Θεμιστόκλειο [Δημοσίευση Νο 8]

Το γλυπτό (στήλη και στοιχεία πλοίου) που έστησε ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας για να αναδείξει το ταφικό μνημείο του Θεμιστοκλή (έργο του θαυμάσιου γλύπτη Πέτρου Γεωργαρίου)

 2014 ΕΝΑ ΓΛΥΠΤΟ ΣΗΜΑΔΕΥΕΙ ΤΟΝ ΧΩΡΟ

  Το 2014 στήθηκε εκεί μια αναμνηστική στήλη που εν μέρει μόνο ικανοποιεί την επιθυμία του Ιάκωβου Δραγάτση και όλων των κατοίκων της περιοχής. Έστω κι έτσι όμως, υπάρχει εκεί μια στήλη που θυμίζει στους προσερχόμενους ότι εδώ βρίσκεται ο τάφος του μεγάλου ανδρός. Πάνω στη στήλη αναγράφονται τα εξής:

 ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ

ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ-ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ

480 πΧ   ΝΑΥΜΑΧΙΑ

 1827      ΤΑΜΠΟΥΡΙΑ

1944      ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ

ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ 

ΦΩΤΙΖΕΙ ΤΗ ΜΑΝΑ ΓΗ

ΤΙΜΑΜΕ ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΜΑΣ

ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΥΤΕΡΙΑ

2018 Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Με έργο του δήμου από τον κάβο Κράκαρη ως το Θεμιστόκλειο αποδόθηκε στους πολίτες η λωρίδα της παραθαλάσσιας ζώνης και το μνημείο

 ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

Ο Δήμος κινείται -μαζί με την Περιφέρεια- για την αγορά ή απαλλοτρίωση ολόκληρου του εργοστασίου Λιπασμάτων που ανήκει στην Εθνική τράπεζα. Η αλλαγή ιδιοκτησίας θα σημάνει νέα εποχή για το μνημείο και όλη την περιοχή.

Προς το παρόν, έχουν υλοποιηθεί παλιές σκέψεις για την ανάδειξη του Θεμιστόκλειου με κατασκευή δρόμου από τον Κράκαρη ως το μνημείο, πλακόστρωση, φωτισμό, πράσινο, παιδικές χαρές κλπ., Τα σχέδια αυτά ήταν κάποτε μακρινά όνειρα. Το σχέδιο του δήμου είναι ευρύτερο. Περιλαμβάνει όλη την έκταση της τέως βιομηχανική ζώνης. Ήδη έχει γίνει από την Περιφέρεια κι ένας διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών. Μειονέκτημα των νέων σχεδίων είναι ότι δεν προβλέπουν καμιά ανάδειξη του Θεμιστόκλειου ως μνημείου αλλά μόνο ως ιστορικού, γενικά, χώρου.

Ο τύμβος, η σύγχρονη τιμητική στήλη και το κουφάρι του υαλουργείου με το φουγάρο των λιπασμάτων κάτω από βαριά σύννεφα. Αυτό είναι το τοπίο σήμερα στο Θεμιστόκλειο, όσο η αρχαιολογική υπηρεσία δεν το υιοθετεί σαν χώρο αρχαιολογικό όπου πρέπει να γίνουν ανασκαφές. .

ΑΙΤΗΜΑ ΣΤΟ ΚΑΣ

Μια και δεν ενδιαφέρθηκε κανείς δημόσιος φορέας, η αναγκαία αίτηση στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για την κήρυξη του χώρου ως αρχαιολογικού (ώστε να γίνει και η σχετική ανασκαφή) έγινε από ιδιώτες. Η απάντηση του ΚΑΣ ήταν “ήξεις αφίξεις ουκ, εν πολέμω θνήξεις” με το κόμμα μετά το “ουκ”. Το ΚΑΣ θεωρεί ότι είναι μεν μνημείο αλλά ... μάλλον είναι φάρος και ... βλέπουμε. Κάποτε στο μέλλον θα το δει. Τα τα επιχειρήματα που συνόδευσαν την αίτηση ούτε καν τα είδε ή τα εξέτασε. Το ΚΑΣ έχει άλλα πράγματα πιο ενδιαφέροντα να δει, καθώς φαίνεται. Έχει να στρώσει τσιμέντο στην Ακρόπολη και να θάψει τα αρχαία στη Θεσσαλονίκη, με εμάς θα ασχολείται;  ... Κι ο δήμος δεν γίνεται ο επισπεύδων όπως θα όφειλε απέναντι στην πόλη και την ιστορία.

Γενικά, η πόλη μας πρέπει να αναδείξει το μνημείο ανασύροντάς το από τον βούρκο στον οποίο το τοποθέτησαν άνθρωποι που τους ένοιαζε η παραγωγή λιπάσματος και το κέρδος και δεν έδιναν δεκαράκι για την ιστορία του τόπου. Σημερινό μόλις νέο (στη σημερινή συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου) είναι η πληροφορία ότι η Περιφέρεια, που πήρε την αρμοδιότητα να ασχολείται και με αρχαιολογικούς χώρους, σκοπεύει να αναδείξει το Θεμιστόκλειο. 

ΣΗΜ.: με αυτή την 8η δημοσίευση ολοκληρώνουμε την παρουσίαση του Θεμιστόκλειου. Θα ακολουθήσουν κάποια στιγμή δημοσιεύσεις για το Αφροδίσιο, για τον Ταινιόδρομο Κράκαρη και την Ηετιώνεια Πύλη.

Το Θεμιστόκλειο [Δημοσίευση Νο 7]

Η ΣΥΣΚΟΤΙΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΕΟΣ

Επιτύμβια μαρμάρινη πλάκα του Θεμιστοκλή. Βρέθηκε στην Αίγινα το 1851. Από το μουσείο Ερμιτάζ της Πετρούπολης. Φωτ. Από την Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας του Κέμπριτζ

Η ΣΥΣΚΟΤΙΣΗ 90 ΕΤΩΝ!!

Για όσο καιρό λειτουργούσαν τα Λιπάσματα, το ταφικό μνημείο έμενε περιτοιχισμένο αλλά και καλυμμένο από χώματα, χημικά και απορρίμματα. Οι αρμόδιοι του εργοστασίου διέδιδαν ότι το ταφικό μνημείο είναι …. «φάρος»!!! και ότι ο τάφος βρίσκεται στην απέναντι ακτή, στη Φρεαττύδα. Μπορεί κάποτε να λειτούργησε ο χώρος του μνημείου και σαν φάρος. Στα δυόμιση χιλιάδες χρόνια που μεσολάβησαν, όλα μπορεί να έχουν συμβεί. Και καταφύγιο μπορεί να έγινε και φάρος και χοιροτροφείο κάποιας οικογένειας. Εκείνο που χαρακτηρίζει το μνημείο, όμως, είναι ο βασικός του προορισμός και ο λόγος που κατασκευάστηκε. Κι εδώ οι γραπτές αλλά και ανασκαφικές μαρτυρίες δείχνουν περί τίνος πρόκειται.

Ωστόσο για ενενήντα χρόνια επικρατούσε μια άποψη πολύ βολική για την εταιρεία που είχε τον φόβο της επέμβασης της αρχαιολογικής υπηρεσίας αν συζητιόταν σοβαρά η αλήθεια όπως την είχε αποκαλύψει ο Δραγάτσης, λίγα μόλις χρόνια πριν οι υπεύθυνοι του εργοστασίου αγοράσουν τα οικόπεδα της περιοχής για να κτίσουν το εργοστάσιο. Και φυσικά, δεν θα ήταν δύσκολο να βρουν κρατικούς συνεργάτες για να καλύψουν τα νώτα τους και να συσκοτίσουν την αλήθεια. Τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα ήταν αρκούντως σκοτεινά για να συμβούν τέτοιες συσκοτίσεις.

Ήταν μια απαράδεκτη και εγκληματική ενέργεια ανθρώπων που δεν νοιάζονταν παρά για τα κέρδη τους. Έσβηναν την ιστορία της πόλης και αν ήταν δυνατόν θα εξαφάνιζαν κάθε ίχνος της. Υπάρχουν όμως τα γραπτά των αρχαίων συγγραφέων, οι παλιοί χάρτες που δείχνουν την ύπαρξη του μνημείου (tombe) και αναφορές ανθρώπων όπως ο Ιάκωβος Δραγάτσης που κατέδειξαν και το μνημείο αλλά και τον ακριβή τόπο στον οποίο βρίσκεται.

 

ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΩΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ

Ό,τι κι αν λένε τα τοπογραφικά και τα μηχανολογικά διαγράμματα της ΑΕΕΧΠΛ που δείξαμε, ωστόσο οι υπεύθυνοι του εργοστασίου καλλιέργησαν τον μύθο ότι εδώ ήταν απλά ένας φάρος και πως το μνημείο του Θεμιστοκλή βρισκόταν στην απέναντι ακτή της Πειραϊκής. Και ήταν τόσο έντονη και συστηματική η πίεση που ακόμα και σήμερα βρίσκονται κάποιοι “εν αμφιβόλω” μια και δύσκολα μπορούν πια να υπερασπιστούν μια τέτοια άποψη.

