Πίζα (ο κύκλος της Πίζας)

Όπως έγραψα και χτες, πλησιάζει η 25η Μαρτίου, ημέρα παλιγγενεσίας του νεοελληνικού έθνους. Επ' ευκαιρία, είχα παραθέσει χτες ένα απόσπασμα από το βιβλίο μου "ΕΡΩΤΑΣ ΚΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ". Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα που πλέκει τον μύθο με την ιστορία. 

Το χτεσινό απόσπασμα ήταν για το Δραγατσάνι, έναν τόπο πολύ ουσιαστικό για την επανάσταση αλλά άγνωστο ως τώρα. Το απόσπασμα ήταν μικρό αλλά ενδεικτικό. Σήμερα θα δημοσιεύσω ενα άλλο απόσπασμα με τίτλο Πίζα (ή ο κύκλος της Πίζας). Πρόκειται για ένα ακόμη άγνωστο σχετικά κομμάτι της επανάστασης. Το κομμάτι που παραθέτω, περίπου 3.000 λέξεις, έχει ήρωες φανταστικούς (Οδυσσέας, Ναυσικά) και πραγματικούς, υπαρκτά ιστορικά πρόσωπα. Τα γεγονότα επίσης είναι όλα υπαρκτά, αληθινά, αναφέρονται σε κάθε νεοελληνική ιστορία. Η εποχή που διαδραματίζονται είναι λίγο πριν την κήρυξη της επανάστασης. Είμαστε στο 1820.

Το απόσπασμα: 

**************************************************************

    Ο Οδυσσέας έφυγε μετά τον γάμο. Ως τον Δεκέμβρη του του έτους 1819 έμεινε στην Πίζα. Διάβασε εντατικά κι έβγαλε ένα μέρος των σπουδών του ώστε να μην χαθεί ο κόπος όλης της χρονιάς. Πριν τα Χριστούγεννα, επρόκειτο να γεννήσει η Ναυσικά. Ο Οδυσσέας γύρισε στην Κέρκυρα γιατί ήθελε να είναι μαζί της για να την βοηθήσει σε όσα είχε μπροστά της. Πραγματικά, ενώ τα Χριστούγεννα η οικογένειά τους είχε δύο μέλη, την Πρωτοχρονιά είχε τρία. Λίγες μέρες πριν αλλάξει ο χρόνος, στις εικοσιοκτώ του Δεκέμβρη, γέννησε ένα αγοράκι. Η Ιόνια Πολιτεία πέρασε το νέο μέλος της στα βιβλία της με κάθε επισημότητα. Το όνομά του ήταν Αντώνιος-Μαρία Κάρδης, το γένος Καμπά. Ο Βιάρος είχε ζητήσει να το βαφτίσει εκείνος. Του έδωσε το όνομα του πατέρα του, του κόντε Αντωνομαρία Καποδίστρια που στο μεταξύ είχε πεθάνει. Ο θάνατος τον βρήκε μέσα στο '19 κι ενώ ήταν πια στην ηλικία των εβδομήντα οκτώ ετών.

 

   Ο Οδυσσέας, όσο ήταν στην Πίζα, εκτός από διάβασμα είχε σαν πρώτο και κύριο μέλημά του την επανάσταση. Όλα στην Πίζα συνηγορούσαν στο να σκέφτεται έτσι. Ιδιαίτερα τελευταία τα πράγματα είχαν αλλάξει. Είχε φτάσει εδώ κι είχε εγκατασταθεί, μαζί με όλη την οικογένεια και την κουστωδία του, ο Ιωάννης Καρατζάς. Ήταν ο πρώην -και τώρα φιραρής- ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας. Είχε μαζί του και την οικογένειά του. Δεν τούς είχε γνωρίσει ο Οδυσσέας αφού οι Φαναριώτες άρχοντες της Οθωμανικής διοίκησης ήρθαν όταν έλειπε. Όσο εκείνος βρισκόταν στην Κέρκυρα είχε έρθει το καραβάνι από το Βουκουρέστι. Αρχικά κατέφυγαν στην Γενεύη. Κατόπιν οι Καρατζάδες ήρθαν στην Πίζα όπου τους υποδέχτηκε ο Ιγνάτιος μετά βαΐων και κλάδων.

 

   Ο πρώην ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας ήταν από τους πιο μεγάλους Φαναριώτες. Είχε διατελέσει δραγουμάνος του Σουλτάνου πριν ηγεμονεύσει στη Μολδοβλαχία. Ήξερε ότι όλοι οι Ηγεμόνες πριν από αυτόν είχαν πάντα κακό τέλος. Γι αυτό κι άφησε, χωρίς προφανή λόγο, το Βουκουρέστι τον Σεπτέμβρη του '18. Έφυγε για την Ελβετία με όλη του την οικοσκευή και όλη του την οικογένεια. Ήταν μαζί η γυναίκα του Σμαράγδα Μαυροκορδάτου, ο γιος του Κωστάκης κι η κόρη του Ραλού. Ήταν μαζί του κι ο ανιψιός του και ποστέλνικος¹ Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Εκτός από την οικογένεια, ακολούθησαν τον Καρατζά στη φυγή του κι οι φίλοι του. Ήρθαν όλοι μαζί του κι εγκαταστάθηκαν στην Πίζα.

 

   Φτιάχτηκε ο “κύκλος της Πίζας”, έτσι τον έλεγαν. Μαζί με την πολιτική καλλιεργούνταν η επανάσταση κι οι τέχνες. Η μουσική, το θέατρο, η ποίηση κι η λογοτεχνία ήταν στα άμεσα ενδιαφέροντα των ανθρώπων αυτών. Προς το τέλος του έτους, τον Νοέμβριο, έφθασαν ο Αθανάσιος Τσακάλωφ κι ο φίλος του Παναγιώτης Δημητρόπουλος. Έρχονταν από τη Μάνη. Μεταξύ άλλων, μύησαν στην Φιλική Εταιρεία τον Μαυροκορδάτο και τον Καρατζά. Απάλλαξαν και τον Οδυσσέα από την αποστολή που είχε αναλάβει για τον Ιγνάτιο και τον Αλή. Συνεννοήθηκαν με τον μητροπολίτη ότι την επαφή Αλή και Ρώσων θα την αναλάμβανε η Φιλική Εταιρεία. Θα χρησιμοποιούσε γι αυτό έναν φιλικό που ήταν υπάλληλος της ρωσικής πρεσβείας της Πάτρας. Λεγόταν Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος.

 

   Ο Οδυσσέας μέσα σε αυτόν τον οργασμό κινιόταν με μεγάλη άνεση και ψυχική ευφορία. Η αλληλογραφία του με την Ναυσικά ήταν τακτική και τα νέα για την υγεία της καλά. Καμιά σχέση με την αγωνία της περασμένης παραμονής του εδώ. Απαλλαγμένος από την υποχρέωση να πάει στη Ρωσία και στα Γιάννινα ανάλαβε άλλες δουλειές. Έγινε απόστολος της Φιλικής Εταιρείας σε σχετικά πιο κοντινά μέρη από τα οποία επέστρεφε άμεσα και σύντομα. Περνούσε καλά κι έκανε παρέα με τον Μόστρα, τον Μαυρομάτη και τον διάκονο. Γνωρίστηκε καλά με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και την γυναίκα του Καρατζά, την Ραλού.

 

   Ο κύκλος της Πίζας ήταν γεμάτος ενδιαφέροντα. Ήταν έτοιμος για την επανάσταση, όποτε κι αν ξεσπούσε. Βέβαια, κυριαρχούσε η άποψη ότι ακόμα δεν είχε έρθει ο καιρός της. Πρώτα έπρεπε οι Ρωμιοί να ξυπνήσουν, ύστερα να εξεγερθούν. Έπρεπε να περιμένουν να συμβούν κάποιες διεθνείς συγκυρίες ευνοϊκές για την υπόθεση των Γραικών. Για παράδειγμα, ένας Ρωσοτουρκικός πόλεμος θα ήταν σημαντικός. Το ίδιο θα ήταν και μια απόφαση των Ρώσων ή των Δυνάμεων να επέμβουν στρατιωτικά στην Οθωμανική επικράτεια. Η απελευθέρωση της δύστυχης Ελλάδας χρειαζόταν μια εξωτερική επέμβαση για να γίνει. Μόνο ένας τέτοιος πόλεμος θα έδινε την πολυπόθητη ελευθερία στο γένος.

 

   Υπήρχαν κι άλλα πολλά που συζητιούνταν στην Πίζα. Μερικά από αυτά αφορούσαν το μέλλον. Ποιο θα ήταν το είδος του πολιτεύματος που θα επικρατούσε και ποιο το είδος του κράτους που θα οργανωνόταν; Η επικράτηση μοναρχών σε όλη την Ευρώπη κι η Ιερά Συμμαχία επέβαλαν να είναι μοναρχία το πολίτευμα. «Τουλάχιστον νά είναι υπό συνταγματικό έλεγχο» έλεγαν. Ο Μαυροκορδάτος κατέστρωνε σχέδια συντάγματος με έναν φίλο του, τον Γκαλίνα. Παράλληλα, προβληματίζονταν για το πώς θα έβαζαν στο μέλλον σε μια τάξη τους οπλαρχηγούς, κλέφτες κι αρματολούς. Όλοι αυτοί είχαν μάθει να μην ακούν κανέναν. Ως τώρα μονάχα στην ωμή κι ανεξέλεγκτη βία του Σουλτάνου υποκλίνονταν.

