάδες αντίτυπα και διαδόθηκε στους Γραικούς και τους ραγιάδες καλώντας τους να ξεσηκωθούν με τον υπαινιγμό ότι μια μεγάλη δύναμη θα κινιόταν υπέρ τους.

Δυο μέρες μετά ο μητροπολίτης Ιασίου ευλόγησε τα όπλα των επαναστατών. Ο Υψηλάντης συγκρότησε Γενικό Στρατόπεδο και συμμάζεψε τον στρατό εξοπλίζοντάς τον με όπλα και στολές σαν των Κοζάκων και των Ρώσων ουσάρων. Ύψωσε τη σημαία του αγώνα που από τη μια είχε το βυζαντινό “εν τούτω νίκα” κι από την άλλη τον αρχαιοπρεπή Φοίνικα και το “εκ της στάχτης μου αναγεννώμαι”, δείχνοντας ότι θα πατούσε εξ ίσου στην αρχαιότητα και στην ρωμιοσύνη. Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου διέσχισε τη Μολδαβία. Στο Φωξάνι, τον περίμεναν οι Έλληνες που είχαν δώσει ήδη μια πρώτη νικηφόρα μάχη με τους Τούρκους στο Γαλάτσι. Υπήρχαν πολλοί εθελοντές και σπουδαστές από την Οδησσό. Ο Υψηλάντης έφτιαξε τον Ιερό Λόχο, κυρίως με σπουδαστές, και τον έντυσε με μπλε στολές.

Μπαίνοντας στη Βλαχία, εξέδωσε προκήρυξη πρόσκληση για ξεσηκωμό και στα τέλη Μαρτίου έφτασε στο Βουκουρέστι όπου συνάντησε τον Βλαδιμηρέσκου. Έφτιαξε το αρχηγείο του λίγο βορειότερα, στο Τιργοβίστι κι οργάνωσε βουλευτικό σώμα. Ως το τέλος του Απρίλη ο πόλεμος ήταν υποτονικός. Τον Μάιο οι Τούρκοι πέρασαν με μεγάλο πλήθος στρατού τον Δούναβη από τέσσερα σημεία. Οι Έλληνες είχαν τις δυνάμεις τους στο Τιργοβίστι, στο Ιάσιο και στο Γαλάτσι. Ήθελαν να κρατήσουν ζωντανή την επανάσταση που είχε ξεκινήσει εδώ αλλά είχε ανάψει και στον Μοριά. Με τον Αλή στα Γιάννινα και τον Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία ο αντιπερισπασμός είχε πετύχει κι η επανάσταση εδραιωνόταν στην κυρίως Ελλάδα και στα νησιά. Αρνητικό ήταν πως ο Τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση στις δεκατέσσερις Μαρτίου κι ο Πατριάρχης την αφόρισε στις εικοσιτρείς του ίδιου μήνα κι ας είχαν κι οι δυο τους λόγους τους.

Οι Ρώσοι ήθελαν να φαίνονται αμέτοχοι αλλά ενεθάρρυναν τον Υψηλάντη να προχωρά. Όταν οι Τούρκοι θα άρχιζαν την γενοκτονία των χριστιανών και των Ρωμιών γι αντίποινα τότε θα επενέβαιναν. Θα είχαν την συγκατάθεση των άλλων Μεγάλων Δυνάμεων αφού θα οι σφαγές θα δημιουργούσαν ένα ισχυρό φιλελληνικό ρεύμα συμπάθειας για τους άτυχους σφαγιασθέντες χριστιανούς που θα ήταν κι απόγονοι των ενδόξων Ελλήνων. Ο Μέτερνιχ, ο ισχυρός άντρας της Ιεράς Συμμαχίας, μπορεί να είχε επιβάλει στον Τσάρο τώρα την αποκήρυξη αλλά μετά τις αγριότητες των Τούρκων θα έδινε την έγκριση για την επέμβασή του.

Ο Πατριάρχης δεν ήθελε μια κοινωνική επανάσταση και το Πατριαρχείο είχε κάνει πολλά για να αποκηρύξει τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης, του διαφωτισμού ή του εθνικού κράτους. Όμως δεν θα έφτανε ο Γρηγόριος ο πέμπτος στο σημείο να αποκηρύξει την επανάσταση ή να την αποτρέψει αν δεν έβλεπε τον σοβαρό κίνδυνο αφανισμού του γένους των Ελλήνων με τις εκτεταμένες σφαγές που άρχισε να κάνει ο Μαχμούτ ο δεύτερος.

Ο Σουλτάνος είχε φοβηθεί πολύ την εξέγερση καθώς είδε ότι στα σχέδια των Φιλικών ήταν ακόμη κι η ίδια η ζωή του. Οι Έλληνες ήταν πολλοί κι ισχυροί στο σουλτανάτο. Μπορούσαν να πυρπολήσουν την Ισταμπούλ ή τον Κεράτιο αν το έβαζαν στόχο. Εξ άλλου ο Σουλτάνος πίστευε πως πίσω από την Φιλική Εταιρεία κρυβόταν η Ρωσία. Με τα πολλά ανοιχτά μέτωπα που είχε στην Ρούμελη και στις ανατολικές επαρχίες δεν θα μπορούσε να την αντιμετωπίσει σε ανοιχτό πόλεμο. Έβγαλε ένα διάταγμα γενικής εξόντωσης των χριστιανών κι ιδιαίτερα των Ρωμιών κι ήταν έτοιμος να το εφαρμόσει. Έτσι, ο αφορισμός βοήθησε να αποτραπεί η γενοκτονία και δεν επηρέασε ουσιαστικά την επανάσταση καθώς κανείς δεν του έδωσε σημασία.

Μόνο στη Μολδοβλαχία είχαν επίδραση οι δυο επίσημες αποκηρύξεις και μάλιστα πολύ σπουδαιότερο ρόλο έπαιξε η ρωσική αποδοκιμασία παρά ο πατριαρχικός αφορισμός. Και τα δυο γεγονότα όμως που ήρθαν μαζί μέσα στον Μάρτιο έκαναν βαρύ το κλίμα για τον Υψηλάντη κι έδωσαν αφορμή σε όχι πολύ πιστούς συμμάχους του να φύγουν ή να τον προδώσουν. Οι Σέρβοι κι οι Μαυροβούνιοι δεν ξεσηκώθηκαν ενώ οι τεταμένες σχέσεις με τον Βλαδιμηρέσκου δυσκόλεψαν πολύ την κατάσταση. Χωρίς συμμάχους και σε έναν τόπο μάλλον εχθρικό, η τύχη της επανάστασης στην Μολδοβλαχία κρεμόταν κυριολεκτικά σε μια κλωστή αλλά ο Υψηλάντης ήταν βράχος.