Γιορτάζουμε σήμερα την μια από τις δυο μεγάλες Εθνικές μας Επετείους, την 28η Οκτωβρίου του 1940.
Γιατί άραγε αυτή την ημερομηνία κι όχι κάποια άλλη;
Γιατί να μην γιορτάζουμε τη μεγάλη μας νίκη στους Βαλκανικούς Πολέμους, τότε που η Ελλάδα τριπλασιάστηκε σε έκταση και μεταμορφώθηκε στο σύγχρονο κράτος; Γιατί όχι τη Συνθήκη των Σεβρών, την συνθήκη που επέτρεψε στον Ελληνικό Στρατό να μπει στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τους συμμάχους της Αντάντ, έφερνε τον Ελληνικό Στρατό στη Σμύρνη και έθετε επί τάπητος το ζήτημα της ανεξαρτησίας του Πόντου; Γιατί όχι η 17 Νοέμβρη του 1973 [που είναι μια «εθνική» επέτειος κι αυτή αλλά μικρότερης εμβέλειας] που αποτελεί την ουσιαστική βάση και εκκίνηση για την σύγχρονη Ελλάδα με δημοκρατικό πολίτευμα και διεθνή θέση αξιοπρόσεκτη;
Η απάντηση είναι γιατί σαν εθνικές επετείους δεν γιορτάζουμε τους θριάμβους μόνο, αλλά κυρίως τονίζουμε τις στιγμές εκείνες που το έθνος ξεπέρασε κάθε προσδοκία και επιβεβαίωσε την ύπαρξή του!
Γιορτάζουμε τις στιγμές της τρέλας εκείνης που μας επιτρέπει να υπάρχουμε!
Γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου γιατί μια τέτοια «τρέλα» ήταν η επανάσταση του 1821, όταν παρά την Ιερά Συμμαχία, παρά τον τεράστιο όγκο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παρά τα 400 χρόνια σκλαβιάς, η Ελλάδα είπε «ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ!»
Πολεμάμε, πεθαίνουμε αλλά είμαστε εδώ! Εκείνοι καίνε την Χίο κι εμείς καίμε την Ναυαρχίδα τους! Εκείνοι πολιορκούν το Μεσολόγγι κι εμείς πραγματοποιούμε μια ηρωική έξοδο που αφήνει άφωνη την Ευρώπη. Τινάζουμε το Κούγκι, πέφτουμε στο γκρεμό στο Σούλι, οχυρώνουμε ένα Χάνι στη Γραβιά και φωνάζουμε ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ!
Είναι άραγε αντάξια γιορτή η σημερινή της 28ης Οκτωβρίου;
Το θεμελιακό ζήτημα της ίδιας της ΥΠΑΡΞΗΣ του έθνους μπορεί να ισοδυναμεί με μια πρόσκαιρη νίκη σε ένα πόλεμο, με ένα ΟΧΙ που έμοιαζε μάλιστα υποχρεωτικό;
Η απάντηση είναι ΝΑΙ! Και ιδού τα στοιχεία που δικαιολογούν αυτή την καταφατική απάντηση.
Η νεώτερη ιστορία μας χωρίζεται σε δυο περιόδους.
Η πρώτη, είναι τα πρώτα 100 χρόνια της ύπαρξής μας, από το 1821 που μπήκαμε σαν σίφουνας στην παγκόσμια ιστορία μέχρι το 1922 που με σκυμμένο το κεφάλι υποστήκαμε μια τεράστια ήττα καθώς το έθνος ξεριζώθηκε από τις πατρογονικές του εστίες κι ο ελληνισμός «κατέβηκε στον Άδη» κατά την έκφραση του τελευταίου Μητροπολίτη της Σμύρνης λίγο προτού απαγχονιστεί από το αγριεμένο πλήθος των Τούρκων.
Τότε έληξε η περίοδος της Μεγάλης Ιδέας, της εποχής που η Ελλάδα ζητούσε την λύτρωση των υπόδουλων αδελ´φών και την απελευθέρωση των πατρογονικών εστιών, της εποχής που μόνο 1/5 ή το 1/4 του ελληνισμού κατοικούσε στα όρια του ελληνικού κράτους. Από το 1922 η Ελλάδα είναι ένα εθνικό κράτος, σχεδόν απόλυτα ομογενές, που νιώθει φτωχό, φοβισμένο, εξαρτημένο, τοποθετημένο στα κράτη της Ανατολίας, ούτε καν αναπτυσσόμενο.
