[Φυσικά, επειδή δεν διάβαζα από κείμενο, είπα ΠΕΡΙΠΟΥ αυτά και πρόσθεσα πολλά άλλα που έβγαιναν ζωντανά, ενώ παρέλειψα κι ένα σωρό από τα γραμμένα. Έστω κι έτσι, όμως, αφού έχω εκείνο το κείμενο, το ανεβάζω εδώ για όποιον ενδιαφέρεται.]
***********************
Τις προάλλες, στο διάδρομο εδώ έξω συζητούσαμε 3-4 καθηγητές κι ο διευθυντής με αφορμή τις καταλήψεις, τις συνεδριάσεις μας κλπ. και μιλούσαμε για την ποιότητα της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, καλή – κακή μέτρια κλπ. Το ενδιαφέρον ήταν ότι χωρίς καμιά προηγούμενη συμφωνία μιλούσαμε με το «εμείς» πολύ άνετα, λέγοντας «αυτή τη δημοκρατία φτιάξαμε», «αυτό το καλό ή το κακό κάναμε», «εκεί ήμασταν σωστοί, εκεί λάθος», λες και ήμασταν εμείς οι συνταγματολόγοι ή οι βουλευτές που ψήφισαν το σύνταγμα και τους νόμους αυτής της δημοκρατίας που βιώνουμε.
Ήταν υπερβολή; Αυθυποβολή; Φαντασίωση; Ή μήπως ήταν ένα απόσταγμα αυτού που έζησε η δική μας η γενιά;
Γιατί όταν λέγαμε «εμείς» εννοούσαμε τη «γενιά» μας, μια ζώνη ηλικιακή λίγο πάνω από τα πενήντα σήμερα. Και μιλούσαμε για αυτή τη γενιά σαν να έδρασε συλλογικά, κι ας αποτελείτο από ανθρώπους που διαφώνησαν στα έδρανα της βουλής ή στις συνελεύσεις, ας βρέθηκαν σε διαφορετικά στρατόπεδα, όμως παρέμειναν με ένα ΕΜΕΙΣ να χαρακτηρίζει το σύνολο των προσπαθειών τους.
Αν ψάξουμε να βρούμε από πού εκπορεύεται αυτή η τόσο εύκολη υπέρβαση του εαυτού, η τόσο αυθόρμητη και απλή προσχώρηση σε ένα συλλογικό «εμείς», στη θέση του πιο δίκαιου και πιο ακριβούς «εγώ», ίσως βρει κάτω από τα σκεπάσματα την επίδραση μιας σειράς γεγονότων που έχουν σαν κορύφωσή τους το Πολυτεχνείο.
Για την ίδια την εξέγερση και τα γεγονότα των ημερών εκείνων δεν θα μιλήσω. Τα έχετε ακούσει ξανά και ξανά, μπορείτε να τα δείτε πολύ καλύτερα στις τηλεοράσεις, τα είδατε και στο ντοκιμαντέρ που μόλις προβλήθηκε.
Πρέπει να δει κανείς το κλίμα εκείνων των ημερών της εξέγερσης σαν την κατάληξη μιας μακριάς σειράς γεγονότων
Τα γεγονότα αυτά είναι λίγο ως πολύ γνωστά.
Μετά τον πόλεμο του 40-45 εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα μια μισή και κουτσή δημοκρατία, μια εκδικητική δημοκρατία των νικητών του εμφύλιου που απέκλεισαν την μισή Ελλάδα με πρόσχημα τον κομμουνιστικό κίνδυνο,
Επειδή όμως κι αυτή η κουτσή δημοκρατία κινδύνευε να ανατραπεί από ένα δημοκρατικό κίνημα της δεκαετίας του ’60 που όλο και γιγάντωνε, κάποιοι συνταγματάρχες, ενθαρρυμένοι από την CIA εγκαθίδρυσαν μια Δικτατορία, που με την γελοιότητά της άφησε εποχή. Πολλές δικτατορίες εκείνης της εποχής, στη Λατινική Αμερική, στη Νότια Ευρώπη και αλλού μαζί με τις άλλες αλησμόνητες λαϊκές δημοκρατίες της ανατολικής Ευρώπης αποτέλεσαν το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίχθηκε ο ψυχρός, πόλεμος Αμερικής Ρωσίας που έληξε ως γνωστόν με παράδοση της Ρωσίας στην Αμερική το 1991 και από τότε έχουμε την παγκοσμιοποιημένη δημοκρατία ή αυτοκρατορία της αγοράς, το καθεστώς που βιώνουμε σήμερα.