 

   Γίνονταν χαρακτηριστικές, θορυβώδεις ή ενθουσιώδεις κουβέντες στα σπίτια των Ρωμιών. Επαναλαμβάνονταν και στα καφενεία της Πίζας και του Λιβόρνο. Παντού υπήρχε θετικό κλίμα για τους σκλαβωμένους Έλληνες. Εκεί ο Οδυσσέας είδε και γνώρισε καλύτερα τις νοοτροπίες των φίλων του. Έμαθε τον τρόπο που έβλεπαν τα πράγματα. Κατάλαβε τις προσδοκίες του καθενός από την ελληνική επανάσταση.

«Χωρίς σύνταγμα κανένα μεγάλο κράτος της δύσης δεν θα μας βλέπει στα σοβαρά» είπε ο Μαυροκορδάτος. «Γι αυτό προσπαθώ να φτιάξουμε καταστατικό χάρτη με τον Γκαλίνα.»

«Ούτε όμως και χωρίς έναν ηγέτη» είπε ο Μόστρας.

«Ο Καποδίστριας είναι αναμφισβήτητος ηγέτης μας αν δεχτεί να μπει μπροστά» είπε ο Μαυρομάτης. «Θα τον δεχτούν όλοι οι Έλληνες αλλά κι οι Ευρωπαίοι. Αν όμως θελήσουν να βάλουν τον Υψηλάντη, αυτό θα είναι λάθος.»

«Ο κυρ-Ιωάννης Καρατζάς είναι ο πιο κατάλληλος για να ηγηθεί του γένους» είπε ο Μόστρας.

«Δεν αμφιβάλλω» είπε ο Μαυροκορδάτος. «Φοβάμαι, όμως, πως μάς έχουν ξεπεράσει τα γεγονότα.»

«Γιατί το λες αυτό Αλέξανδρε;» ρώτησε ο διάκονος.

Πετάχτηκε ο Κωστάκης ο Καρατζάς, γιος του ηγεμόνα. «Ο πατέρας μου έχει μεγάλο κύρος, έχει και περιουσία. Νομίζω ότι δικαιούται να γίνει βασιλιάς των Γραικών» είπε.

«Μιλάς για τον αδελφό σου και κύρη μας, διάκονε. Κι εσύ μιλάς για τον πατέρα σου σεβαστέ μου Κωστάκη. Είναι ο δικός μας άνθρωπος. Θα τον θέλαμε επικεφαλής του ελεύθερου κράτους μας. Δεν βλέπετε, όμως, πως στέκεται μακριά από τις εξελίξεις;» είπε ο Μαυροκορδάτος.

«Σε αυτό έχει δίκιο ο Αλέξανδρος» είπε ο Μόστρας.

«Εμείς μόλις τώρα μπήκαμε στην Φιλική Εταιρεία» θύμισε ο πρώην ποστέλνικος. «Οι άλλοι έχουν κάνει για πολλά χρόνια δουλειά στην Οδησσό, στην Πόλη, στην Πετρούπολη, στη Μόσχα, παντού. Έχουν έτοιμο τον Υψηλάντη για να μπει επικεφαλής σε περίπτωση που δεν δεχτεί ο κόμης την θέση του αρχηγού.»

«Ίσως δεχτεί ο κόμης» είπε ο Μαυρομάτης. «Εσύ τι λες γι αυτό Οδυσσέα;»

«Νομίζω πως κόμης Καποδίστριας δεν θα δεχτεί να αφήσει τη θέση του» είπε ο Οδυσσέας.

«Ε, βέβαια, δεν γίνεται κανείς εύκολα πανίσχυρος υπουργός των εξωτερικών της Ρωσίας» είπε ο Μόστρας.

«Επί πλέον, θα είναι λάθος να αφήσει ο κόμης μια τέτοια θέση. Από εκεί που βρίσκεται μπορεί να βοηθήσει πολύ την επανάσταση, για τη νίκη και την αναγνώριση» είπε ο Μαυροκορδάτος. «Μπορεί, όμως, να έχει βαρύνουσα γνώμη για το πρόσωπο που θα ηγηθεί της επανάστασης.»

«Ίσως προτείνει τον Υψηλάντη» είπε ο Μαυρομάτης.

«Πρέπει να κινηθούμε άμεσα κι εμείς. Κάτι να κάνουμε αν θέλουμε τον κυρ-Ιωάννη μια μέρα βασιλιά των Γραικών» είπε ο Μόστρας.

«Δεν νομίζω ότι δεν τα έχει όλα αυτά υπ' όψιν του ο Ιγνάτιος» είπε ο διάκονος. «Ούτε θα το αφήσει έτσι το θέμα.»

«Η αλήθεια είναι ότι όλο το παιχνίδι παίζεται στη Ρωσία» είπε ο Μόστρας. «Έχει δίκιο ο Αλέξανδρος.»

«Ας μην βιαζόμαστε. Υπάρχει πολύς καιρός ώσπου να γίνει η επανάσταση. Πρώτα θα ελευθερωθεί το γένος και μετά θα ζητήσει έναν ηγέτη» είπε ο Μαυροκορδάτος.

       «Εσύ τι λες Οδυσσέα;» τον ρώτησαν.

        «Σημασία έχει η στρατιωτική μας οργάνωση.»

    

   «Αυτό κανείς δεν πρέπει να το παραβλέπει» είπε ο Μαυροκορδάτος.

       «Οι Φιλικοί κάνουν καλή δουλειά σε αυτόν τον τομέα όπως και ο Ιγνάτιος» είπε ο Μόστρας.

      

       «Ανυπομονώ να πάρουμε τα όπλα. Θέλω να πάω στον Μοριά να πολεμήσω» είπε ο Μαυροκορδάτος.

      «Όλοι για το ίδιο ανυπομονούμε» είπε ο Μαυρομάτης.

 

   Τέτοιες κουβέντες άναβαν τον πατριωτικό ενθουσιασμό και δεν έμενε κανένας ασυγκίνητος. Έβλεπαν ότι οι Οθωμανοί δεν ήταν πια το φόβητρο κι ο αήττητος δυνάστης. Ήθελαν να επιταχύνουν τις εξελίξεις και να δουν ελεύθερη την πατρίδα. Ο Οδυσσέας, όμως, εκτός από τον πατριωτισμό, είχε και την Ναυσικά να σκεφτεί. Στο τέλος του χρόνου ήταν ελεύθερος να επιστρέψει στην Κέρκυρα. Ήθελε να είναι παρών στη γέννηση του παιδιού του κι όλοι τον διευκόλυναν να φύγει.

   Μέσα Δεκέμβρη ο Οδυσσέας επέστρεψε στην Κέρκυρα. Τον περίμενε έξω από το πλοίο που τον έφερε στο λιμάνι. Την αγκάλιασε με λαχτάρα. Ήταν γυναίκα του, περίμεναν το παιδί τους και δεν είχε υποχρέωση να φύγει για τη Ρωσία. Το βάρος αυτό το είχε αναλάβει ο Παπαρρηγόπουλος.

   «Αγάπη μου» τη ρώτησε, «είσαι καλά; Είναι όλα καλά;»

 

   Εκείνη έπεσε στην αγκαλιά του. Τον φίλησε τρυφερά.

 

  «Όλα καλά, αλλά ... μου έλειψες πολύ.»

 

   «Κι εμένα. Όλο εσένα σκεφτόμουνα κι ας είχα να κάνω ένα σωρό δουλειές εκεί στην Πίζα.»

 

   «Εδώ ο κόσμος λέει πως από αλλού το περιμένουμε κι από αλλού θα μάς έρθει. Απ' τη Ρωσία και την Γαλλία περίμενε η Ρωμιοσύνη τη λευτεριά αλλά απ' την Ιταλία θα την φέρετε εσείς τελικά. Έτσι λένε.»

 

 

   «Υπερβάλουν αν και -αλήθεια- υπάρχει ένας οργασμός κι ένας ενθουσιασμός εκεί.»

  

   Της χάιδεψε την κοιλιά.

 

   «Υπολογίζω να έχουμε νέα μέσα στον Δεκέμβρη, το πολύ Γενάρη, έτσι δεν είναι;» την ρώτησε.

 

   «Εδώ μιλάνε για Φεβρουάριο, αλλά, ξέρουμε ότι θα μάς προκύψει εφταμηνίτικο.»

 

   «Ας είναι καλά κι εσύ κι αυτό» είπε ο Οδυσσέας.

 

   Κάθισε στην Κέρκυρα τρεις μήνες περίπου και βοήθησε πολύ την Ναυσικά. Στα δεκαεννιά της μόλις έγινε μητέρα. Το νεογέννητο ήταν το παιδί του, ένα αγοράκι που γεννήθηκε με τους γνωστούς πόνους της γέννας. Ήταν πηγή χαράς για όλους. Ο Οδυσσέας δεν άφησε την παραμικρή υπόνοια ότι θυμόταν ή υπολόγιζε πως κάποιος άλλος είχε ανάμιξη. Με την Ναυσικά περνούσαν όμορφα κι ήρεμα. Απολάμβαναν την οικογενειακή τους ζωή. Ο Βιάρος θα το βάφτιζε, αλλά η Διαμαντίνα ήταν που το φρόντισε σαν να ήταν εγγόνι της. Το όνομά του παιδιού, Αντώνιος-Μαρία, ήταν η απόδειξη πως η θεία πρόνοια είχε φροντίσει γι αυτήν. Ο άντρας της, παρά τον θάνατό του, δεν θα χανόταν εντελώς από τη ζωή της.