Οι αμφιβολίες θα διαλυθούν όταν η αρχαιολογική υπηρεσία εξετάσει σοβαρά το θέμα και πιάσει να διαβάσει επιτέλους τον Ιάκωβο Δραγάτση. Γιατί κάποιοι αρχαιολόγοι έχουν εκφράσει “αμφιβολίες” (τι πιο εύκολο από αυτό;) και διστάζουν ακόμα και να καταπιαστούν με ένα θέμα που θα τους διαψεύσει. Έτσι ο χρόνος περνάει κι η παραδοχή της αρχαιολογικής υπηρεσίας ότι πρέπει στο σημείο αυτό να γίνει ανασκαφή όλο και παίρνει αναβολή.

Τα στοιχεία για να ανακηρυχθεί χώρος αρχαιολογικού ενδιαφέροντος υπάρχουν. Ακόμα και οι χάρτες της εταιρείας δείχνουν τον χώρο όπως τον βρήκαν το 1909 ασχέτως με την τύχη που του επιφύλαξαν οι διοικήσεις του εργοστασίου στη συνέχεια. Ακόμα κι αρχαιολόγος της ΚΣΤ' Εφορίας Πειραιά επισκέφθηκε τον χώρο και πείστηκε πως πρόκειται για μνημείο άξιο ενδιαφέροντος. Κι όμως ακόμα δεν έχουν κινηθεί οι διαδικασίες. Βέβαια, τώρα που ο χώρος πέρασε όλος στην ιδιοκτησία του δήμου, δεν υπάρχει ο παλιότερος φόβος και υπάρχει χρόνος για να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια.

Είναι πάντως άξιο προσοχής το γεγονός ότι, παρ' όλη την προσπάθεια συσκότισης που γινόταν για να μην έρθει στα μέρη εκείνα η αρχαιολογία, ωστόσο, το 1953, η Εταιρεία Λιπασμάτων ομολογεί ότι εκεί βρίσκεται πραγματικά ο τάφος του Θεμιστοκλή.

Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Όπως αναφέραμε και πιο πάνω δια μακρών πολλά οφείλουν η περιοχή, ο Πειραιάς και η Δραπετσώνα στον ακούραστο ερευνητή της αλήθειας καθηγητή Ιάκωβο Δραγάτση. Με το βιβλίο του “Το Θεμιστόκλειον” (εκδόσεις «Βασιλική Τυπογραφία Παφτάκη-Παπαγεωργίου» 1910), με μιαν ενδελεχέστατη και λεπτομερέστατη μελέτη, ο καθηγητής αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι στον χώρο του, εγκατασταθέντος στη συνέχεια, εργοστασίου βρίσκεται το Θεμιστόκλειο.

Ο Ιακ. Δραγάτσης παραθέτει και χάρτες και φωτογραφίες που δεν αφήνουν την παραμικρή αμφιβολία. Θαυμαστής και ο ίδιος του Θεμιστοκλή αλλά και του άθλου του, γράφει ο Δραγάτσης σε ένα σημείο του βιβλίου του:

«Πάντων δ’ έσχατον, αφ’ ου εφθάσαμεν εις το τέλος του λόγου του περί του Θεμιστοκλέους θα ηδύνατό τις να είπη πόσον αρμόζει η θέσις, όχι μόνον προς τα γεγραμμένα, αλλά και προς αυτό τούτο προ του να ιδρυθεί δηλαδή μνημείον τιμητικόν τοιούτου ανδρός, αλλά και τοιούτου γεγονότος αναμνηστικόν, όχι μόνον διότι ο τόπος, ως είπομεν, απανταχόθεν είνε σύνοπτος, αλλά και διότι κείται εις τόσον καλόν σημείον, ώστε και δια τους εισπλέοντας και δια τους εκπλέοντας και δια πάντα εκείθεν παριόντα και το στενόν της Σαλαμίνος να δεικνύει και το μέγεθος της νίκης του Θεμιστοκλέους να υπομιμνήσκη και το υπέροχον της διανοίας του ανδρός εις τον νουν να επαναφέρει, ου μην αλλά να κείται εκεί προσόψιος άλλων ομοίως εξεχόντων σημείων και μετ’ αυτών να αναπολή εις την μνήμην την όλην εικόνα των εκεί τελεσθέντων»

ΧΡΕΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΔΡΑΓΑΤΣΗ

Ο Ιάκωβος Δραγάτσης μας καλεί να κάνουμε αυτό που αρμόζει σε έναν τέτοιον άνδρα όπως ο Θεμιστοκλής και σε ένα γεγονός τόσο σπουδαίο όσο η ναυμαχία της Σαλαμίνας. Να ιδρύσουμε, μας προτρέπει, τιμητικό μνημείο. Κι αυτό να γίνει διότι ο τόπος φαίνεται πολύ καλά από παντού και είναι τόσο καλό σημείο ώστε και οι εισπλέοντες στο λιμάνι και οι εκπλέοντες, κι ο καθένας που θα περνά το στενό της Σαλαμίνας, να βλέπει το μέγεθος της νίκης και να θυμάται το μεγαλείο του ανδρός που ήταν μια αληθινή διάνοια. Και καθώς θα τα βλέπει αυτά, να αναπολεί όλα όσα έγιναν εκεί.

 

Το Θεμιστόκλειο [Δημοσίευση Νο 6]

Στα τοπογραφικά των Λιπασμάτων αναφέρεται το μνημείο ως ΜΝΗΜΕΙΟΝ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ. Το εργοστάσιο που προώθησε την προπαγάνδα περί φάρου κι ότι ο τάφος βρίσκεται απέναντι, γνώριζε τι έκανε και το αποδεικνύουν τα τοπογραφικά που πέρασαν στα χέρια μας όταν το εργοστάσιο έκλεισε. 

Χάρτες του Εργοστασίου Λιπασμάτων

Ωστόσο σε χάρτες του εργοστασίου, τοπογραφικά που περιλάμβαναν μηχανολογικές εγκαταστάσεις και που ήταν εν χρήσει εσωτερικά μόνο στο εργοστάσιο, βλέπουμε πως ομολογείται η παρουσία του μνημείου. Εδώ βέβαια δεν μπορούσαν να λένε ψέματα όμως ποιος είχε πρόσβαση σε αυτά τα στοιχεία; Ιδιαίτερα μάλιστα όταν υπήρχαν πολλοί πρόθυμοι να δουν τον τύμβο σαν ... “φάρο”; Οι παρακάτω χάρτες της εταιρείας δείχνουν ότι το Θεμιστόκλειο βρισκόταν πάντα εκεί, το 1938, το 1953 και το 1996.

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ του 1938

Τοπογραφικό της ΑΕΕΧΠΛ του 1938. Στο σημείο του τύμβου αναγράφεται Μνημείο Θεμιστοκλέους (δυσδιάκριτο στη σμίκρυνση αλλά με μεγεθυντικό φακό το βλέπετε. Το δημοσιεύω σαν ντοκουμέντο.)

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ του 1953

Τοπογραφικό της ΑΕΕΧΠΛ του 1953. Και εδώ αναφέρεται το “ΜΝΗΜΕΙΟΝ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ”. Και πάλι δυσδιάκριτο (θέλει μεγέθυνση, αλλά ντοκουμέντο)

[Τα ίδια καταγράφονται και σε τοπογραφικό του 1996 που δεν έχω φωτογραφία του αλλά κατέχω το ίδιο το τοπογραφικό.]

Η επέμβαση του δήμου

Για να αναδειχθεί το μνημείο θα έπρεπε πρώτα να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του εργοστασίου που η ύπαρξή του το “έθαβε” κανονικά. Το δημοτικό συμβούλιο Δραπετσώνας πήρε αποφάσεις ανάδειξης του μνημείου το 1998 και 1999 αλλά αυτές δεν ήταν δυνατόν να εφαρμοστούν.

Μετά το 2003 που το εργοστάσιο γκρεμίστηκε, η ανάδειξη ήταν σχετικά εύκολη υπόθεση, κι όμως έπρεπε να περάσουν δέκα ακόμη χρόνια ώσπου ο Δήμος να μπει στον χώρο (με μπουλντόζες και πλήθος κόσμου μαζί) ρίχνοντας συρματοπλέγματα και τοίχους και να εγκατασταθεί στην παραλία.

Αυτό έγινε με πρωτοβουλία του Δήμου τον Απρίλιο του 2012 (επί δημαρχίας Τζανή) μετά από σχετική απόφαση της Επιτροπής Ανάπλασης και του Δημοτικού Συμβουλίου.

Ένα μήνα μετά, ο αρχαιολόγος της ΚΣΤ εφορίας αρχαιοτήτων Πειραιά κ. Γ. Σπυρόπουλος κι ο αρχαιολόγος- δημοσιογράφος κ. Ε. Μπεξής έκαναν την πρώτη επιτόπια επιφανειακή ψηλάφηση του χώρου ως αρχαιολογικού πλέον ενδιαφέροντος.

Βρέθηκαν πλάκες μαρμάρινες και πέτρινες και μία εξ αυτών είχε πάνω της γράμματα ... ΕΥΕ ..., ...ΜΝ..., και ...ΘΕ.... Ίσως δεν ήταν αποδείξεις, ήταν όμως μια αρχή.

Πιο πρόσφατα έχει βρεθεί μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟΝ πάνω της γραμμένο.

ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΜΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ

Την εβδομάδα αυτή το δημοτικό συμβούλιο είχε και θα έχει πολύ δουλειά. Χτες σε μια δια περιφοράς συνεδρίαση πέρασαν κάποια τυπικά θέματα του δήμου. Αύριο και την Κυριακή γίνονται τρεις σημαντικές συνεδριάσεις.

 

Αύριο Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου, με τηλεδιάσκεψη, γίνεται ένα έκτακτο δημοτικό συμβούλιο με θέμα:

«ΣΥΖΗΤΗΣΗ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΑΘΜΟ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΣΜΑ) ΣΤΟ ΣΧΙΣΤΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ, ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΣ.»

 

Την Κυριακή 13 Δεκεμβρίου γίνονται δύο συνεδριάσεις.

Η πρώτη έχει θέμα το ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ 2021

Η δεύτερη έχει θέμα τον ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ του 2021

Και οι δύο θα γίνουν με τηλεδιάσκεψη.

 

Θα ενημερώσω σχετικά αν και πρέπει να πούμε πως η κύρια και σημαντική συνεδρίαση κάθε χρονιάς είναι εκείνη του καθορισμού των δημοτικών τελών (που ήδη έγινε). Ο δήμος δεν έχει σχεδόν κανένα περιθώριο εφαρμογής μιας δικής του πολιτικής λόγω του ασφυκτικού πλαισίου που έβαλαν οι νόμοι με τα ονόματα του Καλλικράτη (2010) και του Κλεισθένη (2016). 

Τα τακτικά έσοδά του τα καθορίζει το κράτος και στα έξοδα υπάρχουν εγκύκλιοι, πάρεδρος και έλεγχοι σκοπιμότητας. Τα μόνα πράγματα που καθορίζει ο δήμος είναι το ανταποδοτικό τέλος που εισπράττει από τους δημότες και τις επιχειρήσεις και το τεχνικό πρόγραμμα μέσα από το οποίο ξοδεύει για έργα. Μετά από αυτά τα δυο ο προϋπολογισμός είναι σχεδόν τυπική διαδικασία. Γι αυτό και αν κάποιος διαφωνήσει με την διοίκηση στο τεχνικό πρόγραμμα και τα ανταποδοτικά τέλη, δεν έχει νόημα να αναλάβει την παραμικρή ευθύνη για τον προϋπολογισμό.

Το Θεμιστόκλειο [Δημοσίευση Νο 5]

Μετά τις αποδείξεις από τα αρχαία κείμενα και τα επιχειρήματα όπως και την ανασκαφή του Ιάκωβου Δραγάτση, μετά και από τις γκραβούρες των περασμένων αιώνων, ακολουθούν σήμερα κι άλλες αναφορές στο Θεμιστόκλειο που το προσδιορίζουν στον χώρο των Λιπασμάτων.

ΑΛΛΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Για το που βρισκόταν το Θεμιστόκλειο δεν υπήρχε ποτέ η παραμικρή αμφιβολία μέχρι να γίνει η παρερμηνεία του χωρίου του Διόδωρου και μέχρι να αναλάβουν την συσκότιση οι εργοστασιάρχες των Λιπασμάτων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Φωτιάδης, στο έργο του “Καραϊσκάκης” στο κεφάλαιο με τίτλο “Στον Τάφο του Θεμιστοκλή” γράφει σε μια παράγραφο για τις συνεννοήσεις του Καραϊσκάκη με τον ναύαρχο Κόχραν.

“Ο Κόχραν σαν άκουσε τα όσα είπαν αδράχνει την ευκαιρία να αναγκάσει τον Καραϊσκάκη να ακολουθήσει το σχέδιό του. Του μηνάει λοιπόν πως θέλει να ανταμωθούν οι δυο τους την ίδια εκείνη μέρα χωρίς να είναι άλλος στη κουβέντα τους. Τούτη η συνάντηση γίνηκε αριστερά καθώς μπαίνουμε στο λιμάνι του Πειραιά , εκεί που, όπως λένε, βρισκόταν ο τάφος του Θεμιστοκλή.”

Οι αναφορές του Ιάκωβου Δραγάτση δείχνουν ότι ο χώρος ονομαζόταν Θεμιστόκλειο ή Τάφος του Θεμιστοκλή ακόμα όταν κάποιοι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι ο τύμβος ο αφιερωμένος στον Θεμιστοκλή βρισκόταν στο Ξυλοφάναρο ή στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (και πάντως στην Πειραϊκή).

Ακόμη ο τοπογράφος Leake που είχε επισκεφθεί τον χώρο έλεγε πως πραγματικά εδώ στον τόπο που ονομάζουν Τάφο του Θεμιστοκλή θα έπρεπε να είναι το Θεμιστόκλειο αλλά -δυστυχώς γι αυτόν- δεν το επιβεβαίωναν οι αρχαίοι. Είχε βέβαια υπ' όψιν του την παρερμηνεία του χωρίου του Πλούταρχου και θεωρούσε ότι πιθανώς να είναι στην Πειραϊκή το Θεμιστόκλειο, διατηρούσε όμως την αμφιβολία του και είχε επισκεφτεί τον χώρο ακριβώς γιατί τον αποκαλούσαν ακόμα “τάφο του Θεμιστοκλή”.

Στον χάρτη, στον χώρο της Δραπετσώνας, φαίνονται καθαρά οι tombes (τύμβοι) που ήταν διάσπαρτοι σε όλη την έκταση έξω από την Ηετιώνεια Πύλη. Ειδικά ο Τάφος του Θεμιστοκλή αναφέρεται όχι ως tomb αλλά ως tombeau de Themistocle και είναι πιο απομακρυσμένος (αφού έγινε και λίγο στα κρυφά) στο σημείο που έγινε η ναυμαχία, στον σημερινό χώρο των Λιπασμάτων 

Ο χάρτης της γαλλικής αποστολής που εργάστηκε για τις κατασκευές του ΟΣΕ ή του ΟΛΠ φτιάχτηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και καταγράφει το Θεμιστόκλειο στην σωστή του θέση. Μια σημαντική μαρτυρία, γιατί είναι μαρτυρία-παραδοχή, είναι και εκείνη που μας δίνει ένα τοπογραφικό σχέδιο κάτοψη του εργοστασίου Λιπασμάτων του 1938. Στον χάρτη σημειώνεται στον χώρο ακριβώς που βρίσκεται και σήμερα ο τύμβος οι λέξεις: “ΜΝΗΜΕΙΟΝ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ”.

Ίσως επειδή ένιωθαν ασφαλείς στα χρόνια της δικτατορίας Μεταξά, δεν δίσταζαν να καταγράψουν το μνημείο με το πραγματικό του όνομα και όχι ως “φάρο”.

ΣΗΜ. Θα ακολουθήσει αύριο η 6η δημοσίευση με τοπογραφικά του εργοστασίου σαν κι αυτό που αναφέρεται πιο πάνω.

Το Θεμιστόκλειο [Δημοσίευση Νο 4]

Στη σημερινή δημοσίευση θα δούμε γκραβούρες από περασμένους αιώνες που δείχνουν πως η θέση του Θεμιστόκλειου ήταν στον χώρο των Λιπασμάτων (δεν υπήρχαν βέβαια Λιπάσματα τότε)

ΓΚΡΑΒΟΥΡΕΣ

Οι γκραβούρες που έγιναν από περιηγητές που είδαν τον τάφο του Θεμιστοκλή (κυρίως τον 19ο αιώνα) και τον ζωγράφισαν, δεν αφήνουν αμφιβολία για την τοποθεσία όπου βρισκόταν.

Αυτό που έχει σημασία να παρατηρήσει κανείς στις γκραβούρες είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζωγραφίζουν τον τύμβο. Και να μην ξεχνάμε ότι όταν τον ζωγραφίζουν από τη θάλασσα, πρέπει πίσω του να φαίνεται το όρος Αιγάλεω, ενώ, όταν τον ζωγραφίζουν από τη στεριά πρέπει πίσω του να φαίνονται η Σαλαμίνα και η Ψυτάλλεια.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στις τρεις παρακάτω γκραβούρες που όλες έχουν απεικονίσει το μνημείο του Θεμιστοκλή τον 19ο αιώνα.

Από την θάλασσα:

  Γκραβούρα του 19ου αιώνα. Πίσω από το Θεμιστόκλειο φαίνεται το όρος Αιγάλεω όπως είναι και σήμερα (το Σχιστό). Η κολώνα του τύμβου δεν έχει καμιά σχέση με την κυλινδρική κολώνα στη σχολή ναυτικών δοκίμων. Ούτε υπάρχει ένα τέτοιο όρος πίσω από την Πειραιϊκή.

Από την στεριά:

Γκραβούρα που έφτιαξε ο Rey Etienne από το βιβλίο του “Voyage Pittoresque en Grèce et dans le Levant fait en 1843-1844”. του 1867. Φαίνονται η Ψυτάλλεια και η Σαλαμίνα μετά τον στενό δίαυλο ανάμεσα Θεμιστόκλειο και Ψυτάλλεια. Η γκραβούρα έγινε πριν ο Γερμανός Milchocfer κάνει την λάθος μετάφραση πως ο τύμβος βρίσκεται προς τον Άλκιμο αντί απέναντι από τον Άλκιμο.