Όσοι έζησαν το φοιτητικό και λαϊκό κίνημα εκείνης της εποχής, γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε συνθήκες ανώμαλες πολιτικά που τους έκαναν να ντρέπονται που είναι Έλληνες. Στη χώρα όπου μια πολύ παλιά εποχή είχε γεννηθεί η δημοκρατία, τώρα επικρατούσε ένα ηλίθιο και σκοταδιστικό καθεστώς, οπισθοδρομικό και καθυστερημένο. Με απόψεις γελοίες και τρομακτικά αναχρονιστικές, με πολιτική καταπίεσης κάθε αντίθετης φωνής, με λόγο αποκρουστικό και μακριά από την εποχή που έτρεχε με χίλια στο παγκόσμιο σκηνικό, η χούντα ήταν μια τρομερή δυσφήμιση για κάθε Έλληνα, ένα κακόγουστο κουστούμι που μας είχε φορεθεί παρά τη θέλησή μας.
Η αντίδραση δεν άργησε να έρθει.
Το 1973 έγινε μια εξέγερση. Και κύριο χαρακτηριστικό της, ήταν ότι ήταν μια εξέγερση των νέων. Πήραν κι άλλοι μέρος σε αυτήν, όμως οι νέοι της εξέφρασαν, την καθοδήγησαν, την μεγάλωσαν και την κατέληξαν σε μια ηρωική βραδιά, μια γλυκιά βραδιά χωρίς κρύο, με κάμποση υγρασία και πολύ ηρωικό φρόνημα, την Παρασκευή 17 Νοέμβρη του 1973. Αυτήν γιορτάζουμε σήμερα.
Τώρα τα πράγματα είναι βελούδινα και ο πόνος απαλύνεται από πολλές αλοιφές που κυκλοφορούν για κάθε νόσημα. Εκλογές για την λαϊκή δυσαρέσκεια, κατανάλωση για την κατασίγαση του πάθους της μάζας, θεάματα για την αποβλάκωση που είναι αναγκαία για να αποδέχεται κανείς το σύστημα αβλεπί, και άλλα παρόμοια πολιτικά γιατροσόφια. Τότε όμως τα πράγματα ήταν σκληρά, και η απάντηση στην σκληρότητα ήταν μια εξ ίσου σκληρή απάντηση, που δίνεται σε κορυφαίες στιγμές και που ονομάζεται εξέγερση ή επανάσταση.
Το αίτημα για ΨΩΜΙ- ΠΑΙΔΕΙΑ- ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ είναι πάντα επίκαιρο. Κρύβει όμως κάποιους μύθους και αυτή η ομιλία, το βήμα που μου παραχωρήθηκε αιφνιδίως, είναι μια καλή ευκαιρία να τους ξαναδούμε αυτούς τους μύθους.
ΨΩΜΙ: Όπως λένε ακόμα και οι μεγάλοι έρωτες ξεκινούν από το στομάχι. Σίγουρα όμως οι μεγάλοι πόλεμοι, οι μεγάλες επαναστάσεις, οι μεγάλες θρησκείες, οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές, όλα αυτά ξεκινούν από το στομάχι. Αν το στομάχι είναι γεμάτο σκέφτεσαι λίγο πως θα σωθείς, πως θα σώσεις τη ψυχή σου, πως θα αλλάξεις τον κόσμο γύρω σου. Τα χρόνια του 1973 ο κόσμος πεινούσε. Είχε ξεσπάσει η κρίση του πετρελαίου και το καλοκαίρι του 1973 ξαφνικά όλα έγιναν ακριβά ή πανάκριβα με τους μισθούς καθηλωμένους. Η έκκληση για ΨΩΜΙ μπορούσε να βρει ακροατές πρόθυμους να ακούσουν. Έξι χρόνια μετά την παγωνιά της 21ης Απριλίου του 1967 που η χώρα μπήκε στον γύψο, γουργούρισε η κοιλιά των Ελλήνων και μύρισε επανάσταση.