   Ύστερα, τον Μάρτιο του '20, ο Οδυσσέας γύρισε πίσω στην Ιταλία. Ολοκλήρωσε το δεύτερο έτος σπουδών ιατρικής στη σχολή. Τον Ιούνιο ελευθερώθηκε από τα μαθήματα, αλλά, αντί να γυρίσει στην Κέρκυρα, έφυγε για την Πετρούπολη. Επρόκειτο για μια αποστολή που του ανέθεσαν ο μητροπολίτης Ιγνάτιος κι ο ποστέλνικος Μαυροκορδάτος. Φυσικά, πίσω τους βρισκόταν ο ηγεμών Καρατζάς. Αυτός εξασφάλισε διαβατήρια και συστατικές επιστολές από τις πρεσβείες. Χρηματοδότησε το ταξίδι. Στην Πίζα ήθελαν πάση θυσία πληροφορίες.

 

Ήδη από τον Ιανουάριο του '20 ο Ξάνθος είχε μεταβεί στην Πετρούπολη για λογαριασμό των Φιλικών. Εκεί, μίλησε με τον Καποδίστρια δυο φορές. Τον άκουσε να απορρίπτει την προσφορά του να αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας. Με ευγένεια μεν αλλά το απέρριψε. Τότε ο Ξάνθος στράφηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Αυτός δέχτηκε. Στις 12 Απριλίου ανέλαβε την αρχηγία της Εταιρείας και του αγώνα. Η Φιλική Εταιρεία μεγάλωνε συνεχώς, είχε χιλιάδες μέλη. Είχε γίνει ο κύριος μοχλός της επανάστασης. Παίρνοντας την αρχηγία, ο Υψηλάντης γινόταν ο αρμόδιος για να την κηρύξει. Στην Πίζα δεν άρεσε καθόλου αυτή η εξέλιξη. Θεωρούσαν ότι ο πρώην Ηγεμόνας Ιωάννης Καρατζάς έπρεπε να τεθεί επικεφαλής της Υπέρτατης Αρχής. Αυτός θα έπρεπε να γίνει -και γιατί όχι;- ο βασιλιάς στο νέο κράτος. Γιατί η απελευθερωμένη Ελλάδα θα χρειαζόταν έναν βασιλιά.

 

Ο Οδυσσέας πήγε στη Ρωσία για να μάθει την γνώμη του Καποδίστρια. Θα μιλούσε με εξέχοντες Ρωμιούς στην αυλή του Τσάρου στην Πετρούπολη και την Μόσχα για τις εξελίξεις. Θα μάθαινε για τον Υψηλάντη. Θα έβλεπε αν ο Καρατζάς είχε ακόμη ελπίδες να τον προσπεράσει με την στήριξη του Ιγνάτιου και του Καποδίστρια. Λίγοι άνθρωποι μπορούσαν εκείνες τις μέρες να διεκδικήσουν την αρχηγία του γένους. Ήταν γνωστοί σε όλους. Ο Καποδίστριας ήταν ο πρώτος, αλλά, δεν δεχόταν. Ο Ιγνάτιος δεν είχε προταθεί από κανέναν. Ο Κοραής ήταν κάπως μεγάλος στην ηλικία. Ο Υψηλάντης ήδη είχε δεχτεί την αρχηγία. Ο Καρατζάς, εκπρόσωπος των Φαναριωτών, είχε και χρήμα, γνωριμίες και φιλοδοξίες. Δεν ήταν όμως μόνο θέμα ίντριγκας η επιλογή του Καρατζά αντί του Υψηλάντη. Υπήρχε, πίσω από τα πρόσωπα, μια σύγκρουση των απόψεων που οι δυο τους εκπροσωπούσαν.

    Ο “κύκλος της Πίζας” πίστευε ότι η επανάσταση έπρεπε να καθυστερήσει. Το ίδιο πίστευαν κι ο υπουργός εξωτερικών του Τσάρου, αλλά, κι ο Κοραής στο Παρίσι. Θεωρούσαν ότι θα έπρεπε πρώτα να εκπαιδευτούν οι Έλληνες και να ξυπνήσουν. Πρώτα η παιδεία και μετά η εξέγερση έλεγαν. Φοβούνταν ότι μια βιαστική έναρξη μπορεί να προκαλούσε μαζική γενοκτονία του ελληνισμού. Είχαν ξαναζήσει πριν από πενήντα χρόνια, στα Ορλοφικά, αυτή την τρομακτική εμπειρία. Ο φόβος τους ήταν ότι ο Υψηλάντης είχε γύρω του ανθρώπους που βιάζονταν. Ο Δικαίος, ο Ολύμπιος, ο Λεβέντης θα τον έσπρωχναν να κηρύξει πολύ γρήγορα την επανάσταση. Θα οδηγούσαν το γένος σε μια καταστροφή. Από την άλλη, η Φιλική Εταιρεία είχε μεγαλώσει πολύ. Υπήρχαν διαρροές και δεν θα μπορούσε να μένει κρυφή για πολύ καιρό. Η επανάσταση για πολλούς από τους Φιλικούς έπρεπε να ξεσπάσει σύντομα ακόμη και χωρίς προετοιμασία. Όλα αυτά προμήνυαν θύελλες.

 

   Ο Οδυσσέας έφτασε στην Πετρούπολη μέσα Ιουλίου. Τον δέχτηκε ο Καποδίστριας με χαρά και τιμές. Όχι μόνο ως εκπρόσωπο του Ιγνάτιου και του Καρατζά αλλά και ως πατέρα του μικρού Αντωνομαρία. Ο κόμης γνώριζε τον Οδυσσέα από μικρό παιδί όπως γνώριζε και τον πατέρα του από την Ιθάκη. Από την Διαμαντίνα, με γράμμα της, είχε μάθει ότι ο Οδυσσέας είχε δώσει το όνομα του πατέρα του στο νεογέννητο. Αυτό τον είχε συγκινήσει ιδιαίτερα.

 

   «Αγαπητέ κύριε Κάρδη, χαίρομαι πολύ που σε βλέπω» του είπε ο Καποδίστριας.

 

   «Τιμή δική μου, κόντε μου, που με δεχτήκατε.»

 

   «Έμαθα για τον γιο σου που τον ονόμασε ο αγαπητός μου Βιάρος, πολύ σοφά, Αντωνομαρία. Δεν πρόλαβε να κοιμηθεί καλά-καλά ο πατέρας μου κι εσύ τον ανάστησες!»

 

   «Χρωστάω πολλά στην οικογένειά σας από παλιά» είπε ο Οδυσσέας.

 

   «Στην Πίζα κάθονται σε αναμμένα καρφιά, ε;»

 

   «Θέλουν τη γνώμη σας.»

 

   Ο Καποδίστριας του είπε τη γνώμη του που δεν ήταν μυστική έτσι κι αλλιώς. Πρόσθεσε μόνον ότι η διεκδίκηση της αρχηγίας του έθνους από τον Καρατζά θα ήταν καταστροφική αυτή τη στιγμή. Ο Υψηλάντης θα έπρεπε να έχει την στήριξη όλων. Ευχόταν να μην γίνει βιαστική εξέγερση αλλά ο ίδιος δεν θα την εμπόδιζε αν ξεσπούσε. Αν προέκυπτε αντίθεση ανάμεσα στα εθνικά του αισθήματα και την θέση του δίπλα στον Τσάρο, διάλεγε να παραιτηθεί. Η γνώμη του να μη κινηθεί ο Καρατζάς κόντρα στον Υψηλάντη δεν θα άρεσε στον κύκλο της Πίζας. Όμως ο Οδυσσέας θα την μετέφερε ατόφια. Ο Καποδίστριας του έδωσε έγγραφα με τα οποία μπορούσε να κινείται σε όλη τη Ρωσική αυτοκρατορία. Όπου κι αν πήγαινε θα είχε τη βοήθεια των αρχών. Τον αποχαιρέτησε με δώρα για τη Ναυσικά και τον μικρό Αντώνιο-Μαρία.

 

   Ο Οδυσσέας είδε και τον Υψηλάντη που ήταν ψυχρός απέναντί του. Ήξερε πως ερχόταν από την Πίζα όπου δεν τον συμπαθούσαν. Ως Αρχή της Φιλικής Εταιρείας του ζήτησε να δει κάποιους φιλικούς στην Οδησσό. Του έδωσε να μεταφέρει επιστολές, εντολές και χρήμα. Με τα χαρτιά του Καποδίστρια είχε την άδεια να μετακινείται σε όλη τη Ρωσία χωρίς κίνδυνο να τον ελέγξουν. Ο Υψηλάντης δεν τον καλοδέχτηκε και δεν του έδωσε χρόνο να μιλήσουν αλλά ο Οδυσσέας τον συμπάθησε πολύ. Του άρεσε αυτός ο αγέρωχος στρατηγός του ρωσικού στρατού. Είχε χάσει το ένα του χέρι το 1813 στη μάχη της Δρέσδης. Είχε ένα εθνικό φρόνημα που σε κανέναν άλλον δεν είχε συναντήσει. Ήταν ευγενής, μελαγχολικός, ονειροπόλος κι ενθουσιώδης. Είχε θέσει σκοπό κι όνειρο της ζωής του την απελευθέρωση της Ελλάδας. Ο Οδυσσέας κατάλαβε ότι τέτοια άτομα χρειαζόταν το έθνος κι όχι Καρατζάδες.