Γκραβούρες και πραγματικότητα

 Ο τάφος του Θεμιστοκλή με τις κολώνες και τα ερείπια όπως υπήρχε στον 18ο και 19ο αιώνα και όπως σχεδιάστηκε από τον Sim. Pombardi που τον επισκέφτηκε. Φαίνονται και εδώ σαν φόντο η Ψυτάλλεια και η Σαλαμίνα.

 Το τοπίο που βρίσκεται πίσω από τον τάφο του Θεμιστοκλή ταιριάζει απόλυτα με το πλαίσιο που φαίνεται και στις γκραβούρες των Πομπάρντι και Ρε-Ετιέν στα μέσα του 19ου αιώνα

***

Και στις τρεις γκραβούρες (Πομπάρντι, Τάδε και Ετιέν Ρε) φαίνεται ολοκάθαρα από το τοπίο (φόντο η Σαλαμίνα και η Ψυτάλλεια) ότι το μνημείο του Θεμιστοκλής είναι τοποθετημένο στον χώρο όπου κτίστηκε αργότερα το εργοστάσιο Λιπασμάτων.

Εκείνο που έχει σημασία και που σχετίζεται και με τις γκραβούρες είναι ότι σε όλη τη διάρκεια των χρόνων που πέρασαν και παρά το γεγονός ότι οι Γερμανοί αρχαιολόγοι είχαν υποθέσει ότι ο τάφος του Θεμιστοκλή πρέπει να βρισκόταν κάπου στην Πειραϊκή (στη θέση Ξυλοφάναρο υπολόγιζαν), ωστόσο ανελλιπώς η περιοχή κοντά στον κάβο Κράκαρη ονομαζόταν “Τάφος του Θεμιστοκλή”, πράγμα που φαίνεται και παρακάτω από γραπτές αναφορές. Δεν ήταν παράξενο λοιπόν που οι γραφίστες πήγαιναν στην περιοχή που ονομαζόταν “Τάφος Θεμιστοκλέους” και εκεί ζωγράφιζαν τα ερείπια που έβρισκαν ως “Ερείπια του μνημείου του Θεμιστοκλή”.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΣΙΣΜΟ

Η παραλία των Λιπασμάτων σήμερα. Το Θεμιστόκλειο στο τέλος αυτής της διαδρομής πρέπει να αξιοποιηθεί άμεσα.

Στο δημοτικό συμβούλιο, τον μήνα Δεκέμβριο, θα συζητηθούν το Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου και ο Προϋπολογισμός ενώ θα προηγηθεί μια Επιτροπή Διαβούλευσης με αντικείμενο αυτά τα θέματα. Η Δημοκρατική Προοδευτική Κίνηση έκανε κάποιες προτάσεις για την ένταξη μερικών θεμάτων. Τις επαναλαμβάνουμε εδώ.

Προτάσεις για το Τεχνικό Πρόγραμμα 

και τον Προϋπολογισμό του 2021

Παρακαλούμε να ενταχθούν με αντίστοιχους κωδικούς στο Τεχνικό Πρόγραμμα του 2021 και στον Προϋπολογισμό του 2021 τα παρακάτω έργα.

Εννοείται πως, εφ’ όσον γίνουν αποδεκτές οι προτάσεις μας, τον ισοσκελισμό θα τον κάνει η Οικονομική Υπηρεσία αφαιρώντας ή προσθέτοντας ποσά από τους κωδικούς που εκείνη θεωρεί ότι εξυπηρετούν καλύτερα την λειτουργία της υπηρεσίας και του δήμου. (ΣΗΜ: Η πρόταση στο ΔΣ είναι κοστολογημένη)

1) ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ α) χώρων Μελετόπουλου β) χώρων της Λαφάρτζ γ) χώρων της Όιλ Ουάν δ) χώρων των ΕΛΠΕ

2) Προκαταρκτική Πολεοδομική Μελέτη Ανάπλασης της περιοχής των 640 στρεμμάτων της τέως βιομηχανικής ζώνης Κερατσινίου Δραπετσώνας.

3) Προκαταρκτική Πολεοδομική Μελέτη Ανάπλασης της παραλιακής ζώνης Κερατσινίου από την ΕΥΔΑΠ μέχρι το Ικόνιο.

4) Επικαιροποίηση της υπάρχουσας Πολεοδομικής Μελέτης Ανάπλασης (Α’ φάση) του Δήμου Δραπετσώνας.

5) Ανάθεση Μελέτης για γηροκομείο στην πόλη μας.

α) τεκμηρίωση κατάλληλου χώρου (ενοικίαση ή αγορά ή κατασκευή ή διαμόρφωση υπάρχοντος χώρου) β) Μελέτη όρων λειτουργίας και οικονομοτεχνική μελέτη

6) Ανάθεση Μελέτης για χώρο βραχείας φιλοξενίας ΑΜΕΑ στην πόλη μας.

α) τεκμηρίωση κατάλληλου χώρου (ενοικίαση ή αγορά ή κατασκευή ή διαμόρφωση υπάρχοντος χώρου) β) Μελέτη όρων λειτουργίας και οικονομοτεχνική μελέτη 

 7) Ανάδειξη και αξιοποίηση του αρχαιολογικού χώρου του Θεμιστόκλειου στην περιοχή Λιπασμάτων. 

3 Δεκεμβρίου 2020

Οι δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι

Γιώργος Τσιρίδης

Μιχάλης Σταυριανάκος

Βασίλης Σαμπατακάκης

Κωνσταντίνος Μοσχάτος

Το Θεμιστόκλειο [Δημοσίευση Νο 3]

Συνεχίζω με την περιγραφή του Ιάκωβου Δραγάτση μιας ανασκαφής που έκανε ο ίδιος με τον διοικητή της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων Αλ. Σαχτούρη. Πρόκειται για δύο από τα αξιολογότερα πρόσωπα της Πειραϊκής κοινωνίας με έργο και φήμη πίσω τους. Είναι να απορείς πώς σήμερα οι νεοκόποι "αξιολογητές" τους γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια. Δείγμα της αλαζονείας και της ημιμάθειας των καιρών.

Το σχεδιάγραμμα είναι των Δραγάτση-Σαχτούρη.

“ΚΑΤΟΨΙΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΚΑΒΟΝ-ΚΡΑΚΑΡΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ” λέει ο Δραγάτσης παραθέτοντας αυτό το σχεδιάγραμμα. Βλέπουμε ότι και σήμερα μετά τον καθαρισμό που έγινε η κάτοψη είναι ίδια. Επίσης φαίνεται ότι οι τυμβωρύχοι είχαν σκάψει το ανατολικό μέρος του τύμβου. Αυτό είναι ό,τι βρηκαν και καθάρισαν ο Δραγάτσης με τον Αλ. Σαχτούρη

 

Η ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΠΟΥ ΕΚΑΝΑΝ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου αι. Ο ΔΡΑΓΑΤΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΣΑΧΤΟΥΡΗ

Όμως ο περιηγητής προσθέτει: “Τάφος Θεμιστοκλέους”. Έπρεπε να υπάρχει τάφος. (...) Η ανεύρεσις του τάφου θα έθετε την σφραγίδα της λύσης του προβλήματος και ιδιαίτερα αν ήταν τάφος κατάλληλος για ενταφιασμό οστών. (...)

Αυτή η έλλειψη, που διατήρησε επί μακρόν τις αμφιβολίες και τους δισταγμούς των τοπογράφων, λύθηκε όλως τυχαίως. Όταν κλήθηκαν υπό τα όπλα όλοι οι έχοντες κατάλληλη ηλικία για τον άτυχο πόλεμο του 1897, κλήθηκε κι ο φύλακας των αρχαιοτήτων του Πειραιά. Οι αρχαιοκάπηλοι και ιδιαίτερα οι τυμβωρύχοι αποθρασύνθηκαν και έσκαβαν τους τάφους γύρω από τον Πειραιά, ιδιαίτερα όσους ήταν έξω από την Ηετιώνεια και κυρίως την νύχτα. Ποιος ξέρει από τι υποκινήθηκαν και υποπτεύθηκαν ότι θα υπήρχαν εδώ λείψανα στον τύμβο κοντά στον κάβο Κράκαρη. Ανασήκωσαν δυο ογκόλιθους ελπίζοντας να βρουν κάποιον θησαυρό. Και είναι άγνωστο αν βρήκαν κάτι. Μια ή δυο το πολύ μέρες μετά, επισκέφτηκα εγώ την θέση αυτή (ήταν φρεσκοσκαμμένο το χώμα) και βρέθηκα έκπληκτος μπροστά σε αυτό που αναζητούσα. 

 Στο κέντρο ακριβώς των λειψάνων που βρίσκονταν εκεί, μετά την αφαίρεση δύο μεγάλων ογκολίθων από τους τυμβωρύχους, φάνηκε μέσα στον βράχο μια κοιλότητα βάθους 0,77 και διαμέτρου 0,75 σε κατάσταση που έδειχνε ότι είχε μόλις σκαφτεί. Στα λίγα χώματα που ήταν μέσα της βρέθηκαν συντρίμμια αγγείων που είχαν εγκαταλειφθεί και ένα κομμάτι από νεκρική μαρμάρινη κάλπη και λίγη σκόνη οστών που φαινόταν καθαρά μέσα στα χώματα. Το ανακοίνωσα αρμοδίως αλλά ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Αναγκάστηκα λοιπόν να παρακαλέσω τον τότε διοικητή της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, όπου δίδασκα, τον κ. Αλ. Σαχτούρη, που του άρεσαν τα αρχαία και με τον οποίο πήγαμε επί τόπου, να μου παραχωρήσει τους κατάλληλους άνδρες από την σχολή για να κάνουμε έναν τακτικό καθαρισμό του μνημείου.