Από το πέταγμα ψυχής του 1821 που μας ανέβασε στα ύψη, ξαναβάζοντάς μας στον Παγκόσμιο Χάρτη των Εθνών, φτάσαμε στο σημείο της καταστροφής 100 χρόνια μετά.
Η ιστορία για την Ελλάδα ξανάρχιζε με όρους δυσμενείς.
Η δεύτερη περίοδος της σύγχρονης ιστορίας μας, από το 1922 ως τις μέρες μας, χαρακτηρίστηκε από ένα δεύτερο πέταγμα ψυχής, από μια δεύτερη μεγάλη ανάταση, από το ΟΧΙ του σαράντα.
Ας δούμε γιατί είναι τόσο σημαντική αυτή η στιγμή.
Ήδη από το 1923 η συνθήκη της Λωζάνης έχει νομιμοποιήσει την εθνοκάθαρση της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Αν.Θράκης επικυρώνοντας το τέλος της Μεγάλης Ιδέας.
Το 1932 η μεγάλη οικονομική κρίση που ακολουθεί το κραχ του 1929 του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, φτάνει στην Ελλάδα.
Ανεργία, φτώχεια, προσφυγιά. Ένα εκρηκτικό μίγμα. Το ιδιώνυμο προσπαθεί να βάλει την κοινωνία στον γύψο.
Το 1936 ο Μεταξάς με την κάλυψη του τότε Βασιλιά Γεωργίου με πραξικόπημα επιβάλει την δικτατορία της 4ης Αυγούστου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην δεκαετία του 1930 η Ελλάδα χάνει υποθέσεις στο δικαστήριο της Χάγης και στην Κοινωνία των Εθνών παρά το απόλυτο δίκιο της μόνο και μόνο λόγω της ανυποληψίας της και της αδυναμίας της.
Η Άρχουσα τάξη σκοτώνει την εργατιά σε εργοστάσια κολαστήρια για ένα κομμάτι ψωμί, με εργασία από την ώρα που βγαίνει ο ήλιος ως την ώρα που δύει. Η μεσαία τάξη ζει στο πολιτικό περιθώριο που της επιτρέπουν οι μεσάζοντες. Το Κομουνιστικό Κόμμα τίθεται εκτός νόμου και τα ξερονήσια που γεμίζουν με εξορίστους δείχνουν την τραγική πολιτική και κοινωνική κατάσταση που σε συνδυασμό με την φτώχεια συνθέτουν ένα τοπίο ήττας και απελπισίας.
Η Ελλάδα φτάνει στο ναδίρ.
Και ποιο είναι το διεθνές πολιτικό περιβάλλον;
Το 1938-39 το φασιστικό κόμμα της Γερμανίας και ο Χίτλερ αρχίζουν τις επιθέσεις τους για την δημιουργία της Νέας Τάξης.
Σε έναν γελοίο αλλά και ανατριχιαστικό συναγωνισμό τον ακολουθεί ο φασίστας ομοϊδεάτης του Μουσολίνι. Η Αυστρία ενσωματώνεται στο Τρίτο Ράϊχ. Η Λιβύη πέφτει στην Ιταλία. Η Τσεχοσλοβακία τεμαχίζεται. Μέρος της περνά στην Γερμανία, το άλλο ακολουθεί και ενσωματώνεται στον ΑΞΟΝΑ, την συμμαχία που έχει επικεφαλής την Γερμανία και τον Χίτλερ. Η Πολωνία εξαφανίζεται από τον χάρτη, καθώς την διαμοιράζονται η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση. Η Νορβηγία –που θεωρείται από τον Χίτλερ Βρετανική Βάση- κατακτάται από την Γερμανία, όπως και η Δανία.