 

   Γνώριζε την στάση του στο Συνέδριο της Βιέννης. Είχε εκφράσει θαρραλέα την άποψη ότι το θέμα των Ελλήνων ήταν υπόθεση εξ ίσου χριστιανισμού όσο κι ανθρωπισμού. Επέμενε ότι θα έπρεπε να είναι μέλημα όλων των Βασιλικών Αυλών της Ευρώπης. Γνώριζε για την κουβέντα του με τον Εμμανουήλ Ξάνθο στις ένδεκα του Απριλίου του '20 στην Πετρούπολη.

 

   «Πώς περνούν οι Έλληνες;» είχε ρωτήσει ο Υψηλάντης.

 

   «Η τυραννία των Τούρκων έχει γίνει αφόρητη.»

 

   «Και γιατί δεν προσπαθούν οι Ρωμιοί να ελευθερωθούν από τον ζυγό ή να τον ελαφρύνουν;»

 

   «Με ποια μέσα και ποιους αρχηγούς πρίγκιπα;» είπε ο Ξάνθος.  

   «Οι σπουδαίοι ομογενείς φεύγουν στα ξένα και τους αφήνουν ορφανούς. Νά δες, ο Καποδίστριας υπουργός του Τσάρου, νά ο πατέρας σας, στη Μολδοβλαχία, νά ο Καρατζάς στην Ιταλία. Κι εσείς, νά που είστε εδώ. Χάσατε το χέρι σας για τη δόξα της Ρωσίας. Όλοι φεύγουν στη χριστιανική Ευρώπη κι αφήνουν δυστυχείς τους αδελφούς τους πίσω.»

 

   «Αν γνώριζα ότι με έχουν ανάγκη κι ότι θα μπορούσα να βοηθήσω, θα το έκανα.»

 

   «Μπορείτε να βοηθήσετε στρατηγέ» είπε ο Ξάνθος. «Θα το κάνατε στ' αλήθεια;»

 

   «Σου λέγω έντιμα ότι και τον εαυτό μου θα θυσίαζα.»

 

   «Ας σφίξουμε τα χέρια τότε, πρίγκιπα» είπε ο Ξάνθος. και σηκώθηκε όρθιος. Ο Υψηλάντης τον κοίταξε κατάματα και του έδωσε το χέρι. 

   «Ας συμφωνήσουμε λοιπόν.»

 

   Την επόμενη μέρα, στις 12 του Απριλίου, ο Υψηλάντης υπέγραψε τα σχετικά χαρτιά. Αποδέχτηκε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας κι ανέλαβε την ευθύνη της επανάστασης. Ο Οδυσσέας τα έμαθε αυτά από τρίτους κι ήταν βέβαιος πως έτσι είχαν γίνει. Το είχε διαπιστώσει και μόνος του. Αυτός ήταν, αληθινά, ο άνθρωπος που είχε συναντήσει κι ας τον είχε δει εκείνος με μισό μάτι. Έφυγε από την Μόσχα ευχαριστημένος. Έφτασε στην Οδησσό στα τέλη Ιουλίου. Βρήκε μια ανθούσα ελληνική κοινότητα. Θυμόταν, από τις διηγήσεις του Ριζάρη, ότι εδώ είχαν φτιάξει την Φιλική Εταιρεία ο Τσακάλωφ με τους φίλους του. Στην πόλη είχε οριστεί από τις ρωσικές αρχές στη θέση του Δημάρχου ο Δημήτριος Ιγγλέσης. Πριν τρία χρόνια είχε φτιαχτεί μια σχολή, το Λύκειο Ρισελιέ. Αργότερα θα το έκαναν Πανεπιστήμιο.

 

   Η Οδησσός με τα ειδικά προνόμιά της² ήταν τόπος που μπορούσε κανείς να ζήσει καλά και δημιουργικά. Ο Οδυσσέας ένιωσε για την πόλη μια ιδιαίτερη συμπάθεια. Άκουσε πολλούς να τον συμβουλεύουν να μείνει μόνιμα εδώ. Του προσέφεραν και δουλειά, αλλά, αρνήθηκε. Η ζωή του ήταν στο νησί όπου τον περίμεναν η Ναυσικά κι ο γιος του. Τον Αύγουστο πια γύρισε στην Κέρκυρα. Στην Πίζα θα έστελνε επιστολή, τώρα προείχε η οικογένειά του.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1 Ποστέλνικος ήταν ο αξιωματούχος (υπουργός) στις Ηγεμονίες. Ο Ι. Καρατζάς είχε πάρει μαζί του το 1812 τον Μαυροκορδάτο όταν έγινε ηγεμόνας στη Μολδοβλαχία.

2 Τα προνόμια είχε δώσει στην πόλη η Μεγάλη Αικατερίνη το 1795 και το 1802 είχαν ανανεωθεί για 25 χρόνια από τον Τσάρο Αλέξανδρο χάρη στην παρέμβαση του εμπόρου Βαρβάτη

**************************************************************

Δραγατσάνι

Σαν σήμερα, 22 Μαρτίου του 1821, ξέσπασε στην Καλαμάτα η ελληνική επανάσταση που κατέληξε στην δημιουργία ελεύθερου ελληνικού κράτους μετά από εκατοντάδες χρόνια.

Η επανάσταση είχε ξεκινήσει δυο μήνες νωρίτερα, στις 22 Φεβρουαρίου 1821 όταν ο Υψηλάντης διέβη τον Προύθο και κινήθηκε προς το Ιάσιο στην Μολδοβλαχία.

Σαν αφιέρωμα μικρό στα 199 χρόνια από την έκρηξη της επανάστασης που είναι κι η ιδρυτική πράξη του νεοελληνικού κράτους, θα σας δώσω ένα μικρό κομμάτι από ένα βιβλίο μου. Πρόκειται για το "Έρωτας κι Επανάσταση" που είναι ιστορικό μυθιστόρημα κι εκτυλίσσεται τα χρόνια 1818-1822. Το μικρό αυτό απόσπασμα (μόνο 300 λέξεις) αναφέρεται στην μάχη που δόθηκε στο Δραγατσάνι. Τα γεγονότα που αναφέρονται είναι πραγματικά, εκτός από τον Οδυσσέα που είναι πρόσωπο μυθιστορηματικό.

**********************************

Ο Οδυσσέας έφυγε από το Γαλάτσι κι έφτασε μετά από πέντε μέρες ποδαρόδρομο, ξεθεωμένος, στο Τιργοβίστι. Πήγε στο Γενικό Στρατόπεδο του Υψηλάντη, κι εντάχθηκε στον Ιερό Λόχο. Δυο μέρες μετά, ο στρατός του Υψηλάντη ετοιμαζόταν να φύγει από το Τιργοβίστι προς τη Μικρή Βλαχία. Δυστυχώς για τον πρίγκιπα, ο Κεχαγιά Καρά Αχμέτ, διοικητής των Τούρκων, τον πρόλαβε. Τον πλησίασε με οχτώ χιλιάδες άνδρες, ιππείς και πεζούς. Είχε μαζί του και πολλά κανόνια. Θα του έκανε μεγάλη ζημιά αν τον έβρισκε σε πορεία κι όχι σε οργανωμένη άμυνα. Αυτό τον ανάγκασε να μείνει στην περιοχή χωρίς να εφαρμόσει το σχέδιο που είχε καταρτίσει. Είχε σκοπό να κάνει εκείνος επιθετική κίνηση για να αιφνιδιάσει τους Τούρκους. Τώρα, με την άφιξη του τουρκικού στρατεύματος, αυτό το σχέδιο εκ των πραγμάτων εγκαταλείφθηκε.

 Ο Οδυσσέας πολέμησε σε μικρές ή μεγάλες μάχες στη Βλαχία και σύντομα έγινε μπαρουτοκαπνισμένος. Παρ' όλο που ο ίδιος κι οι συμπολεμιστές του ήταν άπειροι, έμαθαν γρήγορα να μάχονται. Το πνεύμα της αυτοθυσίας και του θάρρους επισκίαζε την έλλειψη ειδικής στρατιωτικής εκπαίδευσης. Είδε δίπλα του να μάχονται γενναίοι άνδρες, είδε όμως κι ανάξιους αξιωματικούς να προκαλούν ζημιές. Με μεγάλη του λύπη διαπίστωσε πως κάποιοι έβαζαν την δική τους σωτηρία ή βολή πάνω από το σύνολο.

Ο Δούκας διέφυγε από μια μάχη στη Μονή Νοτσέτου. Για να κρύψει ότι φοβήθηκε κι άφησε τη θέση του διέδωσε ότι μόνο αυτός σώθηκε. Είπε πως οι Έλληνες έπαθαν τρομακτική καταστροφή. Δημιούργησε σύγχυση στο Γενικό Στρατόπεδο στο Τιργοβίστι και προκλήθηκε κύμα φυγής. Η αλήθεια ήταν ότι οι Έλληνες όχι μόνο δεν καταστράφηκαν αλλά απέκρουσαν στο Νοτσέτου τους Τούρκους. Δεν ηττήθηκαν, παρά την απουσία του Δούκα. Η ζημιά όμως στο στρατόπεδο είχε γίνει.

