Υπάρχει ακόμα περιθώριο δημοκρατικών αλλαγών στις κοινωνίες μας (της δύσης ή της ανατολής); Υπάρχει η παραμικρή ελπίδα να λειτουργήσει η δημοκρατία σε αυτή την οικουμένη που γνωρίζουμε;
Παρένθεση: Όταν λέμε δημοκρατία, εννοούμε την κανονική (ελληνική) δημοκρατία, όχι την αντιπροσωπευτική. Εκείνο το πολίτευμα όπου ΟΛΟΙ οι πολίτες συμμετέχουν της εξουσίας (αποφασιστικής, εκτελεστικής και δικαστικής), με τον μόνο εφικτό και δίκαιο τρόπο, την κλήρωση. Με περιορισμένη θητεία, μη επαναλήψιμη και άμεσα ελέγξιμη με την αποχώρηση από την θέση ευθύνης.
Σε μικρές, πληθυσμιακά, κοινωνίες η περίπτωση της δημοκρατίας (την λένε και άμεση κάποιοι) συζητείται. Όχι πως είναι εύκολη υπόθεση αλλά παίζεται σαν ενδεχόμενο. Σε μεγάλες κλίμακες πληθυσμών όμως, σε κράτη δέκα εκατομμυρίων όπως το δικό μας ή εκατό και διακοσίων (ΗΠΑ, Ρωσία) ή δισεκατομμυρίων (Ινδία, Κίνα) τι γίνεται; Είναι προφανές ότι τα μεγάλα κράτη δεν μπορεί παρά να είναι ομοσπονδίες μικρότερων δημοκρατικών μονάδων. Από εκεί και πέρα, μπορεί να λειτουργήσει η δημοκρατία με κλήρωση ακόμα και για τα ομοσπονδιακά όργανα. Υπάρχει κι εδώ αρχαιοελληνικό παράδειγμα με τις συμπολιτείες. Αυτό όμως είναι δεύτερης τάξης πρόβλημα. Το πρώτο και βασικό είναι να επικρατήσει η δημοκρατία στις μικρότερες μονάδες, πόλεις και περιφέρειες. Ακόμα κι αυτό είναι βουνό στον σημερινό κόσμο, όπου ο πολίτης εκπαιδεύεται να υπακούει σε πολιτικά προστάγματα, σε έμμονες ιδέες, σε διαφημίσεις και καταναλωτικά πρέπει.
Το θέμα είναι μεγάλο και ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΕΘΕΙ ΠΟΤΕ σε δημόσιο διάλογο. Ακραίες περιπτώσεις όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Αλέξανδρος Κόντος, κάποιες αναρχικές αμεσοδημοκρατικές ομάδες και ιδιώτες σκόρπιοι στον χώρο, δεν συνιστούν "δημόσιο διάλογο". Γι αυτό κάθε τέτοια συζήτηση γίνεται στο περιθώριο της κοινωνίας. Δυστυχώς, η υπόθεση της δημοκρατίας, τόσο επείγουσα για την επιβίωση της οικουμένης όσο και τα οικολογικά προβλήματα, θα περιμένει αρκετά ώστε να παρουσιαστεί μια ευκαιρία. Τότε ο διάλογος θα ξεκινήσει, όμως φοβάμαι πως θα είναι πια πολύ αργά.