Το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, περνούν στην κατοχή του άξονα. Η Αλβανία κατακτάται από την Ιταλία. Η Γαλλία κατακτάται, η μισή τουλάχιστον, από την Γερμανία. Μαζί της η Αλγερία που μαζί με την Λιβύη και την Αιθιοπία που έχουν γίνει ιταλικές κτήσεις κάνουν την βόρεια Αφρική μέρος του άξονα. Χώρες όπως η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, προσυπογράφουν την συμμετοχή τους στον Άξονα. Η Γιουγκοσλαβία παίζει ανάμεσα σε ουδετερότητα και Ιταλική επιρροή. Η Ισπανία και η Πορτογαλία με τα φασιστικά καθεστώτα του Φράνκο και του Σαλαζάρ, είναι χώρες φιλικά προσκείμενες προς τον Άξονα σαν ομοϊδεάτες.
Η Σοβιετική Ένωση έχει σύμφωνο συνεργασίας και μη επιθέσεως με την Γερμανία [το σύμφωνο Ρίμπεντροφ-Μολότωφ], έστω κι αν δεν είναι το σύμφωνο αυτό παρά μια προσωρινή αναστολή του πολέμου στο Ανατολικό Μέτωπο. Ολόκληρη σχεδόν η Ευρώπη βρίσκεται από την κυριαρχία ή είναι σύμμαχος του άξονα.
Παραμένουν ελεύθερες:
-Η Αγγλία που υφίσταται φοβερή αεροπορική επιδρομή από την Λουφτβάφε και που οδηγεί τον πόλεμο εναντίον του άξονα καθώς η Αμερική δεν έχει μπει ακόμα στον Πόλεμο και η Σοβιετική Ένωση δεσμεύεται ακόμα από το σύμφωνο συνεργασίας που έχει υπογράψει.
-Η Σουηδία, η Ελβετία που ήταν και παρέμεινε ουδέτερη, η Τουρκία που επίσης παρέμεινε ουδέτερη και η Ελλάδα!
Δηλαδή, στις 28 Οκτωβρίου 1940, όταν η Ελλάδα είπε ΟΧΙ στην Ιταλία και στην Γερμανία και δέχτηκε την επίθεση, ΟΛΟΚΛΗΡΗ η Ευρώπη ήταν Γερμανική ή φιλική προς την Γερμανία, πλην της Αγγλίας, της Σουηδίας και 2 ουδέτερων χωρών.
Ήταν ένα ΟΧΙ που έμοιαζε με τρέλα.
Μια τρέλα ισοδύναμη εκείνης που δημιούργησε την Ελλάδα.
Μια τρέλα που επέτρεψε στην σύγχρονη Ελλάδα να καταγραφεί στην ιστορία σαν ένα ΕΘΝΟΣ με ψυχή, σαν ένα έθνος αντάξιο της ιστορίας του.
Ο ίδιος ο Μεταξάς με συνέντευξή του λίγες μέρες μετά το ΟΧΙ που είπε, εξήγησε στους δημοσιογράφους το σκεπτικό του, αυτό που τον υποχρέωσε να αρνηθεί τις ιταλικές προτάσεις.
Αφού αναφέρθηκε αρχικά στις προσπάθειές του να κρατήσει την Ελλάδα έξω από την παγκόσμια σύρραξη και στις συμβουλές του Χίτλερ να την εντάξει στην Νέα Τάξη αφού ικανοποιήσει τις βλέψεις της Βουλγαρίας και Ιταλίας, συνέχισε:
«Δηλαδή θα έπρεπε δια να αποφύγωμεν τον πόλεμον να γίνωμεν εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτήν την τιμήν με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδας προς ακρωτηριασμόν από την Ιταλίαν και του αριστερού από την Βουλγαρίαν. Φυσικά δεν ήτο δύσκολον να προβλέψει κανείς ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οι Άγγλοι θα έκοβαν και αυτοί τα πόδια της Ελλάδος καθώς, κυρίαρχοι όντες της θαλάσσης και μετά μίαν τοιαύτην αυτοδούλωσιν της Ελλάδος εις τους εχθρούς των δεν θα παρέλειπαν να καταλάβουν την Κρήτην και τας άλλας νήσους τουλάχιστον»
Και συμπλήρωσε ο δικτάτορας σε εκείνη την αποκαλυπτική συνέντευξη τύπου όπου εξήγησε γιατί δεν μπορούσε να πει τίποτε άλλο από το ΟΧΙ:
«Θα εδημιουργούντο έτσι όχι δύο όπως το 1916 αλλά τρεις αυτήν την φοράν Ελλάδες. Μία η επίσημος των Αθηνών που θα είχε φτάσει εις την πόρωσιν και το κατάντημα δια να αποφύγει τον πόλεμον. Δευτέρα θα ήτο η πραγματική Ελλάς, η παμψηφία της κοινής γνώμης του Έθνους το οποίον ποτέ δεν θα αποδεχόταν την εκουσίαν αυτουποδούλωσίν του συνοδευόμενην μάλιστα με εθνικόν ακρωτηριασμόν, και Τρίτη θα ήτο η Ελλάς που θα εδημιουργείτο εις την Κρήτην, με την κάλυψη του Βρεττανικού Στόλου και την επίκλησιν του δημοκρατισμού. Θα ήτο η δημοκρατική Ελλάς που θα είχε με το μέρος της την Αγγλίαν και το Εθνικόν Δίκαιον»
Έτσι ο Ελληνικός Λαός δια στόματος Μεταξά που στην συγκεκριμένη στιγμή τον εξέφρασε απόλυτα, και που πρέπει να του αναγνωριστεί αυτή η τιμή, είπε ΟΧΙ στους Ιταλούς και ΝΑΙ στην ιστορική του δικαίωση.