Ο Σάββας Καμινάρης, βασικός οπλαρχηγός του τόπου, πρόδωσε. Άρχισε να συνεργάζεται με τους Τούρκους. Το ίδιο έκανε ακόμη πιο φανερά ο Θεόδωρος Βλαδιμηρέσκου. Τόσο ο Σάββας όσο κι ο Βλαδιμηρέσκου κλονίστηκαν όταν οι Ρώσοι αποκήρυξαν την επανάσταση. Προχώρησαν σε επαφές με τους Τούρκους, ανοιχτά ο Βλαδιμηρέσκου κι αμφιλεγόμενα ο Σάββας. Ακόμη ο Γιώργος Καραβιάς, γενναίος αξιωματικός που είχε διακριθεί στην αρχή του αγώνα, τα έκανε θάλασσα. Ήταν επικεφαλής του Ιερού Λόχου, αλλά, έπινε. Λόγω συμπεριφοράς παύθηκε από τη θέση του. 

Με τέτοια φαινόμενα, ο Υψηλάντης ένιωσε προδομένος κι εγκαταλειμμένος. Δεν άφησε τη μάχη κι ούτε έχασε την πίστη του στη νίκη. Εξ άλλου υπήρχαν υπέροχοι αγωνιστές που έδιναν τα πάντα για την πατρίδα. Σε αυτούς στηριζόταν. Τέτοιος ήταν κι ο Οδυσσέας.

Τα πράγματα κύλησαν άσχημα τις επόμενες μέρες, στις αρχές Ιουνίου, για την επανάσταση. Οι συνεχιζόμενες βροχές ήταν καταρρακτώδεις. Οι συνεχείς μετακινήσεις είχαν προκαλέσει κούραση. Οι συγκρούσεις ήταν καθημερινές. Ο Υψηλάντης αποφάσισε να δώσει τη μάχη στο Δραγατσάνι. Στο σημείο αυτό είχε δυνάμεις υπέρτερες των αντιπάλων του.

Είχε πέντε χιλιάδες πεζούς και δυόμιση χιλιάδες ιππείς μαζί του. Ήταν μια δύναμη ικανή να του δώσει τη νίκη. Ήθελε να την διευθύνει ο ίδιος για σιγουριά. Έπιασε θέσεις από τις τρεις Ιουνίου και σχεδίαζε να επιτεθεί στις οχτώ. Έκανε στο μεταξύ τις απαραίτητες προετοιμασίες. Όμως η κακή τύχη του οδήγησε στην έκρηξη της μάχης νωρίτερα με ένα τρόπο που ανέτρεπε τα σχέδιά του. Μια μέρα πριν την επίθεση, στις επτά Ιουνίου, ο Καραβιάς, γεμάτος οράματα νίκης και μεθυσμένος, επιτέθηκε. Ρίχτηκε σε μια Μονή όπου είχαν κλειστεί Τούρκοι και έμπλεξε σε μάχη. Αυτή η πρόωρη αχρείαστη μάχη, εν τέλει, εξελίχθηκε σε μεγάλη καταστροφή.

Ο Καραβιάς, ενήργησε έξω από διαταγές και σχέδια. Με τις άστοχες ενέργειές του έφερε κοντά του μεγάλα τμήματα του εχθρού. Αυτό ανάγκασε τον Ιερό Λόχο, που ήταν κοντά, να σπεύσει να τον βοηθήσει. Ακόμα μεγαλύτερα τμήματα των Τούρκων ήρθαν στην περιοχή. Ο Ιερός Λόχος έδωσε μαζί τους μια ηρωική μάχη αλλά οι αντίπαλοι ήταν οχταπλάσιοι με ιππείς και κανόνια. Οι Ιερολοχίτες νεαρά παιδιά στην πλειοψηφία τους, ήταν ταλαιπωρημένοι από τις κακουχίες και την πείνα. Παρέλασαν κάτω από τους ήχους εμβατηρίων με βήμα γρήγορο και υπό καταρρακτώδη βροχή. Ο Καραβιάς, οι πεζοί κι οι ιππείς είχαν δώσει εξαντλητική μάχη αλλά τώρα αποχώρησαν. Έμεινε μόνος ο Ιερός Λόχος να δίνει τη μάχη απέναντι σε κύματα ιππέων που έπεφταν ορμητικά πάνω τους. Οι συνεχείς βολές του πυροβολικού τούς αποδεκάτιζαν.

 
Ο Καρά Φεΐζ, επικεφαλής των Τούρκων, μόλις έπεφτε λίγη ησυχία έβαζε να φωνάζουν: «Παραδοθείτε. Εγγυώμαι για τη ζωή σας». Από απέναντι του απαντούσαν: «Οι Έλληνες δεν παραδίνονται!» Έτσι, οι επελάσεις συνεχίζονταν με μεγάλες απώλειες. Διακόσιοι άνδρες χάθηκαν. Ένας συμπολεμιστής ιερολοχίτης δίπλα του είπε στον Οδυσσέα:

«Υποχωρήστε, δεν υπάρχει ελπίδα!»

«Θα σε πάρω μαζί μου» του είπε ο Οδυσσέας.

«Δεν έχω ελπίδα. Πάρε μόνο αυτό το γράμμα για τους δικούς μου.»

 
Ο ιερολοχίτης του έδειξε το τραύμα του. Ήταν σχεδόν ξεκοιλιασμένος κι είχε μόνο λίγο χρόνο ζωής. Ο Οδυσσέας πήρε το γράμμα και το έβαλε στην τσέπη του. Εκεί είχε και το δικό του αποχαιρετιστήριο γράμμα για τη Ναυσικά. Αισθάνονταν ή ήξεραν πως αύριο, επτά Ιουνίου, θα ήταν η τελευταία μέρα. Πολλοί ιερολοχίτες είχαν γράψει γράμματα για τους δικούς τους. Του Οδυσσέα το γράμμα απευθυνόταν «Στην σύζυγό μου Ναυσικά Καμπά-Κάρδη, Ιάσιο, Οδησσό, Κέρκυρα». Είχε μάθει για την μετακίνηση όλων από το Γαλάτσι στο Ιάσιο αλλά δεν ήξερε που θα την έβρισκε το γράμμα.

 
«Έλα πατριώτη, πάμε» του είπε Οδυσσέας.

 
Τον κράτησε με το ένα χέρι πυροβολώντας με το άλλο. Ήθελε να τον τραβήξει πίσω από ένα λοφάκι και προχώρησαν μερικά μέτρα όταν ένα βόλι τον βρήκε κι αυτόν. Τρέκλισε κι άφησε τον άλλον, πέφτοντας δίπλα του.

 
Κοίταξε το δικό του τραύμα κι είδε ότι η αιμορραγία ήταν ακατάσχετη. Σε λίγο θα έχανε τις αισθήσεις του. Ένιωσε πως ερχόταν το τέλος. Βρέθηκε δίπλα του, όμως, ο Γεωργάκης Ολύμπιος¹. Είχε προστρέξει σε βοήθεια του Ιερού Λόχου και προσπαθούσε να σώσει όσους μπορούσε. Γνώριζε τον Οδυσσέα και προφανώς και τον άλλον που τον φώναξε με το όνομά του.

 
«Οδυσσέα, Ερρίκο², ελάτε μαζί μου» τούς είπε.

«Εμείς δεν πάμε πουθενά πατριώτη» είπε ο Οδυσσέας.

 
Ο άλλος, ο Ερρίκος, δεν μίλησε, είχε ήδη τελειώσει. Ο Οδυσσέας τελείωνε κι αυτός. Μιλούσε μόνο με πολύ κόπο.

«Πάρε αυτά τα δύο γράμματα Γεωργάκη» του είπε. «Εσείς νικήστε για την Ελλάδα. Εμείς φεύγουμε εδώ.»

«Μια προσπάθεια, βρε Οδυσσέα.»

Ο Οδυσσέας δεν μίλησε. Έκανε ένα νεύμα λέγοντας «πήγαινε εσύ» κι έκλεισε τα μάτια. Το μόνο που ήθελε τώρα ήταν να ξεκουραστεί. Ήξερε πως από αυτή την ξεκούραση δεν θα ξαναγύριζε ποτέ, κι ήταν σχεδόν ευχαριστημένος. Θα είχε τον ένδοξο θάνατο που πάντα ονειρευόταν. Επιπλέον, ήταν αρκετά αηδιασμένος με τη ζωή ώστε να μην τον νοιάζει η συνέχειά της. Κοίταξε το γαληνεμένο πρόσωπο του Ερρίκου και του έκλεισε τα μάτια.

 
«Ωραία μέρα για να πεθάνει κανείς» σκέφτηκε.

 
Τα δυο μοναδικά πράγματα που άξιζαν στη ζωή του ήταν ο έρωτας κι η επανάσταση. Ο έρωτας φαινόταν χαμένος από τότε που η Ναυσικά έχασε το παιδί και, μαζί, τον εαυτό της. Η επανάσταση εδώ δεν πήγαινε καλά, αλλά, στον Μοριά είχε επικρατήσει. Ο θάνατός του δεν θα έβλαπτε καμία από αυτές τις δυο αξίες. Ο έρωτάς του θα έμενε σαν ακίνητο άγαλμα στην στιγμή του χαμού του. Η επανάσταση θα μετρούσε και το δικό του αίμα στους ποταμούς αίματος που χρειαζόταν για να ανθίσει. «Όλα καλά λοιπόν» σκέφτηκε κι αφέθηκε σε έναν γλυκύτατο ύπνο που ελάχιστα διέφερε από τον θάνατο.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Στρατιωτικός ηγέτης στη Μολδοβλαχία επί Σούτσου και Φιλικός. Πολέμησε με τον Υψηλάντη και διακρίθηκε σαν μεγάλος ήρωας. Γεννημένος στον Όλυμπο, από όπου και το όνομά του, ήταν οπλαρχηγός στη Θεσσαλία πριν έρθει στις Ηγεμονίες.

