Με την ευκαιρία της επετείου της 28ης Οκτωβρίου που πλησιάζει, θα παραθέσω σήμερα σαν ντοκουμέντα, την απαίτηση των Ιταλών και την απάντηση (το όχι) του Μεταξά τις πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου του 1940.
Ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα, την περίοδο του πολέμου, Emanuele Grazzi , στο βιβλίο του «Η αρχή του τέλους. Η επιχείρηση κατά της Ελλάδος», έκδοση Εστίας, Αθήνα 1980, στις σελίδες 272 -274, περιγράφει όλο το διπλωματικό παρασκήνιο που προηγήθηκε της ιταλικής διακοίνωσης, και στη συνέχεια καταγράφει το σκεπτικό με βάση το οποίο «αναγκάσθηκε» η ιταλική κυβέρνηση να προβεί στο διάβημα αυτό. Το κείμενο της διακοίνωσης-τελεσιγράφου καταλήγει ως εξής (διατηρώ την δική του σύνταξη κι ορθογραφία):
«Όθεν η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν εις την απόφασιν να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν - ως εγγύησιν δια την ουδετερότητα της Ελλάδος και ως εγγύησιν δια την ασφάλειαν της Ιταλίας - το δικαίωμα να καταλάβη δια των ενόπλων αυτής δυνάμεων δια την διάρκειαν της σημερινής προς την Αγγλίαν ρήξεως, ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους.
Η Ιταλική κυβέρνησις ζητεί από την Εληνικήν Κυβέρνησιν όπως μη εναντιωθή εις την κατάληψιν ταύτην και όπως μη παρεμποδίση την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσι. Τα στρατεύματα ταύτα δεν παρουσιάζονται ως εχθροί του ελληνικού λαού και η Ιταλική Κυβέρνησις δεν προτίθεται ποσώς, δια της προσωρινής κατοχής στρατηγικών τινών σημείων, επιβαλλομένης υπό της ανάγκης των περιστάσεων και εχούσης καθαρώς αμυντικόν χαρακτήρα, να θίξη οπωσδήποτε την κυριαρχίαν και την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως δώσει αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς, τας αναγκαίας διαταγάς ίνα η κατοχή αύτη δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήσει αντίστασιν, η αντίστασις αυτή θα καμφθή δια των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας αι οποίαι ήθελον προκύψει εκ τούτου».
Νομίζουμε ότι τα σχόλια περιττεύουν, όπως περισσεύει η ιταμότητα και η αλαζονεία μιας δύναμης που θέλει «πάση θυσία» να καταγράψει στο ενεργητικό της κάποια στρατιωτική επιτυχία και να πάψει να είναι ο φτωχός συγγενής του ιταλογερμανικού Άξονα. Αλλά δεν το πέτυχε .
Ο Έλληνας πρωθυπουργός, φασίστας κι αυτός και θαυμαστής του Μουσολίνι, αλλά, εξαρτώμενος από την Αγγλία και τον Βασιλιά Γεώργιο που τον έβαλαν στη θέση που κατέχει, μπροστά σ' αυτήν την πρόκληση δεν έχει τίποτα άλλο να πει από το «Alors, c'est la guerre» σε μετάφραση «Πόλεμος, λοιπόν». Και απευθύνει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό.
Είναι το ΟΧΙ, που δια στόματος του πρωθυπουργού, βροντοφώνησε και στην πράξη επικύρωσε και τίμησε ο ελληνικός λαός και ο ελληνικός στρατός στο αλβανικό μέτωπο αναγκάζοντας τον αλαζόνα εισβολέα να υποστεί ταπεινωτικές ήττες και ντροπιασμένος να υποχωρήσει μέσα από τα αλβανικά σύνορα., περιμένοντας με αγωνία τη βοήθεια του ισχυρού του συμμάχου.
Διάγγελμα Ιωάννη Μεταξά
Αθήνα, 28 Οκτωβρίου 1940
« Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν δια την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία, μη αναγνωρίζουσα εις ημάς το δικαίωμα να ζούμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3 ην πρωινήν την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους, κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν, και μου ανεκοίνωσεν ότι, προς κατάληψιν αυτών, η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ' εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν του πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.
Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε δια την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς μας παραδόσεις. Νυν υπέρ πάντων ο αγών»