Η απόφαση της Ελλάδος να αντισταθεί προκάλεσε εκδηλώσεις ενθουσιασμού στην Αγγλία και στον Ελεύθερο Κόσμο. Ο Βασιλιάς της Αγγλίας Γεώργιος ΣΤ’ και ο Πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ έστειλαν θερμά τηλεγραφήματα στον Γεώργιο και τον Μεταξά υποσχώμενοι κάθε δυνατή βοήθεια και δηλώνοντας ότι «μαχόμενοι εναντίον του κοινού εχθρού θα μοιραστούμε την νίκη»
Βέβαια τα γεγονότα στα Δεκεμβριανά του 1944, που απετέλεσαν την απαρχή πολλών δεινών για το έθνος και που έγιναν προσφάτως γνωστά με την δημοσίευση των αρχείων του φόρεϊν όφις, όταν ο ίδιος ο Τσώρτσιλ έδωσε εντολή στον Βρετανό Διοικητή της Αθήνας Σκόμπυ να συμπεριφερθεί στο πλήθος των διαμαρτυρομένων Αθηναίων σαν να βρισκόταν σε χώρα υπό κατοχή, έδειξαν πόσο αυτά τα τηλεγραφήματα των ισχυρών μπορούν να σταθούν εμπόδιο όταν θίγονται τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα
Η ιστορία του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου είναι λίγο ως πολύ γνωστή.
Έγιναν σφοδρές μάχες στα Ελληνοαλβανικά σύνορα, και έγιναν μάχες στον αέρα και στην θάλασσα. Όμως ο πόλεμος κρίθηκε στην ξηρά. Εκεί όπου κυριαρχούσε ο χειμώνας και όπου η ψυχή έπαιζε μεγαλύτερο ρόλο από τα όπλα.
Οι Ιταλοί δεν πίστευαν σε αυτό που τους οδηγούσε ο Μουσολίνι να κάνουν. Οι Έλληνες μάχονταν υπέρ βωμών και εστιών. Η Μάχη από την πλευρά της Ιστορίας είχε κριθεί. Βέβαια στην ζωή τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή λέει ο ποιητής. Κρυοπαγήματα, θάνατοι, τραγωδίες, όλα τα δεινά του πολέμου μαζεύτηκαν πάνω στα απόκρημνα βουνά της Ηπείρου και τσάκισαν τα νιάτα των Ιταλών και των Ελλήνων που ήταν όλοι τους εξ ίσου θύματα του πολέμου. Ενός πολέμου που τον σχεδίασαν εγκέφαλοι διεστραμμένοι όπως ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι, κόμματα παρανοϊκά, όπως το Φασιστικό της Ιταλίας και το Ναζιστικό της Γερμανία, και Ιδέες Εγκληματικές, όπως ο Νέος Ιταλικός Πολιτισμός του Μουσολίνι και η Νέα Τάξη του Χίτλερ.