2 Ερρίκος ντε Μπορντέ, Ελβετός φιλέλληνας, πολέμησε με τον Ιερό Λόχο κι έπεσε στο Δραγατσάνι

Ελέφαντας πηδά από βράχο φοβούμενος την επίθεση μιας γάτας.

Καθηγητής Ιατρικής κι Επιδημιολογίας στο Στάνφορντ των ΗΠΑ κ. Ι.Ιωαννίδης μιλά για την πιθανότητα να έχουμε «ΤΟ ΦΙΑΣΚΟ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ».

Για τα μέτρα που λαμβάνονται λέει πως:

«είναι σαν ένας ελέφαντας να δέχεται επίθεση από μια γάτα.Στην απόγνωση του και προσπαθώντας να αποφύγει τη γάτα, ο ελέφαντας πηδάει από ένα βράχο και πεθαίνει.»

*******************************************************************

Σε άρθρο της 20/03/20 (προχτεσινό) που δημοσιεύεται στο TVXS υπάρχει κι εκτίθεται ένας προβληματισμός από τον καθηγητή Ιατρικής, Επιδημιολογίας και Υγείας του Πληθυσμού και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο του Stanford, Γιάννη Ιωαννίδη.

Για όποιον θέλει να το διαβάσει, η τηλε-διεύθυνση είναι:

https://tvxs.gr/news/ygeia/kathigitis-epidimiologias-stanford-kindyno-na-briskomaste-mprosta-sto-fiasko-toy-aiona

Ο ανωτέρω καθηγητής είναι της επίσημης ιατρικής, ίσως ένας από αυτούς που έκαναν τον Τσιόρδα να κλάψει δημόσια. Μιλώ για την χτεσινή εμφάνισή του, όταν απάντησε σε διακεκριμένο καθηγητή που του είχε πει «τι κάνετε εκεί πέρα;»

'Όσα γράφω εγώ τον τελευταίο καιρό, τα στηρίζω στην λογική μου και μόνο (και σε κάποιες βασικές πληροφορίες κοινά αποδεκτές από γνωστές πηγές). Δεν έχω δίπλωμα ιατρικής ή επιδημιολογίας, έχω μόνο την απλή λογική ενός ανθρώπου.

Ο καθηγητής, όμως, μιλά από άλλη σκοπιά. Είναι κι αυτός μια "αυθεντία". Και μάλιστα στο πιο μεγάλο πανεπιστήμιο της Αμερικής (ή ένα από τα πιο μεγάλα), στο Στάνφορντ. Ας ακούσουμε ένα απόσπασμα αυτών που λέει.

Το άρθρο ξεκινάει με τον τίτλο-υπότιτλο:

------------------------------------------------------------------------------

«Ενώ βρισκόμαστε μπροστά στην πανδημία του αιώνα, ίσως ταυτόχρονα να αποτελέσει και το φιάσκο του αιώνα.»

------------------------------------------------------------------------------

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ 1ο:

«Το φιάσκο της έλλειψης δεδομένων δημιουργεί τεράστια αβεβαιότητα για τη θνητότητα από τον ιό. Τα επίσημα νούμερα είναι ανούσια μιας και οι διαγνωστικές αναλύσεις πραγματοποιούνται κυρίως σε αυτούς με σοβαρή νόσο και κακή πρόγνωση. Και αυτή η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί όσο εξελίσσεται η επιδημία.»

-----------------------------------------------------------------------------

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ 2ο:

«Εάν δεν γνωρίζαμε για έναν νέο ιό εκεί έξω και δεν είχαμε ελέγξει τα άτομα με δοκιμές PCR, ο αριθμός των συνολικών θανάτων που οφείλονται σε «γριπώδη συνδρομή» δεν θα φαινόταν ασυνήθιστο φέτος. Το πολύ, ίσως να παρατηρούσαμε ότι η γρίπη αυτή τη σεζόν φαίνεται να είναι κάπως χειρότερη από το μέσο όρο. Η κάλυψη των μέσων ενημέρωσης θα ήταν μικρότερη από ό,τι για ένα παιχνίδι NBA μεταξύ των δύο πιο αδιάφορων ομάδων.»

----------------------------------------------------------------------------

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ 3ο:

«Αυτό το τεράστιο εύρος στη θνητότητα επηρεάζει σημαντικά την εκτίμηση για το πόσο σοβαρή είναι η πανδημία και τι πρέπει να γίνει. Ποσοστό θνητότητας της τάξης του 0,05% είναι χαμηλότερο από την εποχική γρίπη. Εάν αυτό είναι πραγματικό ποσοστό, το lock-down σε όλο τον κόσμο, με ενδεχομένως τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες μπορεί να είναι εντελώς παράλογο.

Είναι σαν ένας ελέφαντας να δέχεται επίθεση από μια γάτα. Στην απόγνωση του προσπαθώντας να αποφύγει τη γάτα, ο ελέφαντας πηδάει από ένα βράχο και πεθαίνει.»

---------------------------------------------------------------------------

Για την θέση και στάση μου:
Σε ό,τι αφορά την προσπάθεια "Μένουμε στο Σπίτι", κι επειδή οι καιροί είναι πονηροί, ας διατυπώσω για μια ακόμη φορά την θέση μου σε σχέση με την κινητοποίηση την οποία εγώ προσωπικά ακολουθώ ευλαβικά.

Η ευθύνη του χειρισμού τέτοιων καταστάσεων πέφτει στα αρμόδια όργανα της κοινωνίας, που εν προκειμένω είναι οι κυβερνήσεις, οι επιστημονικές οργανώσεις και τα μέσα ενημέρωσης. Επομένως στηρίζω όλα τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση, που εισηγούνται οι επιστήμονες και που προπαγανδίζουν τα μέσα ενημέρωσης και κάθομαι σπίτι μου. Παίρνω όλα τα μέτρα που ανακοινώνονται και το ίδιο συνιστώ στους αναγνώστες μου.

Τα κάνω όλα αυτά πειθαρχώντας στην συλλογική προσπάθεια που είναι εθνική, αλλά, και παγκόσμια. Ωστόσο, έστω και κλεισμένος στο σπίτι μου, όπως οφείλω, δεν απεμπολώ το δικαίωμα μου να σκέφτομαι. Ελπίζω πως κανείς άλλος επίσης δεν το απεμπολεί. Και για να σκέφτεται κανείς, εκτός από ελευθερία, χρειάζεται και τον αντίλογο σε κάθε λόγο που εκπέμπουν οι εξουσίες (κυβέρνηση) οι αυθεντίες (επιστήμονες) και οι διακινητές (μέσα μαζικής ενημέρωσης).

Έναν άλλον κόσμο θα θέλαμε.

Εντάξει, είμαστε σε κατάσταση πολιορκίας, όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι θα τα ανεχτούμε όλα.

• Μας παρουσιάζουν τα φέρετρα των νεκρών προσφύγων της Λαμπεντούζα του 2013 σαν πομπές φέρετρων στο Μπέργκαμο.
• Μας παρουσιάζουν άδειασμα καταστήματος στη Γερμανία όταν λάνσαρε ένα καινούριο προϊόν σε καλή τιμή, με άδειασμα των σούπερ μάρκετ από τους Γερμανούς λόγω πανικού.
• Κάτι τηλεπαρουσιαστές μας απειλούν συνεχώς ότι θα επιβληθεί πλήρης απαγόρευση εντός ολίγου φουσκώνοντας τα γεγονότα ότι δήθεν αγνοούν οι ηλίθιοι κι εγκληματίες Έλληνες τις υποδείξεις.

Μετά από τις τρεις παραπάνω επισημάνσεις, λέω να σκεφτώ και πάλι λίγο πάνω στο γνωστό θέμα που μας απασχολεί. Αρχικά, ξαναδίνω το λήμμα ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ από την ΒΙΚΙΠΕΔΙΑ:
 

Η πνευμονία παρουσιάζεται ετησίως σε περίπου 450 εκατομμύρια ανθρώπους, επτά επί τοις εκατό του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού και προκαλεί περίπου 4 εκατομμύρια θανάτους.
(Αναλογικά αυτά τα νούμερα σημαίνουν ότι το 7% του πληθυσμού νοσεί και 0,06% του πληθυσμού πεθαίνει ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ από, πνευμονία.)
 

Για την Ελλάδα (10,8 εκ. πληθυσμός) τα νούμερα αυτά σημαίνουν ότι θα νοσήσουν φέτος 750.000 Έλληνες (βασικά οι ευπαθείς ομάδες) από πνευμονία. Προβλέπεται (μέσος όρος είναι) να πεθάνουν ΦΕΤΟΣ περίπου 6.500 Έλληνες από πνευμονία, και φυσικά το πιθανότερο είναι πως θα πρόκειται για άτομα από τις ευπαθείς ομάδες (με διαβήτη, καρδιά κτλ) αλλά όχι μόνο. (Τα νούμερα είναι σωστά αν η Βικιπέδια που είναι η πηγή μου αναφέρει σωστές στατιστικές)

Αναμένονται στατιστικά εξήμισι χιλιάδες θάνατοι από πνευμονία φέτος! Οι περισσότεροι από αυτούς θα έχουν περάσει και από ΜΕΘ.