Τούτο έγινε και χρωστάμε χάρες στον άνθρωπο. Σκάψαμε όλο το μέρος τριγύρω και το καθαρίσαμε από τα χώματα. Βρήκαμε τεμάχιο αγγείου κάτω από μια πέτρα του κρηπιδώματος, όχι μόνο όμοιο αλλά και ταιριαστό με ένα άλλο από εκείνα που βρέθηκαν μέσα στο κρηπίδωμα. Ήταν σπασμένο από παλιά, πράγμα που δείχνει ότι και άλλοι παλαιοί τυμβωρύχοι είχαν ανοίξει αυτόν τον τάφο, ο οποίος βεβαίως υπέστη πολλές μετατροπές ή ότι ο τάφος είχε διαρρηχθεί από παλιά όπως ανέφερε ο Ανδοκίδης αλλά διέψευδε ο Πλούταρχος. Με την ανασκαφή αυτή φάνηκε προς νότο και δυσμάς αρκετό μέρος της κρηπίδας και δυο-τρεις δομικοί της λίθοι.

Έτσι λοιπόν βεβαιώθηκε η ύπαρξη του τάφου εδώ, εκτός από την “ευμεγέθη κρηπίδα” και τον γύρω της “βωμοειδές”. Ο τάφος μάλιστα ταίριαζε ακριβώς για απόθεση οστών και όχι για ενταφιασμό ολόκληρου σώματος, όπως ήταν και το αναγκαίο στην περίπτωση της ταφής των οστών του Θεμιστοκλέους.

***

Στο σημείο αυτό ο Δραγάτσης παρατήρησε ότι ενώ η περιοχή ήταν γεμάτη τύμβους (είπαμε ήταν Τραπεζών) αυτός ο τύμβος ήταν μόνος του κάπως μακριά από τους άλλους και από την Ηετιώνεια Πύλη, έτσι ώστε να ταιριάζει που έλεγαν ότι η ταφή έγινε “λάθρα Αθηναίων” χωρίς δηλαδή να το πάρουν χαμπάρι οι αρχές και όχι όπως ήταν ο χώρος απέναντι (στην Πειραϊκή) που ο τύμβος είναι ακριβώς έξω από τα τείχη και τους πύργους.

Στη συνέχεια ο Δραγάτσης υποθέτει ότι το μνημείο αυτό δεν έμεινε ανέπαφο αλλά ίσως χρησιμοποιήθηκε και για άλλους ενταφιασμούς και στους ρωμαϊκούς χρόνους τοποθετήθηκε εκεί φανός που να δείχνει το λιμάνι. Όμως παρατηρεί ότι:

Παρ' όλες όμως τις μετατροπές το μνημείο διατήρησε το όνομα του τάφου του Θεμιστοκλέους και ο γύρω χώρος, όλος μαζί με το μνημείο, ονομαζόταν πάντα Θεμιστόκλειο.

Τα επιχειρήματα του Ιάκωβου Δραγάτση δεν εξαντλούνται εδώ. Θυμίζει εκφράσεις του Παυσανία, του Πλούταρχου, του Διόδωρου, του Πλάτωνα κωμικού κλπ. Με τα οποία δείχνει πόσο ταιριάζει αυτή η θέση σε όλες τις περιγραφές. Επίσης θυμίζει ότι στον τόπο αυτό ακόμα ψαρεύεται η αθερίνα (αφύες) όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης αλλά και όπως θα υποδείξει ο τυχαίος ψαράς που θα τον ρωτήσεις.

***

ΣΗΜ. Θα συνεχίσουμε αύριο με την 4η Δημοσίευση, με γκραβούρες από προηγούμενους αιώνες που δείχνουν που ακριβώς βρίσκεται το μνημείο του Θεμιστόκλειου

Τα Δεκεμβριανά στη Δραπετσώνα

Για τα Δεκεμβριανά συνήθως μιλά κανείς επετειακά στις 4 Δεκέμβρη, τη μέρα που έγινε η αιματηρή διαδήλωση στην Πλατεία Συντάγματος. Ωστόσο ο πόλεμος (εμφύλιος εν μέρει και ελληνοαγγλικός εν πολλοίς) διεξήχθη όλο τον Δεκέμβρη και μέχρι τις 16 Ιανουαρίου που υπογράφτηκε η συμφωνία ανακωχής οι μάχες συνεχίζονταν. Στα γεγονότα και στις επιμέρους μάχες που έγιναν στη Δραπετσώνα είναι αυτή η ανάρτηση.

Παράδοση του οπλισμού από τον ηττημένο ΕΛΑΣ

 Ο Δεκέμβρης του ‘44 στη Δραπετσώνα

Είναι γνωστό ότι μετά την διαδήλωση της 4ης Δεκεμβρίου στο Σύνταγμα που χτυπήθηκε από την Αστυνομία κατ' εντολήν των Άγγλων, άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα. Βεβαίως μιλάμε για την ελεύθερη Ελλάδα γιατί στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς ο εμφύλιος είχε ήδη ξεκινήσει με τις συγκρούσεις ΕΑΜ-ΕΔΕΣ. Τα Δεκεμβριανά αποτέλεσαν την πρώτη φάση αυτού του εμφυλίου που έγινε επίσημος από το 1946 ως το 1949. 

Οι μάχες στον Πειραιά και, κατ’ επέκταση, στη Δραπετσώνα, άρχισαν στις 4 Δεκεμβρίου 1944. Στον Πειραιά είχαν αποβιβαστεί Ινδοί (Αγγλικά στρατεύματα) ενώ υπήρχαν και εγγλέζικα πλοία, μαζί με κάποια ελληνικά, που βομβάρδιζαν με οβίδες και όλμους περιοχές του Πειραιά και της Δραπετσώνας, όπως τις πολυκατοικίες του Αγίου Διονυσίου.

Στις 11 Δεκεμβρίου κτυπήθηκαν η Κοκκινιά και τα Ταμπούρια και στις 14 του Δεκέμβρη ακολούθησε νέος βομβαρδισμός. Στο μεταξύ συλλαμβάνονται πολλοί πολίτες ακόμα και άσχετοι και εκτοπίζονται.

Στη Δραπετσώνα –σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ιορδάνη Παυλόσογλου- έγιναν οι εξής μάχες:

1) Στη Γέφυρα του Αγίου Διονυσίου, όπου οι Άγγλοι προσπάθησαν να ανακτήσουν τον έλεγχο της σιδηροδρομικής γραμμής που συνέδεε τον Πειραιά με τη Μακεδονία και που ήταν υπό τον έλεγχο του ΕΛΑΣ. Εδώ σκοτώθηκε μεταξύ άλλων και ο Λευτέρης Φωτιάδης.

2) Στην οδό Σπάρτης. Οι Άγγλοι είχαν ξεκινήσει από τον γκρεμό για να φτάσουν στην Ανάσταση αλλά βρήκαν αντίσταση στη Σπάρτης. Μεταξύ άλλων στη μάχη αυτή σκοτώθηκε η Αδαμαντία Τοπάλογλου

3) Στην ακτή Βασιλειάδη έγινε απόβαση Άγγλων με τανκς. Ο ΕΛΑΣ αντιστεκόταν μέσα από τα Λιπάσματα και από το ινστιτούτο Κανελλόπουλου. Τα τανκς έστριψαν στην Κανελλοπούλου και κτύπησαν θέσεις του ΕΛΑΣ στα «λεμονατζίδικα», στο φούρνο του Μονογιού, στο Πολυϊατρείο, στην Κοπή, στην Ανάσταση κλπ.

Στις μάχες αυτές σκοτώθηκαν μεταξύ άλλων ο Θέμης Παρθενόπουλος και ο Ντίνος Μικρόπουλος.

Στο πολυϊατρείο στου Κερατζάκη είχε στηθεί ένα πρόχειρο χειρουργείο από τον ΕΛΑΣ. Στη διασταύρωση Κερατζάκη οι ΕΛΑΣίτες έκαψαν ένα τεθωρακισμένο όχημα και στη στροφή της Αναστάσεως ένα εγγλέζικο Τανκ τύπου Herman.

4) στη γωνία Βενιζέλου και Πλάτωνος οι ΕΛΑΣίτες ήταν ταμπουρωμένοι στη ταράτσα ενός διώροφου σπιτιού και οι εγγλέζοι τους επιτέθηκαν και τους έκαψαν ζωντανούς με φλογοβόλα μετά από ηρωική αντίσταση.

5) στα Σίδερα (οδός Μεσολογγίου, μεταξύ Μεθώνης και Αγ. Δημητρίου) ο ΕΛΑΣ έκαψε τεθωρακισμένα και αποδεκάτισε Άγγλους.