Χιλιάδες παιδιά χάθηκαν, εκατομμύρια στρατιώτες, αθώοι πολίτες, ανύποπτοι άνθρωποι, βρέθηκαν να σκοτώνουν και να σκοτώνονται, θύτες και θύματα του παραλογισμού του πολέμου. Εκείνοι που έπεσαν θα είναι για πάντα στην μνήμη μας. Θα τους θυμούνται οι οικογένειές τους, θα τους θυμάται το Έθνος με την συλλογική του μνήμη. Ήταν οι ήρωες του Σαράντα. Η δόξα της νεώτερης Ελλάδας.
Η νίκη στο Αλβανικό Μέτωπο, άλλαξε το κλίμα σε όλα τα πολεμικά μέτωπα. Ήταν η πρώτη ήττα του Άξονα και η απόδειξη ότι δεν ήταν αήττητος. Κι όταν ακόμη αργότερα επιτέθηκε η Γερμανία, και καθώς η Γιουγκοσλαβία έπεσε αμαχητί, η Θεσσαλονίκη έπεσε στα Γερμανικά τανκς μέσα σε τρεις μόνο μέρες, και πάλι η Ελλάς αντιστάθηκε. Με στρατό διαλυμένο, με Βασιλιά και Κυβέρνηση φυγαδευμένους, με την Ακρόπολη υπό κατοχή και υπό τη σβάστιγγα, η Κρήτη έδωσε την μεγάλη μάχη και καθυστέρησε σημαντικά τα σχέδια του Χίτλερ για γρήγορη επέλαση στο Ανατολικό Μέτωπο κατά της Ρωσίας. Πραγματικά, η ανεκτίμητη συμβολή αυτού του αγώνα, αναγνωρίστηκε στην συνέχεια από όλο τον κόσμο.
Την 28η Οκτωβρίου, που καθιερώθηκε από τον λαό με μια διαδήλωση μέσα στην κατοχή κατά την πρώτη επέτειο του 1941 και συνεχίστηκε με διαδηλώσεις το 1942 και 1943, γιορτάζουμε μια συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας, που οι συνέπειές της έχουν μακρές προεκτάσεις στον χρόνο. Το αλβανικό έπος, η απόφαση για αντίσταση στην Γερμανική επίθεση, η Μάχη της Κρήτης, η Εθνική Αντίσταση που αποτελεί ένα ακόμη μεγαλειώδες έπος, ακόμη και ο καταστροφικός κατοπινός εμφύλιος πόλεμος, πυροδοτήθηκαν από μια στιγμή μεγαλείου και διαμόρφωσαν το πρόσωπο της σύγχρονης Ελλάδας. Τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία της φυλής μας διέπρεψαν και πάλι.
Όπως η συνέχεια της επανάστασης του 1821 ήταν να ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος το 1823-24 με κίνδυνο να χαθεί η ίδια η επανάσταση, όπως τους περιφανείς θριάμβους του 1912-13 διαδέχτηκε ο Διχασμός και τις νίκες του 1915-18 διαδέχτηκε η ντροπή του 1922, έτσι και το έπος του 1940 και την Εθνική Αντίσταση 1942-44 την διαδέχτηκε ένας εμφύλιος πόλεμος που τον πληρώναμε μέχρι πρόσφατα.
Το παρελθόν το τιμάμε αλλά και διδασκόμαστε από αυτό.
Ας διδαχτούμε από τους ήρωες του Σαράντα, τους πατεράδες και τους παππούδες μας. Κι ας αποφύγουμε τα λάθη τους.
Ο Τόμας Έλιοτ γράφει στην Έρημη Χώρα:
«Τι έχουμε δώσει;
Φίλε μου, τραντάζει το αίμα την καρδιά μου
Η φοβερή τόλμη μιας στιγμής παραδομού
Που η εποχή της φρόνησης ποτέ δεν θα αναιρέσει
Μ’ αυτή, μόνο μ’ αυτή έχουμε υπάρξει»
Αυτή τη στιγμή του παραδομού, στην Ιστορία, στο Πεπρωμένο, αυτή τη στιγμή της ανάτασης γιορτάζουμε σήμερα.
Το ΟΧΙ του Σαράντα είναι ένα αέναο ΟΧΙ στον Φασισμό κι ένα τεράστιο ΝΑΙ στην Ελληνική Ψυχή
Είναι ένας κρίκος που μας συνδέει με τις ρίζες μας.