Πόσοι θα είναι από τον κορωνοϊό; 

Η είδηση για τον Κορωνοϊό θα μπορούσε να αντιστραφεί. Να μας πουν:
 

«Εδώ και 20 περίπου χρόνια ένας νέος ιός, κοντά στους δεκάδες ή εκατοντάδες άλλους, εμφανίζεται κάθε φορά που εξετάζουμε αρρώστους από πνευμονία. Έχει αυτά τα χαρακτηριστικά και θα τον ονομάζουμε κορωνοϊό. 

Φέτος, ο κορωνοϊός που παρατηρείται στους πάσχοντες από πνευμονία, νοσούντες ή και νεκρούς, έχει αυτά τα χαρακτηριστικά και λέγεται COV-19. 

Αν ο ιός αυτός μεταδοθεί σε υγιή άτομα, προκαλεί ελαφριά συμπτώματα όπως η γρίπη.»
 

Αν είχαμε αυτές τις ανακοινώσεις στη θέση του φόβου που επικρατεί, θα είχαμε έναν άλλον κόσμο, το ίδιο άρρωστο ή υγιή με τον σημερινό, αλλά, λιγότερο τρελαμένο και σκυφτό.

Σε ό,τι αφορά την προσπάθεια "Μένουμε στο Σπίτι", κι επειδή οι καιροί είναι πονηροί, ας διατυπώσω για μια ακόμη φορά την θέση μου σε σχέση με την κινητοποίηση την οποία εγώ προσωπικά ακολουθώ ευλαβικά.

Η ευθύνη του χειρισμού τέτοιων καταστάσεων πέφτει στα αρμόδια όργανα της κοινωνίας, που εν προκειμένω είναι οι κυβερνήσεις, οι επιστημονικές οργανώσεις και τα μέσα ενημέρωσης. Επομένως στηρίζω όλα τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση, που εισηγούνται οι επιστήμονες και που προπαγανδίζουν τα μέσα ενημέρωσης και κάθομαι σπίτι μου. Παίρνω όλα τα μέτρα που ανακοινώνονται και το ίδιο συνιστώ στους αναγνώστες μου.

Τα κάνω όλα αυτά πειθαρχώντας στην συλλογική προσπάθεια που είναι εθνική, αλλά, και παγκόσμια. Ωστόσο, έστω και κλεισμένος στο σπίτι μου, όπως οφείλω, δεν απεμπολώ το δικαίωμα μου να σκέφτομαι.

Μακάβριες, αλλά, χρήσιμες στο μυαλό μετρήσεις.

Διαβάζω στη ΒΙΚΙΠΕΔΙΑ στο άρθρο με τίτλο ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ (στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://el.wikipedia.org/wiki/Πνευμονία) όπου όλοι έχουμε πρόσβαση:

Η πνευμονία παρουσιάζεται ετησίως σε περίπου 450 εκατομμύρια ανθρώπους, επτά επί τοις εκατό του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού και προκαλεί περίπου 4 εκατομμύρια θανάτους.

Μετράω τώρα εγώ βάσει του παραπάνω στοιχείου. 

ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ:

Με παγκόσμιο πληθυσμό γύρω στα 7,5 δισ. το 7% που νοσεί ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια ανθρώπων. Οι θάνατοι φτάνουν (με ποσοστό το 0,65 περίπου της Βικιπέδιας) στους 4.900.000. Δηλαδή για κάθε χίλιους ανθρώπους του πλανήτη Γη νοσούν ΕΤΗΣΙΩΣ από πνευμονία περίπου 70 άτομα και εξ αυτών πεθαίνουν περίπου 6 με 7. 

Για όλον τον κόσμο αυτό σημαίνει ότι ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ νοσούν από πνευμονία 1.238.000 άνθρωποι (πάνω από ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες) και πεθαίνουν ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ περίπου 13.400 άνθρωποι. 

Δεκατρείς χιλιάδες θάνατοι κάθε μέρα στην γη από πνευμονία!

Αν τους αποδώσουμε στον κορωνοϊό, πρέπει να μπούμε άμεσα σε ατομικά καταφύγια όλοι. Ή μήπως μπήκαμε ήδη;

******************************************************

ΑΠΟΨΗ ΜΟΥ:
Φυσικά σε όλους τους θανάτους από πνευμονία, άμα το ψάξεις θα βρεις κορωνοϊό, θα βρεις και ιό της γρίπης, θα βρεις κι ένα σωρό άλλους ιούς. Ο οργανισμός όταν πολεμά την πνευμονία, με φάρμακα ή μόνος, φτιάχνει πολλούς ιούς. Ως τώρα βρίσκαμε διάφορους, μερικούς τούς λέγαμε "αιτίες" της πνευμονίας. Τώρα βρίσκουμε και κορωνοϊούς. Η επιστημονική κι η πολιτική κοινότητα είπε πως είναι όχι αποτέλεσμα της πνευμονίας αλλά αιτία. Επομένως τα κεφάλια μέσα.  

****************************************************** 

ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ

Για όλη την Ελλάδα των 10,8 εκατομμυρίων κατοίκων αναμένεται να νοσήσουν φέτος από πνευμονία (με τα διεθνή στάνταρ) 650.000 άτομα και προβλέπεται να πεθάνουν οι 7.000

ΕΡΩΤΗΜΑ: Θα έχουμε από τον κορωνοϊό 650.000 αρρώστους και 7.000 θανάτους; 

Αν έχουμε 7.000 (όχι 3 ή 4, ούτε 300 ή 400 ούτε 3.000 αλλά 7.000, επτά χιλιάδες!!!) θανάτους τότε έχουμε τον φυσιολογικό, αναμενόμενο αριθμό θανάτων από πνευμονία. 

Πόσους θα σκοτώσει ο κορωνοϊός; Περισσότερους;

Οι γιατροί και οι ΕΟΔΥ κτλ. κι ο Μητσοτάκης κι ο Τσίπρας κι η Γεννηματά κι ο Κουτσούμπας (εννοείται κι ο Βελόπουλος) και όλοι τέλος πάντων, μας λένε ότι ο κορωνοϊός είναι πιο επικίνδυνος από την γρίπη, ότι τον κολλάμε εύκολα κι ότι είναι πιο θανατηφόρος; Πόσους θανάτους υπολογίζουν;

Αυτά τα μακάβρια νούμερα τα παρέθεσα για όποιον θέλει να σκεφτεί. 

ΠΡΟΣΟΧΗ, δεν λέω να δράσει, λέω να σκεφτεί! Μια και είμαστε όλοι στα σπίτια μας, μια και δεν έχουμε πολλά πράγματα να κάνουμε, ας σκεφτούμε λίγο περισσότερο, δεν βλάπτει. Τα παραπάνω νούμερα είναι για να βοηθήσουν τις σκέψεις μας. 

Επειδή οι καιροί είναι πονηροί, ας διατυπώσω για μια ακόμη φορά την θέση μου σε σχέση με την κινητοποίηση Μένουμε Σπίτι, την οποία ακολουθώ ευλαβικά.

Η ευθύνη του χειρισμού τέτοιων καταστάσεων πέφτει στα αρμόδια όργανα της κοινωνίας, που εν προκειμένω είναι οι επιστημονικές οργανώσεις και οι κυβερνήσεις. Επομένως στηρίζω όλα τα κυβερνητικά μέτρα, κάθομαι σπίτι μου και παίρνω όλα τα μέτρα που ανακοινώνονται. Το ίδιο συνιστώ και στους αναγνώστες μου.
Τα κάνω όλα αυτά πειθαρχώντας στην συλλογική προσπάθεια που είναι εθνική, αλλά, και παγκόσμια. Ωστόσο, έστω και κλεισμένος στο σπίτι μου όπως οφείλω, δεν απεμπολώ το δικαίωμα μου να σκέφτομαι.

Θα κάτσω σπίτι, θ' αράξω σπίτι

Μένουμε σπίτι.

Πριν 10-11 χρόνια είχαμε και πάλι έναν ιό αντίστοιχο με τον κορωνοϊό, τότε λεγόταν Η1Ν1 ενώ τώρα COV-2. Και τότε ήταν "φονικός", όπως ο σημερινός, και είχε χαρακτηριστεί Πανδημία από  τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας.
Τότε την βγάλαμε καθαρή με μαντηλάκια και αλκοολούχο καθαριστικό υγρό. Τώρα έχει αναστατωθεί η ζωή μας όλη. Δεν υπονοώ ότι θα έπρεπε να έχουμε κάνει κάτι άλλο. Η πολιτεία τα καθορίζει αυτά σε συνεργασία με τους αρμόδιους επιστήμονες. Εξάλλου ο πανικός ξεκίνησε από την Κίνα, προχώρησε με την Ιταλία κι έχει πιάσει όλον τον κόσμο.
Ατομική ευθύνη λοιπόν πάνω απ' όλα. Μένουμε σπίτι, τι καλύτερο στο κάτω-κάτω της γραφής. Και μια σύντομη βόλτα περπατώντας ή τρέχοντας (για άσκηση) στους άδειους δρόμους της πόλης δεν νομίζω πως θα βλάψει κανέναν.

Δείτε το σαν ευκαιρία για καλό. Όσοι βέβαια δεν υποφέρετε από την οικονομική δυσκολία που προκαλεί αυτή η κατάσταση, δηλαδή, κυρίως στους ελεύθερους επαγγελματίες που είτε κλείνουν τα μαγαζιά τους ή εκτίθενται στους κινδύνους για να μας εξυπηρετήσουν. Για αυτούς κάποια μέτρα ανακοινώθηκαν κι ελπίζω να τύχουν στο μέλλον κάποιας αποζημίωσης, δεν ξέρω πώς.