6) Μάχες σε Ταμπούρια, Δραπετσώνα, Ευγένεια όπου ο ΕΛΑΣ αντιστέκεται κρατώντας τις θέσεις του.

Η μάχη στη Δραπετσώνα κράτησε δύο εβδομάδες. Ο ΕΛΑΣ καθυστέρησε τους Άγγλους που είχαν τεθωρακισμένα και τακτικό στρατό χρησιμοποιώντας ελαφρύ οπλισμό και χάρη στην αυτοθυσία των αγωνιστών του.

Στα τέλη Δεκέμβρη ο ΕΛΑΣ οπισθοχώρησε και η μάχη του Πειραιά έληξε με τους Άγγλους να έχουν καταλάβει την πόλη. Λίγο μετά το ΚΚΕ αναγκάστηκε να υπογράψει τη συμφωνία της Βάρκιζας (στις 12 Φεβρουαρίου 1945). Ο τερματισμός της ένοπλης αντίστασης διακηρύχτηκε επίσημα από το ΕΑΜ στις 16 Ιανουαρίου 1945

(από το βιβλίο 

"Από τον Πόντο και τη Μικρασία, στον Πειραιά, εδώ στη Δραπετσώνα" 

των Γ.Χατζόπουλου, Γ.Τσιρίδη, έκδοση της Ένωσης Ποντίων Πειραιά)

Το Θεμιστόκλειο [Δημοίευση Νο 2]

 

Ο Ιάκωβος Δραγάτσης ήταν ένας επιφανής Πειραιώτης κι έφορος Αρχαιοτήτων Πειραιά. Για τον βίο του αντιγράφω από την ΒΙΚΙΠΕΔΙΑ:

Ο Ιάκωβος Δραγάτσης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1853. Οι γονείς του ήταν από την Σίφνο. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αναγορεύτηκε διδάκτωρ της φιλοσοφίας το 1878 όπου και διορίστηκε αρχικά ως καθηγητής στο Γυμνάσιο της Κορίνθου. Τον επόμενο χρόνο μετατέθη στο Γυμνάσιο του Πειραιά όπου και παρέμεινε επί 25 χρόνια αναλαμβάνοντας Γυμνασιάρχης, έχοντας παράλληλα και την εποπτεία των αρχαιοτήτων και του πρώτου μουσείου του Πειραιά.

Το 1903 αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία και ίδρυσε δικό του Λύκειο, το περίφημο "Δραγάτσειον Εκπαιδευτικόν Ίδρυμα" το οποίο και διεύθυνε, ώσπου το 1910 το μετέφερε στην Αθήνα.

Ο Ιάκωβος Δραγάτσης διετέλεσε Γραμματέας και Σύμβουλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας, και Έφορος των αρχαιοτήτων του Πειραιά, ήταν τακτικός εταίρος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Βερολίνου, ομοίως της Ρώμης και είχε τιμηθεί ιππότης της δημόσιας εκπαίδευσης της Γαλλικής Ακαδημίας. Υπήρξε συνεργάτης των πρώτων ελληνικών εγκυκλοπαιδειών. Απεβίωσε στην Αθήνα το 1935.

 

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΑΓΑΤΣΗ

Α.-

Ένα σημαντικό επιχείρημα του Ιάκωβου Δραγάτση για το ότι ο τάφος δεν μπορούσε να βρίσκεται στο Ξυλοφάναρο (ούτε στον χώρο της σχολής Ναυτικών Δοκίμων όπου επιχειρήθηκε να “τοποθετηθεί” αργότερα) ήταν ότι οι τύμβοι που βρέθηκαν στις θέσεις της Πειραϊκής ήταν οικογενειακοί τάφοι. Όμως ο Θεμιστοκλής δεν χρειαζόταν τάφο (που να χωράει ολόκληρο το σώμα ενός νεκρού) αλλά οστεοφυλάκιο μια και είχε πεθάνει και είχε ταφεί στην Μαγνησία. Επίσης ο τύμβος είχε κατασκευαστεί για τον μεγάλο στρατηγό και δεν θα ήταν κοινός με άλλους ενταφιασθέντες εκεί. Το γεγονός λοιπόν ότι ήταν ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ και ότι ήταν ΤΑΦΟΙ αρκούσε για να αποδειχθεί ότι δεν ήταν τύμβοι που αναφέρονταν στον Θεμιστοκλή. Αντίθετα ο τύμβος στη Δραπετσώνα όχι μόνο πληρούσε τις προδιαγραφές των περιγραφών του Διόδωρου αλλά επί πλέον ήταν τύμβος που είχε μία μόνο κρύπτη για ένα οστεοφυλάκιο και επί πλέον βρισκόταν στον καταλληλότερο χώρο για να χτιστεί το μνημείο καθώς εκεί μπροστά είχαν βυθιστεί τα πλοία των Περσών στην ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Β.-

Ο Δραγάτσης πίστευε ότι η ορθή μετάφραση του χωρίου του Διόδωρου του Περιηγητή, όπως την διέσωσε ο Πλούταρχος, ήταν αρκετή για τον προσδιορισμό του χώρου και ότι η λανθασμένη μετάφραση κάποιου Γερμανού αναζητητή αρχαιοτήτων είχε προκαλέσει την αναζήτηση του τάφου στους τύμβους της Πειραϊκής.
Ας ακολουθήσουμε τον συλλογισμό του. Διαβάζουμε το βιβλίο μεταφράζοντας στην δημοτική μας γλώσσα την σε καθαρεύουσα γραφή του Ιάκωβου Δραγάτση. 

«Το χωρίο του Διόδωρου που παραθέτει ο Πλούταρχος, ερμηνεύτηκε με λάθος τρόπο ή παρεξηγήθηκε με τρόπο που δεν έπρεπε να γίνει, κι αυτό έγινε σε καιρούς που η τοπογραφική έρευνα στη χώρα μας ήταν ακόμα στα σπάργανα. Εξ αιτίας αυτής της παρερμηνείας που ξεκίνησε από τα σχολεία, όταν ο βίος του Θεμιστοκλή διδασκόταν στα Σχολαρχεία. Αναζητήθηκε πρόχειρα κάποια θέση έξω από το λιμάνι του Πειραιά και δείχτηκαν κάποιοι τάφοι μέσα σε βράχια. Ήρθε και η ερμηνεία των περιηγητών να στηρίξει αυτό το λάθος και έτσι καθιερώθηκε να ονομάζεται τάφος του Θεμιστοκλή ένα μέρος στο οποίοι καθόλου δεν του ταιριάζει αυτή η ονομασία.
Κοιτάξτε όμως πόσο σαφέστατα αναγράφει επί λέξει το χωρίο όμως του Διόδωρου: “Περί τον λιμένα του Πειραιώς, από του κατά τον Άλικμον ακρωτηρίου πρόκειταί τις οίον αγκών, και κάμψαντι τούτον εντός, ή το υπεύδιον της θαλάττης, κρηπίς εστίν ευμεγέθης και το περί αυτήν βωμοειδές τάφος Θεμιστοκλέους.” Τι πιο σαφές από αυτό; Κι όμως, με την οικτρά λανθασμένη ερμηνεία του, αποδόθηκε κάτι τελείως διαφορετικό από το ζητούμενο».

«Όλοι όσοι ερμήνευσαν μέχρι σήμερα το σαφέστατο αυτό χωρίο, κατά την γνώμη μου, έκαναν ένα πολύ βασικό σφάλμα. Αυτό ακολούθησαν και οι επόμενοι και εξ αυτού του γεγονότος προέρχεται η σημερινή αβεβαιότητα.
Καθώς βγαίναν από το λιμάνι του Πειραιά αναζητώντας τον τάφο, ενώ είχαν τέτοιον οδηγό (το χωρίο) που έδειχνε τον δρόμο που έπρεπε να πάρουν, αυτοί ετράπησαν στην αντίθετη πλευρά.
Πήγαν αριστερά από την έξοδο του λιμανιού ενώ έπρεπε να πάνε δεξιά μετά την έξοδο. Εκεί έξω, προς την ανοιχτή θάλασσα, στη θέση “Ξυλοφάναρο”, βρήκαν ίχνη από μια βάση τετραγωνική θεμελιωμένη στον βράχο και δυο μεγάλους τάφους λαξευμένους στον βράχο, και κομμάτια από κίονα χωρίς ραβδώσεις που ήταν πεσμένοι εκεί, πριν από το τείχος που περιέβαλε τον Πειραιά. Και θέλοντας να τοποθετήσουν εκί το μνημείο, έδωσαν το όνομα “τάφος Θεμιστοκλέους”, κι επειδή, βεβαίως, δεν έχουν καμιά απόδειξη (τεκμήριο) γι αυτό, όλοι εκφράζουν αμφιβολίες και δεν τολμούν να πουν ότι βρήκαν το μνημείο του μεγάλου ναυάρχου.»