ΠΑΙΔΕΙΑ: Το αίτημα είναι επίκαιρο σήμερα, τότε όμως έμοιαζε με υποχρεωτικό περιτύλιγμα. Τι φοιτητική εξέγερση θα ήταν αν δεν προβαλλόταν πρώτο και καλύτερο το αίτημα για ΠΑΙΔΕΙΑ. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν οι χουντικοί είχαν εύκολη την κατηγορία για ξενοκίνητους ταραξίες, για υποκινούμενους εξεγερμένους για κομμουνιστικούς δακτύλους κλπ. Όχι πως η Παιδεία ήταν καλή, αλλά ποιος νοιαζόταν τότε για τέτοιες λεπτομέρειες;
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: Εδώ ήταν όλα τα λεφτά. Μια γενιά που ένιωθε, αισθανόταν ζούσε το ΧΑΣΜΑ ΤΩΝ ΓΕΝΝΕΩΝ, μια γενιά που έμαθε το Γούντστοκ από τα περιοδικά, που είδε τις ΦΡΑΟΥΛΕΣ ΚΙ ΑΙΜΑ και το ΖΑΜΠΟΡΙΝΣΚΥ ΠΟΪΝΤ και πέρασε δίπλα από τον Γαλλικό Μάη, τις φοιτητικές εξεγέρσεις και το αντιπολεμικό κίνημα στην Αμερική, μια γενιά που ντρεπόταν να κυβερνιέται από Ηλίθιους και Συντηρητικούς παππούδες, γέρους στη καρδιά και στο μυαλό, φώναξε βροντερά ΘΕΛΟΥΜΕ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Θέλουμε Δημοκρατία, Θέλουμε Ανθρώπινα δικαιώματα, θέλουμε τη Ζωή μας που την κλέβετε και την κάνετε μαύρη ή γκρίζα, και που την γεμίζετε μιζέρια. Δεν σας αντέχουμε γιατί είστε ΜΑΥΡΟΙ, ΦΑΣΙΣΤΕΣ ΗΛΙΘΙΟΙ!
Κι έτσι έγινε το Πολυτεχνείο.
Θα σας πουν κι άλλα. Για τον ρόλο των αντιστασιακών οργανώσεων τον ρόλο των κομμάτων, την αντίσταση της κοινωνίας των πολιτών, την δημοκρατικότητα του λαού μας κλπ. κλπ. Θα σας έλεγα να είστε σε όλα αυτά πολύ επιφυλακτικοί. Ναι οι οργανώσεις δούλεψαν, ναι όλα έγιναν, αλλά ....
Το Πολυτεχνείο το έκανε μια γενιά όπως εσείς, όπως η δική σας γενιά, μόνο που εκείνη την είχαν πήξει στο ψέμα και την είχαν κάνει να ντρέπεται που λεγόταν νέα ελληνική γενιά. Εκείνους, εμάς δηλαδή, την δική μου ηλικία, μας έπνιξαν στο ψέμα και ένα βράδυ τους τα τρίψαμε στη μούρη. Στη Νομική, στη Φυσικομαθηματική, στο Πολυτεχνείο, έγιναν κάποιες εξεγέρσεις για τις οποίες αξίζει κανείς να ζει.
Εσάς νεαροί μαθητές μου, σας πήζουν στην ανία και στην αποβλάκωση, μόνο που δεν το κάνει μια παρέα φασίστες που εύκολα τους βλέπεις και εύκολα τους πετροβολάς. Το κάνει μια ολόκληρη παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική κοινωνία, και το κάνει ύπουλα, μέσα από διαφημίσεις για κινητά και μπιχλιμπίδια, μέσα από μια κουλτούρα που θεοποιεί το στυλ και δεν δίνει δεκάρα για την ουσία των πραγμάτων.
Το δικό σας Πολυτεχνείο θα είναι μια άλλου τύπου εξέγερση. Δεν θα σας υποδείξω εγώ ούτε τον τρόπο, ούτε τα μέσα. Όταν όμως θα πραγματοποιήσετε κι εσείς τη δική σας εξέγερση, θα δώσετε την ώθηση που χρειάζεται η νεοελληνική κοινωνία μας για να πάει μπροστά. Κι εσείς θα ζήσετε κάτι που θα αξίζει για μια ζωή. Σας το εύχομαι και θα είμαι συμπαραστάτης, κι εγώ κι όλοι όσοι έζησαν τότε εκείνη την εμπειρία. Καλό αγώνα!