Θα κάτσω σπίτι θ' αράξω σπίτι
Λοιπόν απόψε δεν πρόκειται να βγω
Θα κάτσω σπίτι θ' αράξω σπίτι
Κι άμα πεινάσω τηγανίζω κάνα αυγό
ΛΟΥΚΙΑΝΌΣ ΚΗΛΑΗΔΌΝΗΣ

Τρέλα!

Αναδημοσιεύω μια ανάρτησή μου της 27ης Σεπτεμβρίου του 2019. Είχα κάνει πολλές ανάλογες και πιο πριν. Δεν τις κάνω συχνά για να μην φαίνομαι σαν ένας γκρινιάρης ηλικιωμένος που όλα τα βλέπει άσχημα. Ωστόσο η πεποίθησή μου για την κακή μοίρα του πλανήτη να φιλοξενεί και να κυριαρχείται από ένα είδος σαν τον άνθρωπο, είναι πολύ παλιά, από τις αρχές της δεκαετίας του '70 κρατά.

Με την ευκαιρία του κορωνοϊού, και των μέτρων που επιβάλλονται σιγά-σιγά (και στο κοντινό μου περιβάλλον πολύ αυστηρά), είπα να υπενθυμίσω αυτήν την σχετικά πρόσφατη ανάρτησή μου. Για μένα, όσα γράφω εκεί έχουν μεγάλη σχέση με όσα περνάμε.

Έλεγα λοιπόν τότε:

*****************************************************

Θα επιβιώσει το ανθρώπινο γένος;

Η ιστορία με την κλιματική αλλαγή όλο και παίρνει διαστάσεις. Μοιάζει με την οικολογία που ήταν κάτι καινούργιο την δεκαετία του '70 αλλά τώρα τα οικολογικά κινήματα είναι ρουτίνα. 

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι το μόνο από τα δεινά που απειλούν την ανθρωπότητα. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να καταστήσει το ανθρώπινο είδος άχρηστο, ικανό μόνο για τα σκουπίδια της ιστορίας. Τα πυρηνικά όπλα είναι σαν μια μεγάλη φιάλη υγραερίου στο σπίτι μας που αν εκραγεί θα τα διαλύσει όλα. Οι ελλείψεις σε τροφή, νερό, πρώτες ύλες κτλ. είναι ένας άλλος μεγάλος φόβος. Η απειλή έρχεται από πολλές πλευρές, αν όχι από παντού.

Η μεγάλη αιτία για όλα είναι ως γνωστόν ο ίδιος ο πολιτισμός. Από μόνη της η αιτία, όμως δεν φτάνει. Θέλει ένα κατάλληλο περιβάλλον για να προκαλέσει αίτια σε μεγάλη κλίμακα. Το περιβάλλον στο οποίο οι εφαρμογές του πολιτισμού γίνονται τοξικές είναι ο υπερπληθυσμός. Γιατί τότε όλα τα φαινόμενα παίρνουν πάντα την κακή-τοξική τους όψη και γιατί διαδίδονται σε όλο τον πλανήτη με ταχύτητα φωτός.

Όταν ο Αμερικάνος έχει 0,8 αυτοκίνητα ανά άτομο κι ο Ευρωπαίος 0,55 ενώ ο Ινδός κάτω από 0,1 κι ο Αφρικάνος χειρότερα, τότε η αυτοκινητοβιομηχανία δεν μπορεί να σταματήσει την εξάπλωσή της (πολιτισμός). Κι όταν αυτοί που θα πρέπει να ικανοποιηθούν δεν είναι κάποιες δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες (όπως π.χ. οι Βαλκάνιοι τον 19ο αιώνα) αλλά δισεκατομμύρια όπως οι Κινέζοι κι οι Ινδοί, τότε οδός διαφυγής δεν υπάρχει. Κι αν δεν υπάρχει τέλος στην αυτοκινητοβιομηχανία, πόσο μάλλον δεν υπάρχει τέλος στην διατροφή.  Άπειρα στρέμματα γης και πρασίνου ξοδεύονται για ζωοτροφές ώστε να γίνουν  στη συνέχεια αυτά τα ζώα διατροφή των δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Τόνοι σκουπιδιών σε κάθε πόλη καθημερινά, τόνοι τοξικών αποβλήτων, απίστευτα ποσά ραδιενέργειας, και κατανάλωση του εσωτερικού της γης (λιγνίτες, πετρέλαια, πολύτιμα μέταλλα κτλ.). Δεν είναι παράξενο που χαλάει πρώτο το κλίμα. Θα ακολουθήσουν τα νερά κι ο αέρας. Οι νεκροί (είτε επιδημίες τις λένε, είτε φυσικές καταστροφές) θα μετριούνται σε εκατόμβες (εκατομμυρίων).

Όλα αυτά δεν είναι μια κατάρα ενός στυλίτη μοναχού ή μια δυσοίωνη πρόβλεψη ενός μάγου. Είναι τα συμπεράσματα της επιστήμης που εδώ και χρόνια προειδοποιεί αλλά δεν εισακούγεται. Ώσπου βγήκε μια πιτσιρίκα Σουηδή, η Γκρέτα, κι έγινε φασαρία. Με πιτσιρίκες μόνο συνδιαλέγεστε τηλεορασόπληκτοι και φεϊσμπουκάδες; Με πιτσιρίκα θα σας αντιμετωπίσουμε, είπε το μέτωπο λογικής. Κι έβγαλε την Γκρέτα. Δεν ξέρω τι ψάρια θα πιάσει, ξέρω όμως ότι τελικά θα αποτύχει. Όχι η Γκρέτα, το ανθρώπινο γένος. Γιατί δεν του αξίζει και τίποτε καλύτερο. Αν πάτε σε ένα σφαγείο (μην πάτε! αρκεστείτε σε φωτογραφίες στο ίντερνετ) θα καταλάβετε ότι σκληρότερο και βαρβαρότερο ον από τον άνθρωπο δεν έχει υπάρξει πάνω σε αυτόν τον πλανήτη. Μπροστά στους άκακους δεινόσαυρους, αυτό το ύπουλο και θρασύ ον που λέγεται άνθρωπος είναι πραγματικό τέρας. Νομίζω πως δεν θα επιβιώσει ούτε πάνω σε αυτόν τον πλανήτη ούτε σε κανέναν άλλον. Άλλοι μπορεί να νομίζουν ότι θα τα καταφέρει. Είναι προς απόδειξη το τί θα συμβεί. Το σίγουρο όμως είναι ότι δεν τού αξίζει να επιβιώσει. Καθόλου δεν τού αξίζει. 

*******************************************************

Αυτά έλεγα στο άρθρο. Σήμερα, βλέποντας τις έρημες πόλεις και την τρέλα που, μέσω και λόγω της τηλεόρασης, γίνεται όλο και πιο μεταδοτική, μπορώ να φανταστώ και πιο παραστατικά τις σκηνές από το μέλλον.

Ορδές εξαθλιωμένων ανθρώπων θα προσπαθούν να μεταναστεύσουν λόγω συνεπειών της κλιματικής αλλαγής (έλλειψη νερού, φυσικές καταστροφές κτλ) ενώ τείχη προφύλαξης θα υψώνονται από τους μέχρι εκείνη την στιγμή "τυχερούς" του κλίματος. Δεν έχει σημασία αν θα λέγεται ανθρακοϊός, κορωνοϊός, έιτζ, έμπολα, πόλεμος, πλημμύρα, έλλειψη νερού, σεισμός ή καταποντισμός. Η αναστάτωση θα αφορά φυσικά τους "απλούς" ανθρώπους που θα επισύρουν πάνω τους όλα τα άσχημα της ανθρωπότητας. 

Βλέπω και μια γενιά πλούσιων, καπιταλιστών βεβαίως, τεχνολογικά προηγμένων, κυνικών και συνειδητοποιημένων ρατσιστών, που θα επιζεί μέσα σε απόρθητα φρούρια με την βοήθεια των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης. 

Αυτοί θα γράψουν το τέλος.


Υ.Γ. Για όποιον πιστεύει πως είμαι απαισιόδοξος και δεν βλέπω λύση, γράφω το εξής: 
Βλέπω λύση. Είναι η δημοκρατία των πολιτών που όχι μόνο θα αποφασίζουν οι ίδιοι για τις υποθέσεις τους αλλά θα τις διαχειρίζονται κιόλας. Δηλαδή λαός που θα νομοθετεί, θα κυβερνά και θα δικάζει μόνος του κι όχι μέσω κάποιων εκλεγμένων αντιπροσώπων. Με κλήρωση, για να νομοθετούν, να κυβερνούν και να δικάζουν ΟΛΟΙ, και με σύντομη θητεία κι εναλλαγή. Φυσικά, το μόνο σύστημα που θα αρμόζει σε μια τέτοια δημοκρατική πολιτεία θα είναι ένας σοσιαλισμός, αλλά, αυτό ας το αποφασίσουν οι ίδιοι οι πολίτες όταν θα μπορούν να το κάνουν. Δυστυχώς, δεν βλέπω να γίνεται ποτέ αυτή η αναγκαία δημοκρατική αλλαγή (κάποιοι θα την ονόμαζαν επανάσταση), γι αυτό και δεν βλέπω κανένα τρόπο να αντιστραφεί η τρελή πορεία προς την καταστροφή.