Στην συνέχεια ο Ιάκωβος Δραγάτσης εξηγεί πως υπέπεσαν σε λάθη οι ξένοι Ulirichs, J.Braun, Wachsmuth, Milchocfer, Leake, Spon Weller οι οποίοι δεν βεβαιώνουν ότι ο τάφος βρίσκεται στην Πειραϊκή και μάλλον αμφιβάλουν. Εξ αυτών μόνον ο Milchocfer υποστήριξε την ιδέα αυτή. Οι άλλοι επηρεασμένοι από την αρχική λάθος μετάφραση, ανέφεραν μεν το Ξυλοφάναρο σαν πιθανό τόπο του μνημείου διατηρούσαν όμως επιφυλάξεις. Ποιο ήταν, όμως, το μεταφραστικό λάθος που έκαναν; Το εξηγεί ο Δραγάτσης ως εξής:

«Είναι γνωστό ότι η άκρα αριστερά καθώς εξερχόμεθα του λιμένα Πειραιά είναι το ακρωτήριον Άλκιμος ή το “ακρωτήριον κατά τον Άλκιμον”. Αυτόν αναφέρει ο Διόδωρος όταν λέγει “περί τον λιμένα Πειραιώς από του κατά τον Άλκιμον ακρωτηρίου”. Κατά πρώτον αυτό το “περί τον λιμένα” δείχνει ένα μέρος κοντά στο λιμάνι, πράγμα που καθόλου δεν εφαρμόζεται στη θέση Ξυλοφάναρο για την οποία θα κυριολεκτούσε ίσως το πέρα ή έξω από το λιμάνι, πράγμα που φαίνεται με την πρώτη ματιά. Και το “προς τω λιμένι” που γράφει ο Παυσανίας δεν συμφωνεί με την απομακρυσμένη αυτή θέση και δεν θα χρησιμοποιούσε τέτοια έκφραση ο Παυσανίας.
Έπειτα προστίθεται “πρόκειταί τις οίον αγκών” ότι κάπου εκει εξέχει κοντά στο λιμάνι ένας αγκών, (μια εξοχή της στεριάς). Αυτό το “πρόκειται” ήταν η αρχή της παρερμηνείας όσων έκαναν λάθος καθώς αναζητούσαν έναν αγκώνα πέραν του Αλκίμου και μακριά έξω από το λιμάνι, στην ανοιχτή θάλασσα και προς την πλευρά αυτή της χερσονήσου Ακτής (όπου είναι ο Άλκιμος). Το “πρόκειται” δηλαδή ερμηνεύτηκε “κείται πέραν” του Αλκίμου χωρίς να ληφθεί υπ' όψιν και το “περί τον λιμένα” του Διόδωρου. Κι αυτό έγινε για να συμβιβαστεί το πράγμα με τα εκεί λείψανα ενώ αντιθέτως, θα έπρεπε τα κείμενα να οδηγούν προς αυτά (τα λείψανα). Από αυτό το λάθος προέκυψαν όλα τα άλλα. Αλλά το “πρόκειται” εδώ δεν σημαίνει τούτο αλλά απλούστατα “κείται πρό”, “κείται εμπρός” ή το πολύ “προέχει” και τίποτε άλλο (...)
Με βάση αυτή την εμφανώς λανθασμένη ερμηνεία αναζητούσαν πέραν του Αλκίμου επί της Ακτής έναν αγκώνα. Αλλά εκεί κανένας αγκών δεν υπάρχει, ούτε “κάμπτεται εντός” αλλά αντίθετα διευθύνεται έντονα προς τα έξω προς το άνοιγμα του Σαρωνικού και τα νησιά.»

Γ.-

Και συνεχίζει ο Δραγάτσης ολοκληρώνοντας με επιχειρήματα την απόδειξη του λάθους που έγινε. Αναφέρει ότι ο περιηγητής (Διόδωρος) προσδιορίζει: “ή το υπεύδιον της θαλάσσης” που ο καθένας καταλαβαίνει τι σημαίνει. Το μέρος όπου ησυχάζει η θάλασσα, όπου παύει το κύμα, κατά το “υπήνεμον” στην ξηρά. Εκεί όμως (στο Ξυλοφάναρο ή και στη σχολή Ναυτικών Δοκίμων) ακριβώς και χωρίς καν θαλασσοταραχή κατακλύζεται ο χώρος από την θάλασσα και δεν είναι προσεγγίσιμος ούτε το καλοκαίρι από τη στεριά (...).

Δ.-

Θυμίζει ο Δραγάτσης ότι “υπήρχε εκεί κρηπίς ευμεγέθης” αλλά ήταν τετράγωνη, δηλαδή όχι βωμοειδής, και είχε τάφους μέσα της. Τάφους και όχι τάφο! Που είναι το “περί την κρηπίδα βωμοειδές”; Και ποιος από τους τάφους είναι του Θεμιστοκλή; Και οι τάφοι ήταν για σώματα ανδρών και όχι μόνον οστών.
Αφού απορρίπτει την μέχρι τότε παρερμηνεία, εξηγεί στη συνέχεια γιατί η θέση του τάφου είναι στην απέναντι ακτή, στη Δραπετσώνα. Παραθέτει και σχεδιάγραμμα για να φαίνεται καλά τι έλεγε ο Διόδωρος, ο οποίος περιέγραψε πιστότατα και ακριβέστατα το μνημείο στο χωρίο που αναφέρει ο Πλούταρχος. Λέει λοιπόν ο Δραγάτσης:

«Ο Διόδωρος, εξερχόμενος από τον λιμένα βλέπει αριστερά τον Άλκιμον την προβλήτα δηλαδή όπου σήμερα (στις αρχές του 20ου αι.) είναι ο πράσινος φανός. Από του Αλκίμου το πλοίο στρέφει προς δυσμάς και ο ευρισκόμενος σε αυτό έχει μπροστά του όχι το προς την ανοιχτή θάλασσα μέρος του Σαρωνικού  αλλά το ακριβώς αντίθετο μέρος, προς την παραλία (...) προς τον σημερινό νέο λιμενοβραχίονα λίγο πριν την άκρη που ονομάζεται Κάβος Κράκαρη. Τούτο το σημείο βρλισκεται μπροστά στον εξερχόμενο από το λιμάνι καθώς αφήνει πίσω του τον Άλκιμο, αυτό είναι το “πρόκειται από του κατά τον Άλκιμον ακρωτηρίου” δηλαδή, όταν κανείς αφήσει τον Άλκιμο αυτό έχει μπροστά του. Αυτή είναι η σαφέστατη σημασία του “πρόκειται” κι έτσι μπορεί κανείς να φτάσει σε ασφαλές, θετικό και βέβαιο συμπέρασμα όταν εξετάζει αν εδώ βρίσκεται ο ζητούμενος τάφος.»

Ο Διόδωρος λέει ότι εκεί “πρόκειταί τις οίον αγκών”. Πραγματικά στο μέρος εκείνο και παλιότερα αλλά και τώρα, μετά την στερέωση του δεξιού (καθώς βγαίνουμε) λιμενοβραχίονος φαίνεται ακόμη μικρή προεξοχή του εδάφους να μπαίνει ελαφρά στη θάλασσα και αυτό απεικονίζεται ωραιότατα από τον περιηγητή με τη φράση “οίον αγκών”, για να τονισθεί ότι δεν είναι μια μεγάλη προεξοχή, δεν είναι “αγκών”, αλλά “οίον αγών”, παρεμφερής προς αγκώνα. Ακριβώς λόγω της ύπαρξης αυτής της προεξοχής έγινε κι ο σημερινός λιμενοβραχίονας εκεί.

Ε.-

“Και κάμψαντι τούτον εντός” προσθέτει χαρακτηριστικά ο Διόδωρος στην περιγραφή του. Κι όταν κάμψη κάποιος τούτον τον αγκώνα, λέει, διευθυνόμενος “εντός”, όχι δηλαδή προς την ανοιχτή θάλασσα αλλά προς το στενό της Σαλαμίνας. Δεν θα μεταχειριζόταν το “εντός” αν επρόκειτο για την αντίθετη κατεύθυνση (ΣΣ προς την Πειραϊκή). Και σήμερα ακόμη οι ναυτικοί την κατεύθυνση προς Σαλαμίνα και ναύσταθμο την εικονίζουν με τη λέξη “μέσα” αντίστοιχη με το “εντός”.

ΣΤ.-
Μετά από αυτό προσθέτει: «

«“ή το υπεύδιον της θαλάσσης” παρέχοντας ωραιότατη εικόνα της θέσης όπου είναι το μνημείο. “Υπεύδιον” λέγεται το μέρος όπου όχι εντελώς αλλά λίγο καθησυχάζει η θάλασσα, αντίστοιχη λέξη με το “υπήνεμον” της ξηράς. Και όντως, μόνο ένας που δεν έχει πάει εκεί να δει τι συμβαίνει δεν γνωρίζει ότι σε αυτή την άκρη που λέγεται σήμερα Κάβος Κράκαρη είναι δυνατόν να ησυχάζει η θάλασσα σε ένα μέρος που προσβάλλεται από όλους τους ανέμους. Ο περιηγητής έχει στο νου του να σημειώσει, όχι τι συμβαίνει στην θάλασσα αλλά κατά πόσον αυτή επιδρά στην θέση του μνημείου στη στεριά. Εκεί έξω, ακόμη και σε καιρό σφοδρής θαλασσοταραχής που προσβάλλει τον τόπο από τον νότο κυρίως, όταν όλες οι ακτές κατακλύζονται από νερά, η θέση αυτή είναι εντελώς απρόσβλητη. Ο λόγος είναι απλούστατος αλλά είναι αντάξιος ενός παρατηρητή σαν τον Διόδωρο, που μεταχειρίστηκε πολύ σωστά τη λέξη “υπεύδιον”.
(...) εκεί η θάλασσα σχηματίζει επίπεδη φυσική προβλήτα. Ακόμα και σε μεγάλη θαλασσοταραχή τα κύματα, θραυόμενα στην προεξοχή απλώνονται (ως αποθαλασσιά) ήρεμα μέχρι την βάση του μνημείου (..). Αυτό είναι ακριβώς το “υπεύδιον της θαλάσσης”. Έτσι “υπευδιάζει” η θάλασσα με την αποθαλασσιά ή τα απόνερα.

Ζ.-

Στη συνέχεια ο Δραγάτσης παρατηρεί ότι εκεί υπάρχει όντως “κρηπίς ευμεγέθης” η οποία όμως πληροί και την περιγραφή του Διόδωρου που λέει ότι η βάση του είναι “βωμοειδής” δηλαδή έχει το σύνηθες σχήμα των βωμών ήτοι το κυλινδρικό. Λέει ο Ιάκωβος Δραγάτσης:
Θέλοντας λοιπόν (ο Διόδωρος) να εικονίσει ότι είδε εκεί, είπε βωμοειδές αντί του κυλινδρικού. Μια απλή ματιά στην κάτοψη του σωζόμενου σήμερα μνημείου στην άκρη του κάβο Κράκαρη αρκεί για να δηλώσει πόσο ταιριάζει η περιγραφή του για την βωμοειδή κρηπίδα στον τόπο αυτόν.

Όμως έπρεπε να βρεθεί και τάφος στον τύμβο για να ολοκληρωθεί η αναζήτηση του Θεμιστόκλειου. Λέει λοιπόν ο Δραγάτσης:
Και μέχρι τούτου τα πράγματα βαίνουν καλώς. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Διόδωρου να που βρήκαμε τον απέναντι από τον Άλκιμον προκείμενο αγκώνα και κάμψαντες προς τα μέσα, εκεί που είναι το υπεύδιον της θάλασσας βρήκαμε την ευμεγέθη κρηπίδα και το γύρω από αυτήν βωμοειδές. 

 ΣΗΜ:Αύριο η 3η Δημοσίευση

Το Θεμιστόκλειο [Δημοσίευση Νο 1]

 ΤΟ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟ
ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ

και τα επιχειρήματα για την αναγκαιότητα
να χαρακτηριστεί ο χώρος ως αρχαιολογικός

Το μνημείο, ο Τάφος του Θεμιστοκλή

Θεμιστόκλειο ονομάζεται το μνημείο (ο βωμοειδής τύμβος) που χτίστηκε στον Πειραιά για να φιλοξενήσει τα οστά του Θεμιστοκλή που μεταφέρθηκαν από την Μαγνησία όπου είχε πεθάνει και είχε ταφεί.
Το Θεμιστόκλειο βρίσκεται έξω από τα τείχη της Ηετιώνειας Πύλης, στον χώρο όπου για εκατό χρόνια λειτουργούσε το εργοστάσιο Λιπασμάτων. Στα απομεινάρια του αρχαίου τύμβου έχει προστεθεί πρόσφατα από τον Δήμο μια σύγχρονη στήλη για να υποδεικνύει τον χώρο του Θεμιστόκλειου.

Γύρω από το Θεμιστόκλειο για πολύ καιρό, εκατό ίσως χρόνια, υπήρξε αμφιβολία ως προς τον τόπο όπου αυτό βρισκόταν. Η αμφιβολία προέκυψε από λάθος μετάφραση των Γερμανών μεταφραστών του Πλουτάρχου πού μετέφερε ένα χωρίο του Διόδωρου του Σικελιώτη. Με αυτή τη λάθος μετάφραση, πήγαν αριστερά όπως βγαίνουμε από το λιμάνι (προς του κατά τον Άλκιμον ακρωτηρίου) αντί να πάνε δεξιά (από του κατά τον Άλκιμον ακρωτηρίου). Στη συνέχεια λίγο η αμάθεια (σχολικά βιβλία), λίγο η αδράνεια (κανείς δεν πρόσεξε το λάθος), λίγο η σκοπιμότητα (ο χώρος βρισκόταν πια μέσα στο εργοστάσιο λιπασμάτων) διαιώνισαν το λάθος.   

Ο Θεμιστοκλής πέθανε στη Μαγνησία όπου ζούσε εξόριστος. Προς τιμήν του, στήθηκε λαμπρό μνήμα έξω από τα τείχη της Μαγνησίας και ανδριάντας του στην αγορά.
Η σορός του μεταφέρθηκε κρυφά στον Πειραιά, όπου οι Αθηναίοι φίλοι του και η γυναίκα του έκαναν έναν τάφο από ευγνωμοσύνη για τις μεγάλες υπηρεσίες που είχε προσφέρει στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αθήνα. Περί αυτού βεβαιώνουν αρχαίοι συγγραφείς και ο Παυσανίας που έγραψε ότι τα οστά του μεγάλου στρατηγού μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και τοποθετήθηκαν σε ένα τύμβο που κατασκευάστηκε ειδικά για αυτόν έξω από τα τείχη του Πειραιά. Ο χώρος αυτός ονομάστηκε “Θεμιστόκλειο”.
Αναφορές στο Θεμιστόκλειο κάνουν και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς και μεταξύ αυτών και ο Αριστοφάνης, έτσι δεν υπάρχουν αμφιβολίες για την ύπαρξη του Θεμιστόκλειου κάπου έξω από τα μακρά τείχη του Πειραιά. Το θέμα ήταν να βρεθεί και ο ακριβής τόπος όπου χτίστηκε το μνημείο.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟΥ

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ

Για τον προσδιορισμό του ακριβούς σημείου στο οποίο κατασκευάστηκε ο τύμβος και τοποθετήθηκαν τα οστά του Θεμιστοκλή έχουμε τρεις αρχαίες μαρτυρίες:
α.-   
Η μία οφείλεται στον Πλούταρχο ο οποίος αναφέρει τα λόγια του Διόδωρου του Περιηγητή που είχε δει το Θεμιστόκλειο με τα μάτια του και το περιέγραψε. Τα βιβλία του Διόδωρου δεν σώθηκαν, σώθηκε όμως το χωρίο στο οποίο ο Διόδωρος περιέγραψε και την ακριβή τοποθεσία του μνημείου.
Λέει συγκεκριμένα ο Πλούταρχος για τον Διόδωρο :
«Διόδωρος δ’ ο περιηγητής εν τοις περί μνημάτων είρηκεν, ως υπονοών μάλλον ή γιγνώσκων, ότι περί τον λιμένα του Πειραιώς, από του κατά τον Άλκιμον ακρωτηρίου, πρόκειταί τις οίον αγκών και κάμψαντι τούτον εντός, ή το υπεύδιον της θαλάττης, κρηπίς εστιν ευμεγέθης και το περί αυτήν βωμοειδές, τάφος Θεμιστοκλέους»
β.-   
Μια ακόμη μαρτυρία προέρχεται από τον Πλούταρχο επίσης μόνο που αυτή τη φορά αφορά ένα επίγραμμα του Πλάτωνα του Κωμικού.
Λέει ο Πλούταρχος ότι ο Πλάτων ο Κωμικός μαρτυρεί τα εξής
“Ο σος δε τύμβος εν καλώ κεχωσμένως τοις εμπόροις πρόσρησις έσται πανταχού, τους τ' εκπλέοντας εισπλέοντάς τ' όψεται χωπόταν άμιλλα των νεών θεάσεται”
γ.-
Μια ακόμη μαρτυρία οφείλεται στον Αριστοτέλη ο οποίος μιλώντας για τα είδη ψαριών και κυρίως για τους “αφύες” (σαρδέλα) αναφέρεται στο Θεμιστόκλειο ως εξής:
“Γίγνονται δε (αι αφύαι) εν τοις επισκίοις και ελώδεσι τόποις όταν, ευημερίας γενομένης, αναθερμαίνηται η γη οίον περί Αθήνας, εν Σαλαμίνι και προς Θεμιστοκλείω και εν Μαραθώνι, εν γαρ τούτοις τοις τόποις γίγνεται ο αφρός”

Με βάση τα παραπάνω, ο Ιάκωβος Δραγάτσης προσδιόρισε τον χώρο του Θεμιστόκλειου στην δεξιά ακτή όπως εξέρχεται κανείς από τον Πειραιά και συγκεκριμένα στην ακτή της Δραπετσώνας (Τραπεζώνος) όπου, το 1909, χτίστηκε το εργοστάσιο. Ανασκεύασε επίσης ο Δραγάτσης μιαν άποψη που επικράτησε επ' ολίγον ότι δήθεν το μνημείο βρισκόταν στην απέναντι Πειραϊκή Ακτή (στη θέση Ξυλοφάναρο).

ΣΗΜ. Θα συνεχιστούν οι δημοσιεύσεις τις επόμενες μέρες.

Αύριο θα παραθέσουμε τα επιχειρήματα του Ιάκωβου Δραγάτση που προσδιορίζει το Θεμιστόκλειο στον χώρο των πρώην Λιπασμάτων κι όχι στη θέση Ξυλοφάναρο στην απέναντι ακτή της Πειραιϊκής